Afstudeerscriptie bedrijfskunde
Het bedrijfsresultaat van online apotheken vergeleken fysieke
apotheken in Nederland
Naam:
Olivier Huikeshoven
Studentennummer:
10606483
Begeleider:
Willem Dorresteijn
Faculteit:
Economie en Bedrijfskunde
2
Bewijs van originaliteit
Dit document is geschreven door Olivier Huikeshoven die verklaart dat de volledige inhoud
van dit document zijn verantwoordelijkheid is.
Ik verklaar dat de tekst en het werk in dit document origineel is en dat er geen andere, op de
bronnen en referenties na, dit document gemaakt hebben.
De faculteit Economie en Bedrijfskunde is alleen verantwoordelijk voor de toezicht en
voltooiing van het werk, niet voor de inhoud.
3
Abstract
Auteur:
Olivier Huikeshoven
Titel:
Het bedrijfsresultaat van online apotheken vergeleken fysieke
apotheken in Nederland
Faculteit:
Economie en Bedrijfskunde
Richting:
Bedrijfskunde
Jaar:
2016
Scriptie:
Bachelor scriptie Universiteit van Amsterdam
Begeleider:
Willem Dorresteijn
Trefwoorden:
Online winkelen, apotheek, bedrijfsresultaat, ROR
Woorden:
11.239
Onderzoek laat zien dat online winkelen steeds populairder wordt in Nederland. Steeds meer Nederlanders hebben toegang tot het internet en gebruiken dit om aankopen te doen. Er is al veel onderzoek gedaan naar het bedrijfsresultaat van online winkels in verschillende markten. Een markt die nog weinig tot niet is onderzocht is de online farmaceutische markt, specifiek apotheken. Het doel van dit onderzoek is het analyseren van de rendabiliteit van online apotheken vergeleken fysieke apotheken. Is het verstandig voor een apotheker om een online apotheek te beginnen in plaats van een fysieke apotheek? Alle fysieke apotheken in Nederland worden in dit onderzoek meegenomen. Deze worden vergeleken met een online apotheek die dezelfde handelingen verricht als fysieke apotheken. Door middel van financiële cijfers van de jaren 2009 tot en met 2013 kan de return on revenue (ROR), berekend worden. De cijfers zijn afkomstig van een online Britse apotheek en het gemiddelde van alle fysieke apotheken in Nederland. Wanneer de ROR berekend is kan bepaald worden welke apotheek een beter bedrijfsresultaat heeft. Na de ROR berekend te hebben blijkt dat online apotheken een minder financieel resultaat hebben dan fysieke apotheken. De uitkomst is door middel van de f-test als significant bevonden, P<0,05. Fysieke apotheken verdienen significant meer dan online apotheken. Dit onderzoek heeft de eerste stap gezet naar een overwogen keuze voor de apotheker tussen online apotheken en fysieke apotheken. Volgens dit onderzoek is het voor apothekers, die streven naar een zo hoog mogelijk bedrijfsresultaat, beter om een fysieke apotheek te beginnen.
4
Voorwoord
Voor u ligt de scriptie ’’Het bedrijfsresultaat van online apotheken vergeleken fysieke apotheken in Nederland’’. Deze scriptie is geschreven voor de bachelor bedrijfskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Daarbij is het de afsluiting van de driejarige bachelor.
Het onderwerp van dit onderzoek is afkomstig uit mijn eigen werkervaringen in de farmaceutische industrie. Steeds meer nieuwe technologische ontwikkelingen worden gebruikt in apotheken. Veel wordt geautomatiseerd om zo efficiënt mogelijk te zijn. De vraag die zich dan opdringt is hoe lang het nog duurt totdat de apotheek zelf totaal geautomatiseerd wordt en compleet online zal fungeren. Om hier meer over te weten te komen is dit onderzoek geschreven. Graag wil ik mijn dank richten aan mijn scriptiebegeleider Willem Dorresteijn. Samen met hem is de structuur van dit onderzoek tot stand gekomen. Ook zijn bepaalde aspecten besproken wat een toegevoegde waarde is voor dit onderzoek. Daarnaast wil ik graag mijn moeder Minke van ‘t Hoff bedanken voor de steun gedurende dit onderzoek. Samen met haar hebben wij de taal- en
spelfouten tot een minimum weten te beperken. Ik wens u veel leesplezier toe.
Olivier Huikeshoven Amsterdam, 28 juni 2016
5
Inhoudsopgave
Bewijs van originaliteit ... 2
Abstract ... 3
Voorwoord ... 4
1. Introductie ... 6
1.1 Achtergrond online winkels ... 6
1.2 Achtergrond online apotheken ... 7
1.3 Onderzoeksdoel ... 7
1.4 Onderzoeksstructuur ... 8
2. Literatuurreview ... 9
2.1 Toegankelijkheid internet... 9
2.2 Voordelen en nadelen online winkel ... 9
2.3 Voordelen en nadelen online apotheek ... 10
2.4 Verschil Nederlandse en Britse apotheken ... 11
3. Methodologie ... 13
3.1 Conceptueel kader ... 13
3.2 Data verzameling fysieke apotheek ... 14
3.3 Data verzameling online apotheek ... 15
3.4 Financiële indicator ... 16
4. Resultaten ... 17
4.1 Structuur resultaten ... 17
4.2 Financiële variabelen ... 17
4.3 Analyse van variantie ... 19
4.4 Uitkomst resultaten ... 19 5. Discussie ... 20 5.1 Redenen uitkomst ... 20 5.2 Implicaties ... 20 5.3 Limieten ... 22 5.4 Bruikbaarheid ... 23 6. Conclusie ... 24 6.1 Onderzoeksvragen ... 24 6.2 Belangrijkste bevindingen ... 24 6.3 Vervolgonderzoek ... 25 7. Referenties ... 26
6
1. Introductie
1.1 Achtergrond online winkels
Bijna 50 jaar geleden werd de grondslag gelegd van één van de grootste technologische veranderingen ooit, het ontstaan van het internet. Naast technologische uitvindingen als bijvoorbeeld het wiel, heeft deze uitvinding zeer grote invloed op het leven van de mens. In Nederland is 94% van de bevolking, ruim 15,5 miljoen mensen, dagelijks actief op het internet (Worldbank, 2016). Zelfs driekwart van de ouderen van 65 tot 75 jaar gebruikt dagelijks het internet, aldus het CBS. In 2005 was dit nog 43 procent. Ouderen zijn vooral vaker zoekmachines gaan
gebruiken, vaker gaan bellen via internet en meer gaan e-mailen (CBS, 2015).
Door online ontwikkelingen is het steeds meer mogelijk om alledaagse dingen via het internet te doen. Ontwikkelingen als bellen, televisie kijken, werken en winkelen hebben het leven van velen makkelijker gemaakt. Vooral dit laatste punt is voor bedrijven een zeer interessante ontwikkeling voor mogelijke afzet. Elk jaar geven steeds meer consumenten hun geld uit via het internet. In 2013 gaf 83% van de Nederlandse bevolking tussen 12 en 75 jaar aan online te winkelen. Dit komt neer op ruim 10 miljoen mensen en dit is sindsdien meer geworden (Sleijpen, 2014). Veel verschillende producten en diensten worden aangeboden via het internet. Per industrie verschilt het in welke mate ’’e-shoppers’’ aanwezig zijn, maar dat het een interessante manier is om producten en diensten aan te bieden is duidelijk.
De ontwikkeling van online handel is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Voor zowel de consument als producent heeft online handel voordelen. Sinds het ontstaan van online handel heeft de producent zeer veel mogelijkheden om zijn afzetmarkt te vergroten. Met de bijkomende
technologisch ontwikkelingen in de transport wordt het steeds makkelijker om producten en diensten overal ter wereld te verkopen. Daarbij focussen steeds meer bedrijven op de snelheid van de levering. Dit heeft ervoor gezorgd dat het product vaak binnen één of enkele dagen al bezorgd wordt.
Vanaf afgelopen jaar zijn er meer online winkels dan fysieke winkels in Nederland (nu.nl, 2015a). Het is voor consumenten zeer makkelijk om online prijsverschillen te bekijken en zo de laagste prijs te betalen voor een product of dienst. Er bestaan websites die het mogelijk maken om product- en prijsvergelijken te bekijken van de verschillende aanbieders. Zonder alle sites te bezoeken is het mogelijk om alles in één overzicht te zien. Consumenten hebben hierdoor steeds meer informatie over verschillende producenten en de producten die zij verkopen. Dit is volgens
Brynjolfsson en Smith (1999) één van de twee reden waarom prijzen van producten 8 tot 15 procent lager zijn in online winkels. De andere reden is de mogelijk lagere directe kosten van het opslaan van de voorraad.
Beide manieren van winkelen, fysiek en online, hebben voordelen en nadelen die weer kunnen verschillen per industrie. Consumenten hebben over elke industrie een andere mening betreft online aankopen. Levin, Levin & Weller (2005) en Monsuwé, Dellaert & Ruyter (2004) bewijzen dat voorkeuren van consumenten afhangen van de product eigenschappen. Ook vertrouwen in een online winkel is hierbij een belangrijke afweging. Vooral bij belangrijke of gevoelige producten is vertrouwen belangrijk. Dit dient eerst goed te zijn voordat consumenten overstappen van fysiek naar online.
