Grondverzet op cultuurtechnische werken

(1)

- MMqic^c a\ny

INSTITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING

- ' - NOTA No. 132 d . d . 2 0 maart 1962*)

BIBLIOTHEEK DE

MAAFF Grondverzet op cultuurtechnische werken Droevendaalsesteeg 5a

Th.J.Linthorst I 6708 PB Wageningen

In de cultuurtechniek kunnen in hoofdzaak de volgende typen van werk-zaamheden worden onderscheiden:

a. kunstwerken? i.e. gemalen, bruggen, stuwen, wegverharding, boerderijen, taludvoorzieningen en dergelijke.

b. grondverzet; ten behoeve van de aanleg van wegen, het graven en dempen van leidingen en sloten, het afgraven en ophogen van hoogten en laagten die storend zijn bij de kavelindeling,

c grondverbetering; het wijzigen van de profielopbouw en de hoogteligging ten opzichte van het grondwater (soms in combinatie met grondverzet uit-gevoerd) .

d. beplantingen; zowel het aanbrengen als het verwijderen.

Uit dit korte overzicht blijkt dat het grondverzet (b + c) in het

ge-heel van cultuurtechnische maatregelen een zeer belangrijke plaats inneemt. Dit manifesteert zich echter niet alleen in de omvang als zodanig doch te-vens door de hierbij behorende hoge kostenfactor.

Een verdergaande bespreking van het grondverzet in de cultuurtechniek maakt het noodzakelijk om enkele veel gebezigde begrippen in het kort te

omschrijven.

Grondverzet; Uitgraven en deponeren van grond in combinatie met verplaatsing hiervan in horizontale richting ten behoeve van wegen, waterlopen en

kavel-inricht ingswerkzaamheden.

Grondverbetering; Verplaatsing van grond in verticale richting om een beter profiel te krijgen waarbij ook grondverzet kan plaatsvinden bijvoorbeeld be-zanden. Dus grondverzet en grondverbetering (resp. verslechtering) gaan vaak samen, maar de primaire doelstelling is verschillend waarbij egalisatie, als afzonderlijke maatregel, als grondverzet wordt beschouwd.

Grondverzetsafstand; Deze varieert tussen enkele meters(grond in kaden)tot meerdere kilometers (zandtreinen). Indien ontgraven en verwerken nist in

*)

'Opgesteld ten behoeve van de vergadering van technisch ambtenaren van

23 maart 1962.

62/0362/50 I I

(2)

-2-één handeling wordt verricht en tijdelijk opslag plaatsvindt spreekt men van grond in depot.

Grondwinning; Verkrijgen van grond ten behoeve van bepaalde verbeterings-maatregelen zoals dempingen (ophogingen). Het accent ligt hierbij dus op de beho£fte aan grond.

Grondverwerking;Dit is berging van grond die bij bepaalde verbeteringsmaat-regelen beschikbaar komt. Bij deze vrijkomende grond ligt het accent op het kwijtraken hiervan, bijvoorbeeld spreiden over aangrenzende percelen. Grondbalanst Spec ificat ie in hoeveelheden te winnen en te verwerken grond voor een bepaald object of gedeelte hiervan waarbij deze winning en verwer-king in principe in evenwicht dienen te zijn. Als restterm kan eventueel "depot" fungeren, waarbij de verwerking pas later plaatsvindt.

Grondverzetschema: Hierin wordt de plaats van herkomst en bestemming van de te vervoeren hoeveelheden grond aangegeven.

Grondberging; Dit is blijvende opslag van vrijkomende grond (zonder veel nut, bijv. in een ven).

Gesloten grondbalans; Dit komt voor indien een bepaald onderdeel (wegen) af-zonderlijk wordt uitgevoerd waarbij de vrijkomende grond in het object zelf verwerkt wordt (b.v. de bermen). Dit is dus in tegenstelling tot "werk met werk maken".

Bij het grondverzet wordt zoals reeds vermeld onderscheid gemaakt tus-sen de grondbalans en het schema van grondverzet. Een grondbalans ziet er ongeveer als volgt uit.

Grondbalans Grondwinning

Jit nieuwe leidingen en sloten [Tit af te graven kaden, koppen e.d.

Grondtekort: uit bepaalde winplaatsen uit aanliggende percelen

Grondverwerking In vervallen leidingen on sloten In op te hogen laagten

Grondoverschot:naar bepaalde plaatsen ter plaatse spreiden

De boven de stippellijn aangegeven hoeveelheden worden bepaald door het "Plan van voorzieningen". Onder de stippellijn is het aanvullend grond-verzet aangegeven, waaraan weinig of geen baten (of zelfs nadelen)verbonden zijn

(3)

-3-Welke plaats het grondverzet in de cultuurtechniek inneemt zal aan de hand van de ruilverkaveling "Amerkant" worden toegelicht. Dit gebied ligt in de provincie Noord-Brabant ten zuiden van de Biesbosch en is gekenmerkt door vele sloten, dijken en kreken. De raming van de directe uitvoerings-kosten van deze ruilverkaveling is weergegeven in tabel 1.

