DIE REPTIELE VAN DIE
ORANJE-VRYSTAAT
DEEL III
J H v a n W yk
D I E A K K E D I S S E ( S U B - O R D E S A U R I A ) In d e e l II h e t o n s n a d i e e e r s t e t w e e v a n di e s e w e a k k e d i s f a m i l i e s w a t in di e V r y s t a a t v o o r k o m . g e k y k . In h i e r d i e u i t g a w e sal o n s d a n v o o r t g a a n en m e e r s p e s i f i e k k y k n a v o o r b e e l d e v a n di e f a mi l i e G e k k o m d a e ( Ge i t j i e s ) w a t in di e V r y s t a a t v o o r k o m . I l l F A M I L I E G E K K O N I D A E ( Ge i t j i e s ) D i e w o o r d geitjie h e r i n n e r ' n m e n s d a d e l i k a a n d i e ‘g o g g a i j i e ’ w a t so d i k w e l s t e e n d i e m u u r o f p l a f o n b y o n s h u i s e g e s i e n w o r d . H i e r d i e a k k e d i s s e w o r d ve r a l g e k e n m e r k d e u r h u l l e s a g t e vel, v e r g r o t e t o n e m e t s u i e r s o n d e r a a n e n di e a f g o o i v a n h u l l e s t e r t e as ’n v e r d e d i g i n g s m e g a n i s m e . In S u i d - A f r i k a is n a g e n o e g 95 v e r s k i l l e n d e s o o r t e gei t j i es ( s p e s i e s e n s u b - s p e s i e s ) w a t in 14 g r o e p e ( g e n e r a ) i n g e d e e l w o r d . V e r t e e n w o o r d i g e r s v a n sl egs v i e r v a n h i e r d i e g r o e p e , me t s o m i n a s a g t v e r s k i l l e n d e s o o r t e . is in di e V r y s t a a t te si en. S L E U T E L T O T D I E G E N E R A F a m i l i e G e k k o m d a e O o g m e t ’n r o n d e p u p i l
Lygodacrylus
V i n g e r s ni e b e s o n d e r v e r g r o o t o f v e r d i k nie P i e n o p u s V i n g e r s is v e r g r o o t o f v e r d i k S u i e r s o n d e r t o n e , in t w e e ryeA fro ed u ra
S u i e r s o n d e r t o n e , in ’n e n k e l rvPachvdaciylus
O o g m e t ' n v e r t i k a l e p u p i l14
G E N U S P T E N O P U S G E N U S A F R O E D U R A P T E N O P U S G A R R U L U S G A R R U L U S ( S m i t h ) B l a f f e n d e g ei tji e o f k le in g r o n d g e i t j i e S .A .v e r s p r e id in g : W e s t e l i k e S . W . A . , N o o r d K a a p e n N o o r d -T r a n s v a a l . K leu r: R u g k a n t v e r t o o n ligte o r a n j e -b r u i n e n d o n k e r b r u i n m e r k e e n d ie o n d e r k a n t is g e w o o n l i k wit. D i e m a n n e t j i e s v e r t o o n 'n h e ld e r ge e l kee lv e l g e d u r e n d e d ie b r o e i s e i s o e n . G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d ie O . V . S . = 77 m m . G r o o t s t e w y f i e in d ie O . V . S . = 8 0 m m .
H a b ita t: H u l l e bly in g a t e o n d e r b o ss i e s o f g r a s p o l l e in plat, g r a s b e d e k t e d el e. N e t v o o r s o n o n d e r stee k h u l l e h ul k o p p e uit en m a a k ’n k e n m e r k e n d e g e l u i d ( ‘g a c k - g a c k - g a c k ' ) . V o e d s e l: T e r jn ie t e , m i e r e e n k le in k e w e r s e n a n d e r i n s e k t e . V o o r tp la n tin g : E ie r le e n d ( m o o n t l i k 2 eiers). G E N U S L Y G O D A C T Y L U S L Y G O D A C T Y L U S C A P E N S I S C A P E N S I S ( S m i t h ) A l g e m e n e d w e r g g e i t j ie D i e t w e e s o o r t e ( s p e s ie s ) v a n hie r d ie g r o e p k a n sl e g s m e t b e h u l p v a n ’n h a n d v e r g r o o t g l a s v a n m e k a a r o n d e r s k e i w o r d . A f r o e d u r a k a r r o i c a halli A f r o e d u r a ni var i a A F R O E D U R A K A R R O I C A H A L L I ( H e w i t t ) B e r g g e itj ie S .A .-v e r s p r e id in g : B e r g e v a n d i e N o o r d o o s - K a a p , L e s o t h o , e n O o s - V r y s t a a t . (L et o p d a t h i e r d ie g ei tji e n o g net o p T h a b a P a c h o a b e r g in d i e V r y s ta a t v e r s a m e l is.) K leu r: D i e r u g k a n t is b le e k - g r y s m e t v e r s k e i e o n r e e l m a t i g e , d o n k e r , m e t - w i t - o m l y n d e d w a r s b a n d e . K o p , l e d e m a t e e n ster t v e r t o o n d o n k e r v l e k k e . M a a g k a n t g e w o o n l i k wit. G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d i e O . V . S . = 110 m m . G r o o t s t e w y f i e in d i e O . V . S . = 9 2 m m . H a b ita t: G e w o o n l i k in r o t s s k e u r e . V o e d s e l: M e e s t a l m ie re e n k e w e r s . V o o r tp la n tin g : T w e e e i e r s w o r d in d i e s o m e r o n d e r r o ts e o f k li p p e v a s g e h e g . A F R O E D U R A N I V A R I A ( B o u l e n g e r ) D r a k e n s b e r g - g e i t j i e S .A .- v e r s p r e i d i n g : T r a n s v a a l , N a t a l , N o o r d - K a a p e n N o o r d w e s - O . V . S . K leu r: D i e r u g k a n t v e r t o o n g r y s -b r u i n e n s o m s is d o n k e r b a n d e o f v e r s p r e i d e ligte k o lle te sie n. ’n D o n k e r lyn v a n a f d i e n e u s g a t , d e u r d i e o o g t o t o p d ie s k o u e r m a g s i g b a a r w e e s.
