Emotioneel moreel : het effect van het anticiperen van spijt en trots over (im)moreel gedrag op de bereidheid een overtreding toe te geven en morele intenties te hebben

EMOTIONEEL MOREEL

Het Effect van het Anticiperen van Spijt en Trots over (Im)moreel gedrag op de Bereidheid een Overtreding toe te geven en Morele Intenties te hebben.

Geraldine Mentel

Collegekaartnummer: 5960924 MASTERTHESE SOCIALE PSYCHOLOGIE

binnen Programmagroep: dhr. M.W. Marc Heerdink MSc 2e beoordelaar: dhr. dr. A.H. (Alvin) Westmaas

Onderzoeksinstelling: Universiteit van Amsterdam DATUM:7-06-2015

2 Abstract

In dit onderzoek werd het effect van het anticiperen van spijt en trots over illegaal en legaal downloaden op de bereidheid de overtreding van het illegaal downloaden toe te geven en morele intenties te hebben onderzocht. Het anticiperen van emoties wordt gezien als een emotieregulatie systeem en zou een rol kunnen spelen in het kiezen voor moreel gedrag. Er zijn al resultaten gevonden over het verband tussen deze morele gedragsaanpassing wanneer de negatieve emotie spijt wordt geanticipeerd, maar er is nog weinig bekend over het anticiperen van de positieve emotie trots. De effecten van de geanticipeerde emoties op moreel gedrag wanneer er al een overtreding heeft plaatsgevonden zijn nog minder onderzocht.

Er is geen effect gevonden van de emoties op de bekentenis van eerder immoreel gedrag (= illegaal downloaden). Veel deelnemers deden echter een bekentenis over hun illegaal downloadgedrag. Daarnaast zijn er ook geen resultaten gevonden van de geanticipeerde emoties op de intenties om illegaal of legaal te willen downloaden. Er bleek wel een negatief verband te zijn tussen de mate waarin spijt werd geanticipeerd en de attitude omtrent illegaal downloaden; hoe positiever de attitude, hoe minder spijt werd geanticipeerd. Het anticiperen van de emoties spijt en trots lijkt afhankelijk te zijn van de situatie waarover geanticipeerd wordt om een effect te kunnen vinden op moreel gedrag.

Sleutelwoorden: attitude, bekentenis, emotionele beïnvloeding, geanticipeerde emoties, illegaal downloaden, morele intenties, trots, sociale norm, spijt

3 “About morals, I know only that what is moral is what you feel good after and what is

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding ... 5 2. Methode ... 10 2.1 Deelnemers en design ...10 2.2 Materiaal ...10

2.2.1 Anticipatie van emotie spijt over illegaal downloaden en legaal downloaden ...11

2.2.2 Anticipatie van emoties trots over illegaal downloaden en legaal downloaden ...12

2.2.3 Bekentenis ...12 2.2.4 Intenties ...13 2.2.5 Attitude ...14 2.2.6 Sociale Norm ...14 2.2.7 Daadwerkelijk gedrag ...15 2.3 Procedure ...15 3. Resultaten ... 16 3.1 Manipulatiechecks ...17

3.1.1 Geanticipeerde emoties spijt en trots ...17

3.2 Bekentenissen ...20

3.3 Intenties ...21

3.3.1 Illegaal downloaden ...21

3.3.2 Legaal downloaden ...24

3.4.1 Attitude en Sociale norm ...26

3.4.2 Attitude ...27

3.4.3 Sociale Norm ...27

3.4.4 Daadwerkelijk Gedrag ...27

3.4.5 De Mate van de Anticipatie van Trots en Spijt in de Verschillende Condities (legaal vs. illegaal) ...28

4. Discussie ... 29

5. Literatuurlijst... 34

5 1. Inleiding

Onder de studenten is het heel populair om illegaal muziek, films en software te downloaden. De populariteit is te wijten aan het feit dat het snel en eenvoudig is om te downloaden door middel van filesharing, zonder dat men gepakt kan worden voor eventuele sancties (Wingrove, Korpas, & Weisz, 2011; Jambon & Smetana, 2012 ). De muziekindustrie in Amerika geeft aan dat zij miljarden dollars aan verliezen hebben geleden door het illegaal downloaden (Siwek, 2007, aangehaald in Wang & Mcclung, 2011). De talloze auteursrechtzaken in 2004 hebben geleid tot een aanbod van alternatieve legale downloadservices zoals o.a. Itunes. Ondanks dit gegeven wordt er in Amerika nog steeds illegaal gedownload (Wingrove et al. 2011). In Nederland werd pas in april 2014 door het Europese hof het downloaden als illegaal bestempeld. Voorheen werd alleen het verspreiden van auteursrechtelijk materiaal, dus het uploaden van films en muziek naar anderen of het verkopen van gekopieerde cd's aan anderen, als illegaal beschouwd. Het downloaden zelf werd gezien als het maken van een ‘thuiskopie’ voor eigen gebruik en is in Nederland dus nog een lange tijd legaal geweest. Door de invoering van deze wet schijnt nog maar 25% van de Nederlanders illegaal te downloaden (GfK, 2015).

Men kan zich afvragen waarom er nog steeds illegaal wordt gedownload. Tegenwoordig is het via legale downloadservices gemakkelijk en ook betaalbaar geworden om te downloaden. Bovendien zou dit een morelere keuze zijn dan het illegaal downloaden. Wellicht is deze keuze te beïnvloeden, zodat de illegale downloaders bereid zijn om over te stappen op de legale downloadservices. Dit zou voordelig zijn voor bijvoorbeeld de muziekindustrie, zodat zij verdere verliezen door het illegaal downloaden kunnen beperken.

Over het algemeen wordt het maken van keuzes lastig gevonden, maar is gevoel de doorslaggevende factor bij het maken van een beslissing. Volgens de decision affect theory, wordt een beslissing gemaakt op basis van de afweging tussen geanticipeerd plezier en geanticipeerde pijn (Mellers, Schwartz, Ho, & Ritov, 1997). Zo is te verwachten dat een beslissing die zal leiden tot het beleven van plezier, eerder benaderd zal worden in tegenstelling tot situaties waarbij dit zal leiden tot het ervaren van pijn.

In het onderzoek van Mellers, Schwartz, en Ritov (1999) werd onderzocht of het maken van keuzes inderdaad beïnvloed wordt door het anticiperen van emoties. Hieruit bleek dat deelnemers die meededen aan verschillende gokspellen waar geld te winnen of verliezen was, de anticipatie van emoties de uiteindelijke gok bepaalde. Ze stelden zich voor hoe het zou zijn om te winnen in plaats van berekeningen te maken wat de maximale winst zou

6 kunnen zijn. De keuze werd dus beïnvloed door het anticiperen van winnen. Dit zou verklaard kunnen worden aan de hand van het decision affect theory (Mellers et al., 1997). Winnen zorgt voor het meeste plezier in tegenstelling tot verliezen, en daarom maakt de hoeveelheid winst ook niet meer uit.

In het ‘echte’ leven speelt het anticiperen van emoties een belangrijk rol bij het maken van morele beslissingen. In verschillende onderzoeken werden aangetoond dat met name door het anticiperen van de negatieve emotie spijt meer morele beslissingen zijn gemaakt. Vrouwen gaven aan dat ze gemotiveerd waren om een tweede keer naar borstonderzoek te komen omdat ze anders spijt zouden ervaren als er niet vroegtijdig iets ontdekt zou worden (Lechner, de Vries, & Offermans, 1997, aangehaald in, Baumeister et al. 2007). Ook studenten waren bereid veiligere keuzen te maken wat betreft het gebruik van voorbehoedsmiddelen bij losse seksuele contacten. De studenten die in hoge mate spijt anticipeerden hadden sterkere intenties om voorbehoedsmiddelen te willen gaan gebruiken bij losse seksuele contacten (Richars, de Vries, & van der Pligt, 1998, aangehaald in, Baumeister, Vohs, DeWall, & Zang, 2007).

In een recente studie van Wang en Mcclung (2012) werd het verband tussen het anticiperen van emoties en moreel gedrag onderzocht. Zij onderzochten het verband tussen het anticiperen van de negatieve emotie schuld op de intenties om illegaal te willen downloaden. Uit hun onderzoek bleek dat de frequente illegale downloaders, in tegenstelling tot de niet downloaders, meer schuld anticipeerden en minder de intentie hadden om in de toekomst te downloaden. Er werd een klein negatief verband gevonden tussen de geanticipeerde emotie schuld en intenties. Het anticiperen van schuld zou dus van invloed kunnen zijn op moreel gedrag.

Voorgaande onderzoeken laten een verband zien tussen het anticiperen van de negatieve emoties op morele beslissingen. Een verklaring voor dit verband is dat bij immorele situaties negatieve emoties worden geanticipeerd en deze negatieve emoties worden liever vermeden (Gross & Thompson, 2007, aangehaald in van der Schalk, Bruder & Manstead, 2012). Daarnaast wordt bij het anticiperen van negatieve emoties als spijt, schuld en schaamte, de intensiteit en de duur van de emotionele reactie over de toekomstige situatie vaak overschat (Wilson & Gilbert, 2005). Des te meer reden om het gedrag te willen aanpassen en voor morele beslissingen te kiezen.

