'n Stylkritiese studie van die musiek van Arnold van Wyk

' N

STYLKRITIESE STUDIE

VAN

DIE MUSIEK

VAIT ARNOLD VAN WYK

V e r h a n d s l i n g a a n g e b i e d v i r d i e g r a a d MAGISTER lVXJSICAE a a n d i e P o t c h e f s t r o o m s e U n i v e r s i t e i t v i r C.H.O. a S p e s i a l e woord v a n dank en w a a r d e r i n g a a n d i e N a s i o n a l e Raad v i r S o s i a l e N a v o r s i n g v i r h u l r u i m f i n a n s i g l e s t e u n met d i e o n d e r s o e k . PQTCHEFS TROOM. JAN'JARIE 1965.

Voorwoord,

Om a s t i l i s t i e s e s t u d i e van n moderne komponis s e werke t e maak, i s s e k e r l i k n i e een van d i e m a k l i k s t e musiekwet e n s k a p l i k e t a k e n i e , Wanneer s o n komponis hom sou b e d i e n van s e r i g l e t e g n i e k e , i s a n a l i s e vandag r e e d s e n i g s i n s moontlik; i n d i e n d i t e g t e r n i e d i e ge- v a l i s n i e , b i e d d i e musiekwetenskap t o t op d i e h u i d i g e

oomblik vrywel nog geen a a n v a a r b a r e , a l l e s o m v a t t ende

1

a n a l i s e - s i s t e e n n i e . 1 )

I n h i e r d i e s t u d i e oor d i e werk van d i e b e l a n g r i k e , n i e - s e r i z l e , e e r d e r r e a k s i o n g r e en i n t u r t i e w e Suid-

Afrilraanse komponis Arnold van Wyk, word enersyda op

1

wetenskaplike wyse g e t r a g om n k a r a k t e r i s t i e k van d i e toonspraak t e v e r s k a f ( v e r a l i n hoofstukke I11 en V I ) en

en andersynds word k o r t l i k s d i e ontwikkelings w a t so- doende aan d i e l i g gekom h e t , omskryf ( v e r a l i n hoof- s t u k k e I V en V). I n h i e r d i e p r o s e s i s h o o f s a a k l i k aandag a a n d i e harmoniese, melodiese en formele a s p e k t e van d i e verteenwoordigendste werke geskenk, hoewel

a n d e r k o m p o s i t o r i e s e middele, s o o s r i t m e , metrum,

woord-toonverhouding e. dam.

,

n i e h e e l t e m a l onaangeroerd g e l a a t i s n i e , Van Wyk s e s t i l i s t i e s e o n t w i k k e l i n g word vanaf sy e e r s t e g e p u b l i s e e r d e werk ( d i e ,,Vier

Weemoedige L i e d j i e s I t

-

1934/38) t o t by d i e l i e d e r e s i k l u s

,,Van Lief de en V e r l a t e n h e i d t t (1953) gedek, L a t e r e werke word n i e behandel n i e , omdat gevind i s d a t d i e komponis i n h i e r d i e l i e d e r e s i k l u s a l r e e d s n d e f i n i t i e w e

Die a n a l i s e - s i s t e e m soos v e r v s t i n P a u l Hindemith s e ,,Unterweisung i m Tonsatztt i s moontlik h i e r o p n u i t - s o n d e r i n g ; h i e r d i e s i s t e e m word o,a. i n b y l a e s I , I11 en I V gebruik.

hoogtepunt b e r e i k en n d u i d e l i k g e s t a b i l i s e e r d e en r y p a t y l d a a r s t e l .

V i r d i e ingewyde s a l d i t d u i d e l i k wees d a t a s t u d i e s o o s h i e r b o omskryf ,,aanvoorwerklt b e t e k e n ; d i e v e l d h e t bykans v o l l e d i g b r a a k g e l $ . Behalwe e n k e l e algemene handboeke kon s l e g s v a n n k l e i n a a n t a l ge- s p e s i a l i s e e r d s , meesal e g t e r kwasi-wetenskaplik o f s e l f s h e e l t e m a l p o p u l g r e p u b l i k a s i e s g e b r u i k gemaak word, s o o s s a l b l y k u i t d i e b i b l i o g r a f i e op p. 1 4 1

e.v. Die werk van Arnold v a n Wyk i s b e s t u d e e r u i t d i e u i t g a w e s s o o s h u l l e i n d i e v o l l e d i g e lys van s y o e u v r e i n d i e b i b l i o g r a f i e v e r s k y n ; v i r d i e werke w a t onge- p u b l i s e e r i s , i s d i e f o t o k o p i e t ? van d i e m a n u a k r i p t e v a n d i e I n s t i t u u t v i r Suid-Afrikaanse Musiek v a n d i e P o t c h e f s t r o o a s e U n i v e r s i t e i t v i r C. H. 0. g e b r u i k . Ten s l o t t e i s d i t v i r m y by d i e v o l t o o i i n g van h i e r d i e v e r h a n d e l i n g n b e s o n d e r e v o o r r e g om a a n my g e a g t e promotor, p r o f . dr. J. J . A . v a n d e r Walt, my h a r t l i k e dank v i r s y l e i d i n g t e b e t u i g . Die v i r m y b e s o n d e r g e l u k k i g e v e r b i n t e n i s met d i e N a s i o n a l e

Raad v i r S o s i a l e Navorsing i s h o o f s a a k l i k a a n horn t e danke en i n t y e v a n akademiese t e e n s p o e d was s y be- moediging v i r my van g r o o t waarde,

Ook w i l e k my dank o o r d r a a a n mej. M. v a n Rooy van d i e m u s i e k b i b l i o t e e k van d i e P o t c h e f s t r o o m s e

U n i v e r s i t e i t v i r C.H.O. v i r h a a r tegemoetkoming en hub. Ten s l o t t e was d i t my v o o r r e g om e n k e l e g e s p r e k k e met Arnold van Wyk i n e i e p e r s o o n op S t e l l e n b o s c h t e kon v o e r ; v i r s y v r i e n d e l i k e r a a d , aanwysings e n i n l i s t i n g i s ek b e s o n d e r e r k e n t l i k .

Potchefstroom. J a n u a r i e 1965,

( i i i )

EIOOFSTUI( I.

Arnold van Wyk: n k o r t b i o g r a f i e

,

. . . .

,

. .

.

. .

.

1

HOOFSTUIC 11. Die p l e k van Arnold van Wyk i n d i e Suid- A f r i k a a n s e musiekgeskiedenis

. . . .

.

. .

.

.

,

.

.

. . .

.

4

HOOFSTUR 111. V o l l e d i g e a n a l i s e van d i e ,,Vier Weemoedige L i e d j i e s f l , 1. V a a l v a l k

....,...,,...,...

8 2, E e r s t e Winterdag

...,...,..,

1 6 3. I n d i e S t i l t e van my Tuin

.

. . .

.

. .

24 4. Koud i s d i e Wind

.,...,...,.,

...,.

35

5.

S i n t e s e

. . .

47 HOOFSTUK

N.

n Kort beskouing van d i e ,,Vyf E l e g i e g v i r S t r y k k w a r t e t "

....,,,,...,...,.,...,.,..

49

HOOFSTUR V. n R o r t beskouing van d i e s t i l i s t i e s e ontwik- k e l i n g i n melodiese en harmoniese o p s i g van- a f d i e ,,Vyf ElegieE v i r S t r y k k w a r t e t t f t o t d i e l i e d e r e s i k l u s ,,Van Lief de en V e r l a t e n - HOOFSTUR V I . V o l l e d i g e a n a l i s e van d i e l i e d e r e s i k l u s ,,Van L i e f d e en V e r l a t e n h e i d t t 1. Die Towenares

...,,.,,...

.,.,..,

6 3 2. Die Woeatyn-lewerkie

,...,...,.

77

4,

Hart-van-die-lhgbreek

,...,.,...,...

110

5.

Diep R i v i e r

.,,.,,.,...

118 6 . S i n t e s e

...,...,...,.,..,....

134 iv/.

.

.

,

HOOFSTUK

VII

.

S a n e v a t t i n g

...

Bibliografie

...a,...a...

B y l a e s

I, 11,

I11 en N

...

HOOFSTUK I.

Arnold van Wyk: n k o r t b i o g r a f i e .

Arnold van Wyk i s op 26 A p r i l 1916 op a p l a a s i n d i e d i s t r i k C a l v i n i a gebore, Nadat hy op S t e l l e n b o s c h i n 1934 g e m a t r i k u l e e r h e t , gaan hy aan d i e k o n s e r v a t o - rim aldaar musiek s t u d e e r . Weens m o e i l i k e f i n a n s i g l e

omstandighede moet hy e g t e r na een jaar sy musiek- s t u d i e t y d e l i k l a a t v a a r en a s v e r s e k e r i n g s a g e n t i n Kaapstad gaan werk. Deur bemiddeling van v r i e n d e be? !

kom hy l a t e r n s t u d i e b e u r s en verwerf hy daarna onder p r o f . Fismer en Alan Graham d i e B.b!lus.-graad,

I n 1938 verwerf hy n b e u r s v i r komposisie van d i e Performing R i g h t S o c i e t y . By g e l e e n t h e i d van h i e r d i e toekenning word sy l i e d ,,Nimrner of nou" d e u r d i e

N a s i o n a l e P e r s 3 e p e r k t e Kaapstad u i t g e g e e .