Tabel 1

Earning van kosten voor het ruilvorkavelingsgebied "Amerkant" [Vegen

Waterlopen

Kunstwerken en gemalen 'Kavo linrichting

Schadevergoedingen on administratieve kosten Grondonderzoek

Heraansluiting van verplaatste boerderijen op water en electriciteit

Verliezen wegens hot aan do agrarische bestemming onttrekken van opstallen

Totaal

ƒ

»t tt !f tt tt tt It

3

1

3

580 000,-900 800,-855 894 000,-417

4 0 0 ,

-40 200 80

000,-/ io 967

eoo,-In tabel 2 is de grondbalans voor de ruilverkaveling "Amerkant"

vermeld. Do omschrijving van de grondwinning is weergegeven in kolom 1, de hoeveelheden in kolom 2, de kosten per m in kolom 3 en de totale kosten in kolom 4« De omschrijving van de grondverwerking alsmede de hoeveelheden, de kosten per m en de totale kosten zijn vermeld in de kolommen 5 "tot en met 8.

De kostencijfers zijn ontleend aan de door de N.V.Grontmij opgestelde begroting. De boven de stippellijn vermelde posten geven het grondverzet woer volgens het door de Cultuurtechnische Dienst opgestelde "Plan van

voor-zieningen" hetwelk resulteerde in oen grondtekort van 392000 m . In dit kort is voorzien door afschuiving en door afgraving van enkele storende hoogten in

verspreid.

zioningen" hetwelk resulteerde in oen grondtekort van 392000 m . In dit te-v

(4)

Tabel 2

Grondbalans voor de ruilverkaveling "Amerkant"

1

Vrijkomende grond uit

Nieuwe leidingen Nieuwe sloten Af te graven dijken Egalisaties (38 ha) Ontgravingen afschuiving ondergrond afschuiving bovengrond T ot aal

2

Hoeveel-heid(m3) x 100C 368 I89 461 113 74 146 172 1523

3

Gemiddelde prijs ( gl d/nß) 3,4.0 2,85 1,80 0,75 3,20 1,55 1,25 2,20 1 — 1 4 Totale kosten(gld) x 1000 1248 539 832 82 235 229 215 338O

5

Te verwerken grond in Te dempen leidingen Te dempen grotere sloten Te dempen kleine sloten Te dempen kreken Nieuwe kaden Ophogingen en dergelijke Spreidingen Totaal Per ha

6

Hoeveel-heid(m3) x 1000 314 6I5 172 277 28 27

90

I523 0,44

7

Gemiddelde prijs (gld/nH) 2,85 2,85 1,25 1,05 2,10 3,65 0,75 2,20 8 •

Totale

kosten(gld)

x 1000

900 1743

215

294

60

99

69

338O 0,97

Uit tabel 2 blijkt dat het grondverzet een zeer groot aantal m be-treft» Tevens blijkt uit deze tabel en tabel 1 dat de kosten van dit grond-verzet zeer aanzienlijk zijn. Voor de ruilverkaveling "Amerkant" is dit / 3 38O 000,- op een totale begroting van / 10 976 200,- Dit komt overeen

(5)

-5-met een kostenpercentage van + 31%. Hierbij kan nog worden opgemerkt dat het grondverzet ten behoeve van de aanleg van wegen buiten beschouwing is gelaten*Deze zijn uitgevoerd met een gesloten grondbalans. Indien het grond-verzet ten behoeve hiervan eveneens in de grondbalans wordt opgenomen wordt het totale grondverzet verhoogd met 176OOO m voor een bedrag, van ruim / 276 000,- waardoor het totale grondverzet oploopt tot 1700000 m met een

totaal kostenbedrag van / 3 656 000,-. Dit komt overeen met + 33% van de

totale kosten van deze ruilverkaveling ',

Uit het voorgaande blijkt voldoende dat het alleszins noodzakelijk is gezien het hoge kostenpercentage, voortdurend te zoeken naar nieuwe goed-kopere wijzen van grondverzet of verbetering van bestaande werkmethoden. Een eerste doelstelling van het onderzoek naar de kosten van grondverzet dient dan ook te zijn een onderzoek naar de omvang van de verschillende

factoren welke het grondverzet beïnvloeden (studies van machines, capaci-teiten e,d.).

