• No results found

Die kliniese belang van fosfolipiede longpatologie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Die kliniese belang van fosfolipiede longpatologie"

Copied!
5
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Die kliniese belang van fosfolipiede

longpatologie

D.

H. VAN PAPENDORP,

F. M. ENGELBRECHT

In

Summary

The phospholipid composition of 35 human lungs with pathological lesions was analysed by means of

··thin-Iayer chromatography and densitometric

scanning. The pathological conditions studied

were: bronchopneumonia, myocardial infarction, chronic heart· failure, chronic obstructive airway

disease and tuberculosis. The phospholipid

composition was compared with that of a control group consisting of sudden death cases (due to unnatural causes), i.e. relatively normal lungs.

The phospholipid composition of the lungs in a

specific pathological group showed the same·

pattern. However, significant differences were

observed between corresponding phospholipid

fractions from lungs in the· various pathological groups. Compared with the lipid fractions from relatively normal lungs, these differences were even more marked. From the results it would appear that

the abnormal composition of the phospholipid

fractions might possibly be a cause of lung

pathology. The increase and/or decrease, in

individual fractions and abnormal ratios between

fractions might indicate abnormalities in the

biosynthesis and catabolism of the lung

phosphol ipids.

Further research is necessary to elucidate the association of phospholipids with lung pathology. Phospholipid analysis of lung lavages and lung biopsies could be helpful in the diagnosis of lung

diseases. Phospholipids in aerosol form could

perhaps be used in treating certain lung disorders. s.Air. med.J..60, 176 (1981).

Fosfolipiede is belangrike srrukrurele' komponenre van selmembrane. Hulle speel 'n belangrike rol in die handhawing van die sellulhe argirekruur sowel as in die regulering van ioomransporr en deurlaarbaarheid1van membrane.

Veranderinge in die fosfolipiedsamesrelling van weefsels word rans al hoe meer belangrik aangesien hulle 'n direkre verband roon mer die abnormale biologiese gedrag van selmembrane.2-4 Daar kan dus geredelik aanvaar word dar enige afwyking in die sellulere srrukruur 'n verband met die membraan-gebonde fosfolipiedinhoud mag he. Met ander woorde, abnormale fosfolipiedveranderinge mag die argitektuur en funksie van die membraan belemmer.

Op grond van bogenoemde is fosfolipiedontledings op patologiese menslonge gedoen en vergelyk met relatief normale

Departement Geneeskundige Fisiologie en Biochemie, Universiteit van StelIenbosch, Parowvallei, KP

D. H. VAN PAPENDORP F. M. ENGELBRECHT

longe. Die volgende verskillende patologiese toestande is ondersoek:(I)brongopneumonie;(il) miokardiale infarksie;(iil)

chroniese harrversaking (kongestiewe); (iv) chroniese obstruktiewe lugwegsiekte; en (v) tuberkulose.

Gevalle van skielike, onnaruurlike dood (relarief normale longe) is ook omleed om 'n vergelykende verband met die parologiese longe re verkry.

Metodes

Alle nekropsiemonsters is vanaf die long-apices se periferie geneem.

Ta

ontvangs van die monster is dit deeglik in 'n 0,9% soutoplossing gespoel om bloedkontaminasie te beperk. Daarna is dit in I x 1 mm blokkies gesny en russen kladpapier gedroog. Van die longweefsel is 1 g afgeweeg en 20 ml van 'n 2: 1 cWoroform/metanolmengsel is daarby gevoeg. Die blokkies longweefsel is vir4minute met 'n Ultra Turrax gehomogeniseer en die lipiede vir 12 uur in 'n yskas by4°Cgeekstraheer. Die metode van Folcher al. 5vir die ekstraksie en suiwering van die

Iipiede is gevolg.

Die ekstrak is gefiltreer deur vetvrye filtreerpapier en het Iipiede sowel as nie-lipiedkontarninante bevat. Om van die wateroplosbare nie-Iipiedkomaminante ontslae te raak, is 5ml

van 'n 0,29% natriumchloriedoplossing by die filtraat gevoeg, die mengsel goed geskud en vir24 uur gelaat om in twee fases te skei. Die boonste fase, wat die wateroplosbare nie-lipied-konraminante bevat, word afgesuig en verwyder. Die onderste

(2)

- . ,F

: _.:-.. ~~

:=,2;:

=::.:

:-~

:.::: :::, _:c: :::.

