www.delevendenatuur.nl
Abonnement€29,50 per jaar (6 nummers) voor Neder-land en België
€35,– per jaar voor overige landen €50,– per jaar voor instellingen en bedrijven €9,90 per jaar voor studenten en
promovendi (kopie college- of PhD.student-kaart meesturen; max. 4 jaar).
Te verkrijgen door het bedrag over te maken op giro 81935 (voor Nederland) of P.R. 000-1701789-21 (voor België) t.n.v. Abonnementenadministratie De Levende Natuur, Wageningen, o.v.v. ‘Nieuwe abonnee’.
Een jaargang loopt van januari tot en met december. Abonnementen worden automa-tisch verlengd, tenzij u vóór 1 december van het lopende kalenderjaar het abonnement schriftelijk opzegt. Indien u niet opzegt, wordt uw abonnement voor onbepaalde tijd verlengd.
Abonnementenadministratie Postbus 618, 6700 AP Wageningen tel. 0317 - 42 78 93
e-mail: administratie@delevendenatuur.nl Meer informatie over abonnementen: achterin het tijdschrift
Overname van artikelen na overleg met de redactie Richtlijnen voor auteurszijn te verkrijgen bij de eindredactie of www.delevendenatuur.nl
BiofolieDe sealing is composteerbaar en kan dus in de groencontainer Papier
voor meer informatie:
Doelstelling van ‘De Levende Natuur’ Het informeren over ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het gebied van natuurbehoud en natuurbeheer, die van belang zijn voor Nederland en België. De artikelen zijn vooral gebaseerd op eigen ecologisch onderzoek, ervaring of waarneming van de auteurs.
Bestuur voorzitter
Prof.dr.ir. W.H. (Wim) van der Putten Afdeling voor Terrestrische Ecologie NIOO-KNAW
secretaris
Ing. Sietske Rintjema
It Fryske Gea, afd. natuurkwaliteit Ing. Hans (J.I.H.M.) Boll Staatsbosbeheer Ir. Melchior J. van Tweel,
Ecologisch adviesbureau Van Tweel. Webmaster
Kim Wever MSc
webmaster@delevendenatuur.nl Hoofdredacteur
Dr. Bart F. van Tooren Redactie
Dr. Maaike C.C. de Graaf Drs. Jos C.E.W. Hooijmeijer Ir. Rik (H.R.) Nijland Drs. Piet J. van der Reest Dr. Han (J.) Runhaar Drs. Piet C. Schipper Dr. Jan Van Uytvanck Drs. Theo J. Verstrael Eindredactie
Drs. Isa (H.L.) Schimmel-ten Kate Lekkumerweg 87, 9081 AK Lekkum tel.: 058 - 267 39 46
e-mail: redactie@delevendenatuur.nl
Vormgeving
Jan A. Veenman, Sint-Michielsgestel
DrukTen Brink, Meppel
Advertenties Informatie over tarieven en plaatsingsmogelijkheden is te vinden op www.delevendenatuur.nl of per e-mail: advertenties@delevendenatuur.nl
Tijdschrift voor natuurbehoud en natuurbeheer
opgericht in maart 1896 ISSN 0024-1520
113de jaargang
nummer 5
september 2012
Themanummer
particulier
natuurbeheer
Het particulier natuurbeheer in Nederland is bezig met een come back. Sinds de start van het Nationale Natuurbeleidsplan in 1990 waren het vooral de terrein-beherende organisaties – Natuurmonumenten, Staats-bosbeheer en de provinciale landschappen – die de trends in het natuurbeheer bepaalden.
Sinds 2000, toen nieuwe subsidiemogelijkheden van het Programma Beheer beschikbaar kwamen, houden particuliere grondeigenaren, veelal op landgoederen, zich steeds meer met natuurbeheer bezig. Daarbij gaat het niet alleen om het traditionele onderhoud van bos en beplantingen. Ook het beheer van kwets-bare natuur van hei, schraalgrasland, veen en moeras wordt door hen ter hand genomen. Sinds 2000 is ca 6000 ha landbouwgrond langs particuliere weg permanent omgevormd in natuur (Sanders, dit num-mer). Inmiddels wordt ca 114.000 ha (ca 20%) van de Nationale Ecologische Hoofdstructuur beheerd door particuliere grondeigenaren (Aertsen, dit nummer). Reden genoeg dus om een themanummer te wijden aan de wijze waarop deze particulieren hun natuur-gebieden beheren en eens nader te kijken naar de resultaten die worden geboekt.
