Het laboratorium voor lengtemeting van de groep werkplaatstechiek

Het laboratorium voor lengtemeting van de groep

werkplaatstechiek

Citation for published version (APA):

Koning, J. (1967). Het laboratorium voor lengtemeting van de groep werkplaatstechiek. (TH Eindhoven. Afd. Werktuigbouwkunde, Laboratorium voor mechanische technologie en werkplaatstechniek : WT rapporten; Vol. WT0179). Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1967

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

technische hogeschool eindhoven

laboratorium voor mechanische technologie en werkplaatstechniek rapport van de sectie: Werkplaatatechll1ek

titel:

Ret laborator1um voor lengtemeting

vall de groep Werkplaatatechniek. I

I

~---

--

---~---~

I

I

auteur{s): Dra ~ J. Koning I I ~---

---1

i sectieleider:

hoog I eraar: Prot.ir. C. de Beer Prot.dr.p.e. Veenstra

~---~~~~~

samenvatting

Een beachrijving van de ~' . .. etkame.r8" van de groep WerkplaatatechDiek,

verdeeld naar de volgen~e onderwerpen: inle1ding, a1 tuering taken onderwija ontwikkelingawerk inatruaentariua

<

••

t

9

toto's) appendix (publicaties) I I I I I I I I

I

I

I

I

blz· _O van

18

blJ rapport nr.0179 codering:

M

.

8

trefwoord: lengtemet ing

>---

prognose

-

~II

I

datum:

--I

16 jun1 1967.

If----~

_{aantal biz.}

I I

I

I

I

18 geschikt voor publicatie in:

I I 0'-_I 15 ' -I 20 -25 ~ I I 30 -40

>-I

I

I 4S ' -I 50 I

rapport nr. 0179 bl z. 1 van 1Sbl z. I

Inleid1ng, situ.riDg.

Ret laboratoriua maakt d~el uit yaD de groep .erkplaata-techniek (afdeling der Werktuigbouwkunde) van de

Technische Rogeschool te Eindhoyen.

..

2

In de W-hal ataan t.ee ruimten van ieder ca 100 m ter beschikking, alaaede een optische donkerekaaer. Deze ruim-ten zijn allen voorsien Yan apparatuu~ voor regeling van teaperatuur en vochtigheid. In de toekoast lijkt uitbreiding tot 3 x 100 .2 niet uitgesloten. Voorts zijn t.ee zitkamere (voor administratier en theoretiach .erk) beschikbaar.

De personeelsformatie bestaat uit 3 technici,

een technisch aabtenaar en een wetenachap-pelijk hoofdaede.erker. Enkele jaren geleden behoorde ook een

instruaentmaker tot de Yaste bezetting, deze is eehter thana opgenomen in de algemene techniec'he stat van de groep.

Daartegenover kan echter steeds op voldoende techniache bij-stand gerekend worden, ook voorspoedeisende .erkzaamheden.

De groep werkplaatstechniek heeft bovendien een sterk bezette electronische sectie, .aarmede een goede saaen.erking be-staat.

Taken

Tot de taken, yoortvloelende ult de opzet der T.R., behoren: (a) onderwijs in de lengtemeting aan studenten. theoretisch

zo.el als practisch,

(b) het verrichten van .etingen voor de groep .erkplaatstechniek en voor de verdere T.H.-ge.eenschap ("instrumenteel

Centrum"),

(c) adviseren -desgevraagd-betreffende u~tvoering .etingen en aansc~ftiDg van instrumenten,

van

.---~

rapport nr. 0179 biz. 2 van 18 biz.

o

L

(d)ontwikkeling.werk aan meetmethoden en meetinstruaenten,

I S ,-I I I 1Q

r-lS ~ I 20 ~ 25 .--30 L I 40 I-t 4S ~ I I . 50,...

ontwerpen van instrumenten.

In het algemeen hebben deze taken betrekking op d. T.E .-ge-meenschap. Aangezien de T.B • • chter onder meer tot taak heert de ontw1kkeling van d. Nederlands. industrie te bevorderen. lijkt het redelijk de bovengenoellde dienst8n -desgevraagd- ook

aan belanghebbenden buiten de T.H.-gemeenschap ter besch~­ king te stellen. Op bescheiden schaal gebeurt dit dan ook, vrijwel uitaluitend als onder (b) ver.eld. De omvang is nog

so gering dat geen sluit8nde organisatievorm is ontstaan. Een nadere specificatie van de bovenstaand. taken is moeilijk

omdat -mis.chien met uitzondering van de onderwijstaak- de onderwerpen naar aard en o.vang sterk wisaelen. Daarom zal In het volgende eerst lets "gezegd 'worden over het onderwl js in

de lengtelleting. Daarna zal het punt "onderzoek" worden toe-gelicht aan enkele voorbeelden en tenslotte zal een beschr

ij-ving gegeven worden van het beschikbare instruaentariua~ dat

de aetingen onder Taak (b) uiteindelijk'begrenat.