Tevens hebben voorgaande onderzoeken zich gefocust op het verband tussen het anticiperen van de emoties, maar niet op de effecten van het anticiperen van emoties. Omdat het verband met name tussen de negatieve emoties en morele beslissingen zo vaak te vinden

7 is, zou het kunnen dat de beïnvloeding van de negatieve emotie tot morele beslissingen zal leiden. Het onderzoek van Lindsey (2005) is een van de weinige onderzoeken die beïnvloeding van de geanticipeerde emoties op moreel gedrag onderzocht heeft. Hier werd onderzocht of er een effect te vinden was van het anticiperen van de emotie schuld een effect op de morele beslissing om beenmerg te doneren. De deelnemers kregen een verhaal te lezen waarbij een kind overleed tijdens het wachten op een beenmerg donatie. Bij de proefpersonen werd de anticipatie van schuld geïnduceerd door de slogan; ‘En denk je maar eens in hoe schuldig je je gaat voelen als je besluit niet mee te helpen, terwijl het zo eenvoudig is.’ Door de proefpersonen schuld te laten anticiperen over deze situatie bleken zij meer bereid te zijn om beenmerg te doneren dan wanneer er geen emotie werd geanticipeerd. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het anticiperen van de emotie schuld zou kunnen leiden tot morele beslissingen.

Dit huidige onderzoek focust zich ook op de beïnvloeding van de geanticipeerde emoties op moreel gedrag in de context van illegaal downloaden. Het onderzoek onderscheidt zich van voorgaande onderzoeken doordat de deelnemers die beïnvloed worden zich al schuldig hebben gemaakt aan het illegaal downloaden van verschillende mediabestanden. De vraag in dit onderzoek is of de anticipatie van de emotie spijt of trots zal leiden tot morele gedragsverandering en of ze bereid zijn hun foute gedrag toe te geven. Er wordt verwacht dat wanneer er spijt wordt geanticipeerd er eerder een bekentenis gedaan zal worden, en er morele intenties zullen zijn om minder illegaal en meer legaal te willen downloaden dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd (H1a). Dit wordt verwacht omdat negatieve emoties het liefst vermeden wordt (Gross & Thompson, 2007, aangehaald in van der Schalk, Bruder & Manstead, 2012). Het anticiperen van trots zal echter wel meer invloed hebben op de bekentenis en morele intenties dan wanneer er geen emotie wordt geanticipeerd (H1b). De emotie trots is een positieve emotie die volgens het decision affect theory, ook een doorslaggevende factor kan zijn in het maken van beslissingen (Mellers et al., 1997).

Een recent onderzoek van Ruedy, Moore, Gino, & Schweitzer (2013) suggereert echter dat over een immorele handeling niet altijd een negatieve emotie geanticipeerd hoeft te worden. De onderzoekers vonden namelijk een positief affect na het begaan van immoreel gedrag, de zogeheten cheaters’ high. Dit is een verassende bevinding omdat de bovenstaande studies voornamelijk een verband laten zien tussen immorele gedragingen en het anticiperen van negatieve emoties. Deelnemers aan het onderzoek rapporteerden na verplicht te hebben vals gespeeld een positiever gevoel dan dat ze hadden voorspeld. Het ervaren van het positieve affect van immoreel gedrag kan toekomstig immoreel gedrag bevorderen; volgens

8 Baumeister et al., (2007) werken emoties als een feedbacksysteem. Als een zelfde immorele situatie zich voor zou doen, wordt er door middel van counterfactual thinking een voorstelling gemaakt van de toekomstige situatie. Dit houdt in dat de persoon een voorspelling maakt over hoe diegene zich zou gaan voelen als hij in dit geval weer voor immoreel gedrag kiest. Deze voorspelling wordt beïnvloedt door de emotionele uitkomst van voorgaand gedrag, bijvoorbeeld; als ik nu weer ga spieken, dan zal ik me (weer) blij voelen (=cheaters’ high). Doordat er een positief affect ervaren is, kunnen er ook positieve emoties worden geanticipeerd bij immorele gedragingen.

De situatie waarover de emoties worden geanticipeerd lijken een belangrijke rol te spelen op de voorspelling of men morele beslissingen gaat maken. Voorgaande onderzoeken laten namelijk een verband zien tussen het anticiperen van negatieve emoties over immorele situaties en het maken van morele beslissingen. Echter laat het onderzoek van Ruedy et al. (2013) zien dat het ook mogelijk is dat er positieve emoties worden geanticipeerd over immorele situaties wat zal leiden tot het maken van de immorele beslissingen. De rol van framing, de manier waarop de geanticipeerde emoties worden gepresenteerd, zal ook in dit onderzoek worden onderzocht.

In een onderzoek van van der Schalk et al. (2012) werd de rol van framing van de geanticipeerde emoties onderzocht op eerlijk gedrag. De invloed van zowel het anticiperen van een positieve emotie (trots) als een negatieve emotie (spijt) in de context van een eerlijke of oneerlijk situatie werd onderzocht. Het eerlijk gedrag werd gemeten in een Ultimate Bargaining Game, een door de computer gesimuleerd spel, waarin de deelnemers in de rol van de proposer, de keuze hadden om een geldaanbod zelf te houden, of eerlijk te verdelen aan een andere fictieve deelnemer (= responder). In dit onderzoek hadden alle deelnemers de rol van de proposer. Voordat het spel van start ging werden de emoties spijt en trots geanticipeerd. In de eerste studie moesten de deelnemers een herinnering ophalen waarin zij zich eerlijk of oneerlijk hebben gedragen. Daarnaast moesten de deelnemers, afhankelijk van de conditie waarin zij zaten, een bepaalde herinnering ophalen waarin zij de emotie spijt of trots ervoeren. Het ophalen van de herinneringen had niet geleid tot het succesvol anticiperen van de emoties.

In de tweede studie werd de manipulatie van de emoties en situaties anders aangepakt. De deelnemers kregen stellingen te zien die een eerlijke of oneerlijke situatie schetste met betrekking tot de Ultimate Bargaining Game, met daarbij de manipulatie van de emoties spijt en trots. In de eerlijke conditie kreeg men de stelling; ‘Als je het geld eerlijk verdeelt tussen jou en de andere deelnemer (bijvoorbeeld als je een 25-25 verdeling, voorstelt), in welke

9 mate zou je dan trots zijn (of spijt hebben)’. In de oneerlijke conditie kreeg men de stelling; ‘Als je een verdeling zou aanbieden waarin je het meeste voor jezelf houdt (bijvoorbeeld als je een 45-5 verdeling, voorstelt), in welke mate zou je dan trots zijn (of spijt hebben).

Allereerst werd gevonden dat er meer spijt geanticipeerd werd over de oneerlijke situatie dan in de eerlijke situatie. Daarnaast werd er meer trots geanticipeerd over een eerlijke situatie dan een oneerlijke situatie. Bij de eerlijke situatie waar trots werd geanticipeerd, werd er meer geld verdeeld naar de andere deelnemer dan in de oneerlijke situatie waar trots werd geanticipeerd. Bij een oneerlijk situatie waar spijt werd geanticipeerd werd er meer geld verdeeld naar de andere deelnemer.

In lijn met de bevindingen van van der Schalk et al. (2012) wordt in dit onderzoek ook een interactie effect verwacht. Het effect van de geanticipeerde emoties op de bekentenis en de morele intenties zal afhangen van situatie waarover geanticipeerd zal worden ( = framing). Er zal eerder een bekentenis worden gedaan, en morele intenties zijn, als er spijt wordt geanticipeerd over een immorele gedraging dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd (H2a). Wanneer er trots word geanticipeerd over een morele gedraging, zal er eerder een bekentenis gedaan worden, en morele intenties zijn, dan wanneer er spijt of geen emotie wordt geanticipeerd (H2b).

Er zal exploratief onderzoek worden gedaan naar de attitude en de sociale norm die heerst rondom het illegaal downloaden. Het zou kunnen dat deze determinanten de anticipatie van de emotie overheersen.

Daarnaast zal exploratief gekeken worden naar de daadwerkelijk gedrag, namelijk het kiezen voor de link met informatie over illegale of legale downloadservices. Het zou kunnen dat de deelnemers aan het eind van het onderzoek kiezen voor meer informatie over legale downloadservice door de anticipatie van de emotie spijt over het illegaal downloaden, of door de anticipatie van de emotie trots over het legaal downloaden.

Tot slot wordt er exploratief onderzocht of er verschillen te vinden zijn in de mate waarin de emoties worden geanticipeerd over de verschillende gedragingen (legaal vs. illegaal downloaden). Het is mogelijk dat er minder spijt wordt geanticipeerd over de immorele gedraging van het illegaal downloaden dan er verwacht wordt.

10 2. Methode

2.1 Deelnemers en design

Er werden in totaal 194 deelnemers geworven. Psychologiestudenten konden participeren via de link van het DPMS; https://www.lab.uva.nl/. Andere deelnemers werden geworven via sociale media en konden meedoen via de link van Qualtrics. Er kon vanuit gegaan worden dat de steekproef, bestaande uit studenten/adolescenten, ervaring heeft met illegaal downloaden omdat deze groep beschouwd wordt als de grootste download gebruikers (Bahanovich & Callopy, 2007, aangehaald in, Jambon & Smetana, 2011). Het onderzoek werd online uitgevoerd. Om mee te kunnen doen dienden zij een computer of laptop met internet verbinding tot hun beschikking te hebben. Voor het behalen van de propedeuse zijn studenten aan de UvA verplicht mee te doen aan een aantal psychologische onderzoeken. Zij ontvangen voor de deelname punten ( = proefpersoonpunten). Voor dit onderzoek werd een kwart proefpersoonpunt toegekend.

