1
I. Tegenwoordig beseffen velen in de westerse wereld, dat het imperialisme in menig opzicht een afschuwelijk verschijnsel was. Sommige blanken vinden het imperialisme zelfs de zwarte bladzijde in de geschiedenis van de betrekkingen tussen het blanke ras en de gekleurde rassen.
(2) 1. Omschrijf het begrip imperialisme zoals het voorkwam vóór 1500.
(4) 2. Is het kolonialisme hetzelfde als het imperialisme? Motiveer het antwoord.
(2) 3. Wat hield het cultureel imperialisme volgens de Europeanen in?
(4) 4. Noem een kenmerk van de fase van het vroeg imperialisme op politiek gebied in Afrika en Aziё.
II. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog kwam een eind aan de derde fase van het imperialisme van de West-Europese mogendheden, vaak genoeg op een gewelddadige manier. Hoewel de West-Europese staten hun imperia hebben moeten opgeven, zijn de sporen van hun verblijf nog duidelijk zichtbaar in deze ex-koloniёn waar ze nog
steeds grote invloed hebben.
(2) 1. Hoe wordt de fase na beёindiging van het kolonialisme genoemd?
(4) 2. Toon met twee (2) voorbeelden aan hoe het Nederlands imperialisme zijn sporen heeft achtergelaten in ons land op cultureel gebied.
(4) 3. Noem twee (2) voorbeelden op van economische overheersing door de grootmachten in de derdewereldlanden.
N.B. DEZE TAAK BESTAAT UIT VI OPDRACHTEN OP 5 PAGINA’S. CONTROLEER ZORGVULDIG OF ALLE PAGINA’S IN DE GOEDE VOLGORDE AANWEZIG ZIJN. NEEM IN GEVAL VAN EEN AFWIJKING
ONMIDDELLIJK CONTACT OP MET EEN SURVEILLANT.
2
(2) 4. Welke twee (2) grondstoffen hebben thans vanwege hun lage prijzen op de wereldmarkt een negatieve invloed op de economie van deze exporterende landen?
De dekolonisatie van Brits-Indië
Het was enkele maanden nadat zijn levenswerk voltooid leek, toen er een dramatische einde kwam aan het leven van de man die zich bijna zijn hele leven had ingezet voor een geweldloze strijd voor de onafhankelijkheid van zijn land. Die strijd was voor Mahatma Gandhi kort na de Eerste Wereldoorlog begonnen. Na zijn advocatenpraktijk in Zuid-Afrika keerde Gandhi in 1914 terug naar zijn geboorteland, dat een Britse kolonie was. Vervolgens sloot hij zich aan bij het Indian National Congres dat in 1885 was opgericht. Het was de eerste nationalistische beweging van de Indiërs, die zich inzette voor hervormingen van het koloniale bestuur.
In werkelijkheid was het een‘eliteclub’ bestaande uit Brits geschoolde intellectuelen, fabrikanten, kooplieden en grootgrondbezitters, die eigenlijk geen contact had met de grote massa van de Indiase bevolking. Het Congres bestond voornamelijk uit Hindoes en daarom was er door de aanhangers van de andere grote godsdienst in Brits- Indië, de Islam, een soortgelijke organisatie in 1906 opgericht namelijk de Moslim-Liga. Beide partijen hoopten na de Eerste Wereldoorlog de dominion-status te verkrijgen voor het land. Toen deze niet vervuld werd, gingen beide groepen gezamenlijk over tot ‘ongehoorzaamheidsacties’, die geleid werden door Gandhi. De Britse regering raakte hierdoor overtuigd van de noodzaak India meer vrijheid te geven, maar zij hielden de functie van de kolonie in tact namelijk, het economisch onderwerpen aan de belangen van het moederland.
Toen Gandhi de leider werd van het Congres, richtte hij de acties van deze beweging juist tegen die economische onderdrukking. Om de Britse katoenindustrie te boycotten riep hij in 1920 zijn landgenoten op voortaan zelf hun katoenen kleding te maken. Dit succes was echter niet doorslaggevend. Het belangrijkste was wel, dat Gandhi met deze acties er in slaagde de grote massa van de Indiërs voor de onafhankelijkheidsbeweging te interesseren. Dat lukte nog meer met de zoutmarsen die hij in 1930 organiseerde tegen het zoutmonopolie, dat de Britten zich hadden toegeëigend. Deze actie had ook een feitelijk succes, omdat het zoutmonopolie werd doorbroken.
Een derde doel van zijn actie was om politieke hervormingen op te eisen. Kenmerkend was, dat de Britten het traditionele bestuur vrijwel intact hadden gelaten, maar een bestuurslaag boven hadden geplaatst. De leiding bleef in handen van de Britse onderkoning en dus van de Britse regering zelf. Voor deze vorm van bestuur waren de Britten dus in belangrijke mate afhankelijk van de medewerking van de Indiërs. Met de oprichting van de ‘non-coöperation’ beweging riep Gandhi zijn landgenoten op geen medewerking meer te verlenen aan het bestuursapparaat van de Britse overheersers. Verschillende Ronde Tafelconferenties leidden in 1935 tot de ‘Government of India Act’, waardoor de kolonie autonomie kreeg. Deze wet bevredigde de nationalisten niet, maar schiep wel enige rust.