Voor maatwerk of bijzondere producten gaan consumenten liever naar fysieke winkels dan naar online winkels. Producten als kleding moet vaak gepast worden om er zeker van te zijn dat het een goede aankoop is. Ook producten die lastig te gebruiken zijn en een mondeling uitleg nodig hebben kopen consumenten liever in een fysieke winkel. Bedrijven proberen hier oplossingen voor te verzinnen. Consumenten kunnen bijvoorbeeld hun bestelde kleding vaak gratis terugsturen wanneer
7 ze hier niet tevreden mee zijn. Bij ingewikkelde producten kan een video uitleg voldoende zijn
(Grewal, Iyer, Levy, 2004).
1.2 Achtergrond online apotheken
In dit onderzoek ligt de focus op de farmaceutische industrie en dan specifiek op apotheken. Internet apotheken worden in Nederland langzaam maar zeker ontdekt door steeds meer mensen. Het kopen van medicijnen bij een internetapotheek is nog geen gemeengoed in Nederland maar er komen wel steeds meer online apotheken bij. Zorgverzekeraars als Bewuzt en Univé ZEKUR
verplichten de consumenten al om herhaalrecepten, medicijnen of verbandmateriaal wat regelmatig of aaneengesloten gebruikt wordt, alleen via online apotheken te verkrijgen (Independer, 2016). Een voordeel van een online apotheek is het verdwijnen of verminderen van kosten van bijvoorbeeld huisvesting en personeel. Zorgverzekeraars hoeven daarom minder te betalen aan de apotheek. Het is voor hen voordeliger om dan met een online apotheek samen te werken in plaats van met een fysieke. Er is een mogelijke winstgevende markt in opkomst, waar een apotheker wellicht goed gebruik van kan maken.
Met de vernieuwde markt in opkomst blijft het ministerie van volksgezondheid aandacht vragen voor de gevaren van het online bestellen van medicijnen. Online bestelde neppillen zijn gevaarlijk voor de volksgezondheid omdat er geen zekerheid is over de samenstelling en veiligheid van de pillen. Er kunnen bijvoorbeeld giftige stoffen in neppillen zitten, aldus apotheker Wagenaar (2012) van het laboratorium van de KNMP, de apothekers beroepsorganisatie.
Meerdere onderzoekers hebben onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid van online apotheken. Zo stellen Alwon, Solomon, Hussain & Wright (2014) dat consumenten zichzelf in gevaar brengen wanneer zij gebruik maken van online apotheken. In de tussentijd heeft het KNMP, de brancheorganisatie van apothekers, nieuwe regelgevingen doorgevoerd om de betrouwbaarheid van deze sites te verbeteren.
1.3 Onderzoeksdoel
De vraag is of het beginnen van een online apotheek strategisch slimmer is dan van een fysieke apotheek. Er bestaat literatuur die bespreekt dat het strategisch slimmer is om een online winkel te beginnen (Bernstein, Song & Zheng, 2008). Het idee is om naar de consumenten toe te gaan door middel van het internet. Dit in plaats van dat de consument naar een fysieke apotheek toe moeten komen. Ook zijn er bedrijven die het strategisch slimmer ervaren om een fysieke winkel te hebben. Volgens de ABN AMRO (nu.nl, 2015b) blijkt dat fysieke winkels nog steeds belangrijk blijven bij online strategieën. Consumenten willen graag persoonlijk professioneel advies, het direct kunnen meenemen van een product of een fysiek retour adres.
Fysieke winkels kunnen helpen bij de consumentervaring met een bepaald merk. Het beeld van een bedrijf kan beïnvloed worden door de uitstraling van een fysieke merk winkel. Verschillende bedrijven houden een fysieke winkel om een goede uitstraling te hebben tegenover de consument, een uitstraling die alleen een online winkel niet kan geven (Martenson, 2007).
Om vast te stellen of het wel verstandig is voor een apotheker om een online apotheek te beginnen, is het allereerst belangrijk om te kijken of het überhaupt wel een beter bedrijfsresultaat heeft dan een fysieke apotheek. Heeft een online apotheek geen hoger bedrijfsresultaat, dan hoeft er ook niet naar de eerder genoemde punten gekeken te worden. Dit onderzoek zal zich daarom richten op het bedrijfsresultaat van online apotheken. De onderzoeksvraag voor dit onderzoek luidt: ‘’Is het bedrijfsresultaat hoger bij het beginnen van een online apotheek in plaats van een fysieke apotheek?’’
8
1.4 Onderzoeksstructuur
Om hier antwoord op te geven zal er allereerst naar bestaande literatuur gekeken worden. Het doel van het gebruik van de bestaande literatuur is om een kader te ontwikkelen zodat de beste variabelen in het onderzoek naar boven komen en deze het best geïnterpreteerd kunnen worden. In dit onderzoek zal gekeken worden naar het bedrijfsresultaat van online apotheken.
Om te kijken of het rendabeler is om een online apotheek op te richten is er voor gekozen om de gemiddelde omzet en winst voor belasting en intrest (EBIT) van alle apotheken in Nederland te vergelijken met een online apotheek. Omdat online apotheken in Nederland relatief nieuw en klein zijn en daarom de winst en verlies rekening niet zichtbaar zijn, zal er vergeleken worden met een online apotheek uit het Verenigd Koningrijk. Dit is een online apotheek die het meest lijkt op een fysieke apotheek op basis van het aanbod van medicijnen.Door middel van het rendement op de omzet (ROR; Return on Revenue) zal er gekeken worden wat het bedrijfsresultaat is van beide soorten apotheken.
Omdat er nog weinig onderzoek is gedaan naar online apotheken zal er in dit onderzoek niet direct op een specifiek artikel worden ingegaan. Wel zal er naar algemene artikelen over online winkelen gekeken worden. Deze artikelen kunnen verheldering bieden bij de redenen van de uitkomst van de data. Zo kan een hoger bedrijfsresultaat in online apotheken verklaart worden door de snelheid van winkelen (Lumpkin & Dess, 2004) en mogelijk een lager bedrijfsresultaat verklaart worden door een tekort aan persoonlijke service (Park & Kim, 2003).
Wanneer de resultaten zijn gevonden uit de data kan er een antwoord geven worden op de onderzoeksvraag ‘’Is het bedrijfsresultaat hoger bij het beginnen van een online apotheek in plaats van een fysieke apotheek?’’
Om hier een goed antwoord op te geven zal er ook gekeken moeten worden of de resultaten significant met elkaar verschillen. Daarom luidt de secundaire onderzoeksvraag; Is het verschillende bedrijfsresultaat tussen online en fysieke apotheken significant? Om een betrouwbaar antwoord hierop te geven is ervoor gekozen om van meerdere jaren de ROR te berekenen. De jaren die
bekeken zullen worden zijn 2009 tot en met 2013, gekozen aan de hand van beschikbare informatie. Na de introductie zal er gekeken worden naar de bestaande literatuur. Deze literatuur is nodig om de onderzoeksvragen en onderzoeksuitkomsten zo goed mogelijk te beargumenteren. Ook zal dit hoofdstuk helpen om inkomstbronnen van de verschillende apotheken te bekijken. De omzet structuur van Britse apotheken is anders dan van de Nederlandse. Dit dient meegenomen te worden in het onderzoek en zal daarom in de literatuurreview meegenomen worden.
Daarna zal de methodologie en de resultaten behandeld worden. Hierin zullen de uitkomsten van het onderzoek zichtbaar worden. Er zal eerst in de methodologie uitgelegd worden waar de data vandaan komt en waarom er voor deze data gekozen is. Vervolgens zal in de resultaten de
uitkomsten zichtbaar zijn en zal er op deze uitkomsten een statistische analyses gedaan worden om een antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvragen. Door middel van de f-test zullen
significante invloeden aan het licht komen en hierover zal uitleg gegeven worden. Door middel van de bestaande literatuur zullen de mogelijke redenen achter deze uitkomst verklaard worden. Tot slot zal het onderzoek eindigen met eerst een discussie en daarna een conclusie. In de discussie zullen de implicaties en limieten van dit onderzoek beschreven worden en waar mogelijk advies voor vervolg onderzoek. In de conclusie zal alles opgesomd worden en zal er nogmaals antwoord gegeven worden op de onderzoeksvragen.
9
2. Literatuurreview
2.1 Toegankelijkheid internet
Nederland staat al jaren bovenaan op de Europese
ranglijst met het grootste aandeel huishoudens die toegang hebben tot het internet. Maar liefst 94 % van de Nederlandse huishoudens heeft aansluiting tot het internet, waarvan meer dan 80% het internet dagelijks gebruikt. In figuur 1 is te zien dat Nederland aan kop gaat qua internet aansluiting. Landen als Portugal, Italië en Spanje lopen ruim 30% achter. Dat het internet in Nederland goed beschikbaar is, is duidelijk. De afgelopen jaren is dit voor bedrijven ook duidelijk geworden. Zij spelen hier nu fanatiek op in (CBS, 2012).
