45
T
ranspar
antie v
an duurzaamheid
in de k
eten
1
Koen Boone, Willie van de Broek en Myrtille Danse
2 Inleiding Wij hanter en in de z e notitie een br ede definitie v an v er duurzaming . Het g aat hierbij om z o
wel profit (economie), planet (milieu) als people
(sociaal) componenten. T hema’ s als obesitas , v oedselv eiligheid, dierwelzijn, kinder arbeid e .d. v allen binnen de z e definitie . Ook de doelg roe p v an tr anspar antie zien we br
eed. Het kan g
eric
ht zijn
op alle par
tijen die belang he
bben bij een v
er
duurzaming v
an de
voedselproductie (o
verheid, consument, NGO’
s , b ur g er , omwonenden, k etenpar tijen). In de v olg ende par a g raaf wor dt ing e g aan op de v ersc hillende soor ten
van duurzaamheidcriteria die zijn ontwikk
eld en met name de criteria
op product en bedrijfsni veau. Daar na wor dt ing e g aan op r espectie velijk het doel v an de criteria, de initiatiefnemers
, criteria per thema en
criteria die een totaal oor
deel g
e
ven o
ver duurzaamheid. Als laatste
wor dt no g k or t ing e g aan op methodiek en die wor den g e bruikt om criteria te ontwikk elen v oor dat de conc lusies wor den g e pr esenteer d. Soor ten duurzaamheidcriteria Er wor den op allerlei ni
veaus en door allerlei par
tijen duurzaamheid-criteria ontwikk eld (zie ta bel 1). W er eld
wijd zijn bijv
oorbeeld
duurzaamheidcriteria (en doelen) ontwikk
eld v oor de duurzaamheid van de wer eld (Millennium De velopment Goals 3) maar er zijn ook duurzaamheidcriteria ontwikk eld v oor een v ark ensstal in Nederland 4. Afhank elijk v an het ni veau r esulter en de z
e ook in heel ander
e
indicator
en. Maar de thema’
s v er tonen v aak wel g rote o verlap . 1 De oorspronk elijk e titel
van dit thema w
as “T ranspa -rantie v an duurzaamheidcri -teria in de k eten”. V olg ens ons g aat het ec hter meer om de tr anspar antie o ver de
duurzaamheid met behulp van criteria en niet z
oz eer om de tr anspar antie o ver de criteria op zic h.
2 Met dank aan Mar
c Dolman, Mariek e Meeusen, Jan W illem v an der Sc hans en Bar t Door ne weer t v oor
commentaar op een eer
der e versie 3 http://www .un.or g/millen -niumg oals/ 4 http://www .smk.nl/nl/ s433/SMK/Criteria/Maatlat -Duurzame -V eehouderij/ c400 -V ark ens
46 47 Ni veau V oorbeeld alg emeen V oorbeeld voedselsector W er eld Millennium De velop-ment Goals (MDG) MDG: hong er Land Duurzaamheidr appor t CBS en Planb ur eaus Hoofdstuk a g ro in v erk enning duurzaamheid RIVM Sector FA O: Li vestock’ s long shado w V ersla g L T O vark enshouderij
Duurzame landbouw in beeld
Project Milieu Ef fect R appor ta g e Maatsc happelijk e K osten en Baten Analyse (MKB A) T ransf orum Ag rarisc he K eten K ennis (AKK) Product/ k eten Milieuk eur F air tr ade , Biolo gisc h, R ound ta b le (So y etc.),
Criteria duurzaam ink
open o verheid Consument V oedingsric htlijnen voedingscentrum Vis wijz er Bedrijf Global R e por ting Initiati ve , Do w J ones Sustaina bility Inde x, ISO 14000, 26000
Milieu Plan Sier
teelt (MPS) www . Duurzaamheidscan.nl In vestering V AMIL, MIA
Maatlat duurzame veehouderij
Tabel 1. Ontwikkeling van duurzaamheidcriteria op diverse niveaus V oor de ontwikk
eling naar een duurzamer
e v
oedselmarkt zijn met
name de criteria die ontwikk
eld wor den op product - en bedrijfsni veau rele vant. Aller
eerst is het duurzaamheidprofiel v
an het product z
elf
rele
vant, maar daar
naast is het ook v
an belang om te weten hoe
duurzaam het bedrijf
is dat het product produceer
t. Het k open v an een biolo gisc h product v an een bedrijf dat zic h sc
huldig maakt aan
cor
ruptie
, z
or
gt niet v
oor een duurzame v
oedselmarkt.