3
In 1942 hoopte Engeland India mee te krijgen in de oorlog tegen Japan door het aanbod van de dominion-status, maar de Congrespartij wenste niets minder dan volledige onafhankelijkheid. Om de eis kracht bij te zetten begon Gandhi nieuwe acties, die tot veel arrestaties leidden. Nadat de Labourpartij in 1945 aan de macht was gekomen, besloot Engeland dat India maar onafhankelijk moest worden. Jawaharlal Nehru kreeg de opdracht een interimregering te vormen. De besprekingen over de totstandkoming van een onafhankelijk Brits-Indiё stagneerden echter door de verdeeldheid tussen de Congrespartij en de Moslim-Liga. De Engelse premier Attlee pakte de zaak kordaat aan door Lord Mountbatten als onderkoning naar Brits-Indiё te sturen. Hij pleitte voor een verdeling van Brits-Indiё en tenslotte liet hij weten dat begin 1947 Engeland hoe dan ook op 1 juni 1948 zou vertrekken. De Congresleiders waren juist fel tegen een deling van India. Zij uitten de gebruikelijke klacht over ‘divide et imperia’ (verdeel en heers), maar veel keus hadden zij niet. Uiteindelijk werd Brits-Indiё op 15 augustus 1947 onafhankelijk.
Zodoende ontstonden er twee nieuwe staten, India en Pakistan. De geboorte was traumatisch: zij ging gepaard met grote volksverhuizingen en moordpartijen, waarbij ongeveer twee miljoen mensen omkwamen. Ook Gandhi zelf werd in het jaar van de onafhankelijkheid vermoord. Toen hij op 30 januari 1948 buiten zijn huis zijn gebeden voor vrede wilde opzeggen, werd hij doodgeschoten door een extremist die geen vrede wilde tussen hindoes en moslims. “Het licht is verdwenen uit ons leven,” zei Jawaharlal Nehru, de Minister-President van India toen hij het nieuws bekend maakte op de radio.
Bron:Th.Koops en Drs. J.Wijne, Geschiedenis na 1848, april 1987 en P.A.J. Caljé en J.C. den Hollander, De nieuwste geschiedenis, Utrecht 2005 (bewerkt).
III. Tekstinhoudelijke vragen
(2) 1. Met welk doel werd het Indian National Congres in 1885 opgericht?
(2) 2. Waarom werd het Indian National Congres getypeerd als een ‘eliteclub’?
(2) 3. Noem een gemeenschappelijk doel op van het Indian National Congres en de Moslim Liga.
(2) 4. Welke twee (2) acties ondernam Gandhi om de economische onderdrukking van het moederland te doorbreken?
(2) 5. Wat was kenmerkend in het koloniaal bestuurssysteem van de Britten?
(2) 6. Geef aan wat de non-coöperation beweging beoogde.
(2) 7. Waarom konden de besprekingen van de onafhankelijkheid geen voortgang vinden, nadat Nehru een interimregering vormde?
4
(2) 8. Geef aan waarom de leiders van de Congrespartij niet tevreden waren met het besluit van Lord Mountbatten.
(2) 9. Met welke twee (2) ongewilde gevolgen kreeg Brits-Indiё te maken na de onafhankelijkheid in 1947?
IV. Tekstgerelateerde vragen
(4) 1. Welke definitie van het nationalisme is van toepassing bij de tekst?
(4) 2. Noem een politieke oorzaak op die gezorgd heeft voor het nationalistisch verzet in Brits-Indiё.
(4) 3. Leg een externe factor uit die het nationalisme stimuleerde in Brits-Indiё.
(4) 4. Maak een periodisering van de fasen van het nationalisme volgens de tekst.
(4) 5. Geef aan welke twee (2) doelen de nationalisten nastreefden bij de bovengenoemde fasen van het nationalisme.
(4) 6. Verklaar waarom gesteld kan worden dat de Verenigde Naties het dekolonisatieproces in de koloniёn heeft ondersteund.
V. Zowel Miguel Hidalgo als Simon Bolivar hebben zich verzet tegen het Europees imperialisme. Echter, de aanhangers van de bevrijdingsbewegingen van Hidalgo en Bolivar verschilden van elkaar. Na de onafhankelijkheid zijn de meeste Latijns- Amerikaanse landen in dezelfde politiek-economische situatie beland, zonder sociale hervormingen.
(4) 1. Geef het verschil aan tussen de aanhangers van Hidalgo en Bolivar tijdens de onafhankelijkheidsstrijd in Latijns-Amerika.
(4) 2. Leg uit waarom er gesteld kan worden dat Brazilië geen onafhankelijkheidsstrijd heeft gekend.
(2) 3. Wat is kenmerkend in de politieke ontwikkelingen van Latijns-Amerika na de onafhankelijkheidsstrijd?
5
(4) 4. Toon aan waarom er geen sprake was van sociale hervormingen in de Latijns-Amerikaanse landen na de onafhankelijkheid.
VI. In 1990 gooide de nieuw gekozen premier F.W. de Klerk in Zuid-Afrika eindelijk het roer om met de vrijlating van de ANC- leider Nelson Mandela, die jarenlang in
gevangenschap had gezeten en was uitgegroeid tot symbool van het zwarte verzet. Samen met de Klerk kreeg Mandela in 1993 de Nobelprijs voor Vrede. Op 75-jarige leeftijd werd Mandela in 1994 gekozen tot de eerste zwarte president in de Republiek Zuid-Afrika.
(4) 1. Welke twee (2) nationalistische regiems komen in de Afrikaanse staten voor sinds hun onafhankelijkheid?
(4) 2. Leg uit van welke type revolutie Nelson Mandela de grote voorvechter was.
(2) 3. Geef een reden aan voor het lang in stand houden van het apartheidsregiem in Zuid-Afrika. Score: 90+10 = 10 10
