AANPASSINGEN EXAMENS 2011 TIJDVAK 1
VMBO-GL en TL BIOLOGIE
EXAMENOPGAVEN
Algemene opmerking: alle afbeeldingen vervallen. titelblad
tekst aangepast (Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage.): Bij dit examen hoort een bijlage.
bladzijde 2
tekst in kader aangepast:
Een leerling doet onderzoek naar de processen in de koolstofkringloop. vraag 2 aangepast:
Welk proces in de koolstofkringloop stelt fotosynthese voor? (Kies uit: A B C D E)
A van koolstofdioxide naar koolhydraten in een plant
B van koolhydraten in een plant naar koolhydraten in een dier C van koolhydraten in een plant naar koolhydraten in dode resten D van koolhydraten in een dier naar koolhydraten in dode resten E van koolhydraten in dode resten naar koolstofdioxide
vraag 3 aangepast:
In de koolstofkringloop spelen reducenten een belangrijke rol.
--> Welk proces geeft de omzetting aan die door reducenten wordt uitgevoerd? Neem de letter over en leg je antwoord uit.
P: van koolstofdioxide naar koolhydraten in een plant
Q: van koolhydraten in een plant naar koolhydraten in een dier R: van koolhydraten in een plant naar koolhydraten in dode resten S: van koolhydraten in een dier naar koolhydraten in dode resten T: van koolhydraten in dode resten naar koolstofdioxide
bladzijde 3
tekst in kader aangepast:
Er zijn twee typen kliertjes die zich in de alvleesklier bevinden. De cellen van de kliertjes geven stoffen af.
Bij de klier met type cel P komt de stof van de cellen terecht in een afvoerbuisje. Bij de klier met type cel Q komt de stof van de cellen terecht in een bloedvaatje.
vraag 6: verwijzing naar afbeelding vervalt bladzijde 4
tekst in kader aangepast:
Stefan maakt een poster voor een presentatie over de vertering. Op de poster heeft hij een schema gemaakt van het verteringskanaal. De namen van de organen, die erop staan, zijn: mond, keelholte, lever, galblaas, dunne darm, wormvormig aanhangsel, anus, speekselklier, slokdarm, maag, alvleesklier, dikke darm en endeldarm.
vraag 7 aangepast:
Stefan is vergeten in het schema een orgaan op te schrijven. Dit orgaan bevindt zich aan het begin van de dunne darm. Het is verbonden met de uitgang van de maag. In dit orgaan worden verteringssappen door de alvleesklier afgegeven.
--> Hoe wordt dit deel van de dunne darm genoemd? bladzijde 5
vraag 9: verwijzing naar afbeelding vervalt bladzijde 6
tekst in kader aangepast:
De kikkererwtenplant wordt in het Midden-Oosten al meer dan 8000 jaar geteeld.
De bloemen zijn groot, wit of paars en geven een heerlijke geur af. Uit een bloem groeit een vrucht, de zogenaamde peul, die twee of drie eetbare kikkererwten bevat.
bladzijde 7
vraag 13 aangepast:
Hieronder wordt de voedingswaarde van kikkererwten vergeleken met die van doperwten. analyse per 100 gram voedingsmiddel
doperwten: eiwit: 5 g
koolhydraten: 10 g vet: 0,3 g
mineralen: calcium, ijzer vitaminen: B1, B2 en C kikkererwten:
eiwit: 20 g
koolhydraten: 55 g vet: 5,0 g
mineralen: calcium, ijzer, magnesium, kalium, zink vitaminen: B1, B6, B11
--> Hoeveel gram doperwten bevat evenveel eiwit als 100 gram kikkererwten? Gebruik de gegevens hierboven.
vraag 17 aangepast:
In onderstaande zinnen zijn drie delen van de mannelijke voortplantingsorganen genoemd. --> Geef aan waar zaadcellen worden gemaakt. Geef ook aan waar zaadvocht wordt gemaakt. Kies in elke zin de juiste mogelijkheid.
Zaadcellen worden gemaakt in de bijballen / in de teelballen / in de zaadblaasjes. Zaadvocht wordt gemaakt in de bijballen / in de teelballen / in de zaadblaasjes. bladzijde 9
vraag 18 aangepast:
Om de kans op een bevruchting zo groot mogelijk te maken, wordt bepaald wanneer de vrouw vruchtbaar is. Pas dan worden de zaadcellen in haar lichaam gebracht.