Dit onderzoek had een 2 ( spijt vs. trots) x 2 (illegaal vs. legaal) +1 (controle) between-subject design. Elke deelnemer werd aselect toegewezen aan een van de vijf condities. De aselecte toewijzing werd mogelijk gemaakt door binnen het programma van software programma Qualtrics de optie gelijke aselecte randomisatie aan te vinken. Deze optie zorgde ervoor dat er vijf verschillende surveys automatisch gelijkmatig aselect werd gedistribueerd aan de deelnemers.

2.2 Materiaal

In dit experimenteel onderzoek werd de invloed van het anticiperen van emoties op de bekentenis op een eerdere immorele gedraging (= illegaal downloaden) en de intenties om illegaal te downloaden onderzocht. Er werden twee verschillende emoties (spijt vs. trots) gemanipuleerd over twee verschillende gedragingen (illegaal vs. legaal). Uit eerder onderzoek bleek dat de emoties spijt en trots over zowel moreel als immoreel gedrag kunnen worden geanticipeerd (van der Schalk et al., 2012; Ruedy et al. 2013).

Het onderzoek werd opgezet in Qualtrics, een softwareprogramma waarin surveys snel en gemakkelijk via het internet gedistribueerd kunnen worden aan de deelnemers. Voor het analyseren van de data werd het statistische programma SPSS, IBM versie 22.0 gebruikt.

11 Het was belangrijk dat het doel van het onderzoek niet direct zichtbaar werd voor de deelnemers. Om dit te voorkomen werd het onderzoek aangekondigd als een survey-onderzoek naar ‘Online media gebruik’ onder de studenten. De eerste vijftien vragen waren fillervragen en gingen over de hoeveelheid tijd die men besteedde aan diverse online media op de computer. Een voorbeeldvraag was; ‘Hoe vaak beluister je muziek via de computer/laptop?’ De deelnemers konden kiezen uit vijf verschillende antwoordopties; ‘1x in de maand.’, ‘1x per week.’, ‘(Bijna) dagelijks.’, ‘Meerdere keren per dag.’ of ‘Niet van toepassing.’ Door de manier van vraagstelling en de verschillende antwoordopties die geboden werden, zou het doel van het onderzoek naar online media gebruik geloofwaardiger kunnen zijn voor de deelnemers.

2.2.1 Anticipatie van emotie spijt over illegaal downloaden en legaal downloaden

Na de fillervragen vond in het onderzoek de daadwerkelijke manipulatie plaats. Dit onderdeel van het onderzoek werd aangekondigd als de ervaring met het downloaden van media bestanden via een p2p-netwerk, om de priming van de manipulatie te verbloemen. De deelnemers kregen eerst een introductie te lezen over de stand van zaken in Nederland omtrent het illegaal downloaden. Sinds april 2014 wordt het downloaden van auteursrechtelijk beschermde bestanden via een p2p-netwerk als illegaal beschouwd.

In de controle conditie kregen de deelnemers alleen de introductie te zien over de stand van zaken met betrekking tot het illegaal downloaden. Het was niet mogelijk om stellingen te formuleren waarin een neutrale emotie gemanipuleerd zou worden. De stellingen die de deelnemers in de andere condities te zien kregen, bevatten de manipulatie van de emoties spijt of trots over zowel de immorele gedraging (= illegaal downloaden) als de morele gedraging (= legaal downloaden). Afhankelijk van de conditie waarin de deelnemers waren toebedeeld, kregen ze drie of geen stellingen te zien.

Bij de manipulatie van de geanticipeerde emotie spijt over de immorele gedraging (= illegaal downloaden) kregen de deelnemers een drietal stellingen te zien. Deze stellingen bevatten naast de emotie spijt, ook de synoniemen voor deze emotie: ‘Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar spijt van hebben.’, ‘Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik me daar rot over voelen.’ en ‘Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik me daar schuldig over voelen.’

12 De stellingen over de morele handeling (= legaal downloaden) bevatten dezelfde geanticipeerde emotie en synoniemen als bij de immorele handeling (= illegaal downloaden). ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar spijt van hebben.’, ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden of gebruiken zou ik me daar rot over voelen.’ en ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden zou me daar schuldig over voelen.’ Deze stellingen werden beoordeeld met de Likert schaal; waarbij een score van 1 = helemaal mee oneens en een score van 7 = helemaal mee eens.

2.2.2 Anticipatie van emoties trots over illegaal downloaden en legaal downloaden

Voor de manipulatie van de geanticipeerde emotie trots over de immorele gedraging (= illegaal downloaden) kregen de deelnemers ook een drietal stellingen te zien. Deze stellingen bevatten naast de emotie trots, ook de synoniemen voor deze emotie. ‘Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar trots op zijn.’, ‘Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar tevreden over zijn.’ en ‘ Als ik in de toekomst illegale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar een voldaan gevoel aan over houden.’

De stellingen over de morele handeling (= legale downloaden) bevatten dezelfde geanticipeerde emoties en synoniemen als bij de immorele handeling (= illegaal downloaden). ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden of gebruiken, zou ik daar trots op zijn.', ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden of gebruiken zou ik daar tevreden over zijn.’ en ‘Als ik in de toekomst legale media zou downloaden of gebruiken zou ik daar een voldaan aan over houden.’ Deze stellingen werden eveneens beoordeeld met de Likert schaal; waarbij een score van 1 = helemaal mee oneens en een score van 7 = helemaal mee eens.

2.2.3 Bekentenis

Er werd onderzocht of de anticipatie van de emoties spijt of trots zou leiden tot een bekentenis van een eerdere immorele gedraging, en de intenties om in de toekomst illegaal te willen downloaden. De bekentenis en de intenties waren de twee afhankelijke variabelen die gemeten werden in dit onderzoek

Voor de meting van de bekentenis over het illegaal downloaden van muziek, games, films en series kregen de deelnemers per mediabestand (= X) dezelfde vragen; ‘Heb je weleens X gedownload?’ De antwoordopties op deze vraag sloten aan op de introductie over

13 de stand van zaken in Nederland omtrent het downloaden via een onbetrouwbare bron, namelijk dat dit sinds april 2014 als illegaal wordt beschouwd. De deelnemers konden kiezen uit de antwoorden, ‘Ja, ook na april 2014.’, ‘Ja, maar alleen voor april 2014.’, ‘Nee, nooit.’ of ‘Ik weet het niet meer.’

Om het antwoord te specificeren werd een vervolgvraag gesteld; ‘Zo, ja hoe heb je dit gedaan?’ Hier waren de antwoordopties; ‘Illegaal,’ ‘Legaal,’ ‘Beide’ (zowel illegaal als legaal)’, of ‘Niet van toepassing.’ Doordat de bekentenismeting werd opgedeeld door deze twee vragen, zou er vertekening in antwoorden voorkomen kunnen worden. Daarnaast was de volgorde waarin de vragen per mediabestand werden gepresenteerd via Qualtrics, ook gerandomiseerd. Sommigen kregen bijvoorbeeld eerst de vraag te zien over games en de anderen juist eerst over films, series of muziek. De reden hiervoor was om aan te kunnen tonen dat de volgorde waarin de vragen werden gesteld niet van belang was om de invloed van de geanticipeerde emoties op de bekentenis te kunnen laten zien.

Het maken een bekentenis werd gecodeerd en ingevoerd in het statistische programma SPSS, ‘Bekennen’ = 1. Men deed een bekentenis als er op de vraag ‘Heb je weleens X gedownload?’, werd geantwoord met de optie; ‘Ja, ook na april 2014.’, of met de antwoordoptie; ‘Ja, maar alleen voor april 2014.’ in combinatie met het antwoord; ‘Illegaal’ op de vraag ‘Zo, ja hoe heb je dit gedaan?’. Uit eerder onderzoek is gebleken dat de optie voor de gedeeltelijke bekentenis het meest wordt gekozen (Peer, Acquisti & Shalvi, 2014). In dit onderzoek zouden de deelnemers bij de antwoordoptie 'Beide (zowel illegaal als legaal)' een gedeeltelijke bekentenis doen. Om te voorkomen dat er een plafond-effect zou ontstaan werd er alleen de antwoordoptie 'Illegaal' gecodeerd als bekentenis. De deelnemers die geantwoord hadden met ‘Ik weet het niet’ in combinatie met het antwoord ‘Niet van toepassing’ zijn als ontbrekende waarden genoteerd, missing values = (99) genoteerd. Alle overige combinaties van antwoordopties tussen de vragen werden als ‘Niet bekennen’ = 0 gecodeerd.

2.2.4 Intenties

Net als in het voorgaand onderzoek van Wang en Mcclung (2012) werd ook hier de intentie om illegaal te willen downloaden gemeten. In dit onderzoek werd daarnaast ook de intentie om legaal te willen downloaden gemeten. Door middel van de stellingen; ‘In de komende twee maanden zou ik graag illegaal willen downloaden.’ en ‘In de komende twee maanden zou ik graag legaal willen downloaden,’ werden deze intenties gemeten. Dit werd

14 beoordeeld doormiddel van een Likert schaal waarbij 1 = helemaal mee oneens en 7= helemaal mee eens.