Tot op h i e r d i e s t a d i u m i s Van Wyk w a t b e t r e f sy k o m p o s i t o r i e s e werksaamhede v o l l e d i g outodidak. Van sy werke u i t h i e r d i e p e r i o d e

-

a l m a l t e r u g g e t r e k

-

noem

ons twee v i o o l s o n a t e s , n t j e l l o s o n a t e en a k l a v i e r - c o n c e r t o u i t 1937 w a t t e Kaapstad n u i b o e r i n g b e l e e f h e t . S l e g s d i e ,,Vier Yeemoedige L i e d j i e s " (1934

-

1938) h e t bewaar g e b l y en i s g e p u b l i s e e r ,

Die f e i t d a t hy j u i s na Londen gaan om d a a r v e r d e r e s p l e i d i n g t e ontvang, bewys n i k s t e n a a n s i e n van d i e jong Van Wyk s e musikale o r i g n t a s i e n i e : op-

l e i d i n g aan d i e Royal Academy was a voorwaarde van d i e b e u r s van d i e Performing R i g h t S o c i e t y , Hy ontvang i n

Londen k l a v i e r l e s s e van Harold Craxton en komposisie- l e s s e van Theodore Holland, a l e e r l i n g van Max Bruch. Veel b e l a n g r i k e r a s h i e r d i e komponis , , t e r w i l l e van d i e

i n t e l l e k t u e l e t y d s b e s t e d i n g " was v i r Pan Wyk s e

b e s i e l e n d e aanmoediging van d i e bekende k l a v i e r s p e l e r , komponis en musikoloog Howard Perguson.

Van Wyk h e t v e r s k i l l e n d e v e r e r e n d e t o e k e n n i n g s t e Londen verower: d i e C h a r l e s Lucas-pry6 v i r d i e b e s t e komposisie i n g e l e w e r v i r a eksamen, d i e R o l l e r - p r y s v i r d i e b e s t e k l a v i e r s p e l en d i e medalje van d i e Worshipful Company of Musicians wat e l k e d r i e jaar a a n d i e h e e l b e s t e s t u d e n t i n e l k e a f d e l i n g toegeken word, Verder i s sy E e r s t e Simfonie (1943) en sy V i o o l c o n c e r t o

(waarvan d i e twee b u i t e d e l e t e m g g e t r e k i s en e l e g s d i e middedeel as d i e Saudade v i r v i o o l en o r k e s

-

1940, h e r s i e n i n 1942

-

bekend i s ) d e u r S i r Henry Wood op Promenade-konserte u i t g e v o e r .

Tydens sy Londense j a r e werk hy ook by d i e B.B,C, a s omroeper, k l a v i e r s p e l e r , h o o r s p e l r e g i s s e u r en pro- gramopsiener v i r d i e A f r i k a a n s e programme, Ook h e t hy i n h i e r d i e t y d musiek v i r f i l m s v e r s o r g ,

I n 1946 k e e r hy na Suid-Afrika t e r u g , Tot 1949 i s hy o n a f h a n k l i k e k u n s t e n a a r , I n 1948 onderneem hy onder a n d e r e n u i t g e b r e i d e k o n s e r t r e i s onder beskerm- i n g van d i e Reddingsdaadbond en l a t e r i n d i e s e l f d e j a a r word hy as l e k t o r a a n d i e C o l l e g e of Music t e Kaapstad a a n g e s t e l , I n 1960 a a n v a a r hy n s o o r t g e l y k e b e t r e k k i n g t e S t e l l e n b o s c h ,

Op d i e j a a r l i k s e f e e s van d i e I n t e r n a s i o n e l e Ver- e n i g i n g van Hedendaagse Musiek h e t Van Wyk ook erkenning g e k r y ; s y E e r s t e S t r y k k w a r t e t i s i n 1950 t e B r u s s e l u i t g e v o e r en

In

1953 h e t B e t s y de l a P o r t e , b y g e s t a a n

d e u r d i e komponia, i n Haifa met g r o o t s u k s e s d i e l i e d e r e s i k l u s ,,Van L i e f d e en V e r l a t e n h e i d f t v e r t o l k .

I n d i e b i b l i o g r a f i e word a v o l l e d i g e l y s van Van Wyk s e werke t o t op d i e h u i d i g e stadium, v i r s o

ver hulle nie teruggetrek is nie aangetref, Die

,,Eeufeeskantateu

is nie offisieel teruggetrek nie, m a r

Van Wyk bet hierdie vroee komposisie heeltemal afge-

sweer,

,,Boggom en Voerteek" bestaan nog in sy oor-

spronklike vorm, nl, vir eenstemmige koor en klein

instrumentale ensemble (die Instituut vir Suid-Afri-

kaanse Musiek van die

PeU,

vir

C.H.

0 ,

besit bv. so

n

kopie), m a r is in 1964 teruggetrek aangesien dit in

gewysigde vorm in ,,Die

Ou

ParadysI1

vir onbegeleide

koor opgeneem is,

Die p l e k van Arnold van IUyk. i n d i e Suid-Afrikaanse musiekgeskiedenis,

,,Ons v o o r g a n g e r s h e t h u l l e b e s i g gehou met d i e skrywe van p r e t e n s i e l o s e p a t r i o t i e s e l i e d j i e s l ' , Hier- d i e opmerking van S t e f a a n s Grov6 g e e b a i e kernagCig. a opsomming van d i e punt onder b e s p r e k i n g ,

o m

h i e r d i e bewering, h i e r d i e k o n s t a t e r i n g van a volkome g e b r e k a a n n ware k o m p o n i s t e - t r a d i s i e t e s t a a f , kan d i e volgende k o r t e o r s i g van d i e g e s k i e d e n i s van d i e Suid- A f r i k a a n s e skeppende toonkuns d i e n ,

Die e e r s t e komponiste i n Suid-Afrika h e t ongeveer 150 jaar g e l e d e h u l v e r s k y n i n g gemaak, Van h i e r d i e vroet? k o n p o n i s t e kan bv, B o n i f a c e (1787

-

1853) en J a n Stephanus de V i l l i e r s (1827

-

1902) genoem word. Hoewel h u l l e m d o n t l i k u i t geskiedkundige oogpunt i n t e r e s s a n t e f i g u r e mag wees, i s d a a r i n verband met h u l l e ook a1 g e s k r y f van ,,amateurs en musiekonderwysers" w a t @ n b e n u l l i g e r n ~ s i e k s t u k k i e s ~ ~ opgelewer h e t . 2, 1n

e l k g e v a l i s d i t n o n b e s t r e d e feirt; d a t s t a n d a a r d en o r g a n i s a s i e van d i e m s i e k l e w e i n h i e r d i e t y d nog mar

l a a g w a s en d i t n i e n e t ( b e g r y p l i k e m y s ) op d i e p l a t - t e l a n d n i e , mar ook i n d i e ICaap,

Groot s t a p p e v o r e n t o e i s d i e i n s t e l l i n g van musiekskole t e S t e l l e n b o s c h (1905 ) en Kaapstad (1918) asook d i e o p r i g t i n g van d i e Kaapse S t a d s o r k e s ( 1 9 1 4 ) . Ook van d i e e e r s t e Suid-Afrikaanse d i g t e r s gaan

b e s i e l i n g u i t ,

') Grove, S. Probleme van d i e S . A . komponis. Stand- p u n t e , 7e j r g . , n r , 2 , Des. 1952,

2 , Hartman, A. a Kwarteeu van S . A . toonlcuns. Stand- p u n t e , 9e jrg., n r ,

3,

Nuwe Reeks 1954,

_{5 / * * * *}

D i t duur n o g t a n s t o t ongeveer 1930 v o o r d a t n

toonkuns wat w e r k l i k as kuns b e s t e m p e l sou kon word, o n t s t a a n en s e l f s i n h f e r d i e t y d i s komposisie , , e e r d e r newe-produkte van ons digkuns of van n opwellende

v a d e r l a n d s l i e f d e a s d i e g e v o l g e van n d i e p skeppings- drang."') Op t e k s t e van d i g t e r s s o o s A.G. V i s s e r , J.R.L. van Bruggen, A.D. Keet, J , C i l l i e r s en

L. L e i p o l d t s k r y f komponiste s o o s M.L. en P.K. de

V i l l i e r s , Stephen Eyssen, C h a r l e s Nel, Sidney R i c h f i e l d , Johannes J o u b e r t , Dorie Beyers, D, J, en M.C. Roode,

LBwenherz en E l l i s l i e d e r e w a t op eenvoudige wyse d i e stemming van d i e g e d i g t e weergee. Die o p v a l l e n d s t e f i g u u r met d i e g r o o t s t e oeuvre i s S. l e R o w Marais. I n h u l eenvoud i s h i e r d i e komponiste i n s o v e r r e t o g b e l a n g r i k d a t h u l l e A f r i k a a n s a s s a n g t a a l g e p r o p a g e e r h e t . Van d i e s e l f d e g e n e r a s i e ( g e b o r e rond 1900) moet t e n s l o t t e nog genoem word d i e meer gekompliseerde P. Lemmer, H. B a r t o n en R. Nepgen w a t h u l mueikale s t r u k t u r e g r o t e r k o n s i p i e e r en meer i n s t r u m e n t a l e a m b i s i e a a n d i e dag 18. V e r a 1 ook Johannes en Gideon Pagan moet h i e r vermeld word.

