Vanpaemel presentatie

Lessen voor de XXIste eeuw 27 februari 2017

Geert Vanpaemel

DE MAGIE VAN GOBELIJN

Planet Earth II

Treasure Trove of Planets Found

00:01:57

5,300 Year Old Corpse

WAT IS WETENSCHAP?

• Voor de meeste mensen vormen de media de belangrijkste bron van (wetenschappelijke) informatie

• Documentaires zijn niet enkel een bron van informatie – zij tonen ook het wetenschappelijk proces, vooral gebaseerd op visuele toetsing.

WETENSCHAP EEN ILLUSIE?

• Ook al worden beelden gemonteerd en geselecteerd, de kijker heeft het recht dat wat hij te zien krijgt ook overeenkomst met een onderliggende werkelijkheid.

• Door de moderne beeldtechnieken is die eenvoudige relatie verbroken.

• De grenzen tussen wetenschappelijke observatie en fictieve verbeeldingen zijn zo goed als verdwenen: beide genres gaan in elkaar over, zodat de waarheidsaanspraken van het realistische genre wordt overgedragen op de fictieve elementen.

WETENSCHAPPELIJKE GELETTERDHEID

• Wetenschappelijke geletterdheid veronderstelt dat burgers kunnen en moeten meedenken met wetenschappers en meebeslissen over politieke en maatschappelijke problemen – zelfs zonder dat ze over de volledige kennis beschikken.

• Wetenschappelijke documentaires reiken kijkers een vorm van kennisverwerving aan, die wezenlijk verschilt van de academische wetenschap.

• Deze vorm van kennis is geen doorslag van de academische wetenschap, maar een eigen soort van wetenschap: ‘wetenschap in de publieke ruimte’, of ‘publieke

PUBLIEKE WETENSCHAP

• de kennis is beperkt in omvang

• een ‘leek’ is niet in staat de geloofwaardigheid van kennis in te schatten • persoonlijke ervaringen/standpunten zijn belangrijker dan statistieken • Publieke wetenschap is effectief

• kennis wordt beoordeeld op overtuigingskracht • sociale appreciatie van bron van kennis

• Publieke wetenschap is controversieel

• kennis is onlosmakelijk verbonden met concrete conclusies • publieke wetenschap is onderdeel van maatschappelijk debat

SOCIALE EPISTEMOLOGIE

• De drijfveer voor het verwerven van (wetenschappelijke) kennis is het creëren van een coherente visie op de omringende wereld, een visie die cognitieve en affectieve stabiliteit genereert en de burger in staat stelt zijn dagdagelijkse activiteiten naar behoren uit te voeren.

• Bepalend is de stabiliteit van de sociale peer group. Het individu accepteert nieuwe

kennis enkel als die aansluit bij reeds verworven kennis; als die een bevestiging is van de collectief gedeelde waarden en normen; als die kennis eventuele risico’s terugbrengt naar een aanvaardbaar niveau.

• Dit proces van sociaal gestuurde kennisverwerving is niet irrationeel. Het doel is evenwel niet het verwerven van verifieerbare kennis, maar het bereiken van sociale stabiliteit, en persoonlijk en collectief welbevinden.

WETENSCHAP ALS MAGIE

• De relatie tussen academische en publieke wetenschap is niet terug te voeren tot louter een verschil in niveau; het gaat om een wezenlijk verschil in aard en functie van de wetenschap

• Het publiek mag niet als een passieve ontvanger van wetenschap worden beschouwd. Het model van de sociale epistemologie toont aan dat er duidelijke, rationele en zinvolle mechanismen zijn die het proces van kennisverwerving bepalen

• De relatie tussen wetenschappers en publiek is te vergelijken met de complexiteit van een magie show. Er is sprake van gedeelde illusie en manipulatie, waarin zowel magiër als publiek hun aandeel hebben, en waar beiden niet machteloos tegenover staan.