Bedrijfsni
veau
Op bedrijfsni
veau wor
den 2 typen beoor
deling v an duurzaamheid ontwikk eld. Aller eerst wor den bedrijv en dir ect op duurzaamheid beoor
deeld door bijv
. r ating or g anisaties 5. De z e or g anisaties g e ven een duurzaamheidprofiel v an een bedrijf , dat g e
bruikt kan wor
den door
in
vesteer
ders die in duurzamer
e bedrijv en willen in vester en. V aak g aat
het hier om pri
vate initiatie
ven, w
aarbij criteria wor
den opg esteld door de r ating or g anisaties z elf en vr a g
enlijsten naar bedrijv
en wor den opg estuur d. Akz o Nobel bijv
oorbeeld, wil de beloning v
an haar bestuur ders afhank elijk mak en v an de pr estatie v an de onder neming
op dit type beoor
deling . In inter nationaal v erband wor dt er g e werkt aan
een ISO standaar
d v
oor duurzaam onder
nemen (ISO 26000). Als het
lukt om tot een eind
versie te k
omen die v
oor alle par
tijen acce pta bel is , zal de z e in 2010 uitk
omen. Er bestaan al ISO ric
htlijnen rond kw aliteit, v oedselv eiligheid en milieu. Daar naast wor
den criteria ontwikk
eld v oor duurzaamheid versla g g e ving . De meeste g rote bedrijv en br eng en duurzaamheid versla g en uit w aarbij z e r appor ter en hoe duurzaam z e oper er
en. Het Global R
e por ting Initiati ve (GRI) 6 br engt wer eld wijd g eldende ric htlijnen die v oorsc hrijv en welk
e criteria in een der
g elijk e v ersla g moeten wor den g ehanteer d. Naast har de pr estatie -indicator en g
aat het hier ook om procesmatig
e
aspecten als risicobeheersing
, opleiding v
an personeel en de rol v
an
ver
duurzaming in het inno
vatie
proces
.
In een aantal landen is er v
oor een deel v
an de onder neming en (bijv . w aar de o verheid een g
root belang in heeft) een v
erplic hting om een duurzaamheid versla g uit te br eng en v olg
ens de GRI ric
htlijnen. In 2010 k omen specifiek e ric htlijnen g er eed v oor de v oedselv erwerk ende
industrie en er zijn ook plannen om specifiek
e ric
htlijnen v
oor de
detailhandel en de tuinbouw te ontwikk
elen. De criteria wor
den
ontwikk
eld in nauwe samenwerking tussen bedrijfsle
ven en NGO’ s . Sommig e v ersla g en wor dt ook g
eaudit door teams v
an accountants en duurzaamheide xper ts . Naast de bo venstaande meting en g e bruik en bedrijv en ric htlijnen, g edr a gscodes , be ginselv erklaring en e .d
7. Hierbij zijn niet alti
jd har
de
criteria g
edefinieer
d, maar ook alg
emene uitg angspunten (z oals “aandac ht v oor”). Bo
vendien vindt er niet altijd controle plaats op het
nale ven v an de z e uitg angspunten. Pr oductni veau Op productni veau is de v ersc heidenheid v an duurzaamheidcriteria no g g roter (ta bel 2). Hierbij v alt ondersc heid te mak en tussen criteria
die zijn opg
esteld v
oor de Business to Business markt en criteria
die dir
ect g
eric
ht zijn op de consument. Een v
oorbeeld v an de eerste g roe p zijn de R oundta b les v oor Soja en P almolie 8 e .a. Hierbij wor den in inter nationaal v
erband criteria opg
esteld door NGO’
s en bedrijfsle ven 5 Zie bijv oorbeeld www . sustaina bility -inde xes .com/ 6 www .globalr e por ting .or g 7 Bijv . (www .oecd.or g/daf/ in vestment/guidelines , http://www .unglobalcom -pact.or g/ ) 8 www .r esponsib leso y.or g , www .rspo .or g