Het particulier natuurbeheer is te beschouwen als een derde tak binnen het natuurbeheer in Nederland, naast de terreinbeherende organisaties – grote, professionele organisaties waarvoor natuurbeheer het hoofddoel is – en naast het agrarisch natuurbeheer – dat zich afspeelt op landbouwgrond en waarbij natuurbeheer wordt gecombineerd met landbouwproductie –.
Natuurbegraafplaats en kunstobject in Reiderwolde (foto: Trudy van Middelkoop-de Weerd).
De Levende Natuur - september 2012 | 197
1 2 3 4 7 8 9 11 10 13 5 6 12
bij onze poging om een artikel uit Vlaanderen te verkrijgen. Interessant is daarbij de vraag hoe de grondeigenaar de economische motieven tot instandhouding van het landgoed – de inkomsten komen veelal voort uit landbouw, bosbouw of recreatie – combi-neert met de natuurdoelstellingen. De artikelen over realisatie EHS, effectgerichte maatregelen en waterbeheer gaan hier dieper op in.
Nu van overheidswege steeds minder geld beschikbaar is voor het beheer van natuur in Nederland wordt de aanpak van het particu-liere natuurbeheer extra interessant. De particuparticu-liere grondeigenaar is bij uitstek gewend om kosten van het beheer en onderhoud te minimaliseren en te compenseren met inkomsten uit het land-goed. Zie de bijdragen over particulier natuurbeheer in de praktijk en recreatie. Dit staat in schril contrast tot de terreinbeherende organisaties, die veel inkomsten verkrijgen uit overheidsbijdragen, donaties en fondsen en daardoor extra gevoelig zijn voor bezuini-gingen. Wat zal er gebeuren wanneer de geldkraan van de over-heid voor natuurbeheer nog verder dicht gaat?
In dit themanummer worden de diverse vormen van particulier natuurbeheer behandeld aan de hand van algemene beschrijvin-gen en specifieke gebiedscases. Daarbij komen ook de particulier beheerders zelf aan het woord. Het themanummer schetst een beeld van het particulier natuurbeheer zoals het in de praktijk werkt, maar is ook bedoeld om discussie op roepen over de ver-schillende benaderingen en ambities die je als natuurbeheerder kan kiezen.
De themaredactie
Rino Jans, Marlies Sanders, Piet van der Reest, Isa Schimmel Kenmerkend voor het particuliere natuurbeheer is de individuele
benadering van de grondeigenaar die vaak voortborduurt op het historische grondgebruik op het betreffende landgoed, zoals wordt geïllustreerd in de bijdragen van onder andere Aertsen en Jans en de verschillende gebiedscases in dit themanummer. Vanuit kringen van het professionele natuurbeheer en -onderzoek wordt wel kritiek geuit op de wijzen waarop particuliere grondeige-naren het natuurbeheer aanpakken. Hen wordt dan te weinig (natuur)ambitie en te weinig (natuur)deskundigheid verweten. Het is de vraag of deze verwijten terecht zijn, aangezien veel parti-culiere grondeigenaren in Nederland zich actief inzetten voor het halen van de natuurdoelen die door de overheid zijn vastgesteld en natuurwaarden beheren die vaak al decennia, soms eeuwen door hen bewaard zijn gebleven. Zij doen wat dat betreft niet onder voor terreinbeherende organisaties. Zij onderscheiden zich bovendien van de ons omringende landen, waar het particulier natuurbeheer nauwelijks van de grond is gekomen, zoals bleek Groot Eiland 13 De Hoevens 12 Kolland 9 Lankheet 5 Middachten 7 Polder Oukoop 10 Prattenburg 8 Reiderwolde 1 Rozephoeve 11 Schuttenwolde 3 Twickel 4 Welna 6 Westersche Veld 2
Ligging van de in dit nummer genoemde casussen.
198 | De Levende Natuur - jaargang 113 - nummer 5
Themanummer particulier natuurbeheer.
