Braille_Biologie_HAVO_2018_TV1_aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2018 TIJDVAK 1 HAVO BIOLOGIE

Algemeen:

 Bij dit examen hoort een tekeningenband.

 De meerkeuzevragen en juist/onjuist vragen worden aangegeven met 'meerkeuze' en 'juist/onjuist' achter het vraagnummer.

 Aanpassing in het correctievoorschrift (vraag 41) is achterin geplaatst. EXAMENOPGAVEN

titelblad

 Zin toegevoegd: Bij dit examen hoort een tekeningenband.

 Zin aangepast: Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...  Onder deze zin is tekst toegevoegd:

Let op! Als een vraag een meerkeuzevraag of een juist/onjuist vraag is, dan wordt dat aangegeven achter het vraagnummer.

blz. 2

 Afbeelding 1 en 2 vervallen.

 Verwijzing naar afbeelding 1 en 2 in tekst vervalt. blz. 3

 Afbeelding 3 = tekening 1.

 Laatste zin boven afbeelding 3 aangepast: In afbeelding 3 is het resultaat ... = In tekening 1 is het resultaat ...

blz. 4

 Laatste zin boven tabel 1 aangepast: ... aangetroffen staat in tabel 1. = ... aangetroffen staat in onderstaande tabel 1.

 Tabel 1 aangepast (vereenvoudigd): begin tabel 1

(2)

kolom 2: afdeling kolom 3: voedsel

zeekreeft; geleedpotigen; schelpdieren en garnaaltjes geweispons; sponzen; algen en organisch afval mossel; weekdieren; algen

gewone zeester; stekelhuidigen; mosselen doorschijnende zakpijp; manteldieren; algen einde tabel

 Afbeelding 4 vervalt.

 Verwijzing naar afbeelding 4 in tekst vervalt.  Vraag 4 aangepast:

Vraag 4: 2 punten

Welke van de in tabel 1 genoemde diersoorten zijn consumenten van de eerste orde?

blz. 5: geen aanpassingen

blz. 6

 Vraag 7 aangepast:

Vraag 7 meerkeuze: 2 punten

Voor het onderzoek heeft men nauw verwante biggen met en zonder CF vergeleken. CF wordt ook bij varkens veroorzaakt door een autosomaal recessief allel van het CFTR-gen. De biggen die in het onderzoek werden gebruikt waren allemaal homozygoot voor het CFTR-gen.

Welke twee ouderdieren zijn voor het onderzoek met elkaar gekruist om onder andere homozygote biggen zonder CF én biggen met CF te verkrijgen? (Een vrouwelijk varken heet een zeug en een mannelijk varken heet een beer.)

A zeug: drager voor CF (heterozygoot); beer: gezond (homozygoot)

B zeug: drager voor CF (heterozygoot); beer: drager voor CF (heterozygoot) C zeug: gezond (homozygoot); beer: met CF

D zeug: met CF; beer: drager voor CF (heterozygoot) E zeug: met CF; beer: met CF

blz. 7

 Tekst boven afbeelding 1 + legenda aangepast:

Haagsman concludeerde uit de resultaten van het onderzoek dat zijn hypothese aannemelijk is. Hieronder staan vier mogelijke resultaten van het onderzoek naar de sterfte van Staphylococcus aureus, aangeduid met de letters P, Q, R en S.

(3)

Legenda bij resultaat P, Q, R en S:

(1): longslijmvlies van gezonde varkens behandeld met NaCl (2): longslijmvlies van gezonde varkens behandeld met CO_2 (3): longslijmvlies van varkens met CF behandeld met NaCl (4): longslijmvlies van varkens met CF behandeld met NaHCO_3 Resultaat P: (1) 60%; (2) 60%; (3) 30%; (4) 25%.

Resultaat Q: (1) 25%; (2) 60%; (3) 60%; (4) 30%. Resultaat R: (1) 60%; (2) 25%; (3) 35%; (4) 60%. Resultaat S: (1) 25%; (2) 30%; (3) 60%; (4) 60%.  Vraag 8 aangepast:

Welk van de vier resultaten geeft het resultaat weer dat de hypothese van Haagsman ondersteunt? A resultaat P B resultaat Q C resultaat R D resultaat S blz. 8  Afbeelding 2 vervalt.

 Tekst boven vraag 11 aangepast: Onderzoek bij patiënten ... in de longen komt. Onderzoek bij patiënten moet uitwijzen of het mogelijk is om de longen minder zuur te maken, zegt Haagsman. Dit kan bijvoorbeeld door met een apparaatje (inhalator) via de mond lucht met natriumbicarbonaat (NaHCO_3) in te ademen.

blz. 9

 Verwijzing naar afbeelding 1 in tekst vervalt. blz. 10

 Laatste zin boven afbeelding 3 aangepast: ... technische methodieken de beschrijving in afbeelding 3: = ... technische methodieken de volgende beschrijving:

(4)

 Afbeelding 3 = tekst tussen dubbele aanhalingstekens:

"Bij een aantal gezonde proefpersonen, van uiteenlopende leeftijden, met evenveel mannen als vrouwen, werd tijdens het oplossen van een rekenprobleem een fMRI gemaakt."

Twee tekortkomingen in de beschrijving van het onderzoek zijn: 1. Het aantal proefpersonen is niet vermeld.

2. De controleproef is niet beschreven.

Heeft tekortkoming 1 te maken met het bepalen van de betrouwbaarheid of van de validiteit van het onderzoek? En tekortkoming 2?