48
49
voor duurzame aank
oop v an de z e producten. Scor es op duurzaamheidcriteria wor den v aak ric hting de consument g ecomm uniceer d via k eur merk en z oals biolo gisc h, f air tr ade en milieuk eur . Meestal is onafhank elijk e e xter ne cer tificatie nodig voor het v oer en v an een la bel. Er kunnen ec
hter ook bedrijfsinter
ne la bels g ehanteer d wor den, w
aarbij de controle door het bedrijf
z
elf
plaatsvindt. La
bels kunnen wer
eld wijd g eldend zijn (f air tr ade), door een g roe p bedrijv en of br anc he or g anisatie g ehanteer d wor den (IKB , Ik kies be wust) of z elfs op indi vidueel bedrijfsni veau (Ge z onde k euz e kla ver tjes AH). V eel la
bels zijn met name g
eric
ht op de aank
oop door
consumenten in de wink
el. Bij consumptie v
an v
oedsel in (bedrijf)
restaur
ants is hier minder aandac
ht v
oor
, al neemt dit wel toe
. In de VS
moeten bijv
oorbeeld r
estaur
ants bij al hun men
u’
s het aantal calorieën
ver
melden en ook binnen de EU bestaan daar plannen v
oor
. Daar
naast
zijn er (bedrijfs)r
estaur
ants/hotels die bijv
oorbeeld uitsluitend biolo gisc he ing rediënten g e bruik en. V aak wor den k eur merk en g e bruikt in plaats v an scor es op indi viduele duurzaamheidcriteria, om het v
oor de consument niet te ing
e
wikk
eld
te mak
en. Er zijn ec
hter een aantal v
oorbeelden w
aarbij de werk
elijk
e
duurzaamheidpr
estatie kan wor
den ing e zien: • Eosta z et een str ee pjescode op zijn product w aar mee vi a inter net de boer
derij (met de bijbehor
ende duurzaamheidpr estaties) kan wor den g e vonden w
aar het product is g
e produceer d 9. • V oor een a antal producten in het V er enigd K oninkrijk wor dt de e xacte uitstoot v an broeikasg assen op het la bel weer g e g e ven.
Er vindt ook meting v
an duurzaamheid op productni
veau plaats die
niet wor dt g ecomm uniceer d via een k eur merk of scor e ver melding op
het product. Aller
eerst g
aat het hier om door bedrijv
en uitg e voer de ber ek ening
en, die niet via een k
eur merk of via de v erpakking g ecomm uniceer d wor
den. Dit type inf
or
matie is soms wel te vinden
in duurzaamheid versla g en, op inter netsites , in broc hur es of op displa ys in de wink el. V er der mak en bedrijv en duurzaamheidscor es v an producten v
oor het nemen v
an hun eig
en beslissing
en z
onder dat de
resultaten openbaar wor
den g emaakt. Daar naast mak en uni versiteiten, onderz oeksinstelling en en NGO’ s ber ek ening en v an de duurzaamheid v
an producten. Hierbij kan
het g
aan om een v
er
g
elijking tussen productg
roe pen die de z elfde voedingsstof fen be vatten (bijv oorbeeld v er g
elijking dierlijk eiwitten,
9 http://www .natur eand -mor e .com/ plantaar
dig eiwitten, vleesv
er vang ers) 10 . De z e inf or matie kan
consumenten helpen een meer duurzame k
euz e te mak en tussen product(g roe pen) maar is v
aak minder toe
g ank elijk v oor consumenten. Een uitz ondering hierop v or mt bijv oorbeeld de V is wijz er w aarbij op een kaar tje ter g rootte v an een cr editcar d wor dt weer g e g e ven welk e vissoor ten duurzaam g e vang en wor den 11 .