2.2 Voordelen en nadelen
online winkel
Door de groei van het internet is er veel onderzoek
gedaan naar de verschillende aspecten van online bedrijfsvoering. Ook zijn er veel vergelijkingen gemaakt tussen de verschillen van een online winkel en een fysieke winkel. Online winkelen heeft veel voordelen ten opzichte van fysiek winkelen. Lumpkin & Dess (2004) stellen dat er twee
voornaamste voordelen van online winkelen zijn. Het eerste voordeel is de snelheid van het zoeken naar een product. Door middel van zoekmachines of product vergelijking sites is het zeer makkelijk om een product te vinden. Het zoeken naar een product, zoals in een fysieke winkel zelf, is niet meer nodig. Ook bieden deze sites veel informatie aan over het product of een dienst. Door deze
verbeterde zoekfunctie zijn de overstap kosten, door een verlaging van de zoek kosten, lager. Xia & Zhang (2010) bevestigen dat consumenten steeds vaker online product informatie kunnen zien. Zij voegen daaraan toe dat bedrijven die de beste capaciteiten hebben om op deze beschikbaarheid van product informatie in te spelen, betere kansen hebben om in een groeiende markt te profileren. Een ander voordeel is dat bedrijven door middel van een online winkel hun markt kunnen vergroten. Bij fysieke winkels heb je snel een beperkt aantal consumenten, terwijl dat bij online winkels niet zo is. Veel bedrijven hebben de afgelopen twee decennia door middel van online winkels een groot merk op kunnen richten. Dit was zonder het internet en de commercialisering hiervan niet gelukt.
Echter, hier zitten ook nadelen aan. Bij veel bedrijven heerst het gevoel om verplicht online te gaan. Bedrijven voelen dit omdat ze bang zijn dat ze markt verliezen of kansen mislopen als zij dit niet doen. Deze drang om online te gaan neemt flink wat kosten met zich mee. De investeringen die overhaast gedaan worden kunnen totaal afgeschreven worden als de voor- en nadelen van online winkels niet goed zijn overwogen. (Keen, Wetzels, Ruyter & Feinberg, 2004). Voor bedrijven, en in dit onderzoek vooral apotheken, is het dus belangrijk om goed de voor- en nadelen van een online
10 winkel in kaart te hebben.
2.3 Voordelen en nadelen online apotheek
Er is weinig onderzoek gedaan naar aspecten van online apotheken. Uit het onderzoek van A. Levin, I. Levin & Weller (2005) komt naar voren dat de voorkeur tussen online en fysieke winkels voornamelijk afhangt van het soort product. Dit betekent dat er niet teveel gekeken kan worden naar de algemene online en fysieke winkels. Naar een product als medicijnen moet dus een apart
onderzoek gedaan worden. Monsuwé, Dellaert & Ruyter (2004) zijn het hiermee eens en stellen dat online winkelen beïnvloed wordt door het soort product dat verkocht wordt. Daarnaast hebben gebruiksgemak, bruikbaarheid, persoonlijke eigenschappen, eerdere ervaringen en vertrouwen ook invloed op online winkelen.
Medicijnen zijn geen snoepjes, is een stelling die in de zorg regelmatig valt. Medicatie kan bij onjuist gebruik zeer schadelijk zijn. Het is daarom een ander soort product dan de meeste producten of diensten die online gekocht kunnen worden. Hierdoor zijn de voor- en nadelen van online
apotheken anders dan die van de gemiddelde online winkel.
Een groot voordeel van een online apotheek is dat het 24 uur per dag beschikbaar is. In tegenstelling tot fysieke apotheken die in Nederland vaak maar 10 uur per dag open zijn. Patiënten kunnen elk moment op de dag medicijnen aanvragen. Apothekers zijn er ook om vragen van patiënten te beantwoorden. Soms kunnen mensen deze vragen als beschamend ervaren. Als de mogelijkheid er is om online een vraag te stellen, wordt deze als minder beschamend ervaren. Patiënten hebben online meer het gevoel anoniem te zijn waardoor ze geneigd zijn eerder online een aankoop te doen. Daarbij heeft het voor consumenten een positieve invloed op het gebruik van een online apotheek als zij het gevoel hebben dat deze goed en vaak toegankelijk is (Crawford, 2003; Jung & Berthon, 2009).
Een ander voordeel is dat na een online bestelling de medicatie wordt thuis gebracht. Oudere en zieke patiënten of bijvoorbeeld patiënten met een lichamelijke beperking zijn niet in staat naar een apotheek toe te komen. Voor deze patiënten is het zeer belangrijk dat de medicatie thuis wordt gebracht. Ook kan de bezorging van de medicatie voor minder ernstig zieke patiënten als fijn worden ervaren. Consumenten zijn soms niet in de mogelijkheid om naar een apotheek toe te komen. Een bestelling online waarna de bestelling bezorgd wordt kan een uitkomst bieden. De mogelijkheid tot bezorgen zorgt voor gemak voor de consumenten, wat een reden is om online te bestellen (CBS, 2009; Crawford, 2003). Echter zijn er al een groot aantal fysieke apotheken die ook hun medicijnen bezorgen. Het voordeel van bezorgen van online apotheken vergeleken fysieke apotheken die ook bezorgen, is hierdoor weggevallen. Wel hebben online apotheken geen last van lange wachtrijen. Volgens Paauw (2014) zijn wachttijden in apotheken steeds langer door de invoering van het prestatiebekostigingssysteem en vrije prijzen in de apothekenbranche. Een online apotheek heeft hier geen last van en houdt de consument zo meer tevreden.
De apotheker krijgt, als we de voordelen van online winkelen voor consumenten bekijken, meer consument tevredenheid en wellicht ook meer consumenten zelf. Naast dat consumenten er voordelen uit halen, heeft de apotheker ook verschillende voordelen van een online apotheek. De winst van de internetapotheker zit in de logistiek. Het is voor een online apotheek niet nodig om een voorraad te hebben. Elke dag wordt er een bestelling gedaan bij de groothandel waardoor het twee dagen later al bezorgd kan worden. Ook hoeven online apotheken geen hoge vastgoedkosten te hebben. Een pand waar de medicijnen gepakt en verpakt kunnen worden is voldoende (Olsthoorn, 2016).
Uit het onderzoek van Crawford (2003) komt naar voren dat consumenten de waargenomen kosten van de medicatie in een online apotheek als het grootste voordeel beschouwen. Net als Brynjolfsson & Smith (1999) die onderzoek hadden gedaan naar verschillende online producten, hebben ook apotheken lagere prijzen. Brynjolfsson & Smith kwamen uit op een percentage tussen de 8 en 15 procent. Hoeveel dit bij online apotheken is, is niet bekend. Wel is bekend dat 37,6 procent van de ondervraagden het meest tevreden is met de waargenomen prijzen van een online apotheek,
11 vergeleken andere voordelen van apotheken.
Als we naar de voordelen kijken zien we dat een online apotheek zowel positief is voor de inkomsten kant als voor de uitgave kant. Echter zijn er natuurlijk ook nadelen die een online apotheek met zich meebrengt.
Het grootste nadeel wat consumenten in online winkels en ook online apotheken ervaren is de responsiviteit. Er is een gebrek aan een alles omvattend antwoord. De consument heeft niet de mogelijkheid om een gesprek te voeren met een personeelslid. Sommige patiënten vinden het fijn als er een uitleg gegeven wordt over de medicatie. Vooral oudere mensen kunnen dit als meer prettig ervaren dan alleen een bijsluiter. Ook hebben patiënten niet de mogelijkheid in een online apotheek om het product aan te raken. Dit is een algemeen probleem bij online winkels. Hier voelen patiënten zich minder fijn bij en kunnen hierdoor toch voor een fysieke apotheek kiezen (Crawford, 2003; Childers, Carr, Peck & Carson, 2002).
Ballantine (2005) erkent het probleem van responsiviteit bij online winkels. Hij onderzocht hoe bedrijven dit kunnen omzetten naar meer tevredenheid. Uit zijn onderzoek blijkt dat de hoeveelheid informatie die op de site staat, een significant effect heeft met tevredenheid van consumenten. Voor een online apotheek is het dan ook aan te raden om zoveel mogelijk informatie te verschaffen over de producten en diensten die zij aanbieden.
Het andere grote nadeel van online apotheken is de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid. Volgens de Rijksoverheid zijn er nog steeds veel mensen die nepgeneesmiddelen online kopen. Internetsites doen zich voor als online apotheken en laten consumenten betalen voor
nepgeneesmiddelen, medicijnen met andere inhoud of een andere sterkte (R. Wagenaar, 2012). Dit heeft ervoor gezorgd dat consumenten online apotheken minder vertrouwen. A. Levin, I. Levin & Weller (2005) en Monsuwé, Dellaert & Ruyter (2004) beweren dat consumentenvertrouwen in online winkels een zeer belangrijke factor is. Is er weinig vertrouwen dan zullen er minder online aankopen worden gedaan.
Volgens Crawford (2003) is een mindere geloofwaardigheid en betrouwbaarheid het tweede grootste nadeel van internetapotheken. Aan het begin van het tweede millennium waren er nog weinig regels voor online apotheken. Dit heeft het beeld toen zeer aangetast. Sindsdien probeert de Nederlandse overheid samen met de Europese Unie en het KNMP de geloofwaardigheid en
betrouwbaarheid weer terug te verdienen. Het KNMP heeft een site opgericht, apotheek.nl, om te verifiëren of een (online) apotheek betrouwbaar is. Ook zijn er speciale keurmerken voor online apotheken die aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Zo heeft het kwaliteitszorgbedrijf Kiwa het eerste ISO-certificaat in 2007 uitgedeeld aan een online apotheek (Trouw, 2007)
Beleid voor internet apotheken is om zoveel mogelijk betrouwbaarheid en geloofwaardigheid uit te stralen. Om meer consumenten online over te laten stappen moet de angst voor een verkeerd medicijn weggenomen worden. Ook zijn er consumenten die bang zijn voor de privacy van hun privé gegevens. Apothekers hebben veel persoonsinformatie die strikt privé moeten blijven. Via het internet is er geen garantie dat dit totaal beveiligd wordt. Ook verschilt het per online apotheek in hoeverre dit beveiligd wordt. Om deze angst weg te nemen moeten apotheken technieken als wachtwoorden, versleutelingen, firewall en cookies toepassen. Dit om het vertrouwen te verbeteren en consumenten eerder over te laten stappen naar een online apotheek (Crawford, 2003).