Die p o s i s i e v a n d i e Suid-Afrikaanse skeppende toonkuns t o t ongeveer 1935 i s e g t e r i n d e r d a a d meren- d e e l s nog , , p r e t e n s i e l o o s en p a t r i o t i e s " . A s g e v o l g van d i e a f w e s i g h e i d van n w e r k l i k e v o l k s l i e d k u l t u u r en a s g e v o l g v a n d i e l a n g p i o n i e r s t r y d i n d i e b i n n e l a n d o n t b r e e k t r a d i s i e , D i t i s dan ook verbasingvekkend d a t d i e e e r s t e komponistegeslag van w e r k l i k diepgaande e r n s t i g e musiek d a d e l i k r e e d s s o n hog s t a n d a a r d hand- h a a f en i n binne- en b u i t e l a n d aandag t r e k , Die v e r -

s e n i n g van n t a l e n t so08 Arnold van Wyk min of meer dus , , u i t d i e b l e u t e I 1 , i s w e r k l i k n i k s a n d e r s a s ,wonderlikn n i e,

Na Van Wyk moet ook van Blanche Gerstman (ge- b o r e 1 9 1 0 ) , wat na a a n v a n k l i k e gebrek aan b e h e e r s i n g en vakkundige a f r o n d i n g buitengewone v i t a l i t e i t en

emosionele stuwing a a n d i e dag 1 8 , melding gemaak word, Haar e e r s t e l e e r m e e s t e r , prof. W.H. B e l l van m a p s t a d , moet ook h i e r genoem word: hoewel hy s e k e r l i k n i e

,,skoal gemaaktl h e t n i e , h e t d a a r van hom t o g g r o o t v o r - mende i n v l o e d op d i e jonger komponistegeslag u i t g e g a a n . Op d i e h u i d i g e oomblik werk h i e r t e l a n d e (onge- l u k k i g ook e l d e r s ) t a l r y k e Suid-Afrikaners wat a r t i s t i e k en t e g n i e s e hoogstaande musiek s k r y f , Hubert du P l e s s i s

( g e b o r e 1922) h e t met omvangryke v i r t u o s e k l a v i e r w e r k e en l i e d e r e b e g i n , N a sy ,,NliniatureIt v i r k l a v i e r v e r - toon sy musiek i n hog mate d i s s i p l i n e , b e h e e r s i n g , kon- s e n t r a s i e en suiwerheid, Van s y werke kan h i e r genoem word d i e l i e d e r e s i k l u s ,,Vreemde LiefdeI1 (op t e k s t e van

I.D.

du P l e s s i s )

,

n s o n a t e v i r k l a v i e r d u e t , d i e ,,Five

invocation^^^ v i r t e n o o r en k l a v i e r , a s t r y k k w a r t e t en a s i m f o n i e , a t r i o v i r v i o o l , t j e l l o en k l a v i e r en d i e koorwerk ,Slamse Beeldell,

S t e f a a n s Grov4 (gebore l 9 2 2 ) , a a n v a n k l i k outodk- dak en bernvloed d e u r d i e Impressionisme, h e t a s gevolg van min erkenning en b e g r i p d i e l a n d v e r l a a t en l a t e r i n Anerika onder Walter P i s t o n gewerk. Sy l a t e r e kamer- musiekwerke toon v e r a l i n v l o e d e v a n Hindemith, Van s y werke kan a s t r y k k w a r t e t , d r i e k l a v i e r s t u k k e , a e l e g i e v i r s t r y k o r k e s , n simfonie en a v i o o l c o n c e r t o genoem word.

John J o u b e r t (ook i n 1922 g e b o r e ) w a t ook i n d i e b u i t e l a n d werksaam i s , h e t met n s i m f o n i e s e s t u d i e v i r

o r k e s na v o r e g e t r e e , N a sy s t u d i e j a r e i n Londen h e t onder a n d e r e van sy hand d i e opera ,,Antigone",n a l t - v i o o l c o n c e r t o , n o u v e r t u r e v i r o r k e s , n s o n a t e v i r a l t - v i o o l en k l a v i e r , n d i v e r t i m e n t o v i r b l a s e r s en slagwerk, n s i m f o n i e , d i e koorwerk ,,Urbs Beatall, e n s v e r s k y n . Sy

s t y 1 i s t e g n i e s b e s o n d e r knap, maar van sy g r o o t oeuvre doen b a i e werke koud en emosieloos aan,

Ten s l o t t e noem ons nog n a a n t a l minder prominen- t e f i g u r e s o o s P r i a u l x R a i n i e r , A r t h u r Wegelin, S t a n l e y G l a s s e r en Cromwell Everson,

n T i p i e s Suid-Afrikaanse toonkuns h e t nog n i e ontwikkel n i e . Daarvoor o n t b r e e k d i e t r a d i s i e ; d a a r v o o r i s ons ,,blankell v o l k s l i e d j i e s v e e l a l t e o n b e n u l l i g en p l a t v l o e r s en d a a r v o o r , , v a l d i e Bantoemusiek b u i t e ons

n

b e g r i p en h a t e e r v e r m ~ t ? ~ (Hubert d u P l e s s i s ) . Daarby kom d i e g e b r e k a a n w e r k l i k e e r s t e r a n g s e b i n n e l a n s s e s k o l i n g s - rnoontlikhede en d i e a f w e s i g h e i d v a n eenheid i n s t r e w e van A f r i k a n e r en Engelsman i n Suid-Afrika, w a t nog s t e e d s v o e l b a e r i s .

Afgesien van d i e v r a a g of d i t nou j u i s s o belang- r i k i s d a t n n a s i o n a l e idioom gevind word ( , , ,

.

.

.

werk s a l v a n s e l f n a s i o n a a l wees a s d i t goed i s u L ) ) , d i e toon- lmns i n Suid-Afrilca h e t i n n v e r b a s e n d e k o r t t y d d i e amateurstadium o n t g r o e i , t o e t s e op i n t e r n a s i o n a l e v l a k r e e d s g l a n s r y k d e u r s t a a n en i s ongetwyfeld op pad na nog g r o t e r hoogtes. I n h i e r d i e ~ n t w i k k e l i n g s p r o s e s i s en was d i e o p t r e d e van Arnold van Wyk van deurslaggewende b e t e k e n i s ; as n e s t o r van d i e e e r s t e w e r k l i k g r o o t kom- p o n i s t e g e s l a g kan sy i n v l o e d n o u l i k s o o r s k a t word.

Nulder, H . A . , g e s i t e e r u i t Bouws, J . , Suid-Afrikaanse kom?oniste, Kaapstad, Balkena, 1957, p.81

Hoofsfuk 111. V o L l e d i g e ana3ise v a n die ,,Vier Weemoedige L i e d j i e s " . 1. V a a l v a l k . A. M o t i e f o r d e n i n g en p l a n van d i e komposisie. Daar i s g e v i n d d a t d i e m o t i e f (maat 1 e,v. k l a v i e r p a r t y , l i n k e r h a n d ) d i e k e r n m o t i e f o f m e l o d i e s e k i e m s e l van d i e l i e d i s , H i e r d i e opeen- v o l g i n g word o n v e r a n d e r d t e r u g g e v i n d i n mate 3, 5 , 7 en

9 i n d i e k l a v i e r p a r t y . Die b e g i n m o t i e f van d i e sangstan i n mat 4 i s In v a r i a s i e d a a r v a n :

V e r d e r i s d i e f i g u u r

w a t sehwenavormig b e h a n d e l word i n mat 8 met opmaat e . v , , n omkering daarvan.

Ook i s g e v i n d d a t d i e l i e d n t w e e l e d i g e bou

v e r t o o n : n a n k l a v i e r i n l e i d i n g v a n 3 mate v o l g TI e e r s t e g e l e d i n g v a n 7 mate ( A ) , v e r d e e l i n 2 s i n n e , r e s p .

mate 4 t o t 6 en mate 7 t o t 10. N a n k l a v i e r t u s s e n s p e l v a n 3 mate w a a r i n ook weer d i e v a r i a s i e v a n d i e kern- m o t i e f t e r u g g e v i n d word, h i e r d i e k e e r e n i g s i n s k a n o n i e s b e h a n d e l ,

volg n tweede g e l e d i n g van mate 1 4 t o t 20 ( A ' ) w a t i n sy g e h e e l o v a r i a s i e van d i e e e r s t e g e l e d i n g i s , Die s a n g p a r t y en d i e k l a v i e r b e g e l e i d i n g word g e v a r i e e r .

H i e r kan net een i n t e r e s s a n t e wysiging aangedui word:

word i n mate

1 7

t o t

20

Motief a word

dus omgekeer,

t e r w y l

motief

b

t o t 9 )

a s s o d a n i g

onveranderd bly

.

B, Me3odiese a n a l i s e ,

Met b e t r e k k i n g t o t d i e i n t e r v a l g e b r u i k word ge- v i n d d a t van n t o t a a l van 4 1 nootopeenvolgings d a a r

s l e g s 7 spronge i s , 2 mineur t e r t s e , 2 r e i n kwarte en

3

r e i n h i n t e . Daar i s v e r d e r 1 2 n i n e u r en 1 7 majeur sekondes en 4 t o o n h e r h a l i n g s , Ten s l o t t e word n t o t a a l v a n 20 stygende i n t e r v a l l e waaronder

5

van d i e 7 spronge,

en 1 7 d a l e n d e i n t e r v a l l e gevind,

Die melodie i s d u i d e l i k s e n t r i p e t a a l ; d i t s i r k e l v o o r t d u r e n d om d i e noot b. V e r d e r i s d i t gebonde a a n d i e d r i e k l a n k g - k r u i s

-

b

-

d - k r u i s en glydend a s ge- v o l g van die k l e i n a a n t a l spronge. Opvallend i s ook d i e u i t e r s g e r i n g e o m a n g : d i e melodie beweeg naamlik i n s y g e h e e l b i n n e d i e v e r g r o t e kwint g

-

d-kruis.

Omkering van aantoonbaa,r :

i n t e r v a l l e ( s p i e ~ l m e l o d i e k ) i s s o o s v o l g

S i n k o p a s i e word b e s p e u r a s maat 4 met maat 1 4 v e r g e l g k word:

Afgesien van d i e e n k e l r i t m i e s e v a r i a n t wat h i e r - bo r e e d s aangetoon i s , i s d i e s t r u k t u u r van d i e melodie b a i e , , d i r e k " . Geen v e r d e r e v e r s i e r i n g s kan b e s p e u r word n i e .