2.2.5 Attitude

In dit onderzoek werd de attitude van de deelnemers exploratief onderzocht. Voordat de meting plaatsvond, kregen de deelnemers nog een aantal fillervragen die gingen over online media gebruik op de smartphone. Een voorbeeldvraag was; ‘Gemiddeld genomen, gebruik ik mijn smartphone meer voor online media, dan voor bellen.’ Deze vragen pasten in het thema van het onderzoek, en vielen dus niet op als fillervragen voor de respondent. Deze vragen hadden als functie om te voorkomen dat er een contexteffect kon plaatsvinden door de manipulatie van de geanticipeerde emoties op de daadwerkelijke attitude van de deelnemer (Van der Pligt & Blankers, 2013). Voor de meting van de attitude werden de volgende vragen gesteld; ‘Illegaal downloaden via een p2p-netwerk, helpt mij geld besparen.’, ‘Ik kan via een p2p-netwerk sneller aan mediabestanden komen, dan wanneer ik deze download via een betaalde online dienst.', ‘Het is immoreel om gratis te downloaden via een p2p-netwerk.' en ‘Illegaal downloaden is niet een vorm van stelen.' De deelnemers gaven aan in hoeverre ze het met de stellingen eens waren door middel van een Likert schaal, waarbij een score van 1 = helemaal mee oneens en een score van 7 = helemaal mee eens. Voor de meting van de attitude werden de scores van de attitude vragen bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal ‘attitude’ vragen.

Voordat de betrouwbaarheidsanalyse werd uitgevoerd, werd de vraag; ‘Het is immoreel om gratis te downloaden via een p2p-netwerk.' omgescoord. Uit een betrouwbaarheidsanalyse bleek dat de ‘attitude’ schaal een matige betrouwbaarheid had, α =.64.

2.2.6 Sociale Norm

De sociale norm omtrent illegaal downloaden werd ook exploratief onderzocht door middel van de volgende stellingen; ‘De mensen die belangrijk voor me zijn zouden het goedkeuren als ik download via een p2p-netwerk.’en ‘De mensen waarvan ik hun mening belangrijk vind, zouden het goedkeuren als ik via een p2p-netwerk download.’. Deze stellingen werden beoordeeld door middel van een Likert schaal waarbij een score van 1 = helemaal mee oneens en een score van 7 = helemaal mee eens. Voor de meting van de sociale norm werden de scores van de sociale norm stellingen bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal ‘sociale norm’ vragen

Uit een betrouwbaarheidsanalyse bleek dat de ‘sociale norm’ schaal, een goede betrouwbaarheid had, α =.96.

15 2.2.7 Daadwerkelijk gedrag

In dit onderzoek werd het daadwerkelijk gedrag exploratief onderzocht. Aan het eind van het onderzoek kregen de deelnemers de keuzeoptie om meer informatie te kunnen winnen over een legale downloadservices of een illegale downloadservice. De deelnemers kregen links te zien waarop zij konden klikken. Voor meer informatie over de legale downloadservice kon men klikken op de link; http://pc-en-internet.infonu.nl/tips-en-tricks/40917-hoe-legaal-downloaden.html, en voor meer informatie over de illegale downloadservice kon men klikken op de link; http://www.vn.nl/Archief/Media/Artikel-Media/Illegaal-downloaden.htm.

2.3 Procedure

Het onderzoek werd online uitgevoerd zodat de deelnemers de vragenlijst thuis op de computer of laptop konden invullen. Met behulp van een muisklik konden zij hun antwoordopties aangeven.

Alle deelnemers kregen allereerst een informed consent te lezen waarna men akkoord ging met de voorwaarden en het onderzoek kon beginnen. Er volgde een mededeling, dat tijdens het onderzoek geen andere programma’s tegelijk aan konden staan omdat er een gevaar bestond dat het onderzoek zou kunnen vastlopen. Daarnaast werd vriendelijk verzocht om het bureau of de tafel voor zover het mogelijk was leeg te maken en de mobiele telefoon uit te schakelen. De reden hiervoor was om de kans op afleiding te minimaliseren zodat er vanuit kon worden gegaan dat de deelnemers geconcentreerd mee zouden doen.

In het onderzoek werd elke vraag op een nieuwe pagina getoond. De deelnemers moesten na het beantwoorden van de vraag op het knopje ‘verder’ klikken, dat zich rechtsonder de pagina bevond. Als een vraag niet werd beantwoord, kregen de deelnemers een melding met het verzoek om alsnog de vraag in te vullen. Alleen dan kon het onderzoek vervolgd worden.

Tot slot werd er aangekondigd dat er nog een paar korte persoonlijke vragen volgden. Dit waren o.a. de demografische gegevens, zoals leeftijd, geslacht en opleiding, maar ook de vraag of men meer informatie wilde hebben over zowel legaal als illegaal downloaden. Daarnaast werd nog gevraagd of men voor aanvang van het onderzoek al op de hoogte was van het feit dat het downloaden via een onbetrouwbare bron sinds april 2014 in Nederland illegaal is. Ter manipulatie check werd er gevraagd aan de deelnemers of ze serieus hebben meegedaan aan het onderzoek. Ook werd gevraagd of zij enig idee hadden wat het werkelijke doel van het onderzoek zou kunnen zijn geweest. Aan het eind van het onderzoek kregen de deelnemers vervolgens de gelegenheid om op- of aanmerkingen te maken over het

16 onderzoek. De deelnemers die meededen voor proefpersoonpunten vulden nog hun studentnummer in. Deze werd pas toegekend nadat de data was gecontroleerd op serieuze deelname.

In totaal duurde het onderzoek ongeveer 15 minuten, maar voor de deelnemers in de controle-conditie duurde het onderzoek wat korter. Zij kregen immers niet de manipulatie vragen te zien. Tot slot werd de debriefing per mail verzonden naar alle deelnemers. Hierin werd het daadwerkelijke doel van het onderzoek vermeld.

3. Resultaten

In totaal hadden 128 proefpersonen het onderzoek daadwerkelijk voltooid. Bij de deelnemers die het onderzoek niet hadden voltooid was de gemiddelde afname tijd van het onderzoek gemiddeld of extreem kort (0m5sec) of extreem lang (6h21m2sec). Hieruit zou geconcludeerd kunnen worden dat bij deze deelnemers het onderzoek vastliep.

De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 24.47 (SD = 7.01) en had een range van 18 tot 76 jaar. Middels een boxplot werd gekeken naar outliers van de leeftijd van de deelnemers. Vijf deelnemers hadden een leeftijd hoger dan 34 jaar. Deze zijn verwijderd uit de dataset omdat ze niet representatief waren voor de doelpopulatie van het onderzoek, namelijk de studenten. Daarnaast zijn er nog vijf deelnemers verwijderd uit de dataset, omdat zij nog nooit student zijn geweest.

Uiteindelijk waren er 118 deelnemers overgebleven voor verdere analyses, 46 mannen en 72 vrouwen. Hiervan waren 83 deelnemers studenten, waarvan 13 psychologiestudenten. De overige 34 deelnemers waren geen student meer, maar hadden wel een MBO, HBO of WO opleiding afgemaakt. Uit een chi kwadraat analyse is gebleken dat de verdeling van de afgestudeerden en de studenten gelijk was verdeeld over de condities, Chi-kwadraat (4) = 2.569, p = .632, Cramer’s V = .148 (zie Tabel 1).

Uit deze steekproef bleken 70 (59.3%) deelnemers voorafgaand aan het onderzoek op de hoogte te zijn geweest over de nieuwe wetgeving rondom het downloaden van illegale content. Voor de overige 48 (40.7%) deelnemers werd dit pas duidelijk gedurende het onderzoek.

Tabel 1. Overzicht van de Verdeling tussen Student en Afgestudeerden in de Verschillende Condities.

17 Verdeling

Conditie Student Afgestudeerden Totaal

Controle 15 8 23

Spijt & Illegaal 22 7 29

Spijt & Legaal 15 9 24

Trots & Illegaal 17 4 21

Trots & Legaal 15 6 21

Total 84* 34 118

*Noot: Van de 84 studenten waren er 34 psychologie student.

3.1 Manipulatiechecks

Alle deelnemers in de analyse gaven aan serieus te hebben meegedaan aan het onderzoek. Daarnaast werd door niemand het daadwerkelijke doel van het onderzoek geraden.

3.1.1 Geanticipeerde emoties spijt en trots

Voor de manipulatie van de geanticipeerde emoties spijt en trots werd er voor elke emotie ook synoniemen gebruikt. De deelnemers in de emotie condities kregen in totaal drie stellingen te zien waarin de emotie werd gemanipuleerd. Om te checken of de manipulatie was geslaagd, werd er in SPSS onderzocht of de deelnemers in de emotie conditie de stellingen hebben gelezen en beoordeeld. Hieruit bleek dat alle deelnemers de stellingen hebben gelezen en beoordeeld.

Daarnaast werd er gecheckt of de deelnemers de synoniemen de emotie spijt en trots even hoog hadden beoordeeld (zie Tabel 2a & Tabel 2b).

Tabel 2a. Gemiddelde Geanticipeerde Spijt (met standaarddeviatie) in de verschillende Gedrag Condities (Illegaal vs. Legaal).

18 Tabel 2b. Gemiddelde Geanticipeerde Trots (met standaarddeviatie) in de verschillende Gedrag Condities (Illegaal vs. Legaal).

Middels een Repeated-Measures ANOVA werden de verschillen tussen de synoniemen (spijt, rot, schuldig; trots, tevreden, voldaan) per conditie (illegaal vs. legaal) getoetst.

Voor de emotie spijt in de illegale conditie liet de Mauchly’s test zien dat de assumptie van sphericiteit werd geschonden, χ2(2) = .37, p < .001, daarom zijn de vrijheidsgraden Greenhouse-Geisser (ε = .53) gecorrigeerd. Uit de resultaten bleek echter dat de synoniemen niet van elkaar verschilden. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de synoniemen voor spijt in de illegale conditie in gelijke mate geanticipeerd werd.

Voor de emotie spijt in de legale conditie werd voldaan aan de assumptie van sphericiteit, χ2(2) = .83, p = .129. Uit de resultaten bleek dat de synoniemen in de legale conditie ook niet van elkaar verschilden. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de synoniemen voor spijt in de legale conditie in gelijke mate geanticipeerd werd.