2.4 Verschil Nederlandse en Britse apotheken
Nu de voor- en nadelen en mogelijke oplossingen van internetapotheken zijn besproken zal er gekeken worden naar de verschillen tussen Nederlandse apotheken en Britse apotheken. In dit onderzoek worden de Nederlandse fysieke apotheken vergeleken met een online Britse apotheek. Omdat de inkomststructuur van apotheken in elk land iets verschilt dienen deze eerst bekeken te worden voordat de bedrijven behandeld kunnen worden.
De inkomsten van apotheken in Nederland komen voort uit verschillende activiteiten. De grootste inkomstenbron is receptregeltoeslag. Dit is de vergoeding die de apotheek krijgt voor elk medicijn dat op het recept staat. Ook kan de apotheek korting krijgen op de inkopen. Als een
12 zorgverzekeraar een vergoeding geeft voor een medicijn dat de apotheek voor minder geld heeft gekocht, krijgt de apotheek meer geld binnen. Tot slot krijgen apotheken geld uit prestaties. Prestaties zijn extra handelingen bij eerste uitgifte en bijvoorbeeld ziekenhuisrecepten/
ontslagrecepten. Daarnaast zit op de medicijnen waar geen recept voor nodig is een percentage zoals in andere winkels (Ronde, 2008).
In het Verenigd Koningrijk zijn de hoeveelheid inkomsten op medicijnen nagenoeg hetzelfde. Als we kijken naar de percentages van apotheken in Nederland en het Verenigd Koningrijk zien we dat beide bruto winst marges op medicijnen rond de 30 procent liggen. Dit betekent dat in beide landen de vergoedingen voor medicijnen ongeveer hetzelfde zijn, waardoor de vergelijking tussen de apotheken uit beide landen meer valide is. Ook personeelskosten zijn nagenoeg hetzelfde en hier hoeft dus geen berekeningscorrectie voor gemaakt te worden (Griens, Lukaart & Vaart, 2010; Neil, 2015; Medes, 2013; FirmFocus, 2010).
Britten geven minder geld uit aan medicijnen per hoofd van de bevolking dan Nederlanders. In 2008 gaven de Britten per persoon € 224 uit aan medicijnen. Hiermee is het Verenigd Koningrijk absoluut hekkensluiter. Een belangrijke factor hierbij is dat dure geneesmiddelen zoals opium in dat land zijn voorbehouden aan ziekenhuizen en deze uitgaven dus buiten de extramurale scope vallen. Nederland had in 2008 een bedrag van € 335 per persoon, wat vergeleken andere Europese landen ook laag is. Het verschil tussen de bestedingen van inwoners uit Nederland en het Verenigd
Koningrijk heeft invloed op het bedrijfsresultaat van apotheken. Wanneer inwoners minder
spenderen aan apotheken zal dit ten koste gaan van het bedrijfsresultaat. Als er gekeken wordt naar de online apotheken die in Nederland al bestaan kan niet teruggevonden worden dat deze
apotheken opium verkopen. De online apotheken in Nederland lopen de omzet van de opium dus mis. Het mislopen van de omzet van opium is in beide landen daardoor hetzelfde. Dit betekent dat patiënten net als in het Verenigd Koningrijk, in Nederland ook minder geld uitgeven doordat opium niet verkocht wordt in online apotheken (Griens, Lukaart & Vaart, 2010; Neil, 2015; Medes, 2013). Een andere factor die invloed heeft op het verschil tussen Britse en Nederlandse apotheken is de BTW op medicijnen. Nederland heeft een ander belastingsysteem dan het Verenigd Koningrijk. In Nederland moet er op elk medicijnen een percentage van 6% belasting betaald worden. In het Verenigd Koningrijk wordt er op medicijnen geen belasting betaald. De prijzen van de medicijnen zijn daardoor hoger in Nederlandse apotheken. Bij normale goederen zal dit ten koste van het
bedrijfsresultaat gaan. Echter zijn medicijnen een indifferent goed. Patiënten hebben medicijnen nodig en zullen daardoor een hoger bedrag wel moeten betalen (Government.UK, 2014a). De wetgeving van apotheken in Nederland en het Verenigd Koningrijk lijken tamelijk op elkaar. Beide landen zitten in de Europese Unie en krijgen daardoor ook meer dezelfde regels op farmaceutisch gebied. Zo hebben ze dezelfde rechten en plichten. Een voorbeeld is het reclame beleid van apotheken. Als apotheken reclame willen maken moeten er aan veel voorwaarden voldaan worden. Mogelijke gevolgen van de medicijnen dienen altijd gemeld te worden. Ook mogen medicijnen die alleen via recept verkregen kunnen worden niet gepromoot worden. In zowel het Verenigd Koningrijk als Nederland gelden hierover dezelfde regels (Government.UK, 2014b; Ondernemersplein, z.d.).
Wat er ontbreekt in de literatuur is een onderzoek dat zich richt op het bedrijfsresultaat van online apotheken. Er is nog geen analyse gedaan over de verschillende financiële cijfers tussen fysieke en online apotheken. Dit onderzoek zal proberen het gat te dichten en te kijken of een online apotheek wel een beter bedrijfsresultaat heeft dan een fysieke apotheek.
13
3. Methodologie
Voordat het empirisch onderzoek wordt uitgelegd zullen eerst de twee soorten apotheken besproken worden die centraal staan in dit onderzoek. Hierin zal uitgelegd worden waarom er voor welke apotheek gekozen is. Daarna zal de data van de apotheken behandeld en geanalyseerd worden. Om alles zo duidelijk mogelijk te laten verlopen zal er bij elke stap uitgelegd worden waarom dit de beste keus is om de verschillen zo goed mogelijk te analyseren. Nadat de financiële cijfers en ratio’s van beide apotheken behandeld zijn zal er gekeken worden naar de statistische analyse. Door middel van de f-test kan de mogelijke significantie tussen beide datagroepen berekend worden. Met deze informatie kan uiteindelijk de hoofdvraag beantwoord worden; ‘’Is het bedrijfsresultaat hoger bij het beginnen van een online apotheek in plaats van een fysieke apotheek?’’
Bedrijfsresultaat is het positieve verschil tussen de opbrengsten en de kosten. Er wordt in dit onderzoek gekeken of het voor apothekers rendabel is om een online apotheek in Nederland op te richten. De verhouding tussen het inkomen of winst van een bedrijf en het vermogen waarmee dit is verdiend zal bekeken worden. Het getal wat hieruit komt zal iets zeggen over het bedrijfsresultaat van een apotheek en speelt een rol bij de investeringen van de apotheker. Aan de hand van het bedrijfsresultaat kan bepaalt worden of het verstandig is om in deze investeringen geld en tijd te stoppen.
3.1 Conceptueel kader
Het bedrijfsresultaat kan op velen manieren berekend worden, er is niet één enkele manier om dit te berekenen. Om de validiteit van het onderzoek te garanderen moet er voor de juiste manier gekozen worden. Een manier om het bedrijfsresultaat te berekenen en ook het best
toepasbaar is in dit onderzoek is de ROR, return on revenue. De variabelen die hierin centraal staan zijn de omzet, de winst voor belasting en intrest (EBIT) en de ROR zelf. In figuur 2 is de formule te zien die in dit onderzoek gebruikt zal worden.
Figuur 2
Deze variabelen zullen berekend worden voor beide soorten apotheken, de online apotheek en het gemiddelde van alle Nederlandse fysieke apotheken. De uitkomsten hiervan zullen met elkaar vergeleken worden. Na de vergelijking kan de conclusie getrokken worden welk soort apotheek een beter bedrijfsresultaat heeft. In hoofdstuk 3.3 Financiële indicator wordt er uitgelegd waarom er voor welke variabelen gekozen is.
14
Figuur 3
Figuur 3 begint met de twee variabelen die uit figuur 2 zijn gekomen, de ROR van fysieke apotheken en de ROR van online apotheken. In dit onderzoek worden ze beide berekend en tegen elkaar afgewogen. Door de ROR’s te analyseren en te vergelijken met elkaar kan een antwoord gegeven worden op welke apotheek een beter bedrijfsresultaat heeft. De apotheker kan door middel van de ROR’s een verstandige keuze maken welke apotheek een beter bedrijfsresultaat heeft en verstandig is om op te richten. Mocht het bedrijfsresultaat van beide apotheken negatief zijn dan kan de apotheker de keuze maken om geen van beide apotheken te beginnen.
De variabelen uit het conceptueel kader zullen bekeken worden in de jaren 2009 tot en met 2013. Dit zijn de enige jaren waarbij het mogelijk was om de beide soorten apotheken met elkaar te vergelijken. Door gebrek aan meer onderzoeken en publicaties zijn dit de meest recente jaren die beschikbaar zijn. Een tijdspanne van vijf jaar is vrij kort om voorspelling te doen, helemaal in deze jaren waar de financiële crises actief is. In deze crisis was de onzekerheid zeer hoog. Het
consumentenvertrouwen was zeer laag geworden door de vele faillissementen en ontslagen. Dit kan invloed hebben op de aankopen die die consumenten doen. Echter zijn medicijnen
inkomensonafhankelijk. Wanneer consumenten meer geld hebben zullen zij niet meer medicijnen kopen. De invloeden van de crisis zullen daarom niet mee worden genomen in dit onderzoek naar apotheken.
