Onderzoek naar de economische toestand van de IJsselmeervisserij over 1947

(1)

L A N D B O U W - E C O N O M I S C H I N S T I T U U T

D E N H A A G (Schev.) • V A N S T O L K W E G 29 • T E L E F . 66.23.60 • G I R O 41.22.36

•

R a p p o r t No 1 0 5 . ONDERZOEK NAAR DE ECONOMISCHE TOESTAND VAN DE

IJSSELMEERVTSSERIJ OVER 1 9 4 7 .

De i n d i t r a p p o r t v e r z a m e l d e g e g e v e n s z i j n g e t o e t s t a a n h e t o o r d e e l v a n e e n Commissie van A d v i e s ad h o c , w e l k e z i c h met d e inhoud e r v a n kon v e r e n i g e n »

De v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v o o r d e inhoud v a n d i t r a p p o r t b e r u s t b i j h e t Landbouw-Economisoh I n s t i t u u t .

De Commissie v a n .Advies was a l s v o l g t s a m e n g e s t e l d : JiW» ,&e B o e r , Enkhuizen

J* |^0|itj H i p p o l y t u s h o e f K* S c h i l d e r , 'Volendam S . F . È#àah, S t a v e r e n .

I N H O U D 1. Doel van het onderzoek.

2. Wijze van verzamelen der gegevens.

3. Samenstelling van de IJsselmeervissersvloot. 4» Aanvoer van IJsselmeervis.

5. Bedrijfsresultaten over 1947« 6. Conclusie. LANDBOUW-ECONOMISCH INSTITUUT de A d j u n c t - d i r e o t e u r ,

<:

**^Âi^ /#£-- -£<yb">**

(Drs P.M. van Nieuwenhuyzen) 's-Gravenhage, 5 J a n u a r i 1949«

Samengesteld o . l . v . : Drs A.G.U. Hildebrandt.

= arauoTHEEK-^

1 /

180

(2)

ta H

S?

<

g

c f M (D a>

H.

8 ô

H " p < to « H l 0»

ï

< B 3 P> (D O H -(B P -a 4 a a (D 4 H -CJ. a> 3 Samenstel -lin g i n proc . _ k V Û O l u -la. 4». £ ro 4» t u 0 0 ~ 4 ro ON " A ro —k —k 00 • - 4 ON O N t u t u t u -» > f t -*• ,'i-i - ^

« £

Q NO S& ON _ k - » Os 4 k • • A NO v j t VJl —k —k ro -» O NO • A - 4 •&. o NO - J " A VJI OP ON " A (O 4k t u 4k t u " A NO u> ro

-1

s

~ 4 NJI " A 4k —J VJl " A ON - k —k CO t u " A 4k -> oo

« S

4 k t u 1 À B N ^ ^ ^ d t s W K K t ' K t i m i W Q O g g W g . W 4 M w i 2 ? o o H c f l B ( I i ^ ( l » O H ' l » H ( « 3 H £ ; i ä 4 » 3 ri- < D 3 M H W « 3 P ' H i B 0 ö 4 S D 3 K g ' 3 c » - 0 -j-k a M H- (0 <» O ( P p i @ h > < D 0 i 3 ( D ( D t 3 * @ C , H J o H K H O p p N s P ' 4 0 0 * 3 4 3 M 4 0 C P-CU t* f 5 S» <» P P* P » H M O S 4 F- N O P M ' & d- <8 p. O B 0 "O H» O H- Œ P< <D ff 3 3 H P f j f . g .K . P . - . _ k _ k . • Ü oo o o u » - * o r o - A to r o - * N j i u« r o - * N J I _ i ro o j 4 k * * - k _k 4 a . - i v j i - A er» a \ N / i - * - j NO —j ro->• t u o r o . - » —J 4k o ->• oo4k - * - * ro 4k w o . NO i A i 4k ro 4k ro 4> l -» -». T * - * . . t * c o r o uiNONONji-. u> N Ó G i ^ i i 4 * i i ro ->> ON l - > • - » - * 1 ro o t u i ON O N - * r o - » r o - * 4 k - » r o - » - » t u NO o o - * O0O04* - k v o t n ro O N O N 0 4 k o o - i ro OOON - 4 4k O N U i - ' N o r o - ' ^ i - ' - ' ^ r o ^ - ^ ^ - '1 t u t u o - 4 . 0 0 O t u - * t u V j i o i ^ 4 4 k,o t » > 0 Ö - * 'L , ,r 0 0 \ O — J * » " ON \jj -± —k _ k —k - A - * - A 4 * O N - * ro O t u -». 4 * 4k t u NO 4k 4k 1 N > a o O N - * O t J > 4k - k VJI u i - * v j n v j i _ » _» ro u j N j i _ » r o - * 4 k O - * _ j -p» O O - f k ^ O - f k t u N 0 N 0 4 k VJI ONNO t U - * O O - * — J N D O ro t u tv? • 4k —» -» -k u> - J . r o . . „ . 4k o v * * ^ r o i N 5 t u o \ r o t u 4 » . - » t u O o r o l ro o 1 t n l i>» r o ' ' ' • • - * • • - * co ro ON 1 r o 4 k - * r o . - j - » N O N O - 4 - * ro o o - J t n osro VJI ' 4k vji ~ J i u> ro 4k O N ^ J t u -k vu o o t y - * i | t u ro t u -» • - i -k ro - * ro 4k c > N 0 0 4 k - i - i ~ j 4 k N J l r O N O - * O N 4 k O I 1 4> ON4k t u