Waar bevindt de eicel zich als deze bevrucht kan worden? (Kies uit: A B C D)
A eileider B eierstok C baarmoeder D vagina
vraag 21: verwijzing naar afbeelding vervalt bladzijde 10
tekst in kader aangepast:
Ramzi zoekt op internet informatie voor zijn spreekbeurt over bloed. Hij vindt onder andere de volgende informatie.
Je hart pompt bloed met zuurstof en voedingsstoffen naar de spieren.
Bij spierarbeid worden zuurstof en voedingsstoffen uit het bloed verbruikt. De afvalstoffen die hierbij vrijkomen, worden via het bloed afgevoerd.
bladzijde 11
tekst in kader aangepast:
Slakken trekken zich bij gevaar terug in hun huisje. Er wordt een onderzoek gedaan naar dit gedrag. De onderzoeker laat de slak daarbij op een glazen plaatje kruipen.
Hij neemt eerst twee minuten het gedrag van de slak waar. Hierna tikt hij om de twee minuten met een staafje vlak achter de slak op het plaatje. Dat doet hij vijf maal. Hij noteert nauwkeurig hoe de slak zich gedraagt gedurende het onderzoek. De resultaten zijn hieronder
weergegeven.
0-2 min: begin - slak uit zijn huisje
2-4 min: tik 1 - na 1,5 minuut komt de slak uit zijn huisje 4-6 min: tik 2 - na 1,0 minuut komt de slak uit zijn huisje 6-8 min: tik 3 - na 0,5 minuut komt de slak uit zijn huisje 8-10 min: tik 4 - na 0,5 minuut komt de slak uit zijn huisje 10-12 min: tik 5 - slak blijft uit zijn huisje
bladzijde 12
bladzijde 13
vraag 26 aangepast:
Naar aanleiding van de gegevens worden twee uitspraken gedaan. Deze twee uitspraken staan hieronder.
--> Geef bij elke uitspraak aan of deze juist of onjuist is.
Uitspraak 1: De huiskat en de tijger stammen af van de oerkat. Uitspraak 2: De tijger is aangepast aan zijn omgeving.
correctievoorschrift vraag 26 aangepast (maximaal 1 punt) Uitspraak 1 is juist
Uitspraak 2 is juist
Alleen voor twee juiste antwoorden wordt 1 scorepunt toegekend. vraag 27 aangepast:
Sommige katachtigen kunnen onder bijzondere omstandigheden samen nakomelingen krijgen. Dat kan het geval zijn in de dierentuin. Een voorbeeld daarvan is een Lijger of een Teeuw. Dit is een kruising tussen een Leeuw en een Tijger.
Wanneer noemen we de Lijger of Teeuw een soort?
correctievoorschrift vraag 27 aangepast (maximaal 1 punt) Antwoord: als de Lijger of Teeuw vruchtbare nakomelingen kan krijgen. vraag 28 aangepast:
Voor het opstellen van de stamboom heeft men het DNA van verschillende soorten
katachtigen onderzocht. Daarbij leverde vooral het DNA van de geslachtschromosomen veel informatie op.
Het geslacht van een huiskat wordt op dezelfde manier bepaald als bij de mens. --> Met welke letters worden de geslachtschromosomen van een kater aangegeven? Wie bepaalt het geslacht van een kitten, de poes of de kater?
correctievoorschrift vraag 28 aangepast (maximaal 2 punten) Letters geslachtschromosomen kater: xy
Bepaalt geslacht kitten: kater bladzijde 14
vraag 30 aangepast:
Sinds 1999 worden kinderen in de Verenigde Staten ingeënt tegen zeven typen pneumokokken. Om na te gaan of deze vaccinaties goed beschermen, zijn gegevens verzameld over het aantal ziektegevallen bij kinderen jonger dan vijf jaar.
Aantal gevallen van pneumokokkenziekten in de VS per 100.000 kinderen jonger dan 5 jaar 1999: 80
2000: 60 2001: 24 2002: 9 2003: 4
--> Hoeveel procent was het aantal ziektegevallen in 2003 minder dan in 1999? Leg je antwoord uit met een berekening.
bladzijde 15
vraag 33 aangepast:
Naar aanleiding van de gegevens in de tabel worden twee uitspraken gedaan. Deze twee uitspraken staan hieronder.
--> Geef bij elke uitspraak aan of deze juist of onjuist is.