Door een kleine tijdsspanne van vijf jaar kunnen markt- of bedrijfssituaties veel invloed hebben op de uitkomst. Wel kan het enig inzicht geven in hoe beide soorten apotheken qua bedrijfsresultaat ervoor staan.
3.2 Data verzameling fysieke apotheek
Om het bedrijfsresultaat van fysieke apotheken te bekijken is er voor gekozen om allereerst de gemiddelde omzet en gemiddelde winst van alle Nederlandse openbare apotheken te berekenen. Deze data staat verspreid over het internet. De ING-bank heeft in 2013 een sectorvisie gemaakt over openbare apotheken in Nederland. In dit verslag staan de cijfers van 2009 tot en met 2012; aantal apotheken, werknemers, omzet, gemiddelde omzet en geneesmiddelenverstrekking. Om een valide berekening te maken is er voor een minimale tijdspanne van vijf jaar gekozen. Het SFK (stichting farmaceutische kengetallen) heeft in 2014 een publicatie met feiten en data over apotheken verspreid. In deze publicatie staat de omzet van het jaar 2013.
Het bedrijfsresultaat van de fysieke apotheken staat echter niet in deze publicaties. Het CBS (Centraal Bureau voor Statistiek) heeft onderzoek gedaan naar de branche cijfers van veel
ROR
FysiekROR
OnlineBeter
bedrijfsresultaat
apotheek
15 verschillende industrieën. Ook heeft het de cijfers van apotheken in Nederland tussen 2009 en 2013 onderzocht. Deze cijfers laten zien hoeveel procent de kosten zijn van de omzet en wat er uiteindelijk onder aan de streep overblijft. Door middel van de bekende omzet en het percentage van het CBS kan berekend worden wat de gemiddelde winst in het betreffende jaar was van alle Nederlandse apotheken.
3.3 Data verzameling online apotheek
De data van het gemiddelde van alle fysieke apotheken wordt dan vergeleken met een online apotheek. Omdat er is Nederland nog weinig bekend en gepubliceerd is over online apotheken is het niet mogelijk Nederlandse online apotheken te gebruiken. In Nederland gelden regels wanneer een bedrijf een winst en verlies rekening openbaar moet maken. De activa moet meer dan 6 miljoen zijn, netto omzet meer dan 12 miljoen en minimaal 50 werknemers. Als een bedrijf aan minimaal twee van deze voorwaarde voldoet, moet een balans en winst en verliesrekening gedeeld worden. In Nederland zijn er geen online apotheken die hieraan voldoen (Kamer van Koophandel, 2016). Het is dus niet mogelijk om een Nederlandse online apotheek te vergelijken met fysieke apotheken. Om toch te kunnen onderzoeken of een online apotheek in Nederland een beter
bedrijfsresultaat heeft, is er lang naar dit probleem gekeken. Uiteindelijk is hiervoor een oplossing gevonden. In andere landen over de hele wereld worden al langer online apotheken gebruikt. Landen als Duitsland, het Verenigd Koningrijk en de Verenigde Staten zijn op dat vlak meer ontwikkeld en hebben al langer online apotheken. Ook zijn deze apotheken groter waardoor ze verplicht zijn om hun financiële cijfers te delen. Om het bedrijfsresultaat van online apotheken te bekijken zal er gekeken worden naar een online apotheek in een ander land. Van online apotheken in andere landen is de data wel beschikbaar.
In dit onderzoek is ervoor gekozen om de vergelijking te maken met een online Britse apotheek. De hoeveelheid inkomsten tussen Nederland en het Verenigd Koningrijk die apotheken maken zijn nagenoeg hetzelfde. Als we kijken naar de percentages van apotheken in Nederland en het Verenigd Koningrijk zien we dat beide bruto winst marges op medicijnen rond de 30 procent liggen. Dit betekent dat in beide landen de vergoedingen voor medicijnen ongeveer hetzelfde zijn, waardoor de vergelijking tussen de apotheken uit beide landen meer valide is. De mogelijkheid was er ook om online apotheken uit andere landen te gebruiken. Omdat het Verenigd Koningrijk qua inkomsten het meest op Nederland lijkt is er voor het Verenigd Koningrijk gekozen.
Online apotheken kunnen erg van elkaar verschillen. Er zijn online apotheken die alleen maar basis medicijnen verkopen. Dit zijn medicijnen die ook in een winkel gekocht kunnen worden. Ook zijn er online apotheken die precies hetzelfde aanbod hebben als fysieke apotheken. Om een zo goed mogelijke vergelijking met fysieke apotheken te maken is er voor gekozen om een online apotheek te kiezen die zo goed als dezelfde taken vervult en dezelfde medicijnen verkoopt als fysieke apotheken. Er bestaan veel online apotheken waar het niet mogelijk is om medicijnen met verplicht recept te kopen. Apotheek Pharmacy2u is een grote online apotheek in het Verenigd Koningrijk waar dit wel kan. Deze online apotheek verkoopt standaard medicijnen waar geen recept voor nodig is zoals paracetamols, body care, vitaminen, anti conceptie et cetera. Maar ook is het mogelijk om recepten in te scannen en het te sturen naar de Pharmacy2u. Het verschil van deze online apotheek met fysieke apotheken is dat veel meer soorten handverkoop kan worden verkocht omdat het geen voorraad hoeft te hebben. Waar een fysieke apotheek honderden producten zonder recept kan verkopen, kan een online apotheek er duizenden verkopen. Dit is het voordeel van een online apotheek die elke online winkel kent.
Op de site endole.co.uk (Britse Kamer van Koophandel) staan de cijfers van
Pharmacy2u. Een volledig overzicht van alle kosten, ratio’s en marges staan hier. In deze financiële balansen loopt het boekjaar van maart tot maart, in plaats van januari tot januari bij de Nederlandse
16 fysieke apotheken. Het is niet mogelijk om de precieze data van de maanden te zien. Tot zover bekend is, hebben er geen gebeurtenissen plaatsgevonden die grote invloed hebben op de cijfers in de maanden januari en februari. Hierom worden de data van Pharmacy2u gelijk gesteld aan de maanden januari tot januari.
3.4 Financiële indicator
Nu bekend is waar de data vandaan komt kan de financiële indicator behandeld worden. De ratio die in dit onderzoek gebruikt zal worden is de ROR, return on revenue. De ROR berekent de prestaties van een bedrijf door winst voor belasting en intrest te delen door de omzet. Er is voor de ROR gekozen omdat het vergelijkingen tussen bedrijven toestaat zonder dat de grote van het bedrijf en de hoeveelheid geïnvesteerd kapitaal ertoe doen (Hilten, 2005). Hoe meer kapitaal hoe
makkelijker het is hogere omzet te maken. Hoe hoger de omzet hoe makkelijker het is om een hoger bedrijfsresultaat te hebben. Bij een verhoging van de ROR vergeleken het jaar daarvoor kan dat duiden op een verlaging van de kosten. Waar een verlaging van de ROR kan duiden op een verhoging van de kosten. De ROR biedt een mogelijkheid om de efficiëntie van een bedrijf te berekenen. Daarnaast is er gekozen voor de winst voor belasting en intrest, in plaats van nette winst om de ROR te berekenen. In het Verenigd Koningrijk werkt het belastingsysteem anders. De belasting toegevoegde waarde is daar anders dan in Nederland. Om de belastingstructuren van beide landen niet mee te nemen en alleen te kijken naar het bedrijfsresultaat die een apotheek zelf maakt zal er naar de winst voor belasting gekeken worden. De belastingen voor apotheken dienen dus niet meegenomen te worden in de vergelijking met Nederlandse apotheken.
Ook zal er niet naar de financiële structuur van een apotheek gekeken worden. Bedrijven kunnen veel geld lenen en daarmee hoge intrest kosten moeten betalen. De manier waarop een apotheek aan het geld komt om te investeren is in dit onderzoek niet aan de orde. In dit onderzoek gaat om de operaties van een apotheek. Hoe de financiële structuur van een apotheek is heeft geen toegevoegde waarde voor dit onderzoek. Om deze reden is er voor winst voor belasting en intrest gekozen.
Tot slot is er gekozen voor de f-test om te kijken of de financiële indicator, ROR, wel significant is. De ANOVA (f-test) staat voor analysis of variantie die toepasbaar is bij twee onderling onafhankelijke steekproeven. Deze analyse vergelijkt de varianties van de twee verschillende
datagroepen en wordt dan gebruikt om de hypotheses te toetsen. Op basis van de variantie wordt er in dit onderzoek gekeken of de data tussen het gemiddelde van fysieke apotheken en de online apotheek van elkaar verschillen. Door middel van de f-test kan er gekeken worden of deze twee datasets significant van elkaar verschillen. Wanneer de datasets van elkaar verschillen kan er antwoord gegeven worden op de onderzoeksvraag.