_i, ' Vji' J, ** 00 00 -k U> rO 4k -k - * Q vjv _k o _ i u i t o 4» t u ro - » o 4k - * t u o ro NJ> NO t u N?> _ I - » . -»• ro - * NO o o \ -kt u 4 k r o N j i r o l 4 > r o t u i - * W M O - * - > -1 ro r o ' - * ro - » -» -» - » - . - * ON -» o 1 NO o \ o o 4 k r o _ - * N O 4 > Q . r o i r o . o . - J t u t u .4» _ k _ i _ k o^ - ^ _ 4 ro -k -» -»• t u t u -» 4k q> - i -Jk ro - * t n NJI t u u i ro ro u» -»'vin NJI' ' -» i u ro J t u t u 0

- * - * 00 O ON oovjn ro t u ro - A 4k O S - J t u 4> 4k OONO t u t u j . - . . . - * • • - » . • • *+:,... NO NJ> 1 ro ro —1 1 - * - * t u - * -». 1 - k - j - 1 • i * - * _k ro- 1 0 0 - k r o i J - J 1 r o o N l t n t u o N i - » 1 . . - » - ^ 1 r o . - * . . t, _k _k vji -k ro 4> « * c o - . ON t u NO 0 0 — a 4 k v o 0 0 - 4 t u _k t n - ^ - j t n 1 ro VJI t u ON 4k - * r o - k t u - 4 _ k ^ _ k - k p o r o NO 4 k r 0 4 k M ONON - * 4 k - k _ k « J 1 4 k 1 NJI r O t U 0 0 4 k - k - k ro ro * k o - i - » J ( M I 1 1 w i J J k i I I - » 1 I l t u o - k l r o o - » i - ' l t u | t u i i i - » o N | t u 1 4k _ k _ k ^ j s . t n v j i | 1 - k p o l _k _w +». 1 | V 0 4 k t u 1 ro -k ro - * NJI - j c7\tu r o t n t u | t n r o 4 i . | _ o t u o o i i o \ o o o 1 1 - » NO 4 k — J W t U 0 0 - k - t k t U - k V J " l - k t U - P > - O \ l - k 4 > | ^ . V U —k - k t U t u _ * \ o | V j i v j n ^ a . v j i t n 4 k o N r o r o - k — 1 - » | I N Î I 00 ro - * 4k ON ro ro ro —) t u t n ON o\NJi 0 - * ro t u ON 0 0 ro ro O N - * 4 k tuNJi 0 0 ~k 'T) H s» et-00 •••p- s» t» H. t» 3 • 3 1 • 0 0 . • .' H ' e f • ' ' M l s!" W 01 1 H-? CRj (D a> 1 0 o-H N H'

g"

P* a-01 s» H VJl g _k VJI H - k - k e f W l O O ) r 4 V of CnB

°

0 ro -k £ t u rv> p< 0 0 0 r g V 0 t u (D O 10 £ S» ° (D 3 3 o* p. (0 1 0 a CT NO O ® 8 r o i » 0 w • A Njn - k vjn O O 1 g P-<I> - k _k 4 VJl O P' 1 0 B ro -k p. O N J l * 1 4 ro 0 O c+ 0 0 » (D (D

H-N H O H «H M O VJl CO h3 NO 4 k CO

(3)

- 2 - Rapport No 105. 1. Poel van het onderzoek.

Doel van dit onderzoek is de rentabiliteit van de IJsselmeervisse-rij over 1947 te benaderen.