Gedrag Emotie en Synoniemen Illegaal (N = 29) Legaal (N = 24) Spijt 1.72 (.19) 1.79 (.21) Rot 1.79 (.21) 1.92 (.24) Schuldig 1.83 (.21) 1.88 (.30) Gemiddelde 1.78 (.19) 1.86 (.18) Gedrag Emotie en Synoniemen Illegaal (N = 21) Legaal (N = 21) Trots 2.36 (.21) 3.75 (.40) Tevreden 3.41 (.29) 4.55 (.28) Voldaan 3.14 (.27) 4.45 (.29) Gemiddelde 2.97 (.23) 4.25 (.29)

19 Er kan geconcludeerd worden dat de manipulatie van spijt geslaagd is. De synoniemen werden in beide condities (illegaal vs. legaal) even hoog gescoord, waardoor de beïnvloeding van de emotie spijt met de synoniemen eenduidig was voor de deelnemer.

Voor de emotie trots in de illegale conditie werd voldaan aan de assumptie van sphericiteit, χ2(5) = .90, p = .774. Uit de resultaten bleek dat de synoniemen van elkaar verschilden F(2, 42) = 10.48, p < .001. Contrasten lieten zien dat ‘trots’ (M = 2.36, SD = .21) significant lager werd gescoord dan ‘tevreden zijn’ (M = 2.36, SD = .21) en ‘voldaan gevoel’ (M = 3.14, SD = .29); F(1, 21) = 17.44, p < .001. Het verschil tussen ‘tevreden’ en ‘voldaan‘ was niet significant. Hieruit kan geconcludeerd worden dat deelnemers de emotie trots in de illegale conditie als een andere emotie beschouwd dan de synoniemen.

Voor de emotie trots in de legale conditie liet de Mauchly's test zien dat de assumptie van sphericiteit werd geschonden, χ2(2) = .63, p = .015, daarom zijn de vrijheidsgraden Greenhouse-Geisser (ε = .53) gecorrigeerd. Uit de resultaten bleek dat ook hier de synoniemen van elkaar verschilden, F(1.46, 27.70, 21) = 17.44, p = .024. De contrasten lieten zien dat ‘trots’ (M = 3.75, SD = .40) significant lager werd gescoord dan ‘tevreden zijn’ (M = 4.55, SD = .28) en ‘voldaan gevoel’ (M = 4.45, SD = .29); F(1, 19) = 5.38, p = .032. Het verschil tussen ‘tevreden’ en ‘voldaan’ was niet significant. Hieruit kan geconcludeerd worden dat deelnemers de emotie trots ook in de legale conditie als een andere emotie beschouwd dan de synoniemen.

Voor de emotie trots kan worden geconcludeerd dat de synoniemen geen toegevoegde waarde hebben gehad om de beïnvloeding van de emotie trots kracht bij te zetten. De manipulatie van trots is gedeeltelijk geslaagd, omdat de deelnemers niet beïnvloed werden door een eenduidige emotie.

Voor het analyseren van de onderzoeksresultaten werd er rekening gehouden met het onderzoeksdesign, 2 ( spijt vs. trots) x 2 (illegaal vs. legaal) +1 (controle). Doordat het design slechts een controle conditie bevat, werd dit opgedeeld. De emotie-condities werden als gevolgd gecodeerd; ‘controle = 1,’ ‘spijt = 2,’ ‘trots = 3’. Voor het toetsen van het hoofdeffect van emotie, werden deze drie condities opgenomen voor de analyses van de afhankelijke variabelen.

De gedrag-condities werden als volgt gecodeerd; ‘controle = 1,’ ‘illegaal = 2,’ ‘legaal = 3’. Voor de toetsing van het hoofdeffect van gedrag, werden deze drie condities opgenomen voor de analyses van de afhankelijke variabelen.

20 Voor het toetsen van het interactie effect tussen emotie en gedrag zijn alle condities meegenomen, met uitzondering van de controle conditie.

3.2 Bekentenissen

De resultaten van de bekentenis van illegaal downloaden worden per media-typen weergegeven over de verschillende condities (zie Tabel 3). Het totaal aantal deelnemers verschilt per conditie, omdat het aantal deelnemers dat als vermiste waarden werd gecodeerd per conditie varieerde.

Tabel 3. Aantal Deelnemers (N/Totaal N)) die een Bekentenis deden (in Percentage) over Illegaal Downloaden van Verschillende Media-typen, per Conditie.

Door middel van de Chi-kwadraat toets, werden de hypotheses 1a & 1b, 2a & 2b getoetst. (H1a); ‘Er wordt verwacht dat wanneer er spijt wordt geanticipeerd er eerder een bekentenis gedaan zal worden, dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd.’ (H1b); ‘Er wordt een verschil verwacht tussen de emotie trots en geen emotie; wanneer er trots wordt geanticipeerd zal dit eerder leiden tot een bekentenis dan wanneer er geen emotie wordt geanticipeerd.’

(H2a); ‘Er zal eerder een bekentenis worden gedaan, als er spijt wordt geanticipeerd over een immorele gedraging dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd.’ (H2b); ‘Wanneer er trots word geanticipeerd over een morele gedraging, zal er eerder een bekentenis gedaan worden, en morele intenties zijn, dan wanneer er spijt of geen emotie wordt geanticipeerd.’.

Conditie

Media-type Controle Spijt & Illegaal Spijt & Legaal Trots & Illegaal Trots & Legaal Games 5/22(22.7%) 9/28(32.1%) 5/23(21.7%) 7/19(36.8%) 2/21(9.5%) Muziek 11/23(47.7%) 16/27(59.3%) 7/24(29.2%) 11/21(52.4%) 9/21(42.9%) Films Series 11/23(47.7%) 9/22(40.9%) 14/26(53.9%) 11/26(42.3%) 10/24(41.7%) 7/24(29.2%) 14/21 (66.7%) 12/21(57.1%) 13/21(61.9%) 10/21(47.6%) Gemiddelde 39.8% 46.9% 30.4% 53.3% 40.5%

21 Voor de analyse van het hoofdeffect van emoties op de bekentenis van verschillende media-typen, was de emotie-conditie de onafhankelijke variabele (spijt, trots, controle). Bij geen van de media-typen werd een hoofdeffect van de geanticipeerde emotie op de bekentenis gevonden (games: Chi-kwadraat(2) = .36, p = .837, Cramer’s V = .06; muziek: Chi-kwadraat (2) = .08, p = .962, Cramer’s V = .03; films: Chi-kwadraat (2) = 2.87, p = .239, Cramer’s V = .16; series: Chi-kwadraat (2) = 2.55, p = .280 , Cramer’s V = .1). Er werd geen verschil gevonden tussen het anticiperen van emoties op de bekentenis van een eerdere overtreding. Hypotheses 1a & 1b worden niet bevestigd.

Voor de analyse van het hoofdeffect van gedrag op de bekentenis van verschillende media-typen, was de gedrag-conditie (illegaal, legaal, controle) de onafhankelijke variabele. Hier werd ook geen hoofdeffect gevonden van gedrag op de bekentenis van verschillende media-typen (games: kwadraat (2) = .41, p = .131, Cramer’s V = .19.; muziek: Chi-kwadraat (2) = 4.02, p = .134, Cramer’s V = .19; films: Chi-Chi-kwadraat (2) = 1.09, p = .579, Cramer’s V = .10; series: Chi-kwadraat (2) = 1.22 , p = .545 , Cramer’s V = .10).

Voor de analyse van het interactie effect waren de emotie- (spijt vs. trots) en gedrag- conditie (illegaal vs. legaal) samen de onafhankelijke variabelen. Bij geen van de mediatypen werd een interactie-effect gevonden van de emotie en gedrag op de bekentenis (games: Chi-kwadraat (1) = 2.91 , p = .590 , Phi = -.58; muziek: Chi-Chi-kwadraat (1) = .06, p = .808 , Phi = .03; films: Chi-kwadraat (1) = 2.45 , p = .117, Phi = .17; series: Chi-kwadraat (1) = 2.49 , p = .114 , Phi = .17). Hypothese 2a en 2b worden niet bevestigd.

3.3 Intenties

3.3.1 Illegaal downloaden

De resultaten van de intenties om illegaal te downloaden worden per media-typen weergegeven (zie Tabel 4). Hypotheses 1a & 1b, 2a & 2b worden hier getoetst. (H1a); ‘Er wordt verwacht dat wanneer er spijt wordt geanticipeerd er morele intenties zal zijn om minder illegaal en meer legaal te willen downloaden wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd.’ (H1b); ‘Er wordt een verschil verwacht tussen de emotie trots en geen emotie; wanneer er trots wordt geanticipeerd zal dit eerder leiden tot morele intenties dan wanneer er geen emoties worden geanticipeerd.’

(H2a); ‘Er zullen er eerder morele intenties zijn, als er spijt wordt geanticipeerd over een immorele gedraging dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd. (H2b);

22 ‘Wanneer er trots word geanticipeerd over een morele gedraging, zullen er eerder morele intenties zijn, dan wanneer er spijt of geen emotie wordt geanticipeerd.’

Tabel 4a. Gemiddelde (met standaarddeviatie) Intentie om Illegaal te Downloaden per media-type, Over de Verschillende Condities.