Onderwijs

Het theoretisch onderwijs omvat een college van "n .emester-uur dat recent van het 5e naar het'4e seaester is verschoven.

De inhoud is Toor all. s~udenten in de w.rktulgbouwkunde en bedrijfskunde verplichte examenatof (K

1-examen), terwijl eDkele N-studenten het ala keuzevak voor het I-examen kiezen. Voorts worden capita-selecta gegeven in het 8e semester ("n semester-uur) voor die W-studenten die lengtemeting als keuzevak voor het I-examen kiezen. Het praktisch onderwijs oavat Toor de bedrijfskunde 10 Iliddagen, voor de werktuigbouwkunde

4

.id4&-gen, beide behorende tot het K₂-exaaen. De studenten die in

de werkplaatstechniek afstuderen, zullen in het kader van het I-ezamen nog een Toortgezet practicua moeten volg.n.

I

<apport n,. 0179

I

---biz. 3 van 18 biz . .

- - - -- - - - < o ~ 5 -10 ~ [ I I 15 ~ 25 t -30 >--40

f-I

I

, 45

r--I

I

'50

l-De opzet van het practicua 1s de student de be~ndeling van geavanceerde instrumenten te leren kennen, zodat hij inzicht kr1jgt in de mogelijkhaden en de moe1lijkbeden van het yak,

terwij1. het ook een besche1den bi·jdrage in de train1ng in experimenteertechniek vorst, daar grote nadruk gelegd wordt op bepal,ing en verwerking van 'de lIleettoutan. Voor de W-stu -denten, die maar

4

middagen tar beschikking hebben. wordt de nadruk gelegd op die instrumenten die niet specitiek aan de productietechniek gekoppeld zijn (onder meer optische ins tru-mentatie voor het juatel'en van- en meten &an g'rote constructiea).

De gehele atat heett op een ot andere wijze deel aan de onderwijataak. Hierdoor koaen de studenten in contact met spec1aliaten die op diverse niveau's practische problemen hanteren; lIlen lIlag hopen dat dit het gevaar vermindert dat het practicum'steriel wordt. Van de andere zijde be8chouw~lIlenen

wij dat het contact met studenten de bIlk van de specialist verruilllt en hem dwingt het hoe en waaroa van zi jn handelingen te overwegen.

Ontw1kkelingswerk

De oavang van d1t werk moet bescheiden genoemd worden. Dit wordt mede veroorzaakt door de,jeugd van de hogeschool en door de betrekkelijk ondergeachikte taak van het laboratorium in de groep werkplaatstechniek en de geringe mankracht die daar-door -mede gezien de overige taken- hiervoor beschikbaaria. Bovendien valt een zekera versnippering niet te ontkennen. veroorzaakt doordat een aantal korte onderzoeken geentameerd zijn ot weI ter oplossing van ona gestelde vragen of om

stu-denten de gelegenbeid te geven een circa 14 dagen durend experiment uit te voeren.

Hieronder vermelden w1j de naar onze mening belangrijkste

onderwerpen, 1n eeD appendix zijn publicaties - voorzover die plaat. gehad hebben - vermeld.

~---~---,

I

rapport nr. 0179 biz. 4 van 18 biz.

i

.l

, 5L-I 151 I I 20 -25 -30 ;--I 35 r--I I i -40 1-I ! -45

r

I

I I 50

r-I

Hoekaeting aan conus.en tot 1 boogeeconde. Vora van aen ge.chraapt oppervlak

Statisch en dynam1ech onderzoek Tan drie zeltinetel-lende waterpasinstrumenten.

Meting van de evolvente vora van taadtlanken.

Constructie Tan een eenvoudige interferometer voor nauwkeurige verplaataingsmeting in een oven.

Instrument&tie TaD haltautomatische meting van kolk-slijtage bij draalbeit.la.

Constructie van eenvoudige meetaleden voor "n en twee coordinaten.

Ontwerp en justage van een nauwkeurige optische bank.

