Nieuwe Colus-soort? Een aanvulling op het artikel van Stijn Everaert (2013)

Nieuwe Colus- soort?

Een

_aanvulling

_{op het artikel}

van

_Stijn

Everaert

₍₂₀₁₃₎

Freddy

vanNieulande

¹

De

_{grote Colus-verwarring}

Gezien de_grotevariabiliteitdiewe

bij

alle Buccinidae

ken-nen,enook

bij

de

_{Co/ws-soorten,}

ben ik

_geneigd

om de

genoemde

variëteiten opte nemenbinnen de

synonymie

van Colus olavi.

Het materiaal in de collectievan Marcel Vervoenen laat

ook

_enige

variëteit zien

_(fig.

29 t/m

_32),

maaris

goed

ver-gelijkbaar

met

_datgene

wat ik in het Westerschelde-mate-riaal heb

_gezien

in de collectievanhet KZGWen in

_mijn

persoonlijke verzameling.

Ineen

publicatie

vanGlibert

_(1959,

_p.

_13-14)

wordt

_Sipho

gregarius Philippi,

1845

_genoemd

enGlibert

_schrijft

daar onder andere: “J’ai

_{observé, parmi}

les matériaux des Sables

d’Austruweel,

deux individus

_qui

s’écartent de la forme

typique

parun

angle apical

unpeu

plus

ouvert,uneforme

plus

courte et

_plus

dilatéeetdestoursunpeu

plus

convexes

(PI.

Ill,

fig. 6;

n°

_4988);

ilsmesemblent

_correspondre

ala f. mörchi

_{(HARMER).” Hij koppelt}

de forma mörchi dus

aanColus

gregarius

ennietaanColus olavi zoals Warmer

oorspronkelijk

deed! Dit is

_{waarschijnlijk}

de bron_vande door Marcelen

Stijn aangedragen

naamColus mörchi. Juist

vanwege de

trapvormige windingen

enhetconvexe

profiel

zie ik in de

_afbeelding

vanGlibert

(fig. 7)

meer een

exem-plaar

vanColus cordatus

(A. Bell,

1871).

de miocene Colus

_{gregarius (fig. 8)}

temaken,waar bo-vendien_maaréén individuvanbekend

_schijnt

te

_zijn

uit de Zandenvan

Edegem (Glibert,

1952).

In de Atlasvan

Nyst (1878) zijn

twee Co/us-soorten

afge-beeld onder denaamFusus

_gracilis

Da Costa(hg. 9). Het bovenste

_exemplaar

betreft Colus cordatusenhet onderste Colus curtus!

Beschrijving

van deColus-soorten voorkomend in het Plioceenvan de

_regio

Zeelanden

Antwerpen

Colus cordatus

(A. Bell, 1871)

(pag. 92)

Vrij

slanke, licht bolle

_windingen

met

matig trapvormige

opbouw.

Het

_profiel

_vande flankentussen top en laatste

winding

is

_duidelijk

concaaf

_{(fig. 10). Spiralen grof}

ensterk

ontwikkeld,

voorkomendoverde

gehele schelp

envoelbaar

met de

_{vingernagels (fig.}

_10-15).

De

sipho

is

_slank,

licht tot

matig gebogen,

soms zelfs

krachtig gebogen (fig. 12).

Apex

min ofmeer

afgerond.

Afmetingen

tot35mm,

Westerschelde-exemplaren

berei-ken

_afmetingen

tot43 mm.

Stratigrafie:

bovenste deel Zanden_vanOorderen

_(horizon

metAtrina

fragilis kalloensis)

totZandenvanKruisschans.

Colus curtus

(Jeffreys,

1867)

(pag. 92)

Licht bolle

_{windingen, bij}

de schouder

_ingesnoerd

en daar-dooreen

trapvormig uiterlijk,

maarhet

_profiel

vande flan-kenoverde

_{gehele lengte}

vande

_schelp

_{is nagenoeg}

_recht,

in ieder

_geval

minder concaaf dan

_bij

de

_vorige

soort

_(fig.

16). Spiralen

zwakker en

gladder

aanvoelend dan

_bij

C.

cordatus,en overhet

_algemeen

_{alleen voorkomend op het} middelsteenonderste deelvande

windingen. Bij sommige

exemplaren

vanC.curtus kunnen

_spiralen

toch

aanwezig

zijn

overde hele

hoogte

vandeeerstedrie_avier

_windingen

vande

teleconch,

maardeze vervagen op de lateremeer

adulte

_{windingen (fig.}

_{16-17,20-22).}

Juveniele

_exemplaren

kunnen hierdoor op C. cordatus

lijken. Bij geërodeerde

en

verspeelde exemplaren,

onderandere in het Westerschelde Eerstmaar evenwatrechtzettenover Colus mörchi? Deze

naamis doorHarmerin 1914

_{geïntroduceerd}

als

_Sipho

olavii

var.mörchii

_{(fig. 1).}

Indit werk wordtnaast

_Sipho

olaviis.s.