Voor de analyse van de intenties om illegaal te willen downloaden werd beoogd een variantie-analyse uit te voeren, met als onafhankelijke variabele de emoties (spijt, trots, controle) en/of gedrag (illegaal, legaal, controle). Echter werd de assumptie van de normale verdeling over de intentie schalen bij alle mediatypen geschonden (games: D(118) = .41, p <.0005 muziek: D(118) = .41, p <.0005; films: D(118) = .21, p <.0005; series: D(118) = .22, p <.0005). Logischerwijs zou er gekozen kunnen worden voor een non-parametrische test (bijv, Kruskal Wallis test), maar binnen deze test kunnen er geen interactie effecten worden

getoetst. Door de 7-punts schaal op te delen in categorieën, kon door middel van een Chi-kwadraat toets, alle hypothesen getoetst worden.

De schaal werd opgedeeld in deelnemers die wel of niet illegaal willen downloaden. De ‘wel’ – categorie werd gecodeerd als wel > 4. De ‘niet’-categorie werd gecodeerd als niet < 4. Deelnemers die op de intentie schaal een 4 hadden gescoord zijn als ontbrekende

waardes gecodeerd, missing = 99. De resultaten van de intentie om illegaal te willen

downloaden, na codering, zijn per media-typen over de verschillende condities weergegeven (zie Tabel 4a).

Conditie Media-bestand Controle (N=23) Spijt & Illegaal (N=29) Spijt & Legaal (N=24) Trots & Illegaal (N=21) Trots & Legaal (N=21) Games 1.74 (.32) 1.97 (.30) 1.67 (.32) 1.24 (.12) 1.62 (.30) Muziek 4.00 (.53) 3.69 (.43) 3.29 (.50) 3.33 (.50) 4.38 (.52) Films Series 4.57 (.56) 4.65 (.54) 4.24 (.47) 3.97 (.48) 3.42 (.51) 3.33 (.51) 4.00 (.57) 3.76 (.57) 5.24 (.48) 5.05 (.54) Totaal 14.96 (1.95) 13.87 (1.68) 11.71 (1.84) 12.33 (1.76) 16.29 (1.84)

23 Tabel 4b. Aantal Deelnemers (N/Totaal N)) die de Intentie hadden om Illegaal te Downloaden (in Percentage) van Verschillende Media-typen, per Conditie.

Bij de media-type, games werd geen analyse uitgevoerd omdat het aantal deelnemers die de intentie hadden om illegaal te willen downloaden heel klein was. Hierdoor werd een assumptie van de Chi-kwadraat toets geschonden ( N > 5, per cel).

Uit een Chi-kwadraat toets, met als onafhankelijke variabele de emoties (spijt, trots, controle), bleek bij geen van de media-typen werd een hoofdeffect van de geanticipeerde emotie op de intenties gevonden (muziek: Chi-kwadraat (2) = .81 , p = .668, Cramer’s V = .09; films: Chi-kwadraat (2) = 2.61, p = .271, Cramer’s V = .15; series: Chi-kwadraat (2) = 4.37, p = .113, Cramer’s V = .20). Er werd geen effect gevonden van het anticiperen van emoties op de morele intenties om minder illegaal te downloaden, hypothese 1a & 1b worden niet bevestigd.

Uit een Chi-kwadraat toets, met als onafhankelijke variabele het gedrag (illegaal, legaal, controle) bleek er geen hoofdeffect te zijn van gedrag op de intenties van

verschillende media-typen (muziek: Chi-kwadraat (2) = .67, p = .716, Cramer’s V = .08; films: Chi-kwadraat (2) = .63, p = .728, Cramer’s V = .08; series: Chi-kwadraat (2) = 1.85, p = .397, Cramer’s V = .13).

Voor het analyseren van het interactie effect waren de emotie- (spijt vs. trots) en gedrag- conditie (illegaal vs. legaal) samen de onafhankelijke variabelen. Bij geen van de mediatypen werd een interactie-effect gevonden van de emotie en gedrag op de intenties (muziek: Chi-kwadraat (1) = .14, p = .706, Phi = .04; films: Chi-kwadraat (1) = 2.04, p = .154, Phi = -.15; series: Chi-kwadraat (1) = 2.16, p = .106, Phi = -.17). Hieruit kan

Conditie

Media-type

Controle Spijt & Illegaal Spijt & Legaal Trots & Illegaal Trots & Legaal Games 2/23 (8.7%) 3/27 (11.1%) 2/23 (8.7%) 0/21 (0.0%) 1/19 (5.3%) Muziek 12/22(54.6%) 14/29(48.3%) 8/22 (36.4%) 7/18 (38.9%) 10/18(55.6%) Films 15/23(65.2%) 17/29(58.6%) 8/21 (38.1%) 12/21 (57.1%) 14/19(73.9%) Series 15/22(68.9%) 14/28(50.0%) 9/23 (39.1%) 11/21 (52.4%) 15/21(71.4%) Gemidde-de 49.4% 42.0% 30.6% 37.1% 51.6%

24 geconcludeerd worden dat het anticiperen van emoties niet lijkt af te hangen van de situatie waarover geanticipeerd wordt, om tot morele intenties te komen. Hypothese 2a en 2b worden niet bevestigd.

3.3.2 Legaal downloaden

De resultaten van de intenties om legaal te downloaden worden per media-typen weergegeven (zie Tabel 5a).

Tabel 5a. Gemiddelde (met standaarddeviatie) Intentie om Legaal te Downloaden per media-type, Over de Verschillende Condities.

Voor een variantie-analyse over het legaal downloaden werd ook de assumptie voor de normaal verdeling geschonden (games: D(118) = .37, p <.0005 muziek: D(118) = .19, p <.0005; films: D(118) = .21, p <.0005.;series: D(118) = .21, p <.0005). Ook hier werd de schaal opgedeeld in twee categorieën, zodat er middels een Chi-kwadraat toets alle

hypothesen getoetst kunnen worden; deelnemers die wel legaal willen downloaden, ‘wel’ > 4 en de deelnemers die niet legaal willen downloaden, ‘niet’ < 4. Deelnemers die op de intentie schaal een 4 hadden gescoord werden als missing gecodeerd. De resultaten van de intentie om legaal te willen downloaden, na codering, worden per media-typen over de verschillende condities weergegeven (zie Tabel 5b).

Tabel 5b. Aantal Deelnemers (N/Totaal N) die de Intentie hadden om Illegaal te Downloaden (in Percentage) van Verschillende Media-typen, per Conditie.

Conditie Media-bestand Controle (N=23) Spijt & Illegaal (N=29) Spijt & Legaal (N=24) Trots & Illegaal (N=21) Trots & Legaal (N=21) Games 2.39 (.45) 2.03 (.36) 1.96 (.31) 2.00 (.33) 2.71 (.50) Muziek 3.83 (.54) 3.55 (.44) 3.63 (.50) 3.29 (.54) 4.10 (.53) Films Series 3.57 (.50) 3.48 (.49) 2.69 (.36) 2.93 (.40) 3.63 (.46) 3.67 (.48) 2.81 (.44) 3.43 (.52) 2.81 (.43) 2.86 (.50) Totaal 13.27(1.98) 11.20 (1.56) 12.89 (1.75) 11.53 (1.83) 12.48 (1.96)

25 Ook hier werd de assumptie geschonden bij het media-type, games. Er waren te weinig deelnemers in een cel (N < 5), waardoor er geen analyse uitgevoerd kon worden over dit media-type.

Uit een Chi-kwadraat toets, met als onafhankelijke variabele de emoties (spijt, trots, controle), bleek bij geen van de media-typen een hoofdeffect te zijn van emoties op de intenties (muziek: Chi-kwadraat (2) = .19 , p = .908, Cramer’s V = .04; films: Chi-kwadraat (2) = 2.78, p = .249, Cramer’s V = .16; series: Chi-kwadraat (2) = .44, p = .804, Cramer’s V = .06). Er werd geen verschil gevonden in emoties op de morele intenties, hypothese 1a & 1b worden niet bevestigd.

Uit een Chi-kwadraat toets, met als onafhankelijke variabele het gedrag (illegaal, legaal, controle) bleek er geen hoofdeffect te zijn van gedrag op de intenties van

verschillende media-typen (muziek: Chi-kwadraat (2) = .34, p = .842, Cramer’s V = .06; films: Chi-kwadraat (2) = 3.69, p = .188, Cramer’s V = .19; series: Chi-kwadraat (2) = .45, p = .800, Cramer’s V = .06).

Voor het analyseren van het interactie effect waren de emotie- (spijt vs. trots) en gedrag- conditie (illegaal vs. legaal) samen de onafhankelijke variabelen. Bij geen van de mediatypen werd een interactie-effect gevonden van de emotie en gedrag op de intenties (muziek: Chi-kwadraat (1) = .17, p = .677, Phi = .04; films: Chi-kwadraat (1) = .41, p = .522, Phi = .07; series: Chi-kwadraat (1) =.01, p = .977, Phi = .01). Ook hier kan geconcludeerd worden dat het anticiperen van emoties niet lijkt af te hangen van de situatie waarover geanticipeerd wordt, om tot morele intenties te komen. Hypothese 2a en 2b worden niet bevestigd.