17
4. Resultaten
4.1 Structuur resultaten
Voordat de ROR berekend wordt zullen eerst de omzet en winst voor belasting en intrest uiteengezet worden. Het doel hiervan is om de verschillen te bekijken. Dit legt de basis voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen. De verschillen zullen bekeken worden in een tijdspanne van 2009 tot en met 2013. Dit is de enige beschikbare data om de beide soorten apotheken met elkaar te vergelijken. Door gebrek aan meer onderzoeken en publicaties zijn dit de meest recente jaren die beschikbaar zijn. Wel kan het enig inzicht geven in hoe beide soorten apotheken qua bedrijfsresultaat ervoor staan. Het bedrijfsresultaat wordt berekend door de ROR. Na de omzet, winst voor belastingen en intrest en de ROR bekeken te hebben zal de statistische analyse behandeld worden.
4.2 Financiële variabelen
Figuur 4
In Figuur 4 is de omzet van de gemiddelde Nederlandse fysieke apotheken en Pharmacy2u in de jaren 2009 tot en met 2013 te zien. Wat gelijk opvalt is dat Pharmacy2u velen malen meer omzet genereert dan de fysieke apotheken. In Nederland is er geen apotheek die zo een hoge omzet draait. Dit is waarschijnlijk alleen mogelijk bij online apotheken. Online apotheken hebben de mogelijkheid producten te verkopen door het hele land. Daarnaast heeft het de mogelijkheid om meer
verschillende soorten producten te verkopen omdat een voorraad niet nodig is. Door een meer verschillend aanbod kan de afzetmarkt groter zijn.
De schommelingen van de omzet vergeleken de beide variabelen verschilt. Dit is logisch te verklaren. Omdat er bij de fysieke apotheken het gemiddelde is genomen, zullen bedrijfsspecifieke gebeurtenissen wegvallen tegen het geheel. Alleen totale markt situaties zullen hier invloed op hebben, wat in deze vijf jaar ook niet het geval is. Bij Pharmacy2u schommelt de omzet van 2009 tot en met 2013 meer. Dit komt door zowel bedrijfsspecifieke situaties als markt veranderingen. Omdat het bij andere Britse online apotheken niet mogelijk is om een recept in te scannen is er voor
gekozen om alleen Pharmacy2u te bekijken. Dit zorgt er dan wel voor dat bedrijfsgebeurtenissen, die mogelijk weinig met andere online apotheken te maken hebben, invloed op dit onderzoek hebben.
€ 0 € 5.000.000 € 10.000.000 € 15.000.000 € 20.000.000 2009 2010 2011 2012 2013 fysieke apotheken € 2.423.583 € 2.486.364 € 2.504.256 € 2.271.580 € 2.127.580 Pharmacy2u € 15.062.000 € 19.521.000 € 19.961.000 € 18.634.000 € 15.815.000
Omzet
18
Figuur 5
Figuur 5 laat de voortgang van de winst voor belasting en intrest zien. Net zoals bij de omzet variëren de jaren van de fysieke winkels niet veel. In 2010 tot en met 2012 werd er meer winst behaald vergeleken de andere jaren, maar een significant verschil is het niet. Volgens het SKF (2010) komt dit door de structurele stijging van de geneesmiddelenuitgaven, de prijsverlagingen als gevolg van het preferentiebeleid en de verlaging van de maximumprijzen naar aanleiding van
prijsontwikkelingen in de landen om ons heen.
Ook bij Pharmacy2u is te zien dat 2010 tot en met 2011 goede winstgevende jaren zijn geweest. Echter begint na 2011 het zeer hard te dalen, waarbij het in 2013 zelfs eindigt met verlies. Het is lastig om met de beschikbare data hier uitleg over te geven. De voornaamste reden die te zien is, is dat de afzet gedaald is en de vaste kosten hetzelfde zijn gebleven. Hierdoor is er een verlies ontstaan. Andere grote veranderingen naast omzetverlies, minder verkochten producten, is er niet.
Volgens het Griens et all. (2014) is de uitgaven per hoofd van de bevolking niet veranderd vergeleken de voorgaande jaren. Ook zijn de prijzen vergeleken Nederlandse medicijnen niet gestegen. Aan de hand van de publicatie van de SFK kan er gesteld worden dat het verlies van Pharmacy2u niet voorkomt uit de markt zelf. Het grote verschil van de EBIT tussen jaren is dus een bedrijfsspecifiek probleem.
Figuur 6
In figuur 6 is de berekende return on revenue te zien van beide soorten apotheken. De hoogste ROR was in 2010 van fysieke apotheken. 2010 en de jaren daarna heeft de fysieke apotheek een steeds hogere ROR dan de online apotheek. Alleen het eerste jaar heeft Pharamcy2u een hoger ratio. Het is opvallend dat vanaf 2012 Pharmacy2u zeer slechte resultaten heeft geboekt. Vanaf dat jaar liep het aantal verkopen af waardoor verlies geleden werd. Ook in het jaar 2014 en 2015 zijn er
-€ 100.000,00€ 0,00 € 100.000,00 € 200.000,00 € 300.000,00 € 400.000,00 € 500.000,00 € 600.000,00 € 700.000,00 € 800.000,00 € 900.000,00 2009 2010 2011 2012 2013 fysieke apotheken € 96.943,32 € 128.047,75 € 103.425,77 € 105.174,15 € 98.932,47 Pharmacy2u € 702.000,00 € 844.000,00 € 762.000,00 € 356.000,00 -€ 45.000,00
EBIT
-1,00% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 2009 2010 2011 2012 2013 Fysieke apotheken 4,00% 5,15% 4,13% 4,63% 4,65% Pharmacy2u 4,66% 4,32% 3,82% 1,91% -0,28%ROR
19 verliezen geleden, ondanks een toenemende omzet. Deze verliezen zijn geleden door toenemende vaste kosten, te denken valt aan grote investeringen als het aannemen van 25 extra personeelsleden (Endole, 2016). Pharmacy2u heeft mogelijk geprobeerd om de omzet te laten stijgen door een uitbreiding van het bedrijf. Deze uitbreiding heeft een licht effect gehad op de omzet maar niet genoeg om er winst uit te halen. Wellicht op lange termijn kan deze uitbreiding voor een hoger bedrijfsresultaat gaan zorgen.
Voor het jaar 2012 ligt de ROR van Pharmacy2u rond de 4 procent. Misschien wat verrassend is dat dit niet opvallend hoger is dan het gemiddelde van alle fysieke apotheken. De ROR van beide apotheken liggen de eerste jaren dicht bij elkaar, wat betekent dat geen van beide bedrijven een veel grotere of lagere winst voor belasting en intrest vergeleken de omzet maakt. Als er naar de ROR gekeken wordt dan kan er opgemaakt worden dat een online apotheek niet veel meer verdient dan een fysieke apotheek. Zelfs in de jaren voordat Pharmacy2u het bedrijfsresultaat zag dalen, was er geen significant groter resultaat vergeleken de fysieke apotheken.
4.3 Analyse van variantie
Nu de drie financiële indicatoren van beide apotheken zijn vastgesteld, kan er gekeken worden of de data significant van elkaar verschilt. Deze sectie probeert een antwoord te geven op de secundaire onderzoeksvraag; Is het verschillende bedrijfsresultaat tussen online en fysieke
apotheken significant?
Om hier antwoord op te kunnen geven zal er gebruik worden gemaakt van de f-test. De ROR van beide apotheken zullen met elkaar vergeleken worden. De nulhypothese is dat de varianties tussen ROR van fysieke apotheken en ROR van Pharmacy2u (online apotheek) gelijk aan elkaar zijn. Mocht de uitkomst buiten de 95 procent betrouwbaarheidsinterval liggen dan zal de nulhypothese verworpen kunnen worden.
Apotheek Gemiddelde Variantie P-waarde
Fysiek 4,512 0,1696
0,007*
Online 2,886 3,4176
Figuur 7
Het resultaat van de f-test is in figuur 7 te zien. Door middel van de variantie f-test is een p-waarde van 0,007 berekend. Met een betrouwbaarheidsinterval van 95 procent kan er
geconcludeerd worden dat de nulhypothese verworpen kan worden. De ROR van fysieke apotheken en de ROR van Phamacy2u zijn niet aan elkaar gelijk. Beide winst voor belasting en intrest vergeleken de omzet verschillen significant met elkaar.
4.4 Uitkomst resultaten
Nu de f-test getoetst is kan er antwoord worden gegeven op de secundaire onderzoeksvraag; Is het verschillende bedrijfsresultaat tussen online en fysieke apotheken significant? Het antwoord hierop is ‘ja’. Ondanks dat er weinig data was uit voorgaande of actuelere jaren kan er toch
vernomen worden op basis van de jaren 2009 tot en met 2013 dat beide RORs significant verschillen. De resultaten over de financiële cijfers laten zien dat fysieke apotheken een beter
bedrijfsresultaat hebben dan online apotheken. Ondanks de zeer hoge omzet en EBIT van Parmacy2u in de eerst vier jaar, is de ROR niet hoog. De ROR van de fysieke apotheek is over het algemeen hoger en na de f-test gedaan te hebben blijkt dat fysieke apotheken daadwerkelijk een beter resultaat hebben dan de online apotheek. Voornamelijk de laatste twee jaar, 2012 en 2013, hebben grote invloed in de p-waarde. Dit komt door de verliezen die Pharmacy2u heeft geleden.