I.provisatie van i en meting met,eenkleine Mach-Zehnder

interferometer.

Instrumentatie voor het meten van de elijtage .an pons

-gereedschap waarbij het gereedechap radioactiet ia

(Voor-proeven en detiDitiet antwerp, het laatate -in

&amen-Yerkin! met de tekeDkamer- vrijwel gereG4.)

Instrumentatie voor het nauwkeurig positioneren (llplakken")

van rekatroken ten behoeve van dynamometrie.

Ontwerp van een inetrument voor het meten van r~Dtgen­ diftraetieopnaaen . . t digit ale allezing.

Bouw van een eindaaatinterteroseter (getemperiseerd, vr1j

-weI gereed).

Bouw Y8n een gecoabineerde verdeelDach1ne en meetapparatuur

v~~r linealen tot 1000 . . lengt..

Oavoltoo1d, te verwachten prestatie: onnauwkeurigheid

<

1

tt

m voor verde1ing en . . ting. Meettijd

<

4 eec. per meetpunt.

~

--

---

- - --- - - -

rapport nr. 0179 biz. 5 van 18 biz. O L-I I I I 5 '-lQ . -I 15 r--20 L -25 ~ 35

~

I

I

I

40 I 45 ~ 50

r-I

I

Het ligt in de bedo.ling t.z.t. ·.en betr.klte11jk .envoud1ge

koaparator te bouw.n Toor h.t met.n van linealen met

be-hulp van interterometrie. Enkele voorproev.n

_.

zijn g.daan,

• e~ dri.tal student.n do.t in besch.id8n oaTang eDk.le

ori.nter.nd. experimenten in het kader van het keuzeY&k

lengt.meting bij het 11-exame~.

InstrWlentariwa

In het alg.meen kan gezegd worden dat de g.bruikelijke instru

-menten b.schikbaar zijn, alsmede het .Teneens gebruik.lijk.

"kleingoed": eind.aten, hoekeindmaten, diTeree komparatoren

.n .lektronische v.rplaatsings •• ters etc. Er is een vrij

ruia. sortering van optische instrua.nt.n voor meting van

hoeken, rechtlijnigheid etc. D. lengteaeetbank (pag.

8

)

is

in Nederland uniek door de mogelijkheid om -naast de normale

objecten- linealen en schroetspillen van grote lengt. nau

w-keurig te meten. De rondheidsmeter (pag. 11) is uitg.rust

met een rekeneenheid waardoor de vormfouten kwantitatiet be

-paald kunnen worden en die perspectiev.n opent voor verdere

ontwikkeling.

In de volgende pagina's zijn toto's en beknopte beschrijvingen

van de Toornaaaste instrum.nten opgenomen, die een indruk van

de b.schikbare taciliteiten geTen.

Van de ni.t-atg.beelde instrum.nten kan nog genoead word.n een

interterentiemicroscoop, een protielprojector met beeldveld

550 x 450 mm2, een zeer

nauwke~rige

Tlakplaat Tan 2 x 1 . 2.

Tenslotte d. tot de practiouainventaris behor.nd. lengt . . . .

t-bank van 1 • meetlengte, vertic ale abbe-lengte.eter,

horizon-tale optiaeter, optische Terdeelkop en nokasme.tinstrument,

die ev.ne.ns aan hoge eis.n voldoen.

Haaat d. genoeade instrumenten zijn diverse optische onderdelen

~---~---

.

I

'aPPMt'_r_"_O_1_?_9 __________ _ biz. 6 van 18 biz.

. -o t5 -I lQ ~ I 15 "-I 20 ~ 25 I -30 ; -35

r--I

40 ~ I 50

r-I

I

I

~

voorhanden: een aantal 1.~.D en pri.aa'a. twee interferenti

e-pr1.aa'a Tolgens !Bater • • diverse spectraalla.pen en Toorts

een standaard Krypton-1sotooplamp. Tenslotte z1jn enkele

w •• rstandthermo •• t.rs en eeD D1esselhor.tko~eDSa~or aan

-w.zig ten behoev. van nauwkeurige temperatuuraeting.

o 5 1Q 25 30 35 40 45 50 .---~---, rapport nr'01'79 werkplaatstechn I.k

biz.

7

van 18 biz.

I

Universeel meetmicro8ooop.

fabr. Carl Zeiss - West Duitsland.

2

Meetbereik 200 x 100 am optische vergroting lOx;20%;40x;

80x.