De consumentenbond pleit al lang v
oor een W
et Openbaarheid K
eten
(W
OK) w
aarbij consumenten het r
ec ht krijg en om inf or matie o ver het duurzaamheidprofiel op te vr a g
en bij het betr
ef fende bedrijf . R ecent onderz oek v
an EIM heeft aang
etoond dat de W OK tot ho g e k osten v oor het bedrijfsle ven z ou leiden 12 . Bo venstaande initiatie ven nemen o verig ens z elden het tr aject v an de
consument mee in de meting v
an de duurzaamheid v an v oedsel. T erwijl acti viteiten na de aank
oop een behoorlijk
e impact he bben op thema’ s als milieu en v oedselv eiligheid. De Nederlandse o verheden he bben afg esprok en dat z e in de toek omst alleen no
g duurzame producten ink
open. Senter No
vem stelt n
u
criteria op v
oor producten die v
oor de z e kw alificatie in aanmerking k omen 13 . Criterium Huidig e v er sc heidenheid Doelg roe p
Consument, Business to Business
Controle Onafhank elijk e cer tificatie , z elfcontrole R eikwijdte W er eld wijd, br anc he or g anisatie/g roe p bedrijv en, 1 bedrijf Exactheid duurzaamheidaanduiding V
oldoen aan minim
um v oorw aar den (ja/nee), aantal klassen v an duurzaamheid (ster ren, stoplic ht), werk elijk e duurzaamheidscor e in g etal V er g elijkingsbasis Absoluut, v er g elijking to v producten die z elfde voedingsstof fen le ver en (bijv . vlees v ersus vleesv er vang ers), v er g elijking v an soor tg elijk e producten (bijv . k eur merk en) W ijz e v an comm unicatie V erpakking , merk, duurzaamheid versla g , folder , inter netsite , displa y in wink el, onderz oeksr appor t, v oorlic hting onafhank elijk e or g anisatie (bijv . V oedingsb ur eau)
10 Blonk toont bijv
oor
-beeld aan dat plantaar
dig
e
eiwitten o
ver het alg
emeen een la g er e milieubelasting he bben dan dierlijk e eiwitten
maar dat binnen de beide groe
pen g rote v ersc hillen bestaan: www .b lonkmilieu -ad vies .nl/pdf/Definitief%20 rappor t%20vs%208okt%20 2008.pdf 11 www .wnf .nl/vis wijz er 12 http://www .minb uza.nl/ binaries/kamerbrie ven -bij -la g en/2009/april/196adde -bijla g e -r appor t-wok.pdf 13 http://www .senter no vem. nl/duurzaamink open/
50 51 Initiatiefnemer Ov erheid, uni versiteit/onderz oekinstelling , consultant, br anc he or g anisatie , indi vidueel bedrijf , NGO’ s , nor mor g anisatie (ISO)
Aantal duurzaamheid- thema’
s Eén tot g root aantal T hema’ s Ge w asbesc her mingsmiddelen, w ater , n utriënten, ener gie , broeikasg assen, afv al, verpakking , fijn stof , tr anspor t, biodi versiteit, landsc hap , landg e bruik, v oedselv eiligheid, voedsel en g e z ondheid, stank, g eluidso verlast, mark eting , f air tr ade , lokale economie/ str
eekproducten, dierwelzijn, dier
g e z ondheid, hong er , arbeidsomstandigheden, arbeids-voorw aar den, cor ruptie , mededinging , g o ver nance , tr anspar antie , emancipatie , GMO , mensenr ec hten, kinder arbeid Tabel 2. Overzicht van de huidige verscheidenheid in duurzaamheidcriteria op productniveau Initia tiefnemer ontwikk eling criteria Het initiatief v
oor het opstellen v
an criteria kan v an allerlei par tijen k omen. Pub liek e criteria wor den meestal g e bruikt om g renz en v an verplic hte ric htlijnen aan te g e ven. Pub liek g edefinieer de criteria he
bben meestal de intentie om de pri
vate sector en de samenle
ving/ b ur g er kaders te bieden en te v oork
omen dat men onacce
pta bele pr aktijk en uitv oer t en risico’ s neemt. Pri vate initiatie
ven ontstaan meestal op basis v
an vrijwillig
e
initiatie
ven w
aarbij criteria wor
den opg esteld om te meten en te benc hmark en. Pri vaat v astg
estelde criteria zijn meestal meer g
eric
ht
op het v
erbeter
en v
an de afstemming en kunnen er toe leiden dat de
concur rentie positie v an indi viduele onder neming en v erbeter t. Uit onderz oek 14 b
lijkt dat criteria die wor
den opg esteld door indi viduele onder neming en o
ver het alg
emeen een nauwe f
ocus he bben op specifiek e duurzaamheidthema’ s en behoudend zijn. Criteria opg esteld door k oe pelor g anisaties en NGOs he bben v aak een br eder e f
ocus en zijn meer ambitieus
. Maar het betr
ekk en v an een br ede stak eholdersg roe
p bij het opstellen v
an duurzaamheidcriteria
leidt er ook toe dat de criteria alg
emener wor
den g
esteld en daar
door
moeilijk
er meetbaar zijn. Er is ons g
een onderz oek bek end w aarbij vastg esteld wor dt welk e methoden n u de meeste duurzaamheid winst ople ver en in welk e situatie . 14 http://ede pot.wur . nl/3053 V erg elijking k eur mer k en Door de g rote hoe
veelheid aan criteria en k
eur
merk
en is het v
oor een
consument v
aak moeilijk te beoor
delen w at de k eur merk en n u pr ecies
inhouden. Er zijn inmiddels initiatie
ven om duidelijkheid te g e ven aan de consument: • Het v oedingscentrum g eeft inf or matie o ver herk en g e z ondheidsk eur merk en 15 . • In de duurzame data base 16 wor den producten g escoor d op di verse
criteria die onder
deel uitmak en v an r ele vante k eur merk en. T ot op
heden zijn er slec
hts enk ele v oedingsmiddelen opg enomen. V er der zijn de criteria v aak alg emeen, omdat z e op v eel v ersc hillende producten betr ekking moeten he bben. Door de SER is in 2004 17 g ead viseer d om een k eur merk endata base op te stellen. Hierin z ouden k eur merk en onderling v er g elek en moeten wor den, z
odat een beter oor
deel o ver het k eur merk g e g e ven kan wor
den. Mede naar aanleiding daar
van is op www
.consuwijz
er
.