',.::;:'

:,:,:",,1::

,:::

co::

,-=-r:-FI' " :: ::':::~:::F::'

:':1:

:]1

'I,

----I,

.... -r:.::: r-==:: ,ugStd

'r

~:=:l:

,----

, - , I :

10=

:':::-r::-ir'--

--'::1'

:::U: ".

~;::

'j,:!;t: - ••

~.~

==-'*••

::1:-,

301---+--+_11--'_:-+'-'_:

'r

l :",,'-:+:---::-':-t:

,-,r-,/'r:.,.:

:.,,1.,.::::-::+-:-:-+-:-!c:c::-+-:-:-::t:':-",,:.:-,;'-::"=1:::

,,---, .•: V l

11:. 50 :::

,=:Cc,-f::

~::. ~:::~~~:: '~::- , ._:,:.. ,-'.- - , co ,- : ::::

:::t::I:.:·: :.:

.,:11:

:;

A/b. 3. Slandaardkurwe 11 (/os/alidielcholien).

Die fluoresserende fosfolipiedfraksies is met behulp van 'n Flying Spot Vitatron Densitometer TLD lOO, gekoppel met 'n elektroniese integreerder, geskandeer9

,1O(Afb. 2). Op grond van

die inregrasietellings is standaard grafieke teenoor elke konsenrrasie fosfolipied opgestel (Afb. 3 vir fosfatidielcholien).

I---+-' I - -

,:59

+- ~,~

,:.=:1

- ,.. - - - I - "

' r - t , '

f==-~

=1

.

-

--+---fase (Iipiede) word drooggedamp, in 'n dessikator geplaas, geweeg en na die verlangde konsenrrasies opgemaak.

Skeiding van die fosfolipiedfraksies is met dunlaag-chromatografie uitgevoer volgens die merode van Owens'"

Standaard fosfolipiedoplossings (Supelco) in konsemrasies van 5, 10, IS en 20 pg/2 pi is in triplikaat op geaktiveerde nie-fluoresserende silika-gel-plate (Merck) aangewend. Die standaard lipiedmengsel het gelyke konsenrrasies. van lisofosfatidielcholien (Jisolesitien), fosfatidielcholien (Jesi tien), fosfatidieletanolamien en cholesterol in chloroform opgelos, bevat.

Die fosfolipiedfraksies op die plate is deur middel van 'n twee-fase-tegniek geskei. Vir die eerste fase is 'n chloroform: metanol : water: asynsuur (65: 43: 3: I) mengse1 gebruik. Hierna is die plate drooggedamp en 'n tweede fase bestaande uit petroleum: dietieleter asynsuur (80: 20: I) vir volledige skeiding aangewend. Hierna is die plate met Primulien in asetoon (I mg%) behandel7•8 waardeur die individuele fosfolipiedfraksies

fluoresserend onder ultravioletlig geword het (Afb. I).

A/b. 2. Skandeerpalroon van slandaardoplossing.

1,_'-+

~I_---+E-j'I-t-I-JI--_'_--+'_-,'+-'_-1f-~,_ !:i~

-

~:~:~l-I~

~ ~~l

-·l-.·,

=

:_~~J

j-.:

1---:\

r-

-+-J

_-+-H-++f---+--+--!__

i

t

~:l

r-

1-,-Die fosfolipiedfraksies (J0 en 20 pg/2 pi) van die geekstraheerde nekropsie-Iongmonsters is deur dieselfde prosedures geskei en geskandeer. Op grond van hul imegrasietellings is die konsenrrasie (pg lipied) van elke fraksie bereken,

Resultate

Die lipiede van alle re1atief normale longe (gevalle van skielike dood) gee op analise vyf fosfolipiedfraksies met die huidige metode nl. sfingomielien, fosfatidiekholien, fosfatidielserien, fosfatidielinosirol en fosfatidieletanolami~n(Afb. 4). Lipiede geekstraheer uit parologiese longe hetin die meeste gevalle slegs vier fraksies getoon;Offosfatidielinositol offosfatidielserien was • afwesig,

Die resultate in terme van die persentasie-verspreiding van die drie belangrike fosfolipiedfraksies en van cholesterol van normale en patologiese longe is in Tabel I opgesom.

\\7anneer die fosfolipiedfraksies van normale en parologiese longe op 'n persentasiebasis vergelyk word, blyk die volgende: I, Die sfingomielienfraksies is in alle patologiese longe hoer as in normale longe, Hierdie fraksie is egrer in brongopneumonie die hoogste,

- - - - C - '- . ,

,,Ie

-

(3)

i-f-~_,J,.