Voor de specificatie van de kosten van grondverzet wordt verwezen naar bijlage 1. Hierin is nader aangegeven hoe de vrijkomende grond wordt ver-werkt en de grondtekorten worden opgegeven. Op bijlage 2 is tor illustratie

per vak het totaal grondverzet aangegeven terwijl tevens hot grondverzet in m /ha is vermeld alsmede het grondtransport tussen de verschillende vakken.

Be werktuigen welke thans in de cultuurtechniek worden gebruikt kun-nen worden ingedeeld in drie groepen namelijk alléén grondwinning, winning en transport en alléén transport. Deze indeling is opgenomen in tabel 3« De meest gebruikte werktuigen zijn in do tabel vermeld.

*)

'Indien ook het aanvoeren, van zand ten behoeve van wegcunctswordt opgenomen in de grondbalans wordt het totaal grondverzet 1790000 m^ mot oen totaal bedrag v a n / 3 992 000,-. Dit komt overeen met + 36,5% van de totale

(6)

Tabel 3

-6-Indeling van werktuigen naar gebruik Alleen grondwinning

Winning en transport

Alleen transport

Draglines, baggermachines, zuigers

Overslaan (draglines)

Schuiven (bulldozers) eventueel na opploegen Spuiten(zuiger/baggermachino)met persleiding

Lage druk banden (dumpers, BAV-karren) Normale banden (vrachtauto's)

Rails (smalspoor)

Een dergelijke indeling is vooral van belang bij de besteksvoorberei-ding van cultuurtechnische werken. De kosten van grondverzet hangen immers voor een groot deel af van de organisatie van de uit te voeren werken.

Hierbij spelen de te gebruiken werktuigen een zeer belangrijke rol. Behalve een aantal factoren zoals de omvang van het werk, de transportafstand en de weersgesteldheid (draagkracht) is vooral de capaciteit van het betrok-ken werktuig van belang. Ter informatie is de prestatieformule van de drag-line weergegeven.

? = 36QO.Q.f.o.k c

waarbij p = productie in liters per uur, 3600 = seconden per uur Q = inhoud van de bak in liters,

f = uitwerkingsfactor van de grond, e = effici'öntiefactor( chauffeur) k = vullingsgraad,

c = tijd dor verschillende handelingen

Voor een aantal factoren bestaan tabellen, voor de overige ervarings-cijfers. In de praktijk wordt echter veelal met deze laatste gewerkt.

Ter illustratie van do berekening van do kosten van grondverzet zijn enkele tariefspecificaties (bijlage 3) bijgevoegd welke min of meer corres-ponderen met de kostenspecificatio van het grondverzet in de ruilverkave-ling "Amerkant" zoals die is weergegeven op bijlage 1. Met behulp van ta-riefspecificaties kan men een berekening maken van verschillende vormen van grondverzet. Op bijlage 4 zijn de kosten van grondverzet van een aantal werkmethoden ten behoeve van het dempen van leidingen en sloten weergegeven.

(7)

7

-Doze grafiek beoogt niet een juiste weergave van de verschillende-

kosten-lijnen maar is meer bedoeld als een voorbeeld van de manier van benadering van oen grondverzetsprobleem (in dit geval het dempen van leidingen en slo-ten). Verdergaande berekening en vooral toetsing aan de praktijk is nodig. Als laatste kan in dit kader bijlage 5 worden vermeld. Op genoemde bij-lage is schematisch weergegeven de invloed van de omvang van een cultuur-technisch werk, de afstand van grondtransport en de weersgesteldheid op de kosten van het grondverzet bij kavelinrichtingswerkzaamheden onder gemid-delde omstandigheden. Ook hier dient te worden opgemerkt dat gesproken moet worden van een eerste benadering5een meer definitieve plaats van deze kos-tenlijnen moet nog nader worden geverifieerd.

De weergave van enkele kostenfactoren op de bijlagen 4 on 5 wil slechts een hulpmiddel zijn bij een verdieping van inzicht in de kosten van grond-verzet op cultuurtechnische werken.

Literatuur

Centrale Cultuurtechnische Commissie: Rapport voor de ruilverkaveling "Amerkant" (1961) ,1-36.

Duin, E.H.A.van: Het ontworpen van Landinrichtingsplannen.Landbouwkundig Tijdschrift. 73 (l96l), 695 - 714.

Duin,E.H.A. van: De voorbereiding van de ruilverkaveling "Amerkant".(Niet gepubliceerd). 1 - 40.

Kaptein, L.A. en Th.J.Linthorst: Kostenvergelijking tussen een aantal me-thoden van grondwinning en -transport. Mededelingen van de Cultuurtechnische Dienst l6 (i960). 1 - 2 0 .

Linthorst, Th.J. en J.A.Koenraadt: De inrichting van complex l i n de ruil-verkaveling "Het Land van Heusden en Altena". Medede-lingen van de Cultuurtechnische Dienst 31. (1961), 1 - 22.

