Een opmerkelijke soort uit Miste, ofwel iets over ossetongen en bisontongen

AFZETTINGEN WTKG33(1),2012 13

Een

opmerkelijke

soort

uit

Miste,

ofwel

iets

over

_ossetongen

en

bisontongen

Jaap

vander Voort

¹

Het hiernaast

_{(fig. 1) afgebeelde}

cir-ca38mmgrote

fragment

van

mijn

exemplaar

uit Miste verdient wel-licht niet de

_{schoonheidsprijs,}

maar

toont

_duidelijk

aandat dit onmis-kenbaar een Vitularia is. De

gela-melleerde

mondrand,

ende

‘pukkel-tjes’-structuur zijn typerend,

enook de tanden

opde

binnenzijde

vande mondrand_en de_vormvan het ka-naal komen

_goed

overeenmetde in

1825 door Basterot uit

Zuid-Frank-rijk

beschrevensoort.

Voor

_diegenen

die ooit in de

_Aquitaine

verzameld

_hebben,

zal

_(van

o.a.Pas de

_Barreau)

dezesoortuit het

Bur-digalien

geenonbekende

zijn.

Zoals de

_afbeeldingen

hieronder

_{(fig. 2)}

la-ten

_zien,

komt het

_fragment

uit Miste hiermee_zeer

_goed

overeen.

Opmerkelijk is,

dat in de

soorten-lijst

van Miste vermeld _staat, dat zich in de collectieA.F.J. Jansen zo-wel Vitularia

_{linguabovis (Basterot,}

1825) bevindt,

als ook nog een Vi-tularia

sp. Dit laatste_roept

vragen op,en wel-licht lezenwein de

volgende

Afzet-tingen

naar

aanleiding

vandit artikel een verhelderendcommentaar van André. Het is

namelijk

interessant vast te

stellen,

dat in de

_loop

der

tij-den meermaals is

_geprobeerd

nieu-we Vitularia-soorten of variëteiten

tebenoemen. Laten

_{wij uitgaan}

van de

_{oorspronkelijk}

door Basterotnog

als Murexbeschreven

lingua-bovis (mét streepje!)

-

letterlijk

vertaald dus de

ossetong

-

natuurlijk

naar

aanleiding

vande

gegranuleerde oppervlaktestructuur

die wel watdoet den-kenaande

rasp-achtige

runder- of_ossetong.

In 1924

_beschrijven

Cossmannen

Peyrot

in hun

‘Concho-logie Néogénique

de

_{1’Aquitaine’}

ookweer Vitularia

lin-gua-bovis,

maarvermelden in de

navolgende

discussie

(de

‘kleine

_{lettertjes’)}

het voorkomenvan Vitularia in het Bek-ken_vanWenen,totdantoedoor zowel M. Homes

(1856)

als door Hoernes &

_{Auinger (1885)}

tot

_(Murex)

lingua-bovis

_gerekend.

Cossmannen

Peyrot

stellen dat de

Ween-se

exemplaren

afwijken

en

schrijven

heel

voorzichtig;

Al vele

_{jaren ligt}

in

_mijn

Miste-collectie-ook

keurig

op naam

gebracht

- _een

fragment

_{van een voor}het Noordzee-bekken

_nogal

verrassende

_{gastropodensoort, namelijk}

Vi-tularia

_{linguabovis (Basterot, 1825).}

Ook in de collectievanAndré Jansen

(Bovenkarspel)

bevindt zich deze

_opmerkelijke

_soort,alswedezo

voortreffelijk

door Adri

_{Burger bij gehouden soortenlijst}

vanMiste mogen

gelo-ven

(en

die

_geloof

ik dus

_{bij deze). Overigens,}

voorwie het nog niet mochtweten: deze

_{(en andere!) soortenlijsten zijn}

vooriedereen

toegankelijk

viaonzewebsite

www.wtkg.org.