G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d ie O .V .S . = 7 4 m m . G r o o t s t e w y f i e in d i e O . V . S . = 7 2 m m .
H a b ita t: A l h o e w e l h u l l e t u s s e n r o tse a a n g e t r e f w o r d , l e e f hu lle m e e s t a l in b o m e , ve ra l o n d e r d ie bas v a n A k a s i a b o m e . V o e d s e l: M e e s t a l in s e k te .
V o o r tp la n tin g : T w e e o v a a l v o r m i g e eie rs w o r d o p ’n kee r gelS.
S .A .-v e r s p r e id in g : V a n a f d i e A m a t o l a b e r g r e e k s in d i e O o s - K a a p , n o o r d w a a r t s l a n g s d i e D r a k e n s b e r g r e e k s t o t in d ie w e s t e l i k e d e le v a n N a t a l e n d i e O o s - V r y s t a a t . K leu r: R u g k a n t v e r t o o n l i g b r u in m e t o n r e S l m a t i g e , d o n k e r d w a r s b a n d e o p r u g e n ster t. S o m s v e r l o o p ’n d o n k e r s t r e e p d e u r d i e o o g . D i e o n d e r k a n t is m e e s t a l wit. G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d i e O . V . S . = 108 m m . G r o o t s t e w y f i e in d i e O . V . S . = 100 m m . H a b ita t: H o o g in d i e b e r g e , in r o t s s k e u r e . S e lf s al b o k a n t d i e s n e e u l y n g ek ry . V o e d s e l: M e e s t a l in se k te . V o o r tp la n tin g : T w e e ei e r s w o r d in d i e laat s o m e r m a a n d e a a n r o t s w a n d e v a s g e h e g .
15
Vier v e r s k i ll e n d e s o o r t e w o r d o n d e r s k e i .
G E N U S P A C H Y D A C T Y I . U S
A f w i s s e l e n d d o n k e r e n wit d w a r s v e r l o p e n d e b a n d e o p d ie r u g k a n t.
P. m ariquen sis
D o n k e r k o lle ver spre i o p d ie r u g k a n t.
L e n g t e v e r l o p e n d e rye (4) , wit o m l y n d e d o n k e r k o lle o p d ie ru gk an t.
P. maculatus
D o n k e r k o lle o n r e e l m a t i g ver spre i o p die ru gk an t.
D i e r u g k a n t s k u b b e is nie sterk gek iel nie.
P capensis
D ie r u g k a n t s k u b b e is sterk geki el.
P. b ih ro m
P A C H Y D A C T Y L U S M A C U L A T U S O C U L A T U S ( H e w i t t ) N o o r d e l i k e g e s p i k k e l d e g e itji e P A C H Y D A C T Y L U S C A P E N S I S C A P E N S / S ( S m i t h ) S p r i n g g e i tj i e , A l g e m e n e K a a p s e - g e i t ji e S . A . - v e r s p r e i d i n g : V a n a f T a r k a s t a d , d i e O o s - K . a a p , n o o r d w e s w a a r t s tot b y C o l e s b e r g en N o r v a l s p o n t e n v a n d a a r v e r d e r n o o r d t o t in N o o r d w e s - O . V . S . K leu r: D i e r u g k a n t v e r t o o n l i g b r u i n m e t g r o o t , r o n d e , d o n k e r b r u i n k o l l e w a t m et wi t o m l y n is en in vier l e n g t e v e r l o p e n d e rye g e r a n g s k i k is. S o m s is d a a r a a n b e id e k a n t v a n d ie k o p ’n b re e, b r u in b a n d w a t d a n d e u r d ie o e v e r l o o p en na m e k a a r t o e l o o p o p d ie a g t e r k a n t v a n d i e k o p , m a a r nie s a a m s m e l t nie. D i e m a a g k a n t is g e w o o n l i k wit. G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d i e O . V . S . = 71 m m . G r o o t s t e w y f i e in d i e O . V . S . = 42 m m . H a b ita t: In s k e u r e en o n d e r k li p p e in d ie o m g e w i n g v a n k o p p ie s . V o e d s e l: S p r i n k a n e e n a n d e r in se k te . V o o r tp la n tin g : D i e ei e r s w o r d in p a re g e l e e n a a n ’n r o t s w a n d v a s g e h e g . P A C H Y D A C T Y L U S M A R I Q U E N S 1 S M A R I Q U E N S I S ( S m i t h ) M a r i c o - g e i t ji e S .A .-v e r s p r e id in g : A1 d ie p l a t o g e d e e l t e s v a n S u i d - A f r i k a . K leu r: L ig g r y s t o t l ig b r u in o p r u g m e t w it e n d o n k e r k o lle g e v l e k . S o m s v e r t o o n o n r e e l m a t i g e b a n d e o p d ie r u g e n ’n d o n k e r b a n d d e u r d i e o e is o o k g e w o o n l i k sig b a a r . O n d e r k a n t m e e s t a l wit. G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d ie O . V . S . = 105 m m . G r o o t s t e w y f i e in d i e O . V . S . = 99 m m . H a b ita t: M e e s t a l a a n g e t r e f in o u m i e r s h o p e , o n d e r k l i p p e e n s t o m p e . V o e d s e l: In sek te .