Ingebouwde dubbelbeeldprisma's voor bet meten van de

posities van gaten (etc.) en voor het constateren van vormafwijkingen.

z.g. "perflectolleter"systeem. Mechanische ta.ters voor

bet meten van gatdiameters en voor de flankendiam.ter

van binnen8chroefdraad. Mechanisch. ta.ter Toor verticale

metingen tot 30 ma. Meetnauwkeurigheid 0,001 ma.

Hoek-metingen: 1 I.

Op de afbeelding: meting van de positie van de beitelpunt

aan een dynamometer voor verspaningsproeTen.

technlsche hogeschool eindhoven

I

I

rapport nr ... 0179 o 5 lQ 15 20 35 45 -50 werkplaatstechn lek

Lengtemeetbank yo1gens Abbe.

tabr.: Car1 Zeiss - West Du1tsland.

meetbereik 100 . . direct, bij instellen .et

eindma~en: 600 . . .

biz.

8

van 18 biz.

Meting van en- en u1twendige maten; meting van

de flankendiameter van binnen- en bui

tenschroet-draad; meting vanconiciteit.

Atlezing op 0,001 mae Meetonnauwkeurigheid 0,000, . . .

Op

de atbeelding: meting van een conus.

~---~---, o I

I

S

~

10 lS 30 3S rapport nr0179 werkplaatstechnlek biz.

9

van

18

biz.

I

Universele lengtemeetbank

iabr. VEB Carl Zeiss - Oost Duitaland.

meetbereik 3000 m.. Onder meer voor eeting yan linealen.

schroeispillen en lange spe.ermaten.

De meetbank 18 ook geschikt voor zware objecten. het meetsysteem is tegen doorbuig~ng (etc.) gecompenaeerd

I

(Eppenstein compenaatie).

I

De atlezing op 0,OO111U1l. 0,0001 . . kan geschat worden. Meetonn

auw-keur1ghe1d 0,001 . . voor korte ob

-jecten, voor lange objecten. thaD~

DOg beperkt door onzekerheid van de temperatuur. Qp de atbeeldin -gen:

justage en controle yan een m .. t-systeea Toor numerieke besturing.

o 5 1Q 15 20 25 30 35 45 50

.---,

rapport nr. 0179 werkplaatltechn lek blz'10 van 18 biz. \ Tandwielaeetinstruaent.

tabr. VEB Carl Zeiss - Oost Duitsland.

lUX. afmetingen van het werketult 380

-

fl

,

Ilodllul

0,5 - 10 .at rechte en 8cheefvertande wielenl conieche wielen. Meting van rondloop van kop- en ateekcirkeli

meting van tandw1jdte (Wildhaber), tandbreedte en

grondeteek '(flB1Dgritfate11ungfl hulpetut Tan t.eeflank-af-wikkelen. Allezing op O,OO1.m.

Qp de afbeelding:

Bepaling van rondloop touteD

.,.~

ete.,kcirkel met •• etkOgel. 1

~---, rapport nr. 0179 o 5 10 15 20

+

30 35 40 45 50 werkplaatatechn lek biz. 11 van 18b1z• \

-I ' '

I

• e..

.

.;..

•

I

I

_I I Rondheidsaeter

fabr. Taylor, Taylor en Hobson, Eng.land.

au. atmetingen van het •• rkstuk _ .3501lll • .ax.hoogte 400ma~

max. vergroting 10.000%, aflezing op meters en registratie.

Het instrument is voorzien van een rekeneenbeid die enige eoeffieient.n van de Fourier-ont.1k-keling berekent.

Daardoor kan in de registratie een bestpassende eirkel of ellips worden ingeschreven, en de af-wijking t.o.v. die krommen op meetinatrumenten aange ge ven •

Op de afbeeldin~:

reeht. het .echanisch ged.elte,gereed voor de meting. links onder: versterke~en filtereenheden,

daar-boven: rekeneenbeid.

o 5 10 15 30 35 ",0 50 ~---~---, rapport nr. 0179 werkplaatstechnlek biz. 1Zvan 18 biz.

I

Ruwheidsmeter.

fabr. J. Perthen - West Duitsland.

Universele ruwheidsmeter van het gebruikelijke

t)"Pe.

Het instruaent kan diverae ruwheidsparameters

meten en tan de oppervlaktevorm ook registreren.

Diverse aftasts7ste.en zijn besch~baar.