2. Wijze van verzamelen der gegevens.

De voor dit onderzoek gebruikte gegevens zijn ontleend aan de met ingang van 1 Januari 1947 ingestelde bedrijfsboekhouding voor de visse-rij. Hieraan namen deel*

Enkhuizen Harlingen Lemmer Staveren Wieringen 5 4 10 6 6 bedrijven 11 11 H 11 Totaal 31 bedrijven

Voor de vermelding van de bedrijfsresultaten volgt hier eerst een totaàl-overzioht van de IJsselmeer-vissersvloot en van de aanvoer. 3. Samenstelling van de iJsäelrteer-visaersvloot.

Tabel I geeft een oyjérzicht van de visserövloot vän de plaatsen van waaruit de IJsselmeer-visserij wordt uitgeoefend.

Uit de procentuele samenstelling daarvan kan het volgende worden geconcludeerd»

1. Het oude botter-type is nog veelvuldig in bedrijf (44$). 2. De meeste schepen zijn van een motor voorzien (8256)«

3. Van de schepen is meer dan de helft langer dan 30 jaar in bedrijf. 4» De meeste schepen zijn uitgerust met een motorvermogen van 10-20 pk.

of van 20 pk. (resp. 44$ en 38$ der motorvaartuigen}.

5. Van de motoren kan worden verondersteld, dat ongeveer de helft langer dan 20 jaar in bedrijf is, aangezien van de 41$ waarvan de ouderdom niet is'na te gaan, het grootste gedeelte tot de oudere klasse zal behoren.

4« De aanvoer van IJsselmeer-vis.

Hiervan is als tabel II een overzicht betreffende de jaren 1936/ '38, 1946 en 1947 opgenomen.

Zowel kwantitatief als financieel liggen de cijfers over 1947 ver boven die over de andere jaren.

Uit de samenstelling van de financiële cijfers, waarin die betref-fende aal en paling overheersen, blijkt de eenzijdige gerichtheid van het IJsselmeer-Visserijbedrijf. TABEL I I Aal en p a l i n g Snoekbaars Bot Nest (Vispuf) Overige aanvoer T o t a a l Gemiddelde 1936 t/m 1938 1G?)0 kg 2.863 68 39 291 3.261 1000 gld 1.156 23 14 37 1.23D e t s p.kg 40 34 36 1000 kg 3.4C'2 451 389 4.34O 730 9*312 1946 1000 gld 5.210 652 314 96 324 6.592 V o t s p.kg 153 145 81 2 1947 1000 kg 4.485 I . I 8 4 516 3,932 947 11.064 1000 gld I 4 . 8 5 I 1.265 48I 102 279 I6.978 e t s p.kg 331 107 93 1 3 5» Bedrijfsresultaten over 1947»

In het navolgende overzicht ïZZ T.?.Ja d-i aa^. de vur.-m>*.

vernielde bedrijfsboekhoudingen ontleende exploitatiecijfers verwerkt. De onderzochte bedrijven zijn naar motorvermogen in 2 groepen verdeeld. Het arbeidsloon voor de schipper-eigenaar is in de bedrijfskosten onder "kosten bemanning" opgenomen. De berekening ervan is verricht na»r dezelfde maatstaf als die van de bepaling der deelvergoedirtgen voor de knechts. Dit sluit ook aan met de opvattingen in de praktijk, waar in het boven het totaal (d.w.z. incl.schipper) der deelvergoedingen resterende overschot de dekking voor de bedrijfskosten en het risico wordt gezien.

(4)

- 3 - R a p p o r t No 1 0 5 . TABEL I I I .

BEDRIJFSRESULTATEN VAN DE IJSSELMEER-VISSERIJ OVER 1 9 4 J . GEMIDDELD PER VAARTUIG.

Aantal v a a r t u i g e n Motorvermogen a.Aantal vaardage.n K u i l Hoekwant Puiken Snoekbaars Garnalen Overige Totaal b.Aantal s t i l l i g d a g e n Vorst * S l e c h t weer R e p a r a t i e Opgelegd Geen vangst Andere oorzaken T o t a a l • Groep A