nl v
oor een aantal k
eur merk en die zic hz elf he bben aang emeld een procesmatig e toets afg enomen door de R aad v oor de Accr editatie . Het g
aat daarbij om procesaspecten als tr
anspar antie o ver de criteria v an het k eur merk en de controle of
een product werk
elijk aan de g
estelde
eisen v
oldoet. V
oor een deel v
an de k eur merk en kunnen de r esultaten van de z e procesmatig
e toets ook wor
den ing e zien. Er vindt ec hter g een inhoudelijk e toets plaats w aarbij v astg esteld wor dt in hoe ver re
het product duurzamer is dan g
angbar e producten of w at wettelijk ver eist is of
hoe de criteria zic
h v
erhouden tot ander
e k eur merk en. V an Amstel 18 constateer t dat er di verse k eur merk
en zijn die een deel v
an
hun criteria niet sc
herper stellen dan w
at wettelijk v erplic ht is . V er der heeft no
g maar een klein aantal v
an de k eur merk en op het g e bied v an voeding zic h aang emeld.
Doel criteria Criteria kunnen v
er
duurzaming v
an v
oedselk
etens op twee manier
en beïn vloeden: 1. enerzijds d oor k opers duurzamer e producten te laten k open; 2. anderzijds door het v er g roten v an de be wustwor
ding bij alle
par tijen in de k eten. Een r ecente studie v an DUV O (2008) 19 conc ludeer
t dat het tweede
spoor op k or te ter mijn w aarsc hijnlijk ef fectie ver is . Er is ec hter no g be perkt onderz oek g
edaan naar de mate w
aarin dit n u het g e val is en w at de totale duurzaamheid winst dan is . Bedrijv en ler en dat met 15 www .v oedingscentrum. nl/EtenEnGe z ondheid/ Ge z ondheidsk eur merk en/ ener gielo g o .htm 16 www .duurzamedata base . nl 17 www .ser .nl/nl/ pub licaties/ad vie -z en/2000 -2007/2004/ b22676.aspx 18 http://igitur -ar c hi ve . libr ar y.uu.nl/disser ta -tions/2007 -1019 -201310/ inde x.htm 19 www .duv o .nl/files/ file/CO2la beling_v an_v oe -ding aa bf76.pdf
52 53 g ering e k osten (of z elfs besparing en) v erbetering en in duurzaamheid g er ealiseer d kunnen wor
den. Een duurzamer ima
g
o kan naast een
concur rentie voor deel ric hting consument v oor delen ople ver en bij het moti ver en en aantr ekk en v an mede werk ers , het aantr ekk en v an ver mo g
en, de contacten met o
verheden en het v er minder en v an risico’ s (r ampen, sc handalen, k opersstaking en, campa gnes v an NGO’ s).