,I '.

I,

J

j .,

J

l.:

I:,', _

~'m-i~ ~:~r

-' '·1

Ti

i :

-m

I,

r:t±fJ-l

~-+-+""';I''-+-,!!

+;,'+!I-+-''-+---'-,

-+---

~::::t_:~T

I

~

r=F"

:': 1-

!II'

!

-r

1 I

'i' ! :

-:t=t=--J

" ' I I I '

i

'",-':t1-::

I

167 K i , t -

'-I- ,-,

verhouding van ongeveer I : 1,3 het; (ii) in miokardiale infarksie, chroniese hartversaking en chroniese obstruktiewe lugwegsiekte hierdie verhouding ongeveer I : 1 is; en(iii)in brongopneumonie hierdie verhouding drasties verlaag is en dar dit slegs I : 0,56 bedra.

Die kwan titatiewe waardes van die verskillende fosfolipiedfraksies van die parologiese longe is vir vergelykende doeleindes inAfb. 5 - 7 opgesom.

'11111*11

I

l.f'~=1=r,1

, ' I I t · , . . ,

t

=1

~'Trl

1'1

,J

r-

t ".

r::}='_I' :

. i - , - ' - 1-, I

=r=

f=:t=

,::~ 1--1- -- '-, I-f---I- . . f-I--

e-- ttf. 1 -i -":'--1-' -I--~ 1 - :Ncr a1 ~

2 - :8ro cnopneum nie :

1----'--+--'-"- . I","~".,0

4 _ :Chr ni6!s~ Hattue~sakig

!

I~ :LhrQnles; uos rUK~lE!wetLUgjli!gSl i( E!:

1---.:-'_ .6.~:Lup1rkUlrSe, ,:.-- -,

!I··----

--!--r---,

'

Afb. 4. Onnaluurlike oorsake van dood (relalief normaal).

H--+-+-+--+f+'T

I.

J-t

l...:'

}-l~"+-u+-!

+=1=-="-

+~=I=t-:::='FjF'-++-=_+~±I-:::jl---::::::.

. .

I,!':"

- = - t - f - ' 1--

I-h

I

' - : · - t -

r-I:

+'

i

!;

!

!

J

1·I.l~ ~=i~:~~

-- r-t--e-

r-f-

~

--1-+-+'

--+-+f--+-t--t-t---HII--I-+-+-+_

I

I

i

i

!

!

.

I

i

L1t=f:

E2

'"

i 1 "

'I

~ I 12

!

t--

t--- '

.. ~ 10 I - - ~ ~ ~

-tt

--- ,~ ~ I-'- ~ 8 t-- t-- I - t--I---~ t-- ~....~ ~ I -~ ~ I - - ~ ~ I -~ ~ ~ I - - ~ t--1--1= 1---~ -- ~ --~ ~ --- 1-= I . - I - ~ ~

-

I -~ ~ ~ ~ I - - ~ ~ -- ~ I - - ._.. ~ ~ I - - ~ I - - ~ I - -

I

,

~

-

t-- I - - ~ I

-I

f--,~ ~ I-- I - - """,,", "'~ -'i-~ I - - I - - I - - I - - I - -

,

I

0 i

,

16I----jif-'--l--'---+-+--+--HH---t--+-,---+---I'---+---;---t

i

i i

-T'~'--'-Afb. 5. Vergelykende sfingomietienwaardes.

By die verskillende parologiese longsiektes word 'n roename of afname in fosfolipiedfraksies Of 'n verandering in, die

f---+:

---f-.

+--f--+--+~·-r+-+I-f--+-+--+--+-:-:-+-:-:-I

:.JgI---+--l--'---+-+--+-+-if-+-t--+-I--+---Ii---+---:-:i-:i

, !

'" (_

_L+----+--+--:--+---:--I

Bespreking

1-

,.-". 1-1+

l

1-':

i

~

.:.~e=-':~~~~-I - f - · !.: f-' I"":

2. Die fosfatidielcholienfraksie is aansienlik verlaag in pasiente met brongopneumonie. In pasjente oorlede a.g.v. miokardiale infarksie is hierdie fraksie feitlik normaal.

3. Die fosfatidieletanolamienfraksie is in alle parologiese longtoestande drasties verlaag. In chroniese obstruktiewe lugwegsiekte is dit rotaal afwesig en in miokardiale infarksie bedra die waarde slegs die helfte van die normale.