Die t o n a l i t e i t van d i e sangstem van mate 4 t o t 1 0 i s g-kruis-mineur

,

Ci.l~";onies en uniton:zr-!.l, :K t a n d e r woordz ir! c 2n <;oo~;?~:Tc! cjr;_ solider wysi~in,l.;ste!celis ; i n

d i e k l a v i e r t u s s e n s p e l van mate 1 0 t o t 1 2 word gemoduleer na g-mineur, Daarna beweeg d i e sangstem gedurende mate 1 3 t o t 1 5 i n g-mineur, c h r o m a t i e s a s g e v o l g van d i e d-

m o l , en gaan i n maat 1 6 s k i e l i k weer t e r u g na g - k r u i s - mineur, weer c h r o m a t i e s en u n i t o n a a l . Die v a r i a s i e van

d i e melodie van mate 4 t o t 1 0 s o o s d i t voorkom i.n mate 1 3 t o t 2 0 i s dus as g e h e e l beskou c h r o m a t i e s en module- r e n d , a 1 i s d i t i n eenvoudige vorm. Hierby kan opge- merk word d a t d i e kiemsel u i t r a t e 1 en 2 ook c h r o m a t i e s modulerend i s :

So e i n t l i k ook d i e h e l e k l a v i e r p a r t y . n Ander s p e l l i n g van bostaande m o t i e f i s i n t e r e s s a n t :

H i e r word n t i p i e s e Van 'Yyk-kenmeri; wat l a t e r nog b a i e a a n g e t o o n s a l kan word, g e v i n d naamlik n onvoorbe- r e i d e , t y d e l i k e u i t w y k i n g na a t o o n v l a k n sekonde h o z r o f l a e r , i n h i e r d i e g e v a l v a n d-mineur na d - k r u i s -

mineur. I n l a t e r e werke neem h i e r d i e kenmerk d i e vorm v a n n c h r o m a t i e s e v e r s k u i w i n g van een e n k e l e n o o t

aan.

C, R i t m i e s e a n a l i s e .

Aangesien d i e r i t m e van d i e m e l o d i e n i e i n a a a n t a l g e l y k e g r o e p e i n g e d e e l kan word n i e , word d i e r i t m e on- g e l y k m a t i g genoem. V e r d e r i s d i e r i t m e b i n s r en l o u t e r m u s i k a a l , n i e b e r u s t e n d op n skema v a n v e r s m a t e n i e . Tog moet d i e a a n d a g d a a r o p g e v e s t i g word d a t d i e m e l o d i e o n t d a a n van a l l e r i t m i e s e v e r s i e r i n g s , t e r u g g e b r i n g kan word t o t n b a s i e s e d a k t i e l - r i t n e .

Die n e l o d i e i s u n i m e t r i e s , d.w. s. h e e l t e m a l i n e e n m a a t s o o r t g e s k r y f , n l . n v i e r d e l i , ? e m a a t s o o r t . Met u i t s o n d e r i n g v a n d i e s i n k o p e i n mat

4

i s d i t ook g e l y k m e t r i e s , d . ~ . s. d a t d i e r i t m i e s e a k s e n t u a s i e met d i e m e t r i e s e ooreenstem. Die b e g e l e i d i n g i s e g t e r oorwegend s i n k o p i e s . D. A n a l i s e van d i e p a r t y e o n d e r l i n g . I n d i e 2 p a r t y e i s d i e a a n t a l stemme d u i d e l i k 3: s an(;-

e e n A e n 2 klavierstemme. Die s a n g s t e m i s s o l i s t i e s van a a r d ; van d i e 2 k l a v i e r s t e m m e i s d i e r e g t e r h a n d s e p a r t y

\

Vergelyk b.v. d i e rnelodiese a n a l i s e van ,,Die Towenares" op b l s . 66 e.v.

n

g e l y k m a t i g g e r i t m i s e e r d e p e d a a l p u n t en

i s

d i e l i n k e r - handse p a r t y d u i d e l i k b e l a n g r i k e r . A f g e s i e n v a n d i e r e l a t i e f melodi e s e o n i n t e r e s s a n t h e i d v a n d i 6 p a r t y t e n

o p s i g t e van d i e sangstem, moet d i e s t e m o e r i n g n b i e t j i e n a d e r bekyk word a a n g e s i e n d i t a s v e r t i k a a l p o l i f o n i e s b e s k o u kan word. I n v e r b a n d met d i e p e d a a l p u n t i s d i e g e b r u i k v a n d i e n o t e b , d - k r u i s en hog g - k r u i s i n mate 1 t o t 1 0 i n t e r e s s a n t ; d i t g e e n d u i d e l i k e aan- d u i d i n g van d i e t o o n s o o r t , g-kruis-mineur, en d i t kan v e r d e r b e s t e m p e l word as n e i e n a a r d i g e p e d a a l p u n t t e g - n i e k . D i e s e l f d e g e l d m u t a t i s m u t a n d i s v i r mate 1 3 t o t

18.

Enkelvoudige en d i s s o n e r e n d e k o n t r a p m t word ge- b r u i k . I m i t a s i a t u s s e n d i e r e g t e r - 2 ) en l i n k e r h a n d s e k l a v i e r p a r t y e kom, i n mate 11 t o t

13 v o o r .

A f g e s i e n v a n h i e r d i e t u s s e n s p e l i s d i e i n s t r u m e n t a l e o m l y s t i n g i n h i e r d i e l i e d b e g e l e i d e n d en s k i l d e r e n d . 3 ) E. Harmoniese a n a l i s e . Daar i s a l r e e d s opgemerk d a t d i e t e k s t u u r v a n h i e r d i e l i e d d u i d e l i k e p o l i f o n e kenmerke b e v a t . So i s g e v i n d d a t d i e r e g t e r h a n d s e k l a v i e r p a r t y d i e t o n a l i t e i t d u i d e l i k d a a r s t e l , mar n o g t a n s as n p e d a a l p u n t beskou moet word. I n d i e harmoniese a n a l i s e word h i e r d i e middestem v e r w a a r l o o s . I n m t e 1 t o t 1 0 i s d i e t o o n s o o r t g-kruis-mineur, Toonleer-vreemde t o n e i s h i e r e - k r u i s , d en a. Aange- e s i e n A o o k voorkom, werk h i e r d i e a l t e r a s i e m o o n t l i k n ' ) V e r t i k a a l p o l i f o n i e s : stemme h e t behalwe m e l o d i e s e ook s t e r k harmoniese waarde.

2 , V i r n oomblik h i e r dus geen p e d a a l p u n t f u n k s i e n i e .

3 ,

Vergelyk ook d i e woord- toonverhouding, _{p. 1 4 ,}

e f f e n s e l o k r i e s e modus i n d i e hand: g - k r u i s

-

a

-

b

-

c - k r u i s

-

d

-

e

-

f - k r u i s

-

g - k r u i s . O r i g e n s i s a f i g u u r s o o s

(mate 1 en 2 ) v o l l e d i g e c h r o m a t i e s .

I n

mate 11 t o t 1 6 i s d i e toon-

s o o r t g-mineur ; h i erkom behalwe a n d e r , v e r k l a a r b a r e a l t e r a s i e s , i n d i e sangstem TI d-mol v o o r ( = verhoogde

4e t r a p c - k r u i s ? ) , I n mat 1 7 k e e r g-kruis-mineur weer t e r u g . Die b op d i e e e r s t e p o l s s l a g v a n mat 1 6 kan beskou word a s In vooruitname v a n g-kruis-mineur i n

maat 17.

Behalwe d i e v i e r s t e m m i g e kwartakkoord i n maat 18, a - k r u i s

-

d - k r u i s

-

g - k r u i s v e r d u b b e l , i s d i e t e k s t u u r

. .

met u i t l a t i n g v a n d i e p e d a a l p u n t tweestemmig. I n v e r - band met d i e g e b r u i k t e i n t e r v a l l e i s d i e v o l g e n d e gevind:

mineur sekonde

...

2x ( l x v e r g r o t e o k t a a f )

...

m a j e u r sekonde l x

...

mineur t e r t s 3x

...

m a j e u r t e r t s 3x t r i t o n u s

...

3x r e i n k w i n t

...

5x

...

mineur s e k s t

3x

...

majeur s e k s t 6 x I n t o t a a l dus 20 k o n s o n a n t e en s l e g s 6 d i s s o n a n t e i n - t e r v a l l e . V e r d e r word 4 k e e r n hoBr en e e n k e e r n l a e r a p p o g i a t u r a g e b r u i k , t e r w y l 2' k e e r n denrgangsnoot en e e n k e e r n newenoot a a n g e t r e f is. D i t n a t u u r l i k n e t w a t d i e twee b u i t e n s t e stemme t e n o p s i g t e v a n mekaar b e t r e f ,

ntuw

_{n i e}

_{t e v e e l a a n d a g a a n m e r k l i k e a k k o o r d f o r m a s i e s}

en -opeenvolgings gegee kan word n i e , moet t o g opgemerk word d a t a f g e s i e n van d i e p o l i f o n e

m a s i e s d u i d e l i k a a n t o o n b a a r i s :

t e k s t u u r s e k e r e f o r -

(maat 1 3 )

In Fragment s o o s bos'taande kan ooglopend t e r u g g e l e i word t o t :

D ~ r g l i k e v o o r b e e l d e word i n mate 10, 11, 1 6 e n s . a a n g e t r e f .