(fig. 2)

ende variatie mörchii ook nogeenandere

_(nieuwe)

variatie

_{genoemd, namelijk Sipho}

olavii var. conulus

_(fig.

3).

De

_typische

vormvanColus olavi

_{(Mörch, 1871)}

wordt door Harmerechter

afgebeeld

als

_Sipho

sabinii

_{(fig. 4).}

Colus sabini

_{(Cray, 1824)}

iseenrecente soort meteen

verspreiding

vande Oost ChineseZee,

Canada, Newfoundland, Usland,

Nova-Zembla,Rusland_ende

_noordelijke

Noordzee. Het is

een

vrij

grotesoortvan35tot 105mm

hoogte.

Duidelijke afbeeldingen

van C. olavi

zijn

tevinden in Gla-denkovetal.

_{(1980) (fig. 5),}

Van

_Regteren

Altenaetal.

₍₁₉₆₅₎

Colus olavi Colus curtus

Colus olavi

_{(Mörch, 1871)}

(pag 92,

_93,

94)

Omgangen

brederenbollervan

profiel

enminder

trapvor-mig

dan

_bij

de

_vorige

soorten.Het

_profiel

vande flanken

tussentopen laatste

winding

is

_duidelijk

convex

(fig. 23).

Bij

de

_{verlengde spitsere exemplaren (fig. 26)}

_{is het} pro-fiel minderbol dan

_bij

dekorte

_gedrongen,

_meerei

_vormige

exemplaren.

Colus olavi is

_altijd

bollervanvorm dan de

vorige

soorten.

_{Spiralen breed,}

zwaktotsterk ontwikkeld

overde

_{gehele schelp.}

Licht voelbaarmetde

_vingernagel.

De

_sipho

is

_krachtig,

korter dan

_bij

de anderesoorten en

matig gebogen. Apex afgerond.

Afmeting

tot55mm.

Stratigrafie:

Zandenvan

Kruisschans,

van

kleiig

deeltot het niveaumet

_{Panomya trapezoides.}

Het is

_{mij opgevallen}

dat C. olaviaande

_{pariëtale zijde}

bij

de columella vaak een

geërodeerd vlekje

heeft. Dit

verschijnsel

is ook

_bij

de recenteColus-soorten C.

jeffreysianus (P. Fischer, 1868),

C. holboelli

_(Moller,

1842)

en C.

gracilis (Da

Costa,

1778)

tezien. De

pariëtale

vlek

(fig.

24 _en

₂₈₎

heeft iets temakenmet het

_oplossen

_van

een

laagje

kalkvande

vorige winding, waarbij

dit materi-aal

_mogelijk

mede

_gebruikt

wordtomde nieuwe

winding

meeoptebouwen.

Tip

voorhet onderscheid tussen de soorten Een

_{handig hulpmiddel bij}

het herkennenvandesoorten is

eenliniaal die

je

tegende

_windingen

van de

schelp

houdt.

• Is de flank_van de

_schelp

hol dan is het

_bijna

zeker cordatus

_(fig.

_10).

• _{Is de flank nagenoeg recht dan is het}

_bijna

zekercurtus

(fig. 16).

•

_Bij

_eenbolletotzeerbolle flankvande

schelp

is het

bij-nazeker olavi

(fig. 23).

Voormeer

bevestiging

vande determinatiekunnen

boven-staande

_{beschrijvingen}

vannut

_zijn.

Dankwoord

Mijn

dank _gaatuitnaar

Stijn

Everaertvoor de boeiende discussie die via de e-mail heeft

_{plaatsgevonden.}

Uiteraard ben ik ook veel dank

_verschuldigd

aan Marcel Vervoenen

voor het beschikbaar stellen vanmateriaal voor dit

aan-vullendeonderzoek. Deze

_schelpen

worden door hemaan

Naturalis

_geschonken.

Ook wil ik Marcel bedankenvoor

de

_uitgebreide

discussie overdit

onderwerp, waarbij

het

misverstandoverColusmörchiuit de weg kon worden ge-ruimd. Tevens dankaanPeter Szachnowskivoorhet

verta-len_vanhet Russisch document_vanGladenkovetal. Zeker

ook dankaanRonald Pouwervoorhet beschikbaar stellen van de

mij

ontbrekende literatuurenhetmetenormveel

geduld

verbeterenvan het

manuscript.