Wanneer die sfingomielien : fosfatidielcholien-verhouding van die lipiedfraksies uit die verskillende parologiese longe vergelyk word, blyk dit dat:(i)normale en tuberkulose longe 'n

TABEll. PERsENTAsIE-VERsPREIDING VAN FOsFOLlPIEDE EN CHOLESTEROL IN GEEKsTRAHEERDE L1PIEDE UIT NORMAlE EN PATOlOGIEsE MENslONGE

"

Fosfatidiel-

Fosfatidiel-Sfingomielien cholien etanolamien Cholesterol

Normaal 28,00 36,00 10,40 25,60 Brongopneumonie 39,81 22,33 0,91 36,89 Miokardiale infarksie 33,14 34,91 5,33 26,63 Chroniese hartversaking 37,87 38,46 1,18 22,49 Chroniese obstruktiewe lugwegsiekte 37,11 37,11 0 25,77 Tuberkulose 35,07 43,17 1,98 19,78

(4)

···f···

2 - Sra chopneur.: nie

1----+-.>-"AA; - _ :~, ;

!. - chr1niese haftve!"sak1.rg

5 - .Chrqnies Ob91ruktiewe Luglf"l!gsi let!! I

h--

r"ptk";~~

I

!---I

-- ._-

-~-

.

-.J-+--+-1

I

5 - Cnr nle'S: Ohs rUktiel..!e Lugtl.egs; kte

I

i ugI_-~--_'-~-__ ----t----r--t-.--+-~-_+_-I__l I ug f - . -

!

l-- --

-IT,

'

161__--:....-I__--+I-~=+-_FR--'--__1:-__,_-I__+-I__-l-___1

I

I__--I__---..r----c::::l::±--H- _._-.

I

-1---I - - . - ' r--t--t--'--t--rl

l -+-1-

...!

..- - . ..:..--- - - f _- - j - - j - - - ' - - - j

-i

I

i

-1_+-1--':--'

;.;....:

-10

-f - - -:-~

-a f - -

-f - -

- ....-'"'T"'

--

.~

--

..--

--

..--

--

I - -

--

I - -

--

c--

--

c--

--

..--

I -1C1_--t---+--+±+--+...;-t---+---_+_-t--+---1 I -f-...,--t--..._- - ..~ 1ZI----:-==rt---t--tf---+--f==t---+---,rl+-f--+---,--l

....-I_-+-+-lf--' - - f - - --t--+-...,M-+---+-__,_---1--~

....-Afb. 6. Vergelykende fosfatidielcholienwaardes. Afb. 7. Vergelykende fosfatidieletanolamienwaardes.

fosfatidielcholien : sfingomielien-verhouding waargeneem. Die interpretasie van die kliniese verband van hierdie verandering met die patologiese prosesse in die long is baie moeilik. Dit wil egrer voorkom asof hierdie veranderinge verband moet hou met Of die snelheid van biosintese van die verskillende fosfolipiedfraksies Of te wyte is aan die strukturele veranderinge van die weefsels en membrane tydens die patologiese toestand. Die waargenome veranderinge mag egrer van groot kliniese betekenis wees omdat daar reeds bevestig is dat 'n lesitien : sflllgomielien-verhouding van 2 : I in arnnionvog 'n aanduiding is van die alveolere stabiliteit en maturiteit van die fetale long. "

Die relatiewe verhoging in die persentasie sfingomielien in die lipiede van patologiese longe ondersoek, dui daarop dat die biosintese-prosesse vir hierdie fraksie Ofversnel is Of dat daar'n akkummulasie van hierdie fraksie in die weefsels en membrane plaasvind. Geen verklaring kan in die literatuur gevind word vir hierdie relatiewe verhoging in sflllgomielien in patologiese longroesrande nie.

Wanneer die resultate kwantitatiefbeoordeel word(Alli.5), is hierdie fraksie slegs in gevalle van miokardiale infarksie en chroniese harrversaking statisties hoer as die normale waarde. Die persemasie-verspreiding van fosfatidielcholien in die verskillende longsiektetoestande toon 'n uitgesproke verlaging van hierdie fraksie in brongopneumonie-gevalle. Kwantitatief beoordeel bestaan daar ook 'n verlaging in hierdie fraksie in gevalle van chroniese obstruktiewe lugwegsiekte (Afb. 6). Hierdie twee toesrande word gekenmerk deur hipoventilasie met asidose, longstuwing, edeem, gedeeltelike atelektase en soms 'n

selryke eksudaat. Al hierdie faktore, maar veral hipoksie, het 'n direkte onderdrukkende effek op lipiedsintese.I",I" Laasgenoemde faktor sal beide die CDP-choliensintese-pad asook die metilasie-pad14,150nderdruk en kan dus moontlik 'n verklaring bied vir die verlaagde konsemrasie van fosfatidielcholien in hierdie gevalle.