W a t d i e f u n k s i c s van d i e harmonie b e t r e f , kan op- gemerk word d a t d i t h o o f s a a k l i k o n d e r s t e u n e n d , s k i l d e r e n d en p l a s t i e s is.

F. A n a l i s e van d i e i n s t r u m e n t a l e en v o k a l e s k r y f w y s e , Die b e s e t t i n g , s o o s ook i n d i e v o l g e n d e 3 l i e d e r e , i s sangstem en k l a v i e r . Daar i s s l e g s een b e s o n d e r e i n s t r u m e n t a l e t e g n i e k i n h i e r d i e l i e d t e b e s p e u r , n l , d i e e f f e k p e d a a l w a t a a n d i e e i n d e v a n maat 18 a a n g e t o o n w o r d .

G . A n a l i s e van d i e woord-toonverhouding.

Die l i e d i s p r o s o d i e s ooreensternmend(d.w.s. woord- a k s e n t en m u s i k a l e a k s e n t s t e m o o r e e n ) en oo'megend

s i l l a b i e s . A f g e s i e n van d i e d e f i n i t i e w e t r i t o n u s i n d i e

') Geen n a d e r e a a n d u i d i n g word g e g e e n i e . Die omvang van d i e 4 l i e d e r e , b

-

f - k r u i s , wys op

n

mezzo-sopraan.

b e g e l e i d i n g op ,,weeu i n maat

5

en d i e l a n g n o o t en k o r t melisma op , , t r e u r i g e V i n maat

7 ,

i s d i e e k s p r e s s i e w e k r a g h o o f s a a k l i k s i n t e t i s e r e n d , met a n d e r woorde d i e hoofstemming v a n d i e t e k s word u i t g e d r u k . I n h i e r d i e v e r b a n d kan genoem word d i e k a r a k t e r a a n d u i d i n g ,,mesto"? d i e t e m p o a a n d u i d i n g ,,Lento r u b a t o ( = 6 0 e n v i r o n ) " , d i e d e u r g a a n s e g e b r u i k v a n pp d i n a m i e k en d i e s e n t r i p e n t a l e k a r a k t e r van d i e m e l o d i e w a t d i e , , d r a a i V v a n d i e v a a l - v a l k mooi v e r s i n n e b e e l d , Ook d i e k l a v i e r p a r t y beklem-

t o o n d i e i n h o u d van d i e t e k s : d i e , o o r d i e algemeen d r o e w i g e , m e l a n k o l i e k e i n h o u d daarvan word goed weerge- g e e , o n d e r a n d e r e d e u r c h r o q t i e s d a l e n d e t o o n l e e r f r a g - mente en d e u r d i e v o l g e n d e n o o d l o t a g t i g e k l o p m o t i e f v a n d i e r e g t e r h a n d s e o s t i n a t o :

Ten s l o t t e moet opgemerk word d a t d i e h e r h a l i n g v a n d i e woorde , , s o o s hy d r a a i " i n d i e g e d i g voorkom.

H, K o r t s i n t e s e .

S l e g s e e n m o t i e f kom d w a r s d e u r d i e l i e d op een- v o u d i g g e v a r i e e r d e wyse v o o r . Die vormskema i s A

-

A ' .

Die m e l o d i e v e r t o o n 17% s p r o n g e en i s b y k a n s h e e l t e m a l d i a t o n i e s . Spronge g r o t e r a s d i e r e i n h i n t en d i s s o n a n t e s p r o n g e kom n i e v o o r n i e . Die woord-toonverhouding i s h o o f s a a k l i k s i n t e t i - s e r e n d e k s p r e s s i e f v a n k a r a k t e r . Die r i t m e i s o n g e l y k m a t i g e n b i n & - t e r w y l d i e l i e d v e r d e r u n i m e t r i e s en g e l y k m e t r i e s t e n o p s i g t e v a n d i e s a n g p a r t y v e r t o o n . Die k l a v i e r p a r t y i s h o o f s a a k l i k

s i n k o p i e s . Die s t e m v o e r i n g i s tweestemmig v e r t i k a a l p o l i f o o n en d i e s a n g p a r t y i s s o l i s t i e s t e e n o o r d i e b e g e l e i d e n d e k l a v i e r p a r t y . V e r a 1 p e d a a l p u n t t e g n i e k word a a n g e t r e f . Kensonante i n t e r v a l l e i s oorwegend i n d i e p o l i f o n i e , w a t w e l i s w a a r chromatics, mar t o g s t e w i g t o o n a a r d g e b o n d e i s . Die i n s t r u m e n t a l e en v o k a l e skryfwyse i s o o r d i e algemeen b a i e eenvoudig. 2. E e r s t e Winterdag. A. M o t i e f o r d e n i n g en p l a n van d i e komposisie.

Die s a n g p a r t y b e g i n i n mat 3 met d i e m o t i e f .

waarvan v e r a l d i e a a n g e d u i d e d a l e n d e m a j e u r t e r t s a s

k e r n m o t i e f b e l a n g r i k i s . H i e r word weer d i e t i p i e s e Van Wyk kenmerk g e v i n d , d i e p l o t s e l i n g e u i t w y k i n g n a n

t o n a l e v l a k In sekonde h o k o f l a e r . N a

In

k l a v i e r t u s s e n - s p e l van 2 mate w a a r i n ook d i e i n t e r v a l van d i e d a l e n d e t e r t s n b e l a n g r i k e r o l s p e e l , word i n mate

8

t o t 1 0 d i e s e l f d e m o t i e f s o o s h i e r b o a a n g e t o o n , a a n g e t r e f , b e - halwe d a t d i e d a l e n d e t e r t s h i e r o n t b r e e k . Mate 11 t o t

15 s o u m o o n t l i k a s a v a r i a n t v a n d i e a a n g e t o o n d e m o t i e f h e r k e n b a a r wees en we1 op d i e v o l g e n d e m a n i e r :

Ook h i e r word dus weer g e v i n d d a t m o t i e f a omgekeer word , t e r w y l m o t i e f b a s s o d a n i g o n v e r a n d e r d b l y . ') Ten

s l o t t e v o l g i n mate 16 t o t 1 9 n n i e - t e m a t i e s e s l o t f r a s e . N a In k l a v i e r t u s s e n s p e l i n mate 1 9 t o t 26 w a a r i n

weer e e n s d i e d a l e n d e mineur t e r t s i n d i e b o o n s t e s t e m t o t s o v e e l a s 6 k e e r voorkom, word van mate 27 t o t 30 n g e v a r i e e r d e h e r h a l i n g v a n mate 4 en

5

g e v i n d ; mate 32

(met opmaat) t o t 34 kom ooreen met

8

t o t 1 0 ; op d i e - s e l f d e m a n i e r v e r g e l y k mate 36 t o t 39 met mate 1 2 t o t 1 5 en n a t e 40 t o t 44 met mate 1 6 t o t 19. H i e r d i e l i e d b e s t a a n dus ook weer u i t 2 g e l e d i n g e , waarvan d i e tweede n v a r i a s i e v a n d i e e e r s t e i s ( A

-

A ' ) . Daar moet e g t e r

op gewys word d a t d i e v a r i a s i e t e g n i e k e h i e r h e e l w a t ge- k o m p l i s e e r d e r a s i n d i e v o r i g e l i e d i s : word i n mate 27 t o t 32 bv. u i t g e b r e i t o t B. Melodiese a n a l i s e . U i t n t o t a a l van 8 3 n o o t o p e e n v o l g i n g word 1 4 s p r o n g e a a n g e t r e f : 4 majeur t e r t a e , 4 mineur t e r t s e , 3 r e i n k w a r t e , 2 r e i n k w i n t e en 1 mineur s e k s t . ') V e r d e r i s d a a r

8

mineur s e k o n d e s en 25 m a j e u r s e k o n d e s en 37 t o o n h e r h a l i n g s . Daar word 1 9 s t y g e n d e i n t e r v a l l e g e v i n d waarvan 9 s p r o n g e , 27 d a l e n d e i n t e r v a l l e waar- o n d e r 5 spronge. V e r g e l y k d i e v o r m a n a l i s e v a n V a a l v a l k , p. 9. 2 , Om v e r s k i l l e n d o r e d e s word n a a m l i k d i e hog f i n m a t 1 7 beskou; d i e l a e word b u i t e b e s k o u i n g g e l a a t .