Conditie

Media-type

Controle Spijt&Illegaal Spijt&Legaal Trots&Illegaal Trots&Legaal

Games 5/21(23.8%) 4/28 (14.3%) 3/22 (13.6%) 3/20 (15.0%) 5/18 (27.8%) Muziek 9/21 (42.9%) 10/24(41.7%) 8/22 (36.4%) 6/18 (33.3%) 11/21(52.4%) Films 10/21(47.6%) 6/27 (22.2%) 10/22(45.5%) 5/19 (26.3%) 5/19 (26.4%) Series 9/21 (42.9%) 9/29 (31.0%) 9/22 (40.9%) 8/20 (40.0%) 6/20 (30.0%) Gemiddel-de 39.3% 27.3% 34.1% 28.7% 34.2%

26 3.4 Exploratief onderzoek

3.4.1 Attitude en Sociale norm

In dit onderzoek wordt de attitude en de sociale norm exploratief onderzocht. Deze vragen werden pas na een aantal fillervragen gesteld, omdat de manipulatie van de emoties nog invloed zouden kunnen hebben op de meting van de attitude en de sociale norm. Om te onderzoeken of deze manipulatie daadwerkelijk niet meer van invloed is geweest op de attitude of de sociale norm, zijn er variantie-analyses uitgevoerd, met als onafhankelijke variabele de condities (controle; spijt&illegaal; spijt&legaal; trots&illegaal; trots&legaal).

Voordat de totale attitude score werd berekend, werd de stelling ‘Het is immoreel om gratis te downloaden’ omgescoord.’ Voor de totale attitude score werden de scores op de vier attitude vragen bij elkaar opgeteld en vervolgens gedeeld door het aantal items.

Uit de variantie-analyse bleek dat de gemiddelde score op de attitude vragen van de condities niet significant van elkaar verschilden, F(4,113) = .96, p = .431. Hieruit zou geconcludeerd kunnen worden dat er geen sprake is geweest van de beïnvloeding van de geanticipeerde emoties op de resultaten van de attitude. Het gemiddelde van de attitude score (M = 18.83, SD = 5.23) laat zien dat de deelnemers een vrij positieve attitude hadden ten opzichte van het illegaal downloaden (zie tabel 6).

Voor de totale score van de sociale norm, werden de scores op de twee sociale norm vragen bij elkaar opgeteld en ook gedeeld door het aantal items.

Uit deze variantie-analyse bleek ook dat er geen significante verschillen zijn, F(4,113) = .85, p = .498. Ook hier zou geconcludeerd kunnen worden dat er geen sprake is geweest van beïnvloeding van de geanticipeerde emoties op de resultaten van de sociale norm. Het gemiddelde van de sociale norm score ( M = 5.28, SD = 1.63) laat zien dat de deelnemers in zekere mate beïnvloed werden door de sociale norm die heerst omtrent het illegaal downloaden (zie Tabel 6).

Tabel 6. Gemiddelden (met standaarddeviatie) voor de Attitude en de Sociale Norm in de

verschillende Condities ( N = 118).

Variabelen

Conditie Attitude Sociale Norm Controle (N=23) 4.75 (1.34) 5.37 (1.41)

27 Spijt & Illegaal (N=29) 5.04 (1.38) 5.50 (1.68)

Spijt & Legaal (N=24) 4.35 (1.37) 4.88 (1.59) Trots & Illegaal (N=21) 4.60 (1.01) 5.55 (1.73) Trots & Legaal (N=21) 4.74 (1.37) 5.10 (1.73) Total 4.70 (1.29) 5.28 (1.63)

*Noot: De gemiddelden verschilden niet significant van elkaar (p > .05)

3.4.2 Attitude

De positieve attitude van de deelnemers omtrent het illegaal downloaden kan de mate waarin de emoties worden geanticipeerd hebben beïnvloed. Het kan zijn dat de positieve attitude er voor zorgt dat er minder spijt, maar juist meer trots wordt geanticipeerd als men illegaal download. Er werd een Pearson correlatie test uitgevoerd, met als variabelen de attitude en condities (spijt&illegaal, spijt&legaal, trots&illegaal, trots&legaal).

Er werd een sterk negatief verband gevonden tussen de attitude en de mate waarin de emotie spijt werd geanticipeerd over het illegaal downloaden, r = -.512, p = .005. Hoe positiever de attitude hoe minder spijt werd geanticipeerd over illegaal downloaden. In de overige condities werd er geen verband gevonden tussen de attitude en de mate waarin er emoties over een gedraging werden geanticipeerd.

3.4.3 Sociale Norm

De sociale norm kan voor de deelnemers bepalend zijn in hoeverre de emoties worden geanticipeerd. Wanneer de sociale norm een belangrijke rol speelt, kan er de emotie minder goed worden geanticipeerd. Er werd een Pearson correlatie test uitgevoerd om het verband te onderzoeken. Er zijn geen correlaties gevonden tussen de sociale norm en de emoties. De sociale norm kan dus niet invloed zijn geweest op de mate waarin de emoties spijt en trots werden geanticipeerd.

3.4.4 Daadwerkelijk Gedrag

Er is exploratief onderzoek gedaan naar het daadwerkelijk gedrag. De deelnemers konden kiezen om meer informatie te willen hebben over p2p-netwerken (illegale downloaddiensten) of legale download diensten. De resultaten van het gedrag (zie Tabel 7).

28 Tabel 7. Aantal Deelnemers (in Percentages) die op de Illegale vs. Legale Downloadservices links klikken.

Uit een Chi-kwadraat analyse, met als onafhankelijke variabele de emotie (spijt, trots, controle) bleek er geen verband was tussen emoties en de daadwerkelijke intentie, Chi-kwadraat (2) = .55, p = .759, Cramer’s V = .07. Er werd ook geen verband gevonden tussen gedrag (illegaal, legaal, controle) en de daadwerkelijke intenties, Chi-kwadraat (2) = .41, p = .817, Cramer’s V =.06. Voor het analyseren van het interactie effect waren de emotie- (spijt vs. trots) en gedrag- conditie (illegaal vs. legaal) samen de onafhankelijke variabelen. Er werd geen interactie-effect gevonden van de emotie en gedrag op het daadwerkelijk gedrag, Chi-kwadraat (1) = .36, p = .552, Phi = -.06. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de verschillen in gedrag niet verklaard kunnen worden door de manipulatie van emoties en gedrag.

3.4.5 De Mate van de Anticipatie van Trots en Spijt in de Verschillende Condities (legaal vs. illegaal)

Er werd exploratief onderzocht of er meer trots werd geanticipeerd over een morele gedraging ( = legaal downloaden) of over immorele gedragingen ( = illegaal downloaden). Er werd een nieuwe variabele gemaakt met het totaalgemiddelde van de score van de emotie trots. Hieruit bleek dat score normaal verdeeld was en de varianties gelijk waren over de groepen. Uit de groepsgewijze t-toets, met als onafhankelijke variabele het gedrag (legaal vs. illegaal), bleek dat er significant meer trots werd geanticipeerd over moreel gedrag (M = 4.19, SD = 1.08) dan over immoreel gedrag (M = 2.97, SD = 1.28), t(40.00) = -3.34, p = .002

Links

Conditie Illegaal Legaal

Controle (N=23) 9 (39.1%) 14 (60.9%) Spijt&Illegaal (N=29) 14 (48.3%) 15 (51.7%) Spijt&Legaal (N=24) 8 (33.3%) 16 (66.7%) Trots&Illegaal (N=21) 7 (33.3%) 14 (66.7%) Trots&Legaal (N=21) 13 (61.9%) 8 (38.1%) Total 51 (43.2%) 67 (56.8%)

29 , r = 0.47. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er eerder over een morele situatie trots wordt geanticipeerd dan over een immorele situatie.

Daarnaast werd onderzocht of er meer spijt werd geanticipeerd over moreel gedrag ( = legaal downloaden) of over immoreel gedrag ( = illegaal downloaden). Ook hier werd een nieuwe variabele gemaakt met het totaalgemiddelde van de score van de emotie spijt. Hieruit bleek dat score niet normaal verdeeld was D(53) = .23, p <.0005. Om deze reden werd een non-parametrische toets uitgevoerd, met als onafhankelijk variabele het gedrag ( legaal vs. illegaal). Uit de Mann-Whitney test bleek er geen verschil te zijn geweest tussen het anticiperen van spijt over een immorele of een morele situatie. In beide situaties wordt in min of meer gelijke mate spijt geanticipeerd.

Verder werd er exploratief onderzocht of er verschillen te vinden waren over welke emotie er eerder geanticipeerd zal worden over de verschillende gedragingen (legaal vs. illegaal). Er werd een nieuwe variabele aangemaakt met het totaalgemiddelde van de score van legaal downloaden. Hieruit bleek dat score niet normaal verdeeld was D(44) = .14, p = .04. Er werd een non-parametrische toets uitgevoerd met als onafhankelijke variabele de emoties (spijt vs. trots). Uit de Mann-Whitney test bleek er een significant verschil te zijn, er werd meer trots geanticipeerd over legaal downloaden (Mdn = 33.08) dan spijt (Mdn = 13.69), U = 28.50 z = -5,02, p <. 0005, r = -0.76. Er wordt over een morele gedraging meer trots geanticipeerd dan spijt.

Vervolgens werden de verschillen in emotie over de immorele gedraging onderzocht. Er werd een nieuwe variabele gemaakt met het totaalgemiddelde van de score van de

immorele gedraging. Hieruit bleek dat de score niet normaal verdeeld was, D(51) = .16, p =.003. Er werd een non-parametrische toets uitgevoerd met als onafhankelijke variabele de emoties (spijt vs. trots). Uit de Mann-Whitney test bleek er een significant verschil te zijn, er werd meer trots geanticipeerd over een immorele gedraging (Mdn = 34.55) dan spijt (Mdn = 19.52), U = 131.00 z = -3.63, p <. 0005, r = -0.51. Er kan geconcludeerd worden dat er over een immorele gedraging ook meer trots wordt geanticipeerd dan spijt.