Die feitIik normale persemasie-verspreiding van die fosfatidielcholienfraksie by pasiente oorlede aan rniokardiale infarksie (Tabel I) kan moontlik verklaar word a.g.v. die kort oorlewlogstyd van hierdie pasiente. Die biologiese halflewe van fosfatidielcholien is

±

14UUr.11-13,16

Die persentasie-verspreiding van fosfatidieletanolamien is in alIe patologiese gevalle besrudeer drasties verlaag, behalwe in miokardiale infarksie waar slegs 'n 31%verlaging voorkom (Afb. 7), d.w.s. in alle chroniese longsiektes is hierdie fraksie beduidend verlaag. Dit wil dus voorkom asof die metilasie-pad van fosfatidieletanolamien-sintese via fosfatidielserien moontlik onderdruk mag wees in chroniese toestande. In gevalle van miokardiale infarksie, waar die dood skielik ingetree het, was die verlaging minder uitgesproke.

Wanneer die lesitien : sfingomielien-verhoudings krities beoordeel word, is dit opmerklik dat by normale longweefsel (gevalle van skielikedood)'n verhouding van I : 1,3 gevind word. 'n Dergelike verhouding word ook in die longe van pasiente met tuberkulose gevind. In al die ander longsiektetoestande is hierdie verhouding ongeveer1 : 1behalwe in brongopneumonie waar 'n verhouding van 1,0: 0,56 gevind is. In gevalle van respiratoriese noodsindroom (hialienmembraansiekte) word 'n kleiner

(5)

verhouding van lesitien : sfingomielien in amnionvog aangetref, soos ook hierbo in die longe van pasiente met brongopneumonie gekry is. Dir dui waarskynlik daarop dar die fosfolipiedmerabolisme rydens brongopneu monie erg versreur is. Dir mag 'n bydraende oorsaak wees van srerfre van pasiente war aan hierdie roesrand Iv.

Op grond van onsvoorl~pige bevindings wil dir voorkom asof fosfolipiedanalise klinies van baie groor belang mag wees. I ndien roegepas op longspoele, kan dir inligring verskaf war ror berer diagnose en selfs ror nuwe rerapeuriese prosedures mag lei. Sulke analises kan selfs op longbiopsiemonsrers uirgevoer word. Toediening van surfakram (fosfolipiede) deur middel van aerosol, word reeds gedoen.

Ons dank aan mej. E. Badenhorsr vir haar hulp en samewerking.

VERWYSINGS

!. Guidoni, G. (1972): Arch. inrern. !\led., 129, 194. 2. Baum,K.F. en Beckman, D.L.(1976):J.Trauma, 16, 782.

3. Emara, S. H., EI-Hawary,,\1.F., .-\bel·Karim, H. A. era/. (1976): S. Afr. med.

J.,50, 1792.

4. Emmelot, P. (1973): Eur. J. Cancer, 9,310.

5. Fokh, J., Lees, .\1. en Sloane Stan!e,·, G. H. (1957):J.bioI. Chem., 226, 497. 6. Owens, K. (1966):J.Biochem., 100; 354.

7. Skipski, V. P. (1975): Gen. analyt. Methods, 47,396. 8. Wright, R. S. (1971): J. Chromarogr., 59, 220. 9. Schute,J.B. (I970): Ph arm. Weekbl., 105, 1025. 10. Vitatron .\Ianual TLD 100.

I!. Gluck,L.(1971): Clin. Obstet. Gvnec., 14, 710. 12. Morgan,T. E. (1971):~ewEngl.·J. ""led., 284,1185. 13. Scarpelli, E ..\1. (1969): Ad,·anc. Pediat., 16, 177.

14. Harper, H. A. (1971): Re<,i,,,' oj Ph\'Siological ChelllislIY, p. 271. Los Alros, Calif: Lange 1\'1edical Publications,

15. White, A., Handler, P. en Smit, E.L.(1964):PrillciplesojBiochemisln', p. 463.

l\ew York: l\\cGraw-Hill. .