Die m e l o d i e i s weer s e n t r i p e t a a l ; s o f u n g e e r d i e n o o t d as m i d d e l p u n t i n mate 4 t o t 10. A s d i e m e l s d i e s o o s v o l g g r a f i e s v o o r g e s t e l word, 3 . \ A

-

"

-

dl, A //

3

7 P - I /

vu

i s d i e algemene gan; a s

n

g e h e e l g e s i e n kadensvorming

-

waaronder In g l o b a a l d a l e n d e beweging v e r s t a a n word

-

wat n i e noodwendig d i e s e l f d e h o e f t e wees as w a t

Broeckx o n d e r o , , d a l e n d e f f m e l o d i e s e gang v e r s t a a n n i e . l ) V e r e n g i n g v a n i n t e r v a l l e i s a l r e e d s o n d e r d i e b 2 5 a n d e l i n g v a n d i e motief o r d e n i n g a a n g e t o o n . V e r d e r word s i n k o p a s i e a a n g e t r e f by d i e g e v a r i e e r d e h e r h a l i n g v a n mate 4 t o t l9 i n mate 27 t o t 4 4 , bv, Op , , u r e " i n mat 28, I n t e r e s s a n t i s ook d i e g e s i n k o p e e r d e h e r h a l i n g v a n d i e woord , , e e n t o n i g f ' i n mat 37: Ook i n h i e r d i e l i e d i s d a a r , a f g e s i e n v a n d i e h i e r b o r e e d s beskrewe r i t a i e s e v a r i a n t , geen v e r d e r e m e l o d i e s e v e r s i e r i n g s a a n t o o n b a a r n i e . n Noot s o o s d i e toonaardvreemde b-mol i n mat 5 kan u o e i l i k b e s k o u word a s a o r n a m e n t e l e c h r o m a t i e s e v e r s i e r i n g . D i t i s e e r d e r n s e l f s t a n d i g e t y d e l i k e u i t w y k i n g ,

V e r v o l g e n s i s d i e m e l s d i e i n h i e r d i e l i e d op sommige p l e k k e gebonde a a n n t o o n s o o r t , op a n d e r p l e k k e weer chromaties-modulerend. So kan m t e

3

en 4 v e r k l a a r word i n b-mineur, mar maat 5 wyk u i t n a 6 f b-mol-majeur

6f s y v e r w a n t e 6. -mineur. Mate

8 ,

9 en 1 0 i s weer i n b-mineur, b-w+-+wt: ? ? t;et ? ? Y I . - . ~ . I 2-2 i q

--

--

') V e r g e l y k

Broeckx,

J.L. Methode v a n de Muziekge- ' ,

k-.YL----r, t e r w y l mate 11 t o t 1 9 v e r k l a a r kan word i n d- mineur. Mate 26 t o t 30 i s i n g-kruis-mineur; d i e g i n m a t 30 kan beskou word as n a n t i s i p a s i e v a n g-mineur/ m a j e u r i n mate 3 1 t o t 34. Die a-mol i n m a t 32 i s n v e r l a a g d e 2e t r a p . Mate 35 t o t 44 k e e r weer t e r u g n a b-mineur.

C. R i t m i e s e a n a l i s e .

Ook i n h i e r d i e l i e d i s d i e r i t m e weer ongelyk- m t i g , b i n 8 r en s u i w e r musikaal. A f g e s i e n v a n e n k e l e minder i n g r y p e n d e s i n k o p e s , s e o s bv. i n mate 7 , 28 en 37, i s d i e melodie g e l y l a n e t r i e s en u n i m e t r i e s . Die be- g e l e i d i n g i s e g t e r ook h i e r weer i n hog mate n i e - m e t r i e s hoewel s l e g s een manier van s i n k o p a s i e g e b r u i k word, n l . d i e o o r b i n d i n g v a n d i e l a a s t e n o o t v a n n maat a a n d i e e e r s t e n o o t van n volgende m a t : D. A n a l i s e v a n d i e p a r t y e o n d e r l i n g . A f g e s i e n v a n d i e t u s s e n s p e l i n mate 20 t o t 26 i s d i e k l a v i e r s e f u n k s i e s u i w e r b e g e l e i d e n d t e n o p s i g t e v a n d i e s o l i s t i e s e s a n g p a r t y ; behalwe d i e r i t m i e s e

,,

e e n t o n i g l ' - h e i d en d i e e f f e n s e oplewing d a a r v a n i n maat 1 8 by , , b l a r e v l u g f t

,

v e r t o o n d i e k l a v i e r p a r t y n a a m l i k geen s p e s i f i e k s k i l d e r e n d e kenrnerke n i e . ') V e r d e r word n b e s l i s t e homofone t e k s t u u r a a n g e t r e f . 2 ' ) v e r g e l y k d i e a n a l i s e van d i e woord-toonverhouding, 2. 23. ') V e r g e l y k d i e harrnoniese a n a l i s e , p. 20 e.v.

E. Harmoniese a n a l i s e .

I n v e r b a n d met d i e s a m e s t e l l i n g van d i e akkoorde kan d i e v o l g e n d e opgemerk word: v o l g e n s d i e a a n t a l v e r s k i l l e n d e t o n e i s d i e meeste akkoorde v i e r k l a n k e ; .

soms word ook d r i e - en v y f k l a n k e a a n g e t r e f , m a r h u l l e i s i n d i e m i n d e r h e i d . Volgens d i e s o o r t e i n t e r v a l l e word g e v i n d d a t i n d i e opbou van d i e akkoorde s l e g s mineur en m j e u r t e r t s e g e b r u i k word. B a i e meer a s a n d e r f o r m a s i e s kom d i e s a m e s t e l l i n g mineur t e r t s

-

mineur t e r t s

-

m a j e u r t e r t s (bv. - k r u i s

-

e

-

g

-

b ) v o o r . H i e r d i e akkoord i s d i e sogenaamde h a l f v e r -

minderde v i e r k l a n k . ' ) V e r d e r kom ook m a j e u r en mineur- m j e u r v i e r k l a n k e v o o r . Ook word d i e gewone t i p e

.

d r i e k l a n k e a a n g e t r e f , n l . m a j e u r , m i n e u r , v e r g r o o t en verminderd. Eenmaal word n v y f k l a n k a a n g e t r e f i n mat 1 4 , n l . g

-

b

-

d

-

f

-

a q e t ~ i t l a t i n g v a n d i e

-4-b-

d. Die akkoord d - k r u i s

-

g

-

c f - k r u i s i n maat 39 s o u

I\

b e s k o u kon word a s n k w a r t a k k o o r d . Met d i e enharmoni- s e r i n g van d i e d - k r u i s n a e-mol kan d i 6 akkoord e g t e r v e r k l a a r word as n v y f k l a n k f - k r u i s

-

a

-

c

-

e-mol

-

g

met u i t l a t i n g v a n d i e a , w a t n a t u u r l i k e n i g s i n s onreEl- m a t i g i s a a n g e s i e n d i e a d i e t e r t s v a n d i e a k k o o r d vorm.

I n v e r b a n d met d i e v e r s k y n i n g s v o r m s v a n d i e

akkoorde d i e v o l g e n d e : sowel g r o n d l i g g i n g s a s omkerings kom v o o r , waarby g r o n d l i g g i n g s oorwegend i s . Ook kom

enge en wye l i g g i n g s v o o r , waarby enge l i g g i n g s weer oorwegend is. V o l l e d i g e akkoordvorms word m e e s a l ge- v i n d , a l h o e w e l o n v o l l e d i g e s ook b e s p e u r kan word, v e r a l

') V i r d i e t e r m i n o l o g i e v a n d i e v i e r k l a n k e s i e n

a s minder k o n v e n s i o n e l e vorms met d i e b e p r o e f d e t e r t s - metodes v e r k l a a r word. So s o u bv. d i e akkoord d

-

e-mil a

-

g i n m a t 25 a s n g r o n d p o s i s i e van d i e a k k o o r d d

-

f

-

a

-

c

-

e-mol

-

g met u i t l a t i n g v a n d i e f en c v e r k l a a r kon word, wat n a t u u r l i k i e t w a t gedwonge voor-

kom.

By d i e v e r b i n d i n g van d i e sameklanke b l y d i e s t e m a a n t a l m e e s a l g e l y k , n a a m l i k v i e r . Hoewel v e r b i n - d i n g s met g e m e e n s k a p l i k e n o t e s e k e r l i k a a n g e t o o n kan word, s o o s bv. d i e e i n maat 5, moet d a a r t o g r e e d s op gewys word d a t , hoewel d e u r g a a n s r e d e l i k k o n s e r v a t i e f verbonde a k k o o r d f o r m a s i e s voorkom, d i e v e r b i n d i n e v a n t o n e o n d e r l i n g t o g v o l l e d i g v r y i s . H i e r d i e nie-funk- s i o n e l e harmoniese s t r u k t u u r word 0.a. b e w e r k s t e l l i g

1

d e u r h i n t - , t e r t s - en sekondeverwantskappe ) en a l l e r - l e i a l t e r a s i e s . . n V e r d e r e g e v o l g h i e r v a n i s d e u r g a a n s sprongsgewyse a k k o o r d v e r b i n d i n g s , Ook a s g e v o l g v a n bogenoemde h e t chrolllatiese v e r b i n d i n g s d i e oorhand en word n v o o r k e u r v i r v e r b i n d i n g s v a n d i s s o n a n t e n a d i s -

s o n a n t e akkoorde opgemerk. Hoewel d i t i n v e r b a n d met b o s t a a n d e n i e a l t y d d u i d e l i k kan wees wanneer n t o o n v e r s i e r e n d i s o f d e e l van n a k k o o r d u i t m a a k n i e , i s

s e k e r e v e r s i e r e n d e e l e m e n t e t o g d u i d e l i k a a n t o o n b a a r , bv, i n mast 6 :

I n v e r b a n d n e t h i e r d i e verwnntskappe s i e n v e r d e r by P e r s i c h e t t i , V. T w e n t i e t h c e n t u r y harmony. ITew York,

Die akkoord i s h i e r g

-

b-mol

-

d

-

f a Die e i n d i e b o o n s t e stern i s n l e u n n o o t en d i e c - k r u i s i n d i e s e l f d e

s t e m n w i s s e l n o o t . Die e i n d i e op een na l a a g s t e stem i s ook n deurgangsnoot. Aan d i e a n d e r k a n t kan m o o n t l i k opgemerk word d a t h i e r a l r e e d s s p r a k e kan wees v a n n

s e k e r e onbewuste b i t o n a l i t e i t , n a a m l i k a s g e v o l g van d i e a a n w e s i g h e i d van d i e t o n e c - k r u i s

-

e

-

g e n e r s y d s en g

-

b-mol

-

d

-

f a n d e r s y d s . Of i s h i e r nbg v a n v e r - s i e r e n d e t o n e nbg v a n b i t o n a l i t e i t s p r a k e en h e t ons h i e r t e doen met d i e akkoord c - k r u i s

-

e

-

g -b-mol

-

d f ? Ten s l o t t e kan d a a r nog i n h i e r d i e v e r b a n d opgemerk word d a t h e l e akkoorde d i k v ~ e l s a s w i s s e l a k k o o r d e g e b r u i k word. So n w i s s e l a k k o o r d kom bv. i n mat 1 2 v o o r n l .

d i e akkoord a

-

d

-

e-kruis. Ander p l e k k e waar d i t voorkom i s i n mate 1 3 t o t 1 5 en 28 t o t 32.