(8)

M a a 3 H -a > H 0 » o et I ) et » » h-» W f> m ç * m a >a m • i (0 o o 1 «* s a 1 pr > a a a a a a a a a a a • a a a i a a a a a • a a

\

H a ro a -B. p . 9 » a 3 h- VN o œ et a xr a f» -* ov - f i O" M I» S» ~ 1 o M , » I - » I o G > h M, W o » a* a e r-< o s • * » et » P . a a •a o o < ta 1 s o 1 »r a a F -a p> p * s P' a o -3 HI • 1 S4 (19 a s? a> a H -a 5" » a o a i - i ( X - • » V J l o o a M I X 1 ** V J l o o a M P . ta ~ j o o s H P . B - J O O B M O -§ — J O o s M p. § — 1 o o s H o. § \* o o B M P . § M O O B M a. a 9 !\3 O O B ro O o 5 & 1 o et t> •*> <î O IB > 1 a a o < a • t es A S • < H -» & O •a o er > • * 4 O a • 1 a a <i-•o ef < o p. a 3 •d H -a o a M p. O B en •o 1 H-p. a a M B Ç> p . H 4 a O O B «• 1 it a a i--• 4 * VJ4 - * - * * V > 1 . * * V J J \ > I V J « V J J V > 1 M M vji - 4 v * vji VO - » _{o o} « 1 -* _{i ui}\ J I VJl v * vn \o o U l ro 0\ \ J 1 vu V i l _ k vn «* ro -p-• ~ i VJ1 o - 4 vn O ? a a a a H a a a a a v * CN - i a> - j o vji a u4 a - » CD a v j i a vji a vo \ o i VU a a M a VJI a CD 2 S O I a -~i a u i a a M ^ J > o\ « CO o\ v* M • t » o\ O

"l

«-. ro CD CD CD o o

"l

<^ ro 4 > CD VJ* . A » • a a > a a a a a a a a a a a a n a a • il a a a a a a a a i a a a .* i * .^ VJ) \_n 4 > c \ o V O V J l —k —) CO 0 " . VJl VO ro O O — j - j VO o o o o o 0 \ CD < w a i o a a •4 •1 X H-a m •o tr ta •i a a H- H- a £-•• O« I O O I a H-o. a m i o a o. 3 a a et H-« n-a ß « et % a> ai «• < it o o » •» o a c ' ET H O et

M

££

£^

z < .o

Sm

< m O z m ;u m UI 0) N u *

6

m

3,

Q v^ O ^ < o > ri 2 73 2 O m Z 73 O < m N m - i 3 - S % 2 i i i i < > 7< O 73 m z </) 1 1 r*

(10)

ro ui O O O o (O (V)

(11)

<B O • d M O 9 » B" (0 p . « « ü H <H)

s

p , H-» Î B S , § O 1 1 'S 4 V to O + H . O o VO CD S , —» ro vo Ol + ro ro "*. _I H _ k U l CD VN ft 'S o 3 p. S i — l C \ O - A ISJ 8 1 1 5 0 "i ! U J U I 0 • • 1 a H-t¥ e* O B CD + H 0 o \ ro VJJ , s, ro CD 0 V * + ro • * . • s vw ro -f»- - » . tb8 ™ 1 1 H O 1 S P< H VN * > • 1 U I 8 M i j « 3 cm os » p a o p. w o o o et-a 3 3 01 03 ^ o P- B • J . - o (V o O a 4 o P-<t> CD • ! EB 1-» 3 p . • i f» p . O o o B u i * . o O v - i o o «. •" w M » ««•on H P P> •"• H-O U »ü ca K-i X a H o en -f* UI + s, o s, rv) • • 1 •8 . 1 U I 0 1 1 ro _{_*} H U I 0 1 1 - » V * fig cf o" 0 1 1 •*

s

o-o \ 0 0 1 1 t i a > e H- H, S c * - * p ta • s • 3 0 n o rt- S 3 H Ü É H- cf P T r t B (0 CO ffi » CS » o\ * . - & . UJ U l 1 (S 1 " 1 % 0 & s _* <• •ta. 1 U l - » -P-U l vo O U l 1 1 1 1 t l ö en s> a H - » Ö Hi 1 i t H « ë eî » • ÏD O H-3 1+ P . M « • • CD et- g 3 H a © ro t* a © N (3 • V)4 0 \ O v CDU* CTNOV  3 P (o a a s o P H & C - I . S" o p . 3 p . o P 1 t j CT o co I » M M >*i O w ss B V C » H S b B I » B P* H [ cf • * O ( O <H

(12)

bijlage 4

1 2 3 4

Kosten g r o n d v e r z e t in g l d / m

3

CU Ü