Op de afbeelding:

meting .et de "vrije taster"; waarbij bet tastS7steem

lange een nan.keurig gelepte geleiding be.ogen wordt.

rapport nr. 0179 o 5 1Q 15 20 25.

t

+

40 45 50

werkplaatatechn lek

blz·₁.3 van

18

b,z.l

Qptische verdeelkop.

iabr. Ernst Leitz - West Duitsland.

preeisieverdeelkop .et coacidentieaflezing ter eliainatie van louten t.g.v. exeentriciteit van de

schaalverdeling.

Hulpstukken: meetbed; nokkenasmeetinstruaent, a

echa-niache- optische aanslag voor tandwielmeting etc. Aflezing op 2", meetollJ1&uwkeurigheid 1".

Autocollimator

labr. Bilger en Watts

meetinstrument Toor kleine hoekverschillen.

Meetbereik 12'1 schaalwaarde 0.1", onnauwkeurigheid bij geolende waarnemer O,2t1_•

Qp d. afbeelding: Control. van de verdeelkop met autocollimator en precisie polygoon.

~---l rapport nr. 0179 o 5 10 15 20 35

~

"0 "5 50

werkp laatstec hn I.k

biz. 14 van 18b1Z

.

1

Rj.chtkijker

tabr. Taylor, Taylor en Hobson - Engeland.

Voor het controleren, en eventu.el justeren, van de vorm van rechtgeleidingen, coaxialiteit van lagers etc. Het instruaent is voorzien vaa optisohe micr o-.eters, atleesbaar tot op O,02ma.

Hulpmiddelen: diverse instelmerken, spanmiddelen etc. Op de atbeelding:

Meting van de arstand ·tussen de aangrijpingspunten van de krachtmeting bij een remdynamo -door verplaat-sing van een precisie-pentagonprisma (lloptische

schuitmaat").

o 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

,---,

rapport nr. 0179 werkplaatstechn I.k biz.

1

5

van

1st>IZ

.

1

Theodoliet.

fabr. Wild - Zwitserland type T2 •

•

Normaal geod.tisch type, voorzien van autocollimatie -ocula1r.

Verdeling in 400 gon, afle.abaar op IO-~~~ met coInoidenti.systeem.

meetonnauwkeurigheid. 1" Qp de atbeelding:

controle van de hoekverdeling van de drasitafel van een kotterbank. Instelling op een collimator.

~---; O

f-I

10 -15 f -I I 20 L I 25 -1 35 -.. 0 r-50

rapport nr. 0119 blz'16 van 18 biz.

I

--- ---1

Appendix

Public.ties betrekkins hebbende op het ontwikkelingswerk. Koninc J en P.C. Veenstra

De nauwkeurige meting van conussen door directe .hoekmetiDg. Metaalbewerking ~ (1962) - 293.

~ Dulse, H.L.M. VaD, P.R. Lelendeckers en J. Koning

Het t . . . r.n als control.middel van geschraapte vlakken. Metaalbewerking 28 (1963) - 26,.

Baez.man, Th.J.M. en J.B. v.d. Eyck

4

Een vergelijkend onderzoek van enige waterpasinstrumenten. Intern rapport WT, no.0094

Hoevelaak •• van en E.T.W. Zweekhorst

A

Een methode voor het controleren van de evolyente tandvorm.

A

Metaalbewerking

2Q

(1964) p.15 Stein, H.N. en J.M. Stev.le

Rheological behaviour •••••••••• glasses.

Verh. no.25 in Comptes Rendas du 7ie . . congres international du verre. Bruxelles 1965.

F. Zuurveen

Onderzoek naar de mogelijkbeden tot automatisering der ko1k-slijtagemeting •

Intern rapport WT no.0047. Koning J.

~ Een meetmicroBcoop voor bescheiden eisen .

Metaal.bewerking

ZQ

(1964) - 233 ~ Mot E.

Ontwerp en uitrichten van een optische bank. Intern rapport WT no.0121

I

- - - 1

o S 1Q 15 2S 30 35 40 45 50 ~---, rapport nr. 0179 . Tongeren B. van

(

Een

eel1voudig. Mach-Zehnder interfero_eter.

~

IDtern

rapport WT no. 0180.

biz. 1 ?van

1

8

biz.

I

:J'i!!erman8, C. J.

~

S11jtag

. . . etm.thod. van ponsgereedschap, orient.rende metingen.

Intern rapport WT no. 0149. ZuurTeen, F.

A

n.

ontw1kkeling van d. in8napme.tmachine. Intern rapport WT no.0103.