I n v e r b a n d met d i e t o n a l e f u n k s i e van d i e same- k l a n k e en v e r b i n d i n g s kan d i e v o l g e n d e opgemerk word: hoewel d i e o o r n e e r s e n d e t o n a l i t e i t , v e r a l ook n a aan- l e i d i n g van d i e sangstem op b-mineur v a s g e s t e l kan word, met u i t w y k i n g s n a d-majeur, d - n i n e u r en g-mineur, s o u n f u n k s i o n e l e a n a l i s e van d i e harmonie v o l g e n s konvensio- n e l e metodes v e r g e s o g wees, H i e r word b a i e b e s l i s a n i e - f u n k s i o n e l e t o n a l e harmonie a a n g e t r e f waarby d e u r kombinasie van h i n t - , t e r t s - en sekondeverwantskappe en d e u r d i e gebruikmaking v a n a l t e r a s i e s In v o l l e d i g e v r y h e i d v a n grondtoonbeweging b e w e r k s t e l l i g word. I n t e r e s s a n t s h e i d s h a l w e word i n b y l a e I In harmoniese a n a l i s e v o l g e n s d i e s i s t e e r n v a n

P.

Hindemith verskaf.') Ook d a a r u i t s a l b o s t a a n d e ') Vergelyk Hindemith, P. S c h o t t , 1 9 4 0 .

9137

e.v. bewerings d u i d e l i k b l y k .

Unterweisung i m Tonsatz. Mainz,

Die f u n k s i e van d i e harmonie t e n o p s i g t e van d i e g e h e e l van d i e komposisie i s h o o f s a a k l i k ondersteunend, s k i l d e r e n d en p l a s t i e s .

F. Analise van d i e i n s t r u m e n t a l e en vokale skryfwgse. Aanduidings soos una corda, sonore i n maat 1 2 en marcato i n maat 1 6 , asook d i e e f f e k p e d a a l i n maat

45

gee a a n d u i d i n g van d i e i n s t r u m e n t a l e t e g n i e k e wat toege- p a s word. I n t e r e s e a n t i s ook d i e g-kontra en b-mol v i e r g e s t r e e p i n maat 4 4 wat pppp u i t g e v o e r moet word.

Opvallend i s d i e gebruik van fraseringsbok!: i n d i e sang- stem kom h u l l e n e t i n mate

3

t o t 5 en 26 t o t 30 voor, wat moontlik daarop d u i d a t i n h i e r d i e f r a s e s ;n d u i d e l i k e r l e g a t o t e g n i e k a s i n d i e ander aangewend moet word.

G. Analise van d i e woord-toonverhoudinq.

Behalwe miskien i n mate 1 2 en 1 3 waar d i e musikale beklemtoning van "motre4?nI1 e f f e n s verkeerd v a l , i s d i e l i e d p r o s o d i e s ooreenstemmend; met u i t s o n d e r i n g van d i e k o r t melisma op d i e woord l l t r i l ' l i n maat 32 en op I1swaar1' i n maat 40 i s d i t ook s i l l a b i e s .

Die l i e d v e r t o o n oor d i e algemeen m s i n t e t i s e r e n d e k s p r e s s i e w e k a r a k t e r . Analiserend e k s p r e s s i e f , d.w. s, m u s i k a a l by e l k e woord a f s o n d e r l i k aangepas, sou e g t e r

d i e t o o n h e r h a l i n g s op I1yl motregn wat heeldag" en op I1eentonig, e e n t o n i g op gewel en" genoem kon word; v e r d e r ook d i e k l e i n melisma op I 1 t r i l t 1 en d i e l a e d op 'lswaar'l.

Ook kan h i e r d i e r i t m i e s e en d i a s t e m a t i e s e oplewing i n d i e k l a v i e r p a r t y i n maat 18 op llblarevlugll vermeld word. '

L

Wat b e t r e f d i e dinamiese omvang (pppp t o t m f ) , tem- po- en k a r a k t e r a a n d u i d i n g s ( a n d a n t e s o s t e n u t o

,

espr. ) en d i e oorwegend r u s t i g e r i t m i e k van d i e k l a v i e r p a r t y , i s

d i e l i e d e g t e r o o r d i e algerneen s i n t e t i s e r e n d ekspres-

s i e f van k a r a k t e r .

I n verband met s e k e r e t e g n i e s e prosedures i n s a k e d i e woord-toonverhouding w o r d nog d i e r e e d s opgemerkte toon- I

h e r h a l i n g s en d i e woordherhaling i n mate 36 en

37

op d i e woord 'eentonig" wat n i e i n d i e gedig voorkom n i e , genoem. n Voordsametrekking kom i n maat 4 2 voor: t l k a l e A amandeltak".

H. Kort s i n t e a e ,

Twee kernmotiewe word i n d i e l i e d a a n g e t r e f en word m e l o d i e s e f f e n s ingewikkelder a s d i d i n d i e v o r i g e l i e d verwerk. Die plan van d i e komposisie i s A

-

A ' .

Die melodie v e r t o o n 18 $ spronge; d i e g r o o t s t e sprong i s d i e mineur s e k s t en d i s s o n a n t e spronge kom n i e voor

n i e . Verder i s d i e melodie h o o f s a a k l i k d i a t o n i e s en v e r t o o n d i t s l e g s h i e r en daar chromatiese eienskappe.

Die woord-toonverhouding i s h o o f s a a k l i k s i n t e t i s e r e n d e k s p r e s s i e f .

Die r i t m e i s gelykmatig en b i n g r en d i e sangstem v e r t o o n h o o f s a a k l i k gelykmetries t e r w y l d i e k l a v i e r p a r t y weer deurgaans s i n k o p i e s i s .

Die k l a v i e r p a r t y i s suiwer begeleidend t. O.V. d i e s o l i s t i e s e sangparty.

Die harmoniek i s oorwegend n i e - e m k s i o n e e l , maar v i r g r o o t g e d e e l t e s we1 t o n a a l gebonde. Vera1 v i e r k l a n k e kom voor,

S p e s i f i e k e i n s t r u m e n t a l e en i n mindere mate vokale t e g n i e k e kom hoewel spaarsaamlik, t o g meer voor a s i n d i e v o r i g e l i e d .

3 .

-

I n die s t i l t e van my t u i n .

A . Motiefordening en plan van d i e komposisie,

m a j e u r

of

mineur gevind:

atygend : (maat 1 met opmaat ) ;

dalend:

ook d i e o p v u l l i n g a daarvan:

stygend: (maat 1 ) ;

dalend: (maat 2 ) .

Die e e r s t e 2 mate van d i e l i e d i s opgebou u i t bogenoemde kernmotiewe asook u i t n tweede k o n t r a s t e r e n d e m o t i e f , d i e i n t e r v a l van d i e k w a r t , wat e g t e r r e l a t i e f o n b e l a n g r i k s a l b l y k :

( m a a t 1).

D i t S O U v e r g e s o g wees om h i e r d i e motief bv, i n d i e v o l -

gende t e w i l t e r u g s i e n :

Soos r e e d s h i e r b o aangetoon i s d i t e e r d e r o p d i e dalende t e r t s d-mol

-

b-mol gebou en moet d i e a-mol g e s i e n word a s n l a e r h u l p n o o t . TY V i e r m a a t s i n word gevorm d e u r d i e

t o e v o e g i n g van n e n i g s i n s k o n t r a s t e r e n d e tweemaatmotief i n mate

3

e n 4 wat e g t e r maklik t o t d i e k e r n m o t i e f t e r u g -

g e l e i kan word.') Na a k l a v i e r t u s s e n s p e l v a n 2 mate w a a r i n ook weer d i e majeur t e r t s i n dalende vorm aange- t r e f word, bv, b-mol

-

f - k r u i s = g-mol, v o l g TI nuwe

v i e r m a a t s i n , ook weer h e r l e i b a a r t o t d i e kernmotief, i n mate

7

t o t 10:

Die aangetoonde kwarte a

-

d en d

-

a

i s

d i e e n i g s t e

p l e k k e waar d i e tneede motief d u i d e l i k o p t r e e . Weer v o l g

n k l a v i e r t u s s e n s p e l van 2 mate; daarna n nuwe v i e r m a a t s i n i n mate 1 3 t o t 16 met n r i t m i e s gevarieerd~u h e r h a l i n g van

d i e l a a s t e motief van mate

15

en

1 6

in

mate

17 en

18.

Ook i n h i e r d i e s e s m a s t s i n ( ! ) i s d i e kernmotief weer be- ape u r b a a r :

Na n t u s s e n s p e l van een maat v o l g i n mate 2 0 t o t 24 n

a f s l u i t e n d e s i n wat n d i r e k t e v a r i a s i e

i s

van mate 1 t o t 4 . V a r i a s i e t r e e op i n d i a s t e m a t i e s e , r i t m i e s e en hamno- n i e a e o p s i g : d i a s t e m a t i e s : u i t maat 1 word

ritmies:

harmonie s : u i t maat word i n maat 2 1 u i t maat 1 word S i n t e t i s e r e n d h e t d i e l i e d dus d i e

vormakema

A

-

B

-

C

-

A ' . Hoewel d i e melodie8 van d i e tv~eede en derde gele- d i n g s u i t e i n d e l i k ook t e r u g g e v o e r kan word t o t d i e kern-

motiewe 300s h u l l e i n d i e e e r s t e g e l e d i n g verskyn, word d a a r d i e g e l e d i n g s nogtans a s s e l f s t a n d i g e onderdele be- skou, e n e r s y d s a s gevolg van d i e t o t a a l a n d e r s o o r t i g e be- g e l e i d i n g s w y s e , maar andersyds v e r a l ook a s gevolg van d i e h e e l t e m a l a n d e r melodiese b e e l d v a t h u l l e t e n s p y t e van

d i e verwantskappe vertoon.