Uitspraak 1: Bloedgroep 0 komt bij elk van de bevolkingsgroepen het meest voor. Uitspraak 2: Het bloed van alle Navajo indianen bevat anti-B.
bladzijde 16
vraag 36 aangepast:
In de tabel staan vier van de gedragingen uit die lijst.
Tijdens het onderzoek is bij elk gedrag steeds genoteerd of er raven in de buurt van de wolven waren.
Hoe lang er vogels bij de wolven waren, werd aangegeven als deel van de waarnemingstijd. begin tabel
De tabel bestaat uit 2 kolommen: Kolom 1: wolvengedrag
Kolom 2: deel van de waarnemingstijd dat er raven aanwezig zijn (%) rondtrekken; 38
rusten; 28
jagen op prooien; 63 opeten van prooien; 99 einde tabel
--> Wat kun je concluderen uit deze gegevens?
correctievoorschrift vraag 36 aangepast (maximaal 2 punten) Antwoord: dat de raven aanwezig zijn als de wolven hun prooi opeten. bladzijde 17
vraag 37 aangepast:
Om erachter te komen hoe de raven de prooien van de wolven vinden, hebben de
onderzoekers zelf ook 'prooien' neergelegd. Ze gebruikten hiervoor herten die doodgereden waren door auto's. Deze werden opengesneden, zodat het leek of de herten door wolven waren aangevallen.
De tijd dat het duurde voordat de raven deze 'prooien' en de prooien van wolven vonden, werd genoteerd. Uit de resultaten werd de conclusie getrokken, dat de raven vooral letten op het gedrag van de wolven om de prooien te vinden.
Welke resultaten passen bij de conclusie van de onderzoekers? (Kies uit: A B C)
A het duurt vijf minuten voordat de raaf de door de wolf gedode prooi vindt; het duurt 1 uur voordat de raaf de neergelegde 'prooi' vindt
B het duurt 1 uur voordat de raaf de door de wolf gedode prooi vindt; het duurt vijf minuten voordat de raaf de neergelegde 'prooi' vindt
C het duurt een half uur voordat de raaf de door de wolf gedode prooi vindt; het duurt een half uur voordat de raaf de neergelegde 'prooi' vindt
bladzijde 19
vraag 42 aangepast:
Een vleermuis eet vooral insecten en kleine zoogdieren. --> Waaraan kun je dat zien?
correctievoorschrift vraag 42 aangepast (maximaal 2 punten) Antwoord: knipkiezen.
vraag 44: verwijzing naar afbeelding vervalt bladzijde 20
vraag 51: verwijzing naar afbeelding vervalt
BIJLAGE
Algemene opmerking: alle afbeeldingen vervallen. titelblad: geen aanpassingen
bladzijde 2: geen aanpassingen bladzijde 3
informatie 2: verwijzing naar afbeelding vervalt + tekst aangepast (In de afbeelding ... van een vleermuis.)
In het lichaam van een vleermuis liggen de volgende organen. 1: long 2: hart 3: lever 4: dunne darm 5: eierstok 6: baarmoeder 7: urineblaas bladzijde 4
informatie 4: verwijzing naar afbeelding vervalt bladzijde 5
informatie 5: tekst aangepast (In de afbeelding ... ademhaalt, verandert dan.)
In de twee tabellen hieronder staat hoe de lichaamstemperatuur en het aantal hartslagen veranderen tijdens de winterslaap. Ook de snelheid waarmee een vleermuis ademhaalt, verandert dan.
begin tabel
De tabel bestaat uit 2 kolommen: Kolom 1: tijd in maanden
Kolom 2: lichaamstemperatuur (grC) april; 20
mei; 25 juni; 35 juli; 35 augustus; 35 september; 20 oktober; 10 november; 10 december; 15 januari; 10 februari; 10 maart; 15 einde tabel begin tabel
De tabel bestaat uit 2 kolommen: Kolom 1: tijd in maanden
Kolom 2: aantal hartslagen per minuut april; 50 mei; 600 juni; 700 juli; 700 augustus; 720 september; 600 oktober; 300 november; 50 december; 50 januari; 50 februari; 50 maart; 50 einde tabel bladzijde 6
informatie 6: tekst aangepast (In de afbeelding ... vleermuizen in Nederland.)
Hieronder worden enkele gebeurtenissen genoemd die te maken hebben met de voortplanting van vleermuizen in Nederland.
paartijd: augustus-oktober, half maart-half april zwangerschap: half april-mei
zogen van de jongen: juni-juli ovulatie: half maart-half april
UITWERKBIJLAGE uitwerkbijlage vervalt