Gebruikte

_afkortingen

FvN =F. vanNieulande

KZGW=

Koninklijk

Zeeuwsch

_Genootschap

der

Wetenschappen

MV=M. Vervoenen

NHG=

_Natuurlijke

Historie

Genootschap (aanhef

vóór het

_{registratienummer}

in de collectie_vanhet

KZGW)

metbijnarechtesipho.Kallo Vraesenedok, Zanden vanOorderen.(FvN).

12. 10-11. Colus cordatus, Colus cordatus. Coluscurtus, (FvN).

17. heel slankevorm,gebogenen_gekniktesipho. Zuid-Sloe, westzijde Scheldepoortwerf.(FvN).

18. heel slankevorm.De Kaloot.(FvN).

19.

metsterkgebogen siphokanaal.Kalle Verrebroek-dok1987,Zanden vanKruisschans,kleiigedeel. F1741 C._(MV).

13-15.Toppenvan Figuur13 Westerschelde(KZGW); figuur14 «alloVraesenedok,Zanden vanOorderen(FvN); figuur15 De Kaloot(is topvanfiguur 11) (FvN).

Coluscordatus,

Coluscurtus,

gemiddeldevorm.KalloTunnel,Zandenvan

Oorde-ren,horizon met

16.

Angulusbenedeni.

Literatuur

Everaert,

Stijn,

2013. Een nieuwesoort

gastropode (

Colus

mörchi?) gevonden bij

de

_{havenuitbreidingen}

in Kallo

(Oost-Vlaanderen)

in de ZandenvanOorderen

(Lillo

Formatie). -Afzettingen

WTKG 34

_(1):

8-9.

Gladenkov, Yu.B.,P.E.P. Norton & G.

_Spaink,

1980. Verkii Kainozoic Islandii

_{(Stratigrafiya}

Pliotsena-Pleistotsena i

_{paleontologicheskie kompleksi) [Upper}

Cenozoic of Iceland

_{(Pliocene-Pleistocene stratigraphy}

and

palae-ontological assemblages)].

-Acad. Sc. USSR, Transac-tions 345:116p.

[Russisch

met

_{Engelse samenvatting].}

Glibert,

M., 1952. Faune

malacologique

du Miocène de la

Belgique,

2.

_Gastropodes.

- Mém. Inst.

roy. Sci. nat.

Belg.

121:1-197,10

_pis.

Gilbert,

M., 1959.

_Gastropodes

du

_Diestien,

du Scaldisien et du Merxemien de la

_Belgique,

3.- Buil. Inst.

roy. Sci. nat.

_{Belg. 35(10):}

1-27,1

pi.

Marmer, F.W., 1914. The Pliocene Mollusca of Great Bri-tain. Vol.

_I,

_part 1.

_(1913).

-

Palaeontographical

So-ciety,

London:_1-200,

_pis.

1-XXIV.

Nyst, P.H.,

1878-81.

_Conchy

I

_iologie

des terrains tertiaires de la

_Belgique,

1. Terrain Pliocène Scaldisien. Mol-luscs: Bentic

_{Opisthobranchs (Mollusca: Gastropoda)}

Ann. Mus.

roy. Hist. nat.

Belg.,

Série

_{Palaeontologique}

3,

atlas

_(1878):

1-262

_(1881).

Regteren

Altena,C.O. van, A. Bloklander & L.P. Poude-royen, 1965. De fossiele

schelpen

vande Nederlandse strandenenzeegaten,le

_serie,

2e druk.-Nederlandse

Malacologische

Vereniging:

1-55.

'

Freddy

vanNieulande,

Scheldepoortstraat

56, 4339 BN Nieuw_enSint-Joosland,e-mail:

_{frvannieul@zeelandnet.nl}

Colus olavi

Colus mörchi

33-35.ToppenvanColus olavi.

uitde collectievanMarcelVervoenen,allen oorspronkelijkals gedetermineerd.

Figuur29Kallo,ZandenvanKruisschans exsitu. F1830 (MV); figuur30 Kallo _Bouwputtunnel,ZandenvanKruisschans ex

situ. F1830.A(MV);figuur31 Kallo Bouwput tunnel,Zandenvan

Kruisschans onderstekleiigedeel. F1830.A.1 (2)(MV);figuur32 Verrebroekdok,ZandenvanKruisschans. F1978-2. (MV). 29-32.

Figuur33 Westerschetde _opgezogen nabijEllewoutsdijk (Istopvanfiguur25);figuur34Verrebroekdok, Zanden vanKruisschans,bovenste zandigedeel;figuur35 Kallo Bouwput Tunnel,ZandenvanKruisschans exsitu(is topvanfiguur

30).