Juist omdat deze soort, wellicht zelfs het genus Vitularia

voor

‘noordelijke’

verzamelaars misschiennietzo

alge-meenbekendis,wil ik hierover graagwat meervertellen.

Figuur 1:Hetca.38mmgrote fragmentvanVitularia linguabovis(Basterot,1825)uit Miste. (Basterot, 1825).Pasde Barreau(F.).Ca. 60mm hoog exemplaar. Figuur2; Vitularialinguabovis

AFZETTINGEN WTKG 33(1),2012 14

“A cette

mutation,

on

pourrait (sic!)

attribuer lenom vindobonula nobis.” Dat wil _zeggen

letterlijk

vertaald: Menzou dus voor deze

vormverandering

de door ons

voorgestelde

naam vindobonula kunnen toepassen.

Vindobonula heeft

betrekking

op de

Latijnse

naam voor Wenen: Vindobona. Niet

bepaald

eenechte

soortbeschrij-ving,

maardesoortnaam wordt

_gretig

overgenomendoor L. Strauss

(1966)

in

_{zijn omvangrijke}

werk ‘Die Miozan-Mediterranen

_{Gastropoden Ungams’ (Strauss}

citeert

Coss-mann&

Peyrot

foutief als

1923).

Ook in Tertiarfossilien

Österreichs

vanOrtwin Schulz

(1998)

wordt nogsteeds Vi-tularia vindobonula

_(Cossmann

&

_{Peyrot overigens}

zon-der

_jaartal)

uit het Weense bekken

_genoemd.

En

_dit,

hoe-wel daarvoor al in 1960 E.

_Kojumdgieva

in de

_publicatie

overhet

Bulgaarse

Mioceen dezesoortbeschouwtals Tri-tonalia

_{(Vitularia) lingua-bovis}

var. Vindobonula- dus als variëteitenniet als

zelfstandige

soort.

Nog

even

afgezien

vande

plaatsing

in het

_geslacht

Tritonalia.

_(Vokes

stelt dat Vitulariaeerdertot de Thaididae

_behoort).

Cossmann_en

_{Peyrot beschrijven}

bovendien in _{1924 nog}

eennieuwesoort

Vitularia, namelijk

V.

_{salbriancensis,}

ookweerop

grond

van

afwijkende

vorm en

oppervlakte-structuur.

We doeneen

stapje

overdeAtlantische Oceaan:naar

Ecua-dor, Mexico,

Santo

_Domingo

enFlorida. In 1967 beschreef de

_{Mwrex-specialiste}

par

excellence, Emily Yokes,

in vo-lume 5 vande ‘Tulane Studies in

Geology

and

Paleonto-logy’

eennieuwe

(toen

de ‘eerste’

_Atlantische)

fossiele

Vi-tularia uit het Plioceen_vanFlorida- verrassende _naam: Vitularia

_linguabison.

In

_1977,

in volume 13 van dezelf-de ‘Tulane Studies’ kwam daar_vanVokes

_nóg

_een Cari-bischesoort

bij:

Vitularia dominicana Vokes 1977. Deze beide

_genoemde

soorten

_{wijken volgens}

Vokes af_vande in 1951 door Marks uit het Pacifische Plioceen

beschre-ven V. ecuadoranaen vande fossiel_en

nogrecent voorko-mende V. salebrosa

_(King

&

Broderip,

1832).

Tja,

en wat

_gebeurt

er daar-na? In 1995 haalt Bahik in

zijn publicatie

over het Mi-oceenvan

Korytnica (Polen)

zowel Cossmann &

_Peyrot’s

V. salbriancensis als

Kojumd-gieva’s

Tritonalia

vindobonu-laonderuit als

_synoniemen

enidentiek binnen de varia-tiebreedtevan V.

linguabo-vis. In 1986enin 1988 keert

Emily

Vokes op haar schre-dentemgenstelt dat haar

ei-gen‘nieuwe’soorten V.

lingu-abison_enV. ecuadorana toch identiek

_zijn

_aande

plioceen-recente soort Vitularia sale-brosa

waarbij

salebrosa de oudste

_geldige

naamis

(haar

V. dominicana

(1977) blijft vooralsnog

alssoort

_{gehandhaafd).}

En in Cossmanniananummer3 van2001 maken

Lozou-et,

Lesport

enRenard in hun ‘Révision des

Gastropoda

du

Stratotype

de

1’Aquitanien’

kortemetten metCossman &

Peyrot’s

Vitularia salbriacensis. Wat

_blijft

uit dezetwee

groependusaanfossiele Vitularia’s over?