20
5. Discussie
Deze scriptie richt zich op het bedrijfsresultaat van online apotheken vergeleken fysieke apotheken. De verwachting was dat online apotheken een beter resultaat zouden hebben dan fysieke
apotheken. Uit de resultaten is gekomen dat fysieke apotheken juist een beter bedrijfsresultaat hebben. Met dat gezegd hebbende moet het literatuuronderzoek ook behandeld worden. Achter de resultaten liggen bepaalde beweegredenen van bijvoorbeeld consumenten waarom online
apotheken toch niet een hoger bedrijfsresultaat heeft. Door middel van het literatuuronderzoek kan mogelijk de reden gegeven worden voor de uitkomst van de resultaten.
5.1 Redenen uitkomst
Er zijn veel voordelen die een online apotheek met zich mee brengt. De eerste reden is dat het goedkoper is (Crawford,2003). Consumenten kunnen voor een lager bedrag de medicijnen online kopen. De voorkeur van consumenten gaat dan naar een online apotheek in plaats van een duurdere fysieke apotheek. De tweede reden waarom een online apotheek een beter bedrijfsresultaat zou kunnen hebben is de toegankelijkheid en beschikbaarheid (Jung & Berthon, 2009). Consumenten kunnen elk moment van de dag medicijnen bestellen en hoeven niet naar de apotheek zelf te gaan. Ook zijn er geen lange wachtrijen, die er in fysieke apotheken wel kunnen zijn. Voor de apotheker lijkt een online apotheek ook goedkoper te zijn omdat er kosten bespaard kunnen worden zo als bij voorbeeld logistieke kosten (Olsthoorn, 2016). Ondanks de verwachting die er was en de voordelen die er zijn is een hogere ROR voor de online apotheek niet terug te vinden in de resultaten.
De resultaten laten een positiever bedrijfsresultaat voor fysieke apotheken zien. Er zijn een aantal voordelen van een fysieke apotheek, wat tegelijkertijd nadelen van een online apotheek kunnen zijn. Al deze mogelijke voordelen van online apotheken kunnen redenen zijn voor het betere bedrijfsresultaat. Uit dit onderzoek kan niet vertelt worden welk voordeel het meeste invloed heeft.
Het eerste voordeel is de responsiviteit in een fysieke apotheek. In een apotheek lopen gekwalificeerde apothekers(-assistenten) rond die antwoord kunnen geven op elke vraag. Patiënten zouden mogelijk graag naar een apotheek willen komen voor deze interactie met een personeelslid of alleen al om het product zelf aan te raken (Crawford, 2003; Childers, Carr, Peck & Carson, 2002). Een mogelijke reden voor de lage ROR van de online apotheek kan zijn dat patiënten het als onprettig ervaren om zonder uitleg een medicijn te bestellen.
Het tweede voordeel wat een reden kan zijn voor een hoger bedrijfsresultaat is dat fysieke apotheken als meer betrouwbaar ervaren worden dan online apotheken. Volgens S. Crawford is geloofwaardigheid en betrouwbaarheid één van de grootste problemen van een online apotheek. Dit zou ten kosten kunnen gaan van het bedrijfsresultaat van de online apotheken. Ook is er een klein percentage inwoners in Nederland die geen internet heeft of het internet niet wil gebruiken in verband met de angst van het openbaar komen van persoonsinformatie. Dit kunnen invloeden zijn waarom patiënten toch naar een fysieke apotheek gaan.
Uit de resultaten blijkt dat de voordelen van een fysieke apotheek zwaarder wegen dan de voordelen van een online apotheek. Door de hogere ROR’s van de fysieke apotheken is te zien dat consumenten een online apotheek niet als favoriet beschouwen vergeleken een fysieke apotheek. Ook heeft de fysieke apotheek een beter bedrijfsresultaat. Welk voordeel van fysieke apotheken hier het meest aan bij heeft gedragen is onbekend.
5.2 Implicaties
De inkomsten van apotheken zijn verdeeld in drie soorten activiteiten. De grootste inkomstenbron is receptregeltoeslag die uitgebreid behandeld is. De andere twee activiteiten, kortingen op inkoop en geld uit prestaties, zijn niet behandeld. Beide activiteiten hebben invloed gehad op de ROR en dus op het bedrijfsresultaat van beide soorten apotheken. Dat dit een
21 aanzienlijk bedrag blijkt te zijn blijkt uit een onderzoek van de Nederlandse zorgautoriteit. Elke apotheek verdient per jaar gemiddeld €186.000 aan kortingen en bonussen (Nederlandse
zorgautoriteit, 2008). Deze inkomstactiviteiten zijn in dit onderzoek niet uiteengezet. De informatie over kortingen en prestaties die een gedeelte van het inkomen zijn, zijn niet bekend over Britse apotheken. Dit heeft wel invloed gehad op de verschillende RORs van dit onderzoek maar kon niet meegenomen worden door een gebrek aan data.
Wat ook invloed heeft op de resultaten van dit onderzoek maar niet is meegenomen is de concurrentie van online apotheken. In het Verenigd Koningrijk zijn er meer en grotere online apotheken dan in Nederland. Voor Britse online apotheken is het daardoor lastiger zichzelf te
onderscheiden en een beter bedrijfsresultaat te verdienen. In Nederland is de concurrentie bij online apotheken relatief minder. Het mogelijk oprichten van een online apotheek in Nederland kan
daardoor positiever zijn dan een online apotheek in het Verenigd Koningrijk op te richten. Mocht dit in het onderzoek zijn meegenomen dan hadden de resultaten voor de online apotheek in Nederland gunstiger uit gepakt kunnen hebben. Naast de mindere concurrentie in online apotheken in
Nederland is de toegankelijkheid van het internet in Nederland ook voordeliger voor online
apotheken. In de literatuurreview is te zien dat Nederland het grootste aandeel heeft in huishoudens die toegang hebben tot het internet. Nederland zit ruim 10 procent boven het aandeel huishoudens die toegang hebben in het Verenigd Koninkrijk. Een online apotheek in Nederland zou een groter percentage van de bevolking kunnen bereiken dan in het Verenigd Koningrijk. Aan de andere kant heeft het Verenigd Koningrijk meer dan 3 maal zoveel inwoners. Dit zijn factoren die invloed kunnen hebben in het beginnen van een online apotheek in Nederland of het Verenigd Koningrijk.
In dit onderzoek is er aangenomen dat de online apotheek in Nederland geen opium
verkoopt. In de literatuurreview is te zien dat de bestedingen per persoon danig verschillen door het wel of niet verkopen van opium. Mocht het toch gerealiseerd kunnen worden dat online apotheken wel opium kunnen verkopen, dan zal het bedrijfsresultaat groeien. Een online apotheek zou dan mogelijk wel een beter bedrijfsresultaat kunnen verdienen dan een fysieke apotheek. Door een gebrek aan informatie over of dit wel of niet gerealiseerd kan worden is er gekeken naar andere online apotheken in Nederland, waaruit bleek dat opium niet verkocht wordt. Dit heeft invloed gehad op het onderzoek.
De verschillende BTW tarieven in beide landen hebben invloed op dit onderzoek. Zoals eerder gezegd zal de invloed van medicijnen zelf minimaal zijn omdat medicijnen
inkomensonafhankelijk en prijsonafhankelijk zijn. Apotheken verkopen daarnaast ook ander zorgproducten die minder indifferent zijn. Op deze producten zit een hoger btw-tarief. In het Verenigd Koningrijk is het tarief op verzorgingsproducten vanaf 2011 20%, daarvoor was het 17,5%. In Nederland is het sinds 2012 21% en daarvoor was het 19% (Government.UK, 2014a; Rijksoverheid, 2012). Het verschil van deze percentages is minimaal maar toch zal het in enige mate invloed hebben op de ROR. Omdat er een minimaal verschil is, is dit in het onderzoek niet meegenomen. Wel zou dit verschil enigszins invloed kunnen hebben op het inkomsten verschil tussen apotheken in Nederland en Verenigd Koningrijk.
Tot slot gaat dit onderzoek ervan uit dat de keuze voor een online of fysieke apotheek het best gemaakt kan worden op basis van de ROR. Een nadeel van de ROR kan zijn dat het de risico’s van de investering in een online apotheek of fysieke apotheek niet meeneemt. Een fysieke apotheek kost meer geld om op te richten dan een online apotheek. Wanneer de kans aanwezig is dat de apotheek niet lang kan blijven bestaan door bijvoorbeeld een faillissement dan is het slimmer om de online apotheek te kiezen door de lagere investeringen. Er zijn naast de ROR vele manieren om het resultaat van een apotheek te berekenen. Elk ratio berekend te winst uit een ander perspectief. Voorbeelden van andere ratio’s zijn rendement op activa, rendement op eigen vermogen en rendement op geïnvesteerd vermogen werknemer. Daarnaast kunnen er apothekers zijn die niet
22 alleen naar bedrijfsresultaat streven maar ook naar een zo lang mogelijk voortbestaan of naar een zo groot mogelijk marktaandeel. Voor deze doelstellingen zijn andere ratio’s beter dan de ROR.
5.3 Limieten
In dit onderzoek zijn alle fysieke apotheken in Nederland vergeleken met een online apotheek. In Nederland zijn geen online apotheken die hun data hoeven te delen. Om toch de vergelijking te maken is er voor een online apotheek in een ander land gekozen. Dit kan een discutabel punt zijn. Online apotheken in het buitenland presteren nooit precies hetzelfde als in Nederland. In elk land zijn de inkomsten voor apotheken anders geregeld met andere percentages op de verkopen. In het Verenigd Koningrijk zijn de hoeveelheid inkomsten nagenoeg hetzelfde. Als we kijken naar de percentages van apotheken in Nederland en het Verenigd Koningrijk zien we dat beide bruto winst marges op medicijnen rond de 30 procent ligt. Dit betekent dat in beide landen de vergoedingen voor medicijnen ongeveer hetzelfde zijn.