Criteria per thema In zijn alg
emeen kan g
esteld wor
den dat er meer o
ver
eenstemming is
o
ver milieucriteria dan o
ver criteria onder de P
eople component (bijv
.
dierwelzijn, arbeidsomstandigheden)
20
. V
aak zijn de milieucriteria
(w ater verbruik, ener gie verbruik) ook br eder toe
pasbaar dan de people
criteria (dier
enwelzijn eisen v
oor k
oeien zijn weer heel anders dan v
oor kippen terwijl w ater of ener gie verbruik v
oor alle bedrijv
en r ele vant is). Hoe wel al v eel inf or matie o ver milieu -impact besc hikbaar is , b lijkt het toc h lastig de v ersc hillende ef fecten onderling te v er g elijk en en op te tellen. Zo zijn er v ersc hillende benadering en om duurzaamheid te modeller en, v ersc hillende r and voorw aar den (wel of niet indir ecte factor en meenemen), v ersc hillende definities v an de k eten (v an v ark en tot karbonade of v an v
oerproductie tot consumentber
eiding in de k euk en), v ersc hillende (betrouwbaarheden v an) data/sc hatting en, etc. Ook de g e bruikte ter minolo
gie binnen discussies o
ver v
er
duurzaming
is niet eenduidig
. Dit bemoeilijkt niet alleen de toe
g ank elijkheid v an de inf or matie o ver v er duurzaming
, maar ook het g
e
bruik v
an de juiste
ar
gumentatie in de juiste conte
xt (met de juiste r and voorw aar den). Een r ecentelijk ontwikk
elde methode om dit soor
t niet -eenduidig e inf or matie toe g ank elijk er te mak en is het Conce ptW e b . Hier mee kunnen systematisc h r and voorw aar den en ar gumentatiestappen wor den weer g e g e
ven. Dit helpt de discussie o
ver v er duurzaming tr anspar anter te mak en en te
vens kan een be
paalde ar
gumentatiestap
wor
den g
ek
oppeld aan min of
meer g estandaar diseer de ter men, z odat
een meer eenduidig
e interpr etatie wor dt v erkr e g en.
De laatste tijd is er met name v
eel aandac
ht v
oor het ber
ek
enen
van de broeikasg
assen die een product v
eroorzaakt. V ia het Carbon Disc losur e Project wor dt g etr ac ht de methodolo gie v oor ber ek enen te standaar diser en en her g e bruik te stim uler en (Carbon f oodprint) 21 . Carbonostics
22 is een tool die g
e
bruikt kan wor
den om de CO2 uitstoot v an v oedingsmiddelen te ber ek enen. In Nederland is er
naast dit onderwerp met name v
eel aandac ht v oor dierwelzijn. De Dier enbesc her ming hanteer t het “beter le ven” k enmerk w aarbij
producten 1 tot 3 ster
ren kunnen krijg
en 23 . 20 www .lei.wur .nl/NL/ pub licaties+en+producten/ LEIpub licaties/?id=584 21 www .cdproject.net/ 22 www .carbonostics .com/ 23 beterle ven.dier enbe -sc her ming .nl/
Een totaal oor
deel o
ver duurzaamheid
V
oor het selecter
en v
an r
ele
vante thema’
s wor
den twee methoden
g
ehanteer
d. Bij de eerste methode
, die v oor al bij milieuonderwerpen g oed g ehanteer d kan wor den, wor den wetensc happers g e vr aa gd de thema’ s te selecter en en prioriter
en. Bij de tweede methode wor
den belanghe bbenden (v aak NGO’ s) g e vr aa gd. De afwe ging dierwelzijn versus milieu v
alt moeilijk wetensc
happelijk te mak
en.