A 1: betrouwbaarheid; 2: betrouwbaarheid B 1: betrouwbaarheid; 2: validiteit C 1: validiteit; 2: betrouwbaarheid D 1: validiteit; 2: validiteit blz. 12  Afbeelding 1 vervalt.

 Laatste zin boven afbeelding 1 aangepast: Ongeveer 15% van ... Europa (afbeelding 1).

Ongeveer 15% van die bananen uit derdewereldlanden als Costa Rica, Colombia, Tanzania en de Filipijnen, komt terecht in supermarkten in de VS en Europa.

blz. 13

 Verwijzing naar afbeelding 2 in tekst vervalt. blz. 14: geen aanpassingen

blz. 15

Nicotine kan op verschillende manieren in het lichaam terechtkomen: - via de huid door een nicotinepleister

(5)

- via de slijmvliezen van de neus door tabak te snuiven

Als nicotine in het lichaam terechtkomt, wordt het snel verspreid door de bloedsomloop. Het duurt gemiddeld zeven seconden voordat de stof in de hersenen terechtkomt.

Bij welke manier van opname kan een nicotinemolecuul het snelst via het bloed in de hersenen terechtkomen: via de huid, via de longen of via de slijmvliezen?

Hoeveel keer gaat het nicotinemolecuul hierbij door het hart: 0, 1 of 2 keer? A via de huid: 1 keer door het hart

B via de huid: 2 keer door het hart C via de longen: 0 keer door het hart D via de longen: 1 keer door het hart

E via de slijmvliezen van de neus: 0 keer door het hart F via de slijmvliezen van de neus: 1 keer door het hart

blz. 16

 Afbeelding vervalt. blz. 17

 Tekst boven vraag 31: zin aangepast: ... de volgende resultaten ... = ... de volgende drie resultaten ...

blz. 18

 Tekst boven vraag 36: tussen dubbele aanhalingstekens.

"Clostridium difficile is een grampositieve, anaerobe, sporevormende staafbacterie die veel voorkomt in de darmen maar daar doorgaans geen problemen veroorzaakt. Bij 80% van de pasgeborenen en bij 9% van de volwassenen is deze bacterie aantoonbaar in de ontlasting (dus ook in hun darmstelsel). Overmatige groei van Clostridium difficile

(clostridiumziekte) bij volwassenen kan ontstaan door het gebruik van antibiotica."

blz. 19

Marah vindt zo'n poeptransplantatie wel een vies idee. Ze vraagt zich af of de bacteriën niet eenvoudig in een laboratorium gekweekt kunnen worden, zodat de patiënten in plaats van poep een bacteriepreparaat toegediend kunnen krijgen.

Max Nieuwdorp verwacht dat verder onderzoek inderdaad zal leiden tot een preparaat met specifieke soorten gekweekte darmbacteriën.

Bij een kweek moeten de abiotische factoren overeenkomen met de omstandigheden in de dikke darm.

Tussen welke waarden moet de factor pH liggen om aan deze voorwaarde te voldoen: tussen 2 en 3,5, tussen 6 en 7,5 of tussen 8 en 9,5? En moet het zuurstofgehalte dan hoog of laag zijn?

(6)

A pH 2 - 3,5; zuurstofgehalte laag B pH 2 - 3,5; zuurstofgehalte hoog C pH 6 - 7,5; zuurstofgehalte laag D pH 6 - 7,5; zuurstofgehalte hoog E pH 8 - 9,5; zuurstofgehalte laag F pH 8 - 9,5; zuurstofgehalte hoog blz. 20  Afbeelding 1 vervalt.

 Verwijzing naar afbeelding 1 in tekst vervalt.  Vraag 41 + correctievoorschrift aangepast: Vraag 41: 2 punten

In de bovenstaande tekst wordt een voedselweb beschreven.

- Beschrijf een voedselketen waarvan de larven van de vuursalamander deel uitmaken, bestaande uit vier organismen uit het voedselweb.

- Geef met de woorden "wordt gegeten door" de richting van de energiestroom aan.  Tekst onder vraag 41: laatste zin aangepast: ... in het wild (afbeelding 2). = ... in het

wild (zie tekening 2).

blz. 21

 Afbeelding 2 = tekening 2 (aangepast).

 Vraag 42: zin aangepast: Welk gegeven blijkt uit de grafiek waardoor ... = Welk gegeven blijkt uit de grafiek (zie tekening 2) waardoor ...

 Vraag 43: zin aangepast: Hoewel de grafiek in afbeelding 2 ... = Hoewel de grafiek in tekening 2 ...

blz. 22

 Tabel 1 = tabel 2.

 Verwijzing naar tabel in tekst erboven aangepast: In tabel 1 zijn kenmerken ... = In onderstaande tabel 2 zijn kenmerken ...

 Vraag 44: zin aangepast: Welke van de vier ziekteverwekkers uit tabel 1 ... = Welke van de vier ziekteverwekkers uit tabel 2 ...

(7)

In een evolutionaire stamboom van de organismen op aarde is er een tak naar de

bacteriën. In een andere tak is er een afsplitsing naar de wieren/algen en een splitsing in drieën: dieren, schimmels en hogere planten.

 Tekst onderaan "Bronvermelding" vervalt. AANPASSINGEN IN CORRECTIEVOORSCHRIFT vraag 41 (maximumscore 2)

Beschrijving van een juiste voedselketen: alg

wordt gegeten door watervlo

wordt gegeten door

(larve van de) vuursalamander wordt gegeten door

beekforel / libel(lenlarve) / waterkever / waterspitsmuis

1 pt in de vier schakels van de voedselketen zijn vier organismen uit het voedselweb op een juiste wijze opgenomen

1 pt er is goed aangegeven wie wie eet Opmerking