':•'•. J^

< 2 0 p k . ( i n c l . 2 zeilvaartuigen) 39 67 : — 64 -12 182 7 8 . 30 ' . . 7 . -2 19 136 ; Groep B '•' ' 24 20 p k . • • • 65 23 20 29 12 8 157 76 26 22 4 8 25 161 . Alle vaartuigen ' 31 t/m 20 pk. 5 9 , 2 3 2 , 5 1 5 , 5 3 6 , 9 9 , 4 8 , 8 1 6 2 , 3 7 6 , 5 2 6 , 6 1 8 , 6 3 , 5 • . - . . , . 6,-9 • ^ 2 3 , 6 155,7. o . A a n t a l l e d e n d e r b e -manning(incl0schipper). d - B e d r i j f s k o s t e n ( i n g l d . ) Brandstoffen Dek- en motofbeiioeften N e t - en Zeilwerk Onderhcud en r e p a r a t i e sohip Onderhoud en r e p a r a t i e motor Afleveringskosten . Kosten bemanning Verzekering vaartuig Afschrijving en r e n t e Algemen9 kosten Covy Totaal b e d r i j f s k o s t e n 2,91 f. 238. » 65 " 3.006 " 199 " 203 " 1.208 " 14.450 n 177 " 1.186. " 126 " 400. f. 21.258 1

»

1

i

0 , 3 $ 1 4 , 2 $ 0 , 9 # 1,0 4

5,7

i

67,9

$

0 , 8 * 5 , 6 $ 0 , 6 <L 1,9. # 100 £ f. II II •1 II II n n 11 11 11 f. 3 , 1 4 I . I 9 2 197 I . 8 9 7 4 2 1 5 3 1 1.497 18.057 260 2 . 0 1 5 167 225 2 6 . 4 5 9 4 , 5 $ 0 , 7 % 7 , 2 #

M

$>

2 , 0 %.. 5 , 7 # 6 8 , 1 56 1,0 £ 7 , 6 $

°>

7 %

0 . , 9 # 100 $ f . II II " II II II II ï II II II f. 977 167 2 . 1 4 7 3 7 1 457 11432 1 7 , 2 4 3 242 I . 8 2 7 158 265 25*286 3 , 8 # 0 , 7 $

8,5

t

1,5 $ 1 > 8 <$> 5 , 7 $ 6 8 , 2 # 1,0 # 7 , 2 # 0,6 # 1 , 0 <f> 1 0 0 $ e . B e d r i j f s o p b r e n g s t e n K u i l v i s s e r i j Hoekwant F u i k e n Snoekbaars Garnalen Overige T o t a a l b e d r i j f s -opbrengsten f,Winst per sohip S «Dgelopiyrssiggt: per kneoht

f. ti n 11 f. 'f. f, 4 . 4 8 8 1 4 ; 141 • • .:'— 6.487 .-1.237 26.353 5.095 4.970 17 i 53 $ _ . 25 $ — 5 # 100 #

u

II II II I I ' II f. f. f. 1 6 . 1 2 0 4 . 7 9 2 ; 6.309 3 . 3 0 3 I . 5 2 7 876 32.927 6 . 4 6 8 5.76O 49 $ 14 *• . 19 %'. 10-56 •

5 2

*t.

100 # f. II II II II II f. f. f. 1 3 . 4 9 3 6 . 9 0 3 4 . 8 8 4 4 . 0 2 2 1.182

I 95

8 3 1 . 4 4 2 6 . 1 5 6 5.5K» 43 i> 22 <£ 15 $ 13 $ 4 * ,

,

yi

- • ïbo 56 180

(5)

' - 4 - Rapport No 105. TOELICHTING.:

Vaardagen.

..;,,;••".'.0'çde.r. #? 7 vaartuigen' met ëen lager motorvermogen dan 7 - 20 pk-, zijn

'2 gVilsCiïeperr'begrêpen. He:t- groter totaal aantal.vaàrdagen t.o.v. groep B

is blijkens sub. b in hoofdzaak door minder reparatiedagen mogelijk ge-weestr."De onderhevigheid aan weersomstandighedett_.was wel enigszins, doch niet zeer belangrijk verschillend voor beide.groepen.

... ._,J)e. „onderlingeverschillen in vaardägen bij, kuil, hoe kwant én snoek- •-• baars moéten aan het ondèrsctjeïd in trekvermögen'worden toegeschreven. Bemanning.

. Voor jongens is een halve volwassen knecht gerekend. Bedrijfskosten per vaartuig.

• De kosten bemanning blijken hierin overheersend te zijn. Vrij belang-rijk zijn ook de posten nét- en zeilwerk, afschrijving enafleveringskosten.. Brands-toffen. <

Deze verschillen per vaqjdag aanzienlijk, nl. gem. per vaartuig f, 1,62 groep A (zonder de beide zeilschepen) tegen f. 7,61 gém.. dagkosten van de schepen in groep B.'Om echter tot een normatieve bepaling en beoor-deling der kosten per vaardag te komen is het noodzakelijk, dat de cijfers over meerdere jaren beschikbaar zijn.