Een g
root deel v
an de duurzaamheidla
bels heeft betr
ekking op 1 of slec hts enk ele thema’ s (f air tr ade , dierwelzijn, g e z ondheid). Sommig e la bels he bben betr ekking op meer der e aspecten (milieuk eur). V oor de z e la bels g eldt ec
hter dat alle producten een be
paalde
minim
umscor
e behalen op een aantal thema’
s . Het is niet z o dat een totaal scor e op duurzaamheid wor dt g e g e ven w aarbij een w at minder e scor
e op het ene thema g
ecompenseer
d kan wor
den door een z
eer
g
oede scor
e op een ander thema. Binnen de g
roe
p producten die aan
het la
bel v
oldoen, kan v
aak g
een nader ondersc
heid g emaakt wor den naar duurzaamheidscor e . Alber t Heijn g aat z elfs 1 duurzaamheid la bel g e bruik en v
oor alle huismerkproducten die op enig criterium
(biolo gisc h, f air tr ade , dierwelzijn) een ho g er e scor e halen dan de g angbar e producten. Er is no g weinig inzic ht in de samenhang in duurzaamheidscor es op de afz onderlijk e thema’ s 24 . W elk e thema’ s bijten elkaar ec ht en hoe kunnen de z e dilemma’ s opg elost wor
den? Zijn er producten/bedrijv
en
die op bijna alle thema’
s g oed scor en en w at zijn de ac hterlig g ende oorzak en? Het hanter en v
an een totaal duurzaamheidscor
e wor dt v aak als onmo g elijk besc houwd, omdat de we ging v an de v ersc hillende duurzaamheidthema’ s afhangt v an het w aar de patroon v an de consument. Sommig
e consumenten vinden dierwelzijn heel belang
rijk terwijl ander e zic h meer z or g en mak en o ver arbeidsomstandigheden of
milieu. Een totaal oor
deel kan eig
enlijk alleen g e g e ven wor den op basis van een be paald w aar de patroon v an de beslisser 25 . W el is het natuurlijk mo g
elijk om een set v
an minimale scor es op de di verse thema’ s op te stellen w aarbij een g root deel v
an de consumenten een product
als duurzaam z ou besc houwen. V oor v eel thema’ s zijn de z e minim um scor es wel ong e veer bek end. V oor ander e z ou hier no g meer onderz oek naar g
edaan moeten wor
den.
Methoden v
oor het meten v
an duurzaamheid
Er wor
den door
g
aans drie methoden g
e
bruikt v
oor het meten v
an duurzaamheid: 24 No g niet g e pub liceer d maar binnenk or t v oor t-k omend v an uit project: www .onderz oekinf or matie . nl/nl/oi/biza/d43000o/ OND1323817/ 25 http://www .ri vm. nl/bib liotheek/r appor
-ten/500013009.html Bij de beoor
deling v an de duurzaamheid v an bedrijv en door r atingsb ur eau’ s , wor -den de afz onderlijk e scor es o verig ens wel g e wo g en en een totaalscor e g e g e ven. V aak is de we gingmethode redelijk een voudig (elk
thema telt bijv
oorbeeld e
ven
zw
54 55 • De meest g e bruikte methode v oor het meten v an milieu -impact is de Le vens Cy c lus Analyse (L CA) w aarbij de milieubelasting o ver de hele k
eten in beeld wor
dt g
e
br
ac
ht. Hoe
wel de methode al lang
bestaat en in g rote mate is g estandaar diseer d, bestaat er no g wel versc hil v an mening o ver de e xacte in
vulling en met name o
ver de we ging v an de r esultaten op de v ersc hillende milieuthema’ s . De
methode lijkt de laatste tijd weer meer toe
g e past te wor den. • Bij de afwe ging v an v ersc hillende duurzaamheidthema’ s onderling wor dt v aak g e bruik g emaakt v an een v or m v an Multi
Criteria Analyse (MCA). Binnen MCA zijn er v
eel v ersc hillende toe passingsmo g elijkheden. • Ook wor dt er v aak g e bruik g emaakt v an methoden die g e baseer d zijn op Maatsc happelijk e K
osten en Baten Analyse (MKB
A). Bij de z e methoden wor den de planet en people componenten ver taald naar g
eld door bijv
oorbeeld te meten w at de maatsc happelijk e actor en ber eid z
ouden zijn te betalen v
oor een be paald positief maatsc happelijk ef fect (bijv . la g er e w ater ver vuiling). Conc lusies en aanbe veling en Duurzaamheidcriteria op product - en bedrijfsni
veau spelen een
belang
rijk
e rol bij het stim
uler en v an de v er duurzaming v an voedselk etens
. Naast het stim
uler en v an duurzame consumptie is het bijdr a g en aan de be wustwor ding in de k eten missc hien no g wel belang rijk er . Hoe belang rijk dit is , v er
eist nader onderz
oek. Hierbij z
ou
het ook inter