M.F.F.W. Jans, M.E. Sanders, P.J. van der Reest & H.L. Schimmel-ten Kate
Particulier natuurbeheer – wat is dat? E.J.M. Aertsen Particulier natuurbeheer in de praktijk. M.F.F.W. Jans
• Casus;Het Westersche Veld: succesvolle natuuruitbreiding bij particuliere natuurbeheerder.
M.J. Duintjer & M. Lumkes
Bijdrage particuliere grondeigenaren aan de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur.
M.E. Sanders
• Casus;Een vitale toekomst voor Polder Oukoop.W.A.M. Jansen
Particuliere natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden. W. van Boschinga
• Casus;Natuurontwikkeling op Groot Eiland succesvol.J. Beijersbergen & M. Nijmeijer
• Casus;Keuze voor particulier natuurbeheer in Reiderwolde ter discussie.A.J. van Middelkoop
Natuurherstel door Effectgerichte Maatregelen bij de Unie van Bosgroepen.
N. de Kort-Langeveld, A.J.M. Jansen & M.F.F.W. Jans
• Casus;Natuurherstel op Landgoed Rozephoeve.R.F. van der Burg & W. Francke
• Casus;Landgoed Schultenwolde: natuurrijke parel in Twente.
G. Boedeltje, R.J.J. van Dongen, A.T.W. Eysink & T.B.J. Keizers
Water- en natuurbeheer op Twickel. H. Gierveld
• Casus;Hydrologisch herstel op landgoed Het Lankheet.
J.H. Bouwman, B.H. Rouffaer, E. Brinckmann, T.B.J. Keizers & I. de Lange
Natura 2000: kansrijk voor particulier natuurbeheer op de Veluwe. M. van der Veen
• Casus;Naar nieuw evenwicht tussen landbouw, natuur en water op het landgoed Kolland.
M.A.P. Horsthuis & W.H.J. de Beaufort
• Interview met Frank Gorter van Landgoed Welna.Voor wat, hoort wat.Rik Nijland
Particulier natuurbeheer en bos. E.A.H. Thomassen & M.F.F.W. Jans
• Casus;Naar een meer natuurlijk bosbeheer op Landgoed Prattenburg.G.E. Koopmans
Ondernemerschap essentieel voor succesvolle combinatie van natuur en recreatie.
Th.J.H.M. de Bruin, B.G.M. Huisman & R.L. Terhürne
• Casus;Landgoed De Hoevens.F.M.B. van der Lande & B.G.M. Huisman
• Casus;Middachten, een eeuwenoud landgoed in bedrijf.A.T. Fennema
Perspectief voor particulier natuurbeheer.
P.J. van der Reest, M.F.F.W. Jans, M.E. Sanders & H.L. Schimmel-ten Kate
Door studenten/promovendi. De verbindende kracht van landgoed Junne.
A. Greijdanus & A. van Dijkhuizen onder begeleiding van D.J. Stobbelaar & J. Janssen.
Optimalisering van het akkerbeheer in Montferland.
M. van der Heiden, R. Hogeling & O. van der Geest onder begeleiding van R. Ketelaar.
Signalement
Uit de gebieden van Staatsbosbeheer
Deze pagina is samengesteld en gefinancierd door Staatsbosbeheer. De12Landschappen
Samengesteld en gefinancierd door de twaalf provinciale Landschappen.
247
255
261
262
265
266
268
196
199
203
210
216
224
232
238
In één van de volgende nummers:
• Waterplanten in uiterwaardplassen •
• Oerbos de Wiernte •
• Libellen in duinen •
Themaredactie Particulier natuurbeheer: Ir. M.F.F.W. Jans Dr. ir. M.E. Sanders Drs. P.J. van der Reest Drs. H.L. Schimmel-ten KateVerkrijgbaarheid themanummer Particulier natuurbeheer: Dit themanummer is te verkrijgen door 15 euro over te maken op giro 81935 (NL) of IBAN: BE17 0001 7017 8921, BIC: BPOTBEB1 (B) t.n.v. Abonnementenadministratie De Levende Natuur, Wageningen, o.v.v. ‘DLN-Particulier natuur-beheer, sept. 2012’ en uw adres.