Het verschil tussen apotheken in Nederland en het Verenigd Koningrijk is minimaal. Wat wel een grote invloed heeft op de resultaten is dat er maar voor één online apotheek gekozen is. De beschikbare data van online apotheken die dezelfde activiteiten vervullen als fysieke apotheken is minimaal. Er zijn geen instanties of onderzoekers die hier al eerder onderzoek naar hebben gedaan. Het gevolg van het kiezen voor maar één online apotheek is dat bedrijfsspecifieke activiteiten of gebeurtenissen een grote rol gaan spelen. Deze online apotheek is nooit 100% representatief voor alle online apotheken in Nederland wat dus ten koste gaat van de externe validiteit.
Ook in de resultaten is te zien dat pharmacy2u in 2013 verlies maakt. De redenen hierachter zijn niet bekend. Wel heeft dit grote invloed op dit onderzoek. Door deze verliezen lijkt het of online apotheken een veel minder bedrijfsresultaat heeft in de periode van 5 jaar dan fysieke apotheken. Als er gekozen werd voor een andere online apotheek kon de data er totaal anders uit hebben gezien. Bij de fysieke apotheken is het gemiddelde genomen van alle Nederlandse apotheken. Dit is een zeer betrouwbare variabelen omdat bedrijfsspecifieke gebeurtenissen wegvallen en alleen markt gebeurtenissen overblijven. Bij online apotheken was dit niet mogelijk door een gebrek aan data. Een artikel wat regelmatig terugkomt in de literatuurreview is het artikel van Crawford (2003). In dit artikel worden de voordelen en nadelen van online apotheken genoemd. Dit is ook het enige artikel wat onderzoek heeft gedaan hiernaar. Een nadeel van dit artikel en ook van een aantal andere artikelen is dat deze afkomstig zijn rond het jaar 2000. In deze tijd bestonden online
apotheken net drie jaar. In de tussentijd is er veel veranderd. Een groot voordeel wat Crawford aanhaalt voor online apotheken is de optie om medicijnen thuis te laten bezorgen. Veel fysieke apotheken hebben hedendaags ook al de service om medicijnen thuis te laten bezorgen. Door de dynamische wereld van nu is het niet meer mogelijk om aan te nemen dat onderzoek van toen nu nog steeds klopt. Omdat er een gebrek is aan actueler onderzoek is dit onderzoek gebruikt om verschillende aspecten van online apotheken alsnog te bekijken. Dit heeft wel invloed gehad op de betrouwbaarheid van de literatuurreview.
Daarnaast is er voor dit onderzoek ook een aanname gedaan die invloed heeft op de
resultaten. De boekjaren die onderzocht zijn door het CBS, de SFK en de ING-bank zijn jaren die lopen van januari tot januari. Het boekjaar van pharmacy2u loop van maart tot maart. De cijfers van de individuele maanden zijn niet openbaar gemaakt. De jaren zijn uit noodzaak aan elkaar gelijk gesteld. Dit kan invloed hebben op de resultaten door invloeden in een maand als februari, die gelijk staan aan een ander boekjaar. Dit gaat ten koste van de interne validiteit. Echter zijn er geen aanwijzingen te vinden die duiden op een groot verschil in die specifieke maanden die niet aan elkaar gelijk lopen.
23
5.4 Bruikbaarheid
In het vorige hoofdstuk, ‘limieten’ is behandeld welke aspecten en aannames invloed hebben op de resultaten en de redenen achter de uitkomst. Hierin is uitgelegd welke aspecten afdoen aan de betrouwbaarheid en validiteit van dit onderzoek. Dit onderzoek is opgezet om te kijken of het voor apothekers rendabeler is om een online apotheek op te richten in plaats van een fysieke apotheek. Als er alleen naar de literatuur gekeken wordt valt dit te betwisten. Beide soorten apotheken hebben hun voordelen en nadelen. De onderzoeken hiernaar zijn van langere tijd geleden en kunnen niet meer volledig als juist bevonden worden. Toch zijn er nog aspecten die door de jaren heen hetzelfde zijn gebleven. Het is nog steeds interessant om deze onderzoeken te bekijken en mee te nemen in dit onderzoek. Een weloverwogen keuze van de apotheker tussen de verschillende apotheken kan echter niet gemaakt worden op basis van alleen de literatuur.
De resultaten zijn in zeker mate bruikbaar voor apothekers. Het laat zien dat ondanks alle voordelen die online apotheken hebben zoals bijvoorbeeld kostenbesparing, het niet meteen betekent dat het ook een beter resultaat met zich mee brengt. De resultaten laten zien dat in de tijdspanne van vijf jaar, er maar één jaar was waar de online apotheek een net iets beter resultaat had. In de andere vier jaren hadden de fysieke apotheken een (veel) beter bedrijfsresultaat. Op basis van dit onderzoek is apothekers dus niet aan te raden om een online apotheek te beginnen. Wel is er de mogelijkheid voor apothekers die een online apotheek hebben om een beter resultaat te hebben dan een fysieke apotheek, zie het jaar 2009.
24
6. Conclusie
Het doel van dit onderzoek is om voor apothekers te kijken of een online apotheek een beter bedrijfsresultaat heeft dan een fysieke apotheek in Nederland. Met een mogelijke winstgevende markt in online apotheken in opkomst is het belangrijk voor apothekers om te weten of het
daadwerkelijk een beter resultaat oplevert dan het beginnen van een fysieke apotheek. Tot nu toe is er nog geen onderzoek geweest naar het bedrijfsresultaat van online apotheken. Door dit eerste onderzoek naar het bedrijfsresultaat hebben apothekers een duidelijker beeld van online apotheken vergeleken fysieke apotheken. Dit onderzoek heeft gekeken naar de verschillende voordelen en nadelen en financiële cijfers van online apotheken en fysieke apotheken. Met deze informatie kunnen apothekers een doordachte keus maken en mogelijke fouten voorkomen.
6.1 Onderzoeksvragen
De hoofdvraag van dit onderzoek is: ‘’Is het bedrijfsresultaat hoger bij het beginnen van een online apotheek in plaats van een fysieke apotheek?’’ Alleen vanuit de literatuur kan hier geen antwoord op gegeven worden. Eerdere literatuur laat zien dat zowel online apotheken als fysieke apotheken voordelen hebben. Uit de resultaten kan wel een duidelijk antwoord op de hoofdvraag gegeven worden. Na de RORs berekend te hebben is duidelijk te zien dat fysieke apotheken een beter bedrijfsresultaat hebben dan online apotheken. Is het slimmer om een online apotheek te beginnen in plaats van een fysieke apotheek? Volgens dit onderzoek is dat niet het geval. Uit de resultaten komt dat fysieke apotheken een significant beter resultaat hebben. De secundaire onderzoeksvraag kan daardoor ook beantwoord worden: ‘’Is het verschillende bedrijfsresultaat tussen online en fysieke apotheken significant’’? Het bedrijfsresultaat tussen beide apotheken kan als significant bevonden worden.
6.2 Belangrijkste bevindingen
In de introductie is de achtergrond van het internet, de online winkels en de online
apotheken bekeken. Hierin kwam naar voren dat in Nederland 15,5 miljoen mensen, 94 procent van de totale bevolking, toegang heeft tot het internet. Een mogelijke zeer interessante manier voor ondernemers om producten of diensten te verkopen. Dit blijkt ook uit het feit dat er meer online winkels in Nederland zijn dan fysieke winkels. Er schuilen wel gevaren achter online winkelen waarschuwt het Ministerie van Volksgezondheid. Te vaak worden er nog meldingen gemaakt van neppillen die online verkregen zijn. Dit heeft het consumentenvertrouwen in online apotheken geschaad. Het KNMP, de branche organisatie van apothekers, probeert door middel van nieuwe regelgevingen de betrouwbaarheid van online apotheken steeds te verhogen (Wagenaar, 2012; Alwon, Solomon, Hussain, & Wright, 2014; Worldbank, 2016).
In de literatuurreview kwam naar voren dat er aan zowel online apotheken als fysieke apotheken positieve en negatieve punten zitten, ondanks dat er nog weinig onderzoek naar gedaan is. Het voornaamste voordeel van online apotheken is de logistiek. Een online apotheek hoeft geen grote voorraad of groot pand te hebben, wat aanzienlijk scheelt in kosten voor de apotheker. Ook voor consumenten is het aangenamer omdat deze besparingen doorgevoerd kunnen worden in de kosten van medicijnen. Hierdoor kunnen de prijzen ongeveer 10 procent lager liggen. Ook is het voor consumenten mogelijk 24 uur per dag een bestelling te plaatsen. Aan de andere kant willen veel consumenten responsiviteit, wat lastiger is bij een online apotheek. De mogelijkheid voor
consumenten om producten aan te raken en om de interactie met het personeel te hebben is nog steeds gewenst. Daarnaast voelen consumenten zich veiliger in een fysieke apotheek dan bij een online apotheek door de neppillen die regelmatig online verkocht worden (Crawford, 2003; Jung & Berthon, 2009; Brynjolfsson & Smith, 1999; Childers, Carr, Peck & Carson, 2002).