essant zijn om een v
er g elijking v an k osten, opbr engsten en duurzaamheidef fecten te mak en met de situatie w aarbij wetg e ving wor dt ing e voer d. Het tr anspar ant mak en v an duurzaamheidpr estaties voor v oedselk etens is een er g ing e wikk eld proces . Op be paalde thema’ s is er min of
meer een standaar
d ontwikk eld maar op v eel ander e ter reinen no g niet. V aak ontbr ek en de data om de indicator en op een betrouwbar e manier in te vullen. De o verheid z ou z elf het v oor
touw kunnen nemen in het ontwikk
elen
van duurzaamheidcriteria en het meten daar
van. Met name bij de
ver g elijking tussen v ersc hillende productg roe pen. Daar naast z ou zij veelbelo vende initiatie
ven rond ontwikk
eling v
an duurzaamheidcriteria
kunnen ondersteunen en helpen par
tijen bij elkaar te br
eng
en, z
odat
het niet tot onnodig
e wildg
roei k
omt. Duurzaamheidcriteria kunnen
een belang rijk e bijdr a g e le ver
en aan het ber
eik
en v
an maatsc
happelijk
e
doelen. Het ondersteunen v
an de ontwikk eling v an de z e criteria kan een k ostenef fectie ve methode zijn v oor de o verheid om v ooruitg ang te ber eik en op de z e maatsc happelijk e doelen. V aak is het z o dat de ontwikk
elde criteria een v
eel g
roter g
e
bruik k
ennen dan het dir
ecte doel w aar voor z e zijn ontwikk eld (k eur merk, v ersla g g e ving , 0-meting voor v erbeter tr ajecten, statistiek). V er der heeft de o verheid z elf criteria nodig v
oor het monitor
en v an de v er duurzaming v an v oedselk etens , wetg e ving en beleidse valuatie . V
oor een aantal thema’
s dient er no
g meer onderz
oek g
edaan te
wor
den om tot een g
oede indicator te k
omen. Op dit moment is dat
w aarsc hijnlijk het g e val v oor thema’
s als dierwelzijn, biodi
versi viteit (v ee voeders), v oedsel en g e z ondheid en GMO’ s . Ge zien de g rote di
versiteit aan processen/methoden om tot
duurzaamheidcriteria te k
omen, z
ou het g
oed zijn als er meer
onderz
oek g
edaan z
ou wor
den naar het proces dat, g
e g e ven een be paalde situatie , tot de g rootste duurzaamheid winst leidt (initiatiefnemer , te betr ekk en par tijen e .d.). Zodat de o verheid bijv oorbeeld beter v
ast kan stellen welk
e initiatie ven v eelbelo vend zijn. Missc hien no g belang rijk er is het stim uler en v an delen v an k ennis en toe g ank elijk mak en v an k ennis en data. Or g
anisaties als het
V
oedingsb
ur
eau, Milieu Centr
aal, Milieuk eur en MV O Nederland g e ven inf or matie op deelg e bieden, maar er is g een centr ale punt voor inf or matie -uitwisseling o ver v er duurzaming v an v oedselk etens . Het stim uler en v an het delen v an k ennis kan de v or m he bben v an het or g aniser en v an bijeenk omsten en de batten. Ev
enals het financier
en van de bijdr a g e v an e xper ts/onderz oek
ers bij het ontwikk
elen v
an
standaar
den. Ook een we
bsite met wiki functionaliteit en een centr
ale
redactie z
ou hier een rol kunnen spelen. Ric
hting bedrijv
en zijn scans
zin
vol die g
ek
oppeld zijn aan een por
tal w aar nader e inf or matie kan wor den v erkr e g en z oals www
.duurzaamheidscan.nl. Daarbij dient het
onderhoud ec
hter wel beter g
er e g eld te wor den dan n u het g e val is . Ook z
onder het bestaan v
an wer eld wijd g eacce pteer de standaar den op alle thema’ s kan de o
verheid een rol spelen in het stim
uler en v an de be wustwor ding v an v er
duurzaming bij bedrijv
en en consumenten.
Als laatste z
ou er een rol v
oor de o
verheid kunnen zijn in het
tr anspar ant mak en v an de w aar de v an k eur merk en. Zo wor den
consumenten op een objectie
ve wijz e g eïnf or meer d o ver de inhoud van de k eur merk
en en kan het kaf
v an het k or en g esc heiden wor den.
Het is ook belang
rijk om k
eur
merk
en te beoor
delen. Zijn de producten
die z
e dr
a
g
en duurzamer zijn dan g
angbar
e producten, al dan niet
met ander e k eur merk en. En v oldoen z e beter aan, of o verstijg en z e ,
56
57
wettelijk
e eisen.
Het bo
venstaande is op dit moment no
g niet g er ealiseer d met de consuwijz er we bsite . Het v er dient aanbe veling om g oed te onderz oek en op welk
e manier dit wel g
er
ealiseer
d z
ou kunnen wor