16. Van Golde,L.A'1. G. (1976): Amer. Rev. resp. Dis., 114, 977.

'n Ondersoek na die meganisme van

delta-aminolevuliniensuur-neurotoksisiteit

J. J, F. TALJAARD,

A.

C. NEETHLlNG

M. C.

L.

LAMM,

L. TRUTER,

B. W. McCARTHY,

V.

A.

PERCY,

Summary

The neurotoxicity of o-aminolaevulinic acid (ALA),

porphobilinogen (PBG), glutamic

acid,Y-aminobutyric acid and kainic acid was compared in order to investigate the possibility of a common neurotoxic mechanism. Only ALA (10 pM) and glutamic acid (1 mM) were toxic towards neurons in culture, as measured by cell survival after 5 days'

exposure. 3H-kainic acid binds to striatal

membranes with an equilibrium dissociation

constant (Ko) of 57 nM and the number of binding sites was found to be 20 pniollg striatal tissue. However, neither of the porphyrin precursors could displace kainic acid from these binding sites. Kainic acid alone caused neuronal degeneration after

MNR-Navorsingsgroep vir Neurochernie, Departernent

Cherniese Patologie, Universiteit van StelIenbosch en

Tygerberg-hospitaal, Parowvallei, KP

J.

J. F. TALJAARD, M.B. CH.B.,\1D M. C. L. LAMM, DIP. MED. TEG (CHE.l-1. PAT.)

L.TRUTER, DIP. MED. TEG. (CHEM. PAT.)

B. W. McCARTHY, DIP. MED. TEG. (CHE.\1. pAT.),F.S ..\1.L.T.

V. A: PERCY, M.se, PHD A. C. NEETHLING, Mse,pH.D

intrastriatal administration, as determined by 3H-spiroperidol binding to striatal membranes. The

porphyrin precursors ALA ~nd PBG thus do not

share a common neurotoxic mechanism with the well-known' neurotoxin kainic acid.

S. Air. med.J..60, 180 (1981).

'n Kenmerk van die aangebore hepariese porfiriee is die wye spekrrum neurologiese simprome war rydens die akute aanval kan voorkom. Die simprome kan wissel van akute abdominale pyn ror kwadriplegie, respiraroriese versaking en psigiarriese sroornisse.1Vele hiporeses is al voorgesrel om die omsraan van

die neurologiese abnormaliteite re verklaar, maar rwee reoriee her veraIindie afgelope paar jaar baie aandag genier. ImraselluH~re. uitpurring van heem in neurone en/of glia as gevolg van spesifieke ensiemblokke in die heem-biosimeriese weg mer sekondhe sellulhe dood word deur sommige navorsers voorgesteJ.2 'n LJlrekre neuroroksiese werking van die porfirienvoorloper o-aminolevuliniensuur (ALS) en/of porfobilinogeen (PBG) word ook as 'n moonrlike meganisme beskou.1 S oos die naam porphy ria variegara impliseer,

presemeer die siekreroesrand met 'n v.'Ye verskeidenheid simprome en 'n kombinasie van bogenoemde twee meganismes is moontlik die ware roedrag van sake.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Toe dit in Augustus 1877 blyk dat daar 'n groot tekort op die Patriot is en die voorsitter, ds Du Toit, moedeloos wou word, het Hoogenhout die G.R.A. moed ingepraat, want van

[r]

Wanneer Petrus homself aan die lesers bekendstel as slaaf van Jesus Christus, bring hy daarmee 'n besondere aspek van sy verhouding tot Jesus Christus na vore:

Dit blyk dus dat die apostel wil veroorsaak dat die lesers die dinge wat hy in die opsomming van sy leer uiteengesit het, weer uit die geheue oproep en opnuut

Di t blyk reeds u:.i... groepe uit Bantoe- en Blanke mens tussen die ouderdomme negen- tien- tot vyf-en-dertig jaar sal best9.an. dat die tipe arbeid wat n persoon

SUIDWES-AFRIKA (Administrasie).. Dit was noodsaaklik dat onderwysers se akademiese opleiding en kulturele ontwikkeling &#34;so hoog rnoontlik&#34; sou wees. Onderwysers

Die geneeskundige inspekteur het weer eens daarop gewys dat 1 n groot aantal van hierdie onder- of wangevoede kinders nie ondervoed is as gevolg van ge- brek

In die onderstaande tabel word leierskap op skool aangetoon asook die aantal leiersposisies wat die studente beklee het en hierteenoor hulle akademiese prestasies