Vitularia salebrosa

_{(en voorlopig}

V.

_dominicana)

ver weg

overdeAtlantischeOceaan,en Vitularia

linguabovis

(Bas-terot,

1825)

ineen

_{groot gebied}

van

(nu)

het

Noordzeebek-ken,

via

_Polen,

via

_{Zuid-Frankrijk,}

het Weenseenhet

Kar-patische bekken,

tot

jawel

ook in het BekkenvanKaraman in

_Turkije,

waarvanik hierboventotslot nogeen

exemplaar

afbeeld

_{(fig. 3).}

Dit is inderdaadeen vorm

(‘forma’!!!)

die

lijkt

afte

wijken

dooreen

hoekigere

vormmetsterker

ge-pronoceerde knobbels,

maar ook deze Vitularia’s vallen toch volkomen binnen de variatiebreedtevande vele

exem-plaren

die ik in

_{Turkije gevonden}

heb.

Zo zie

_je

datmetalle

_bijna

chauvinistische intentieseen ‘lokale’soort tecreëren,vanAmerikaanse

Bisontongen

tot Franse slakken uit

_Saubrigues

entotWeense

_{vindobonula’s,}

er

weinig overblijft

-_endat is

goed

_zo.In dit hebtmisschien ook de moeite waard nogeenste

kijken

naarAndré Jansen’s

exemplaar

van ‘

Vitularia

_sp.’,

dat ik dus niet

gezien

heb.

Geraadpleegdeliteratuur

Baluk, W.,

1995.

Gastropods

from

_Korytnica:

p.

229, pl.

30, fig

9.

Cossmann &

_Peyrot,

1924.

_{Conchologie Néogénique}

de

1’Aquitaine.

Tomé

_4,

Livraison II:p.

516-519,

Pl.

_XIV,

figs.

30-34.

Kojumdgieva,

E., 1960. Les fossiles de

_Bulgarie:

VII Tor-tonien:

p. 150-151. Pl. XL

fig.

11.

Figuur3. Een _ca.75mm hoogexemplaaruit hetvermoedelijkSerravallien vanSeyithasan,Bekken

AFZETTINGEN WTKG 33(1),2012 15

Lozouet,P. et

_al.,

2001. Cossmanniana hors serie n° 3 -Révision des

_{Gastropoda (Mollusca)}

du

_Stratotype

de

1’Aquitanien (Miocène inf.):

site de Saucats

_{“Lariey”,}

Gironde,

France: p. 58.

Schulz,

O.,

1998. Tertiarfossilien

Österreichs:

p.

66-67,

Abb. 6.

Strauss, L.,

1966. Die Miozan-Mediterranen

_Gastropoden

Ungams:

p.

278, Fig.

126.

Vokes, E.,

1967. Tulane Studies in

_Geology

and

Paleonto-logy,

Vol._{5,n°. 2; p.}

91,

text

fig.

1.

Vokes,

E., 1977. Tulane Studies in

_Geology

and

Paleonto-logy,

Vol.

13,

n°. 4: p.

192-195,

text

fig.

1.

Vokes, E.,

1986. Conch. Amer.

_Bulletin,

Vol.

_14,

_no.2: p.

19,

fig.

4.

Vokes, E.,

1988. Tulane Studies in

_Geology

and

Paleonto-logy,

Vol.

_21,

_{n°. 1: p.}42-44, text

fig.

14.

‘Jaap

vanderVoort,Lutterdamm 19. 49179