4. Discussie

Voorgaande onderzoeken lieten zien dat het anticiperen van emoties een belangrijke rol speelt in het maken van beslissingen. Uit het onderzoek van Lindsey (2005) bleek dat men ook beïnvloed kan worden door het anticiperen van emoties om morele beslissingen te maken. In dit onderzoek werd onderzocht of de beïnvloeding van de emoties ook zal leiden tot moreel gedrag als er al een overtreding heeft plaatsgevonden. Er werd verwacht dat de

30 beïnvloeding van de geanticipeerde emotie spijt in tegenstelling tot de emotie trots of geen emotie eerder een bekentenis uitgelokt zou kunnen worden van immoreel gedrag uit het verleden, maar ook op het hebben van morele intenties (H1a). Het effect van het anticiperen van trots zal in tegenstelling tot het anticiperen van geen emotie wel eerder leiden tot een bekentenis en morele intenties (H1b). De bekentenis van het eerdere immorele overtreding betreft het illegaal downloaden van games, muziek, films en series.

Uit de resultaten bleek er geen effect te zijn van de geanticipeerde emoties op de bekentenis en morele intenties omtrent het downloaden. Het maakte niet uit door welke emoties de deelnemers beïnvloed werden om een bekentenis te kunnen uitlokken, want uiteindelijk deden veel deelnemers een bekentenis. Daarnaast werd er ook geen effect gevonden van de geanticipeerde emoties op de intenties om niet meer illegaal te willen downloaden.

Er werd verwacht dat het effect van de geanticipeerde emoties op moreel gedrag afhing van de situatie waarover geanticipeerd werd (= framing). Er zal eerder een bekentenis worden gedaan, en morele intenties zijn, als er spijt wordt geanticipeerd over een immorele gedraging dan wanneer er trots of geen emotie wordt geanticipeerd (H2a). Wanneer er trots wordt geanticipeerd over een morele gedraging, zal er eerder een bekentenis gedaan worden, en morele intenties zijn, dan wanneer er spijt of geen emotie wordt geanticipeerd (H2b).Er werd geen resultaat van deze interactie effecten gevonden als resultaten in het onderzoek. Het lijkt erop dat de beïnvloeding van het anticiperen van emoties geen effect heeft gehad op de bekentenis van het illegaal downloaden en de morele gedragsverandering.

Uit het exploratieve onderzoek zijn een aantal bevindingen gedaan. In welke mate de emoties worden geanticipeerd lijkt af te hangen van de situatie waarin dit wordt geframed. Er werd een significant verschil gevonden in het anticiperen van de emotie trots tussen de morele frame en in de immorele frame. Er werd meer trots geanticipeerd over het legaal downloaden dan illegaal downloaden. Daarnaast bleek uit het exploratieve onderzoek dat er meer trots dan spijt werd geanticipeerd over het illegaal downloaden. De hoeveelheid trots dat werd geanticipeerd over een immorele handeling laat ook zien dat er positieve emoties geanticipeerd kunnen worden over immoreel gedrag. Dit is in lijn met de theorie over het cheaters’ high (Ruedy et al. 2012). Wellicht wordt er bij het illegaal downloaden een positief affect ervaren, waardoor dit gevoel een voorspeller wordt voor het kiezen voor het begaan van immoreel gedrag. Dit zou een verklaring kunnen zijn waarom er geen resultaat is gevonden voor de beïnvloeding van het anticiperen van de emoties op de keuze tussen illegaal of legaal downloaden. Het positieve affect wat als residu in het geheugen achterblijft

31 lijkt een grotere rol te spelen in het maken van toekomstige beslissingen dan de beïnvloeding van andere emoties.

In het exploratieve onderzoek werd geen significant verschil gevonden in het anticiperen van spijt tussen de immorele frame en morele frame. Er werd zowel over illegaal als legaal downloaden evenmin spijt geanticipeerd. Dit is een verassende bevinding omdat voorgaande onderzoeken juist heel sterk een verband lieten zien over het anticiperen van negatieve emoties in immorele situaties, zoals bijvoorbeeld bij het overslaan van jaarlijks borstonderzoek, of bij het hebben van onveilige seks (Lechner, de Vries, & Offermans, 1997; Richars, de Vries, & van der Pligt, 1998, aangehaald in, Baumeister et al. 2007).

Een verklaring voor het verassende resultaat dat er weinig spijt werd geanticipeerd over de immorele gedraging is te herleiden uit het onderzoek van Jambon Smetana, (2012). De studenten in het onderzoek classificeren het illegaal downloaden niet als een immorele handeling (Jambon & Smetana, 2012). Daarnaast hebben zij niet het gevoel hebben dat er iemand direct wordt geschaad, in tegenstelling tot het stelen van een cd uit een winkel (Wingrove et al., 2011). Het zou kunnen dat de attitude een rol speelt waarom er weinig spijt wordt geanticipeerd. Uit de exploratieve analyse bleek ook een negatief verband te zijn in de mate waarin spijt werd geanticipeerd. Hoe positiever de attitude hoe minder de emotie spijt werd geanticipeerd. Een sterke attitude zal minder vatbaar zijn voor eventuele emotionele beïnvloedingen. De sociale norm had echter geen verband met de geanticipeerde emoties.

Dit resultaat laat zien dat niet over alle immorele situaties negatieve emoties geanticipeerd hoeven te worden en de mate waarin de emoties worden geanticipeerd lijkt sterk af te hangen van de situatie waarover dit gebeurd. In een vervolgonderzoek zou er rekening gehouden kunnen worden met de framing waarin de geanticipeerde emoties worden gepresenteerd. De situatie moet passend zijn voor de geanticipeerde emoties, waardoor er meer sprake kan zijn van een emotionele beïnvloeding. Een situatie waarin er een sterke attitude heerst zal namelijk minder vatbaar zijn voor de emotionele beïnvloeding.

Het is lastig om vooraf te bepalen welke situaties gunstig zouden kunnen zijn om bepaalde emoties te anticiperen. Om te onderzoeken of de beïnvloeding van de geanticipeerde emoties geslaagd is, kan er in het vervolgonderzoek gekeken worden in welke mate de emoties worden geanticipeerd. Daarna zou er middels een regressie-analyse onderzocht kunnen worden of de geanticipeerde emoties ook daadwerkelijk voorspellers zijn voor het uiten van moreel gedrag.

In het exploratieve onderzoek werd geprobeerd het gedrag te meten, door aan de

32 downloadservices. Het was niet ethisch verantwoord om exploratief te onderzoeken of mensen eerder geneigd zijn om iets te willen downloaden van een legale vs illegale service. Vandaar dat de keuze is aangepast voor informatie verstrekking van deze diensten. Het nadeel van deze keuze aanpassing is dat deze meting niks zegt over de intentie om meer illegaal te willen downloaden. Iemand die meer geïnteresseerd is in illegale downloadservices, heeft niet per se ook meer de intentie om illegaal te downloaden. Het interesse tonen in deze illegale services, kan opgevat worden als een positieve attitude ten opzichte van het illegaal downloaden. Hierdoor is het lastig om de resultaten te interpreteren met betrekking tot de daadwerkelijk intentie van het illegaal downloaden.

Bij deze vraag konden de deelnemers niet alleen een antwoordoptie kiezen, maar ook op de daadwerkelijk links klikken waar de informatie over deze services zich bevond. Het nadeel aan deze manier van antwoord aanbieden is dat de deelnemer de mogelijkheid heeft gehad om op allebei de links te klikken en de informatie op zich te nemen, om vervolgens pas een antwoordoptie te klikken. Het zou kunnen dat door de directe meting, de vraag gevoelig was voor sociaal wenselijk antwoorden (van der Pligt & Blankers, 2013). Er bestaat ook een mogelijkheid dat de deelnemer door denkt te krijgen waar het onderzoek over zou kunnen gaan. In beiden gevallen kan de deelnemer zijn antwoordoptie hebben aangepast, waardoor er niet naar eigen mening is geantwoord. Dit zou de resultaten hebben kunnen beïnvloed. In het onderzoek kon niet worden gecontroleerd of bij de antwoordoptie waarop geklikt werd, er ook daadwerkelijk op de link werd geklikt.

In het vervolg zou er rekening gehouden kunnen worden met deze beperkingen door in ieder geval te proberen te controleren waar men daadwerkelijk op klikt. Met de functie van de mousetracker, wordt de beweging en de locatie van de muis gevolgd en geregistreerd van de deelnemer (van der Pligt & Blankers, 2013). Met deze optie kan er meer inzicht worden verschaft over het antwoord gedrag van de deelnemers.

Ondanks het feit dat er geen resultaten zijn gevonden, is er geprobeerd met dit onderzoek de eerste stap te zetten naar meer onderzoek over de emotionele beïnvloeding van geanticipeerde emoties. Zoals eerder beschreven, speelt het anticiperen van emoties een belangrijke rol in het maken van beslissingen. Het anticiperen van sommige emoties zorgt voor het maken van morele beslissingen. In dit onderzoek werd geprobeerd een antwoord te vinden op de vraag of morele beslissingen ook beïnvloed kunnen worden door het anticiperen van verschillende emoties. Er is geprobeerd een onderscheid te maken tussen de verschillende emoties die een rol zouden kunnen spelen in moreel gedrag. Als er in het vervolg rekening gehouden kan worden met de tekortkomingen, zullen er misschien

33 resultaten gevonden kunnen worden van de invloed van de geanticipeerde emoties op het maken van morele beslissingen. Deze resultaten zullen in verschillende vakgebieden toepasbaar kunnen zijn, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van reclame campagnes, maar ook bij het ontwikkelen van overheidscampagnes.