V o o r tp la n tin g : Eier s w o r d in d i e s o m e r m a a n d e ge! 6 in o u m i e r s h o p e en o n d e r klip pe . P A C H Y D A C T Y L U S B I B R O N ! ( S m i t h ) B l i n k o g i e S .A .-v e r s p r e id in g : S u i d e l i k e he lfte v a n di e O . V . S . e n d a n v e r d e r s u i d w a a r t s t o t in S u i d - K a a p . K leu r: D i e r u g k a n t is lig g ry s m e t v y f t o t s e w e o n r e e l m a t i g e , d o n k e r b r u i n , s w a r t - o m l y n d e b a n d e w a t v - v o r m i g o o r d i e rug str ek . S o o r t g e l y k e b a n d e k o m o p d ie stert v o o r . ’n D o n k e r k o l w a t s a a m s m e l t m et e e n t u s s e n die o e is s o m s o p d ie k o p te si e n a s o o k ’n bree, bru in b a n d d e u r d i e oe . G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d ie O . V . S . = 93 m m . G r o o t s t e w y f i e in d ie O . V . S . — 9 7 m m . H a b ita t: H u l l e w o o n in g a t e in d i e g r o n d e n d a n v e r a l o u g a t e v a n d i e v a l d e u r s p i n n e k o p . V o e d s e l: In s ek te . V o o r tp la n tin g : T w e e t o t dri e ei e r s w o r d in d i e s o m e r m a a n d e gel e. S .A .-v e r s p r e id in g : N o o r d - e n W e s - K a a p , W e s - V r y s t a a t e n T r a n s v a a l . K leu r: D i e r u g k a n t is l ig b r u in to t g r y s b r u i n m e t g o l w e n d e d o n k e r d w a r s b a n d e . K e n m e r k e n d is die v e r s p r e i d e w it s k u b b e w a t o p d ie r u g te si e n is. T w e e d o n k e r b a n d e v e r t o o n l a n g s d ie k o p , w a a r v a n s le g s e en d e u r d ie o o g l o o p . G r o o tte : G r o o t s t e m a n n e t j i e in d ie O . V . S . = 191 m m . G r o o t s t e w y f i e in d ie O . V . S . = 184 m m . H a b ita t: (Com m e e s t a l in r o t s s k e u r e v o o r a s o o k in o u g e b o u e . V o e d s e l: M e e s t a l m i e r e , t e r m ie t e , k e w e r s e n a n d e r i n se k t e . V o o r tp la n tin g : T w e e ei e r s w o r d in d ie s o m e r m a a n d e ge l6. B I B L I O G R A F I E
B R A IN , C.K. 1962. A review o f th e ge ck o genu s P te n o p u s w ith the de scrip tion of a new species. C im bebasia 1: 1-18.
B R A N C H , W .R . 1981. A n a n n o t a t e d checklist of the lizards of the Ca pp Province , S o u t h Africa. A n n . Cape Prov. M us. (N at. H ist.) 13: 141-167.
D E W A A L , S .W .P . 1978. The S q u a m a t a (Rep tilia) of the O ra n g e Free State, S o u th Africa. M em . nas. M us.. B lo e m fo n te in . 11: 1-160. F I T Z S I M O N S , V .F .M . 1943. The Lizards o f S o u t h Africa. Trans.
M us. M em . 1: 1-528.
G O I N , J.C ., G O I N , O.B. a n d Z U G , G .R . 1978. In tro d u c tio n to H e r p e t o l o g y . S a n F r a n c i s c o : W . H . F r e e m a n a n d C o m p a n y .
H A A C K E , W .D . 1975. T he b u r ro w i n g gecko s o f S o u th e r n Africa, 1 (Reptilia. G e kk onid ae ). A n n . Trans. M us. 29: 197-247. L O V E R I D G E , A. 1947. Revision of the Afri ca n lizards of the family
G e k k o n id a e . Bull. M us. c o m p . Zool. H arv. 98: 1-469.