Net- en zeilwerk* " • Deze zijn vcor de werkelijke uitgaven opgenomen. Aangenomen kan

wor-den; dat hierin geen voo-rraadvorming beslo.ten. ligt, daar het ret- en zeil-werk thans nog te sohaars en te duur is om daartoe te kunnen overgaan.

In de gem. kosten in groep A ad f. 3.006,- is een bedrag van f. 1.347»-begrepen voor kosten van ontwarring van netten, welke optreden i.v.m. de ,bij_ grqejp_ A t.o.v. B prevalerende hoekwantyisseri j..

Bij groep B''beliepen'doze'kostöri'g"em. ca f»-290,--per schip. Na aftrek van de ontwarringskosten resteren voor de overige kosten ongeveer gelijke

bedragen'« ... '.'. ,; .

Onderhoud en aeparat'ie.

Belangrijke, als activée rbaar aan te merken posten zijn hieronder, niet opgenomen. '' ;-.'. "

Afleveringskosten. .

•.Hieronder vallen» afs,l.agrechtên, heffing Bedrijfschap voor Visserij-producten, omzetbelasting -©»».(eventueel). .heffing Aan-r en Verkoopbureau voor Garnalèh.

Kosten bemanning. ' ,-/'*'

'Hiervoor zij verwezen naar hetgeen.hierboven reeds werd opgemerkt met betrekking-tot-de-bereken-ing van het .»rüexdsloQn; yan de "schipper-eigenaar.

Algemene kosten. ' - v •- .

De algemene kosten zijn gering. De IJsselmeervisserij.valt evenals,

de landbouw en de tdnn6nvi.ssêrij.. önderv de^ Wet op de Ondernemingsbelasting.

Dit zal opgenomen worden-in.de rehtablliteitsb.erekehing over het jaar

waarin deze'belastirig1 word-t-betaald, hetgeen voor-het eerst in 1948 het

geval is. ' ' ; •.

Verzekering. . ' . ' • ' , . '

ver-krijging van een zo zuiver mogelijk bedrijfsresultaat, een normaal premie-bedrag, ge'li'jk aan 2$ van de halve vervangingswakrdè van schip en motor'

opgevoerd, "'.••-•.••••;'.:>' :.- .;'..'. ".'./. "

(6)

- 5 - Rapport No 105. Afschrijving en rente«

Hiervoor is opgenomen een 4$ annuïteit, gebaseerd op de huidige ver-vangingsprijzen en een economische levensduur van 25 jaar van het schip en 10 jaar van de motor. Bekening is gehouden met een residuwaarde van 10$. Covy.

Het verschil tussen de jaarbedragen van beide groepen is vnl. gevolg van de omstandigheid, dat van de 7 bedrijven in groep A slechts één be-drijf niet bij de Coöperatie was aangesloten, terwijl er op de 24 Ledrij-ven van groep B 14 niet-aangeslotenen waren.

Bedrijfsopbrengsten.

In overeenstemming met de vaardagen blijkt bij groep A de hoekwant-en bij groep B de kuilvisserij overheershoekwant-end.

Dé rentabiliteit van het bedrijf.

Daar de onder de bedrijfskosten opgenomen deellonen van de schippers-eigenaren op dezelfde grondslag zijn berekend als de deellonen van de knoobis, stellen de onder IJl f vermelde overschotten, ad resp. f, 5.095,-groep A, f. 6.468,- jroep B .e$ f. 6.I56,- gemiddelde Van alle vaartuigen, de bedragen voor, welke over 1947 per bedrijf voor vergoeding van onder-nemerswerkzaamheden (vergoeding voor leiding en toezicht) en Van het ondernemersrisico beschikbaar zijn gekomen..

Deelopbren^st per knecht.

Dat deze in groep A ondanks het groter aantal vaardagen gem. lager ligt dan in groep B is vnl» gevolg van de lagere opbrengst per mandag.

Gerekend over de bruto-opbrengsten bedraagt het deelloon per knecht in de 3 groepen resp. 19 $7 17,5 % en l8 f0.

6. Conclusie.

De over 1947 behaalde resultaten der IJsselmeervisserij zijn gunstig, zowel voor de schipper-eigenaar als voor de knechts.

Tenslotte zij er nog eens op gewezen, dat dit rapport slechts een beeld geeft over het jaar 1947» Om tot een beter inzicht te komen ware het juister met gemiddelde opbrengsten en kosten over enige jaren te wer-ken, opdat toevallige afwijkingen werden uitgeschakeld. Zulks is thans nog niet mogelijk. Desondanks achten wij het verkregen resultaat voldoende om tot enige oriëntatie omtrent de huidige situatie in het bedrijf te komen.