B, Melodiese a n a l i s e .

Van n t o t a a l van 86 nootopeenvolgings i s d a a r 2 1 spronge: 11 mineur t e r t s e , 7 majeur t e r t s e en 3 r e i n tkwarte. Die r e s i s s k o n d e s , 6 mineur en 34 majeur. Ver-

v o l g e n s kom n h e l e a a n t a l t o o n h e r h a l i n g s voor: 7 van 2 , 2 van

3,

1 van 4 en 1 van

5

tone e l k . I n t o t a a l beweeg 28 i n t e r v a l l e opwaarts, waaronder 15 spronge, en 30 i n t e r - v a l l e a f w a a r t s , waaronder d u s 6 spronge.

Gesien d i e g r o o t a a n t a l sekondes ( 4 0 ) kan opgemerk v o r d d a t d i e melodie n glydende k a r a k t e r v e r t o o n . Verder

i s d i t weer d u i d e l i k s e n t r i p e t a a l en b a i e dikwels akkoord- gebonde :

(mate 7b en 8 ) .

I n h i e r d i e b a i e eenvoudige en ongekompliseerde melo- d i e i s geen e n k e l e s p e s i f i e k e melodiese prosedure aantoon- b a a r n i e . Melodiese v e r s i e r i n g s word ook n i e a a n g e t r e f n i e .

I n mate 1 t o t 5 i s d i e t o n a l i t e i t d u i d e l i k g-mol- majieur en d i e melodie beweeg h i e r d i a t o n i e s . Van mate 6

t o t 11 i s d i e t o n a l i t e i t g-mineur, ook weer v o l l e d i g dia- t o n i e s . Van mate 1 2 t o t 1 8 beweeg d i e melodie d i a t o n i e s i n f-majeur en d i e t o n a l i t e i t van mate 20 t o t 25 i s weer

g-mol-majeur, d i a t o n i e s . Hoewel, soos i n d i e twse v o r i g e l i a d e r e ook d i e geval i s , d i e l i e d a s n geheel nogal

m o d u l a t o r i e s v e r t o o n , i s d i t i n melodiese o p s i g t o g n i e d i e g e v a l n i e . Die modulasies word naamlik n i e i n d i e m e l o d i e n i e , maar we1 i n d i e k l a v i e r t u s s e n s p e l e teweeg-

g e b r i n g .

C. Ritmiese a n a l i s e .

Ook i n h i e r d i e l i e d i s d i e r i t m e weer ongelykmatig, b i n Q r en l o u t e r musikaal. Die l i e d i s v o o r t s e n i g s i n s p l u r o m e t r i e s i n verband met d i e tweeledige tydmaat i n m a a t 1 6 en gelykmetries. Die t r i o l e op H f l i k k e r l ' i n maat

1 e n op "skoenlapperu i n maat 1 3 moet h i e r t o g genoem word omdat h u l l e e f f e n s afwyk. Geen g e v a l van s i n k o p a s i e word i n d i e s a n g p a r t y a a n g e t r e f n i e . I n d i e k l a v i e r p a r t y v i n d e g t e r n gesinkopeerde i m i t a s i e i n maat 2 p l a a s .

D. A n a l i s e van d i e p a r t y e onderling.

Die k l a v i e r p a r t y i s ook h i e r u i t s l u i t e n d begeleidend t e n o p s i g t e van d i e sangparty. Die stemvoering i s suiwer homofoon met u i t s o n d e r i n g van d i e a l r e e d a genoemde imi-

t a s i e i n maat 2 :

I

E. Harmoniese a n a l i s e .

Aangesien d i e harmonie i n h i e r d i e l i e d f unksioneel r e d e l i k a n a l i a e e r b a a r i s , v o l g h i e r o n d e r i n t e r e s s a n t - h e i dshalwe TI v o l l e d i g e h a m o n i e s e a n a l i a e volgene t r a d i -

s i o n e l e metodes. Daar kan ook opgemerk word d a t ge-en-

harmoniseerde

s p e l l i n g s

b a i e

vry aangewend word, waar-

h i e r d a a r o p gewys word da t onkonvensionele opeenvolgings e n o p l o s s i n g s o o r v l o e d i g voorkom.

Opmaat: g-mol-majeur:

146

.

Maat 1: idem: d i e c i n d i e b a s i s deurgangsnoot; d i e akkoord i s dus I11 met u i t l a t i n g van d i e t e r t s .

Maat 2 : idem: kwartakkoord op I V ( s i c ) .

: e-mol

-

g

-

b-mol i s n uitwyking na e-mol-ma j e u r v o l g e n s d i e b e g i n s e l van t e r t s v e r w a n t s k a p

( f -mol i s l e u n n o o t en d-mol deurgangsnoot )

.

7

Maat

3:

idem I V s o n d e r k w i n t , ook weer t e r t s v e r - w a n t s k a p t e n o p s i g t e van e-mol-ma jeur.

Maat 4 : idem: I i n arpeggiovorm.

Maat 5: idem: op I word n v e r g r o t e d r i e k l a n k ge- v o m . Volgens d i e l1re@lsl1 sou h i e r d i e akkoord (g-mol

-

b-mol

-

d ) moet o p l o s na c-mol

-

e-mol

-

g-mol, ge-enhar- monieeerd b

-

d-kruis

-

f - k r u i s . Moontlik v o l g d e u r v 6 r

deurgevoerde t e r t s v e r w a n t s k a p dan e g t e r d

-

f - k r u i s

-

a i n d i e volgende maat. N a t u u r l i k i s d i t minder v e r g e s o g om g-mol

-

b-mol

-

d ge-enharmoniseerd (g-mol = f - k r u i s )

e n c h r o m a t i e s v e r a n d e r d (b-mol word a ) op e n i g s i n s on- k o n v e n s i o n e l e wyse i n verband t e b r i n g met d

-

f - k r u i s

-

a met d a s s p i l t o o n . n Derde v e r g e s o g t e v e r k l a r i n g sou n o g h i e r u i t kon b e s t a a n d a t g-mol

-

b-mol

-

d beskou

word a s d i e b o o n s t e d r i e k l a n k van d i e akkoord a

-

c - k r u i s

-

e

-

g

-

b-mol

-

d , d i e dominant van d i e volgende d

-

f - k r u i s

-

a w a a r i n dan d i e g-mol ( = f - k r u i s ) a s n a n t i s i - p a s i e beskou word, I n e l k g e v a l i s a 1 d r i e h i e r d i e v e r - k l a r i n g s b a i e t w y f e l a g t i g e n i s maat 5 i n verband met d i e v o l g e n d e maat n g o e i e v o o r b e e l d van van Wyk s e v r o e 8

t o n a l e n i e - f u n k s i o n e l e harmonie. Maat 6 : g-mineur: V.

Maat 7 : idem: I V .

1 Maat 8 : idem: I V met verhoogde s e k s t ( durmoll). )

: V met e a s deurgangsnoot.

7

Maat 9 : idem: I

.

Maat 1 0 : idem: V i n arpeggiovorm,

Maat 11: idem: A s d i e a - k r u i s gelyk aan g-mol be- skou word, i s d i e d r i e k l a n k b-mol

-

d

-

f - k r u i s I11 i n g-mineur, H i e r d i e v e r g r o t e d r i e k l a n k sou weer moes op- 10s na e-mol

-

g

-

b-mol of n p l a a s v e r v a n g e r van d i d akkoord. Eventueel sou ges6 kon word d a t d i e beweging d a d e l i k na d i e dominant p l a a s v i n d (b-mol

-

d

-

f i n d i e v o l g e n d e m a a t ) , sonder om e e r s na d i e t o n i k a t e gaan. H i e r d i e dominant word dan weer beskou a s d i e t o n i k a van f -ma j e u r . Meer bevredigend a s l l v e r k l a r i n g l l i s ook h i e r w e e r d i e enharmonisering van a - k r u i s na b-mol en d i e chro- m a t i e s e verskuiwing van d i e f - k r u i s na f met d a s s p i l t o o n .

Maat 1 2 : f-majeur: I V (arpeggiovorms t o t maat 1 9 ) . Maat 13: idem:

v',

e v e n t u e e l en miskian b e t e r beskou a s a wisselakkoord,

: I V .

Maat 1 4 : idem: d i e s e l f d e a s maat 13,

6

Maat 15 : idem: V I I met u i t l a t i n g van d i e kwint. 5

Maat 1 6 : idem: d i e s e l f d e a s maat 15.

2

Maat

17

: idem: I V met v e r l a g i n g van d i e mediant v a n d i e t o o n l e e r : a word a-mol, TI s t e r k mineur element

i n majeur omgewing,

- . k c z c

: V I . Die subdesexwb van d i e t o o n l e e r

( d ) kom t e g e l y k i n verhoogde vorm ( d-kruis = e-mol ) en i n v e r l a a g d e vorm (d-mol i s c - k r u i s ) voor: n u i t e r s v e r deurgevoerde vermenging van d i e majeur en mineur toon- g e s l a g t e . Die akkoord h e t s t e r k tussendominantfunksie

-

a Ma j e u r element terme molldur en PI 155 e.v.

i n a mineur t o o n s o o r t ; s i e n