! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!!!!!
Ondernemende Persoonlijkheid
!
De#invloed#van#Etniciteit#en#Geslacht#
!
!
!
!
!
!
!
!
Sophie!Boer!
!
!
!
!
Bachelorscriptie!
10269363!
!
!
!
!
BSc!Economie!en!Bedrijfskunde!
30/06/2014! !
!
!
!
Faculteit!Economie!en!Bedrijfskunde!
Begeleider:!Pauline!Vromans! !
Universiteit!van!Amsterdam!
Abstract!
! Eerdere!studies!tonen!aan!dat!persoonlijkheid!van!invloed!is!op!de!keus!voor!het!starten! van!een!eigen!bedrijf!en!het!succes!van!de!onderneming.!Dit!onderzoek!gaat!in!op!de! invloed!van!etniciteit!en!geslacht!op!het!hebben!van!een!ondernemende!persoonlijkheid.! Hiervoor!is!het!verschil!bepaald!tussen!mannen!en!vrouwen!en!mensen!met!een! Nederlandse!en!Turkse!etniciteit!op!deze!multidimensionale!eigenschap.!De!dimensies! waarop!de!110!respondenten!Odoor!middel!van!een!enquêteO!getest!zijn,!zijn:! prestatiedrang,!interne!beheersingsoriëntatie!en!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico.! Leeftijd!is!opgenomen!als!controle!variabele.!Onder!de!respondenten!vertonen!mannen!een! hogere!neiging!tot!het!nemen!van!risico,!terwijl!vrouwen!meer!prestatiedrang!hebben.! Respondenten!met!een!Nederlandse!etniciteit!hebben!een!hogere!neiging!tot!het!nemen!van! risico!dan!degenen!met!een!Turkse!etniciteit.!Daarnaast!is!het!verschil!tussen!mannen!en! vrouwen!in!hun!neiging!tot!het!nemen!van!risico!groter!onder!de!Nederlandse!dan!onder!de! Turkse!respondenten.!Bij!de!analyses!met!enkel!in!Nederland!woonachtige!respondenten!is! een!hogere!interne!beheersingsoriëntatie!onder!Turkse!respondenten!gevonden.!Voor!de! complete!eigenschap!ondernemende!persoonlijkheid!kan!niet!worden!gesproken!van!een! verschil!tussen!mannen!en!vrouwen!en!Nederlanders!en!Turken,!aangezien!de!scores!op!de! drie!eigenschappen!geen!overtuigend!bewijs!leveren!voor!een!verschil.!!Gebaseerd!op! prestatiedrang,!interne!beheersingsoriëntatie!en!neiging!tot!het!nemen!van!risico,!zouden! deze!groepen,!enkel!lettend!op!persoonlijkheid,!dan!ook!eenzelfde!aandeel!potentiële! ondernemers!moeten!bezitten.!!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Inhoudsopgave!
! Abstract(( Inhoudsopgave( 1.(Inleiding( 2.(Theoretisch(kader(en(hypotheses( 2.1!Ondernemende!persoonlijkheid! 2.1.1!Persoonlijke!eigenschappen!van!de!ondernemer! 2.1.2!Prestatiedrang! 2.1.3!Interne!beheersingsoriëntatie! 2.1.4!Neiging!tot!het!nemen!van!risico! 2.2!De!invloed!van!etniciteit! 2.2.1!De!relatie!tussen!etniciteit!en!persoonlijke!eigenschappen! 2.2.2!De!relatie!tussen!etniciteit!en!ondernemende!persoonlijkheid! 2.3!De!invloed!van!geslacht! 2.3.1!De!relatie!tussen!geslacht!en!persoonlijke!eigenschappen! 2.3.2!De!relatie!tussen!geslacht!en!ondernemende!persoonlijkheid! 2.4!Het!interactie!effect!tussen!etniciteit!en!geslacht!op!ondernemende!persoonlijkheid! 3.(Methodologie( 3.1!Opzet! 3.2!Onderzoeksgroep! 3.2.1!De!populatie! 3.2.2!Data!verzameling! 3.2.3!Beschrijving!van!de!respondenten! 3.3!Procedure! 3.3.1!Verspreiding!van!de!enquête!! 3.3.2!Verwijdering!van!data!en!missende!waarden! 3.4!Meetinstrumenten! 3.4.1!Prestatiedrang! 3.4.2!Interne!beheersingsoriëntatie!! 3.4.3!Neiging!tot!het!nemen!van!risico! 3.4.4!Onafhankelijke!variabelen! 3.4.5!Controle!variabelen! 4.(Resultaten( 4.1!Correlaties!en!normaliteit! 4.2!Verschillen!binnen!de!sample! 4.2.1!Verschillen!tussen!de!Nederlandse!en!Turkse!respondenten! 4.2.2!Verschillen!tussen!de!mannelijke!en!vrouwelijke!respondenten! 4.2.3!Verschil!in!generatie! 4.2.4!Verschil!in!opleiding! 4.2.5!Verschil!in!leeftijd! 4.3!De!invloed!van!etniciteit!en!geslacht!op!ondernemende!persoonlijkheid! 4.3.1!Deel!1:!Complete!sample! 4.3.2!Deel!2:!Enkel!respondenten!die!in!Nederland!woonachtig!zijn! 5.(Discussie( 5.1!De!invloed!van!etniciteit:!hypothese!1,!2!en!3! 5.2!De!invloed!van!geslacht:!hypothese!4,!5!en!6! 5.3!Het!interactie!effect!tussen!etniciteit!en!geslacht:!hypothese!7,!8!en!9! 6.(Conclusie( Literatuurlijst( Bijlage(1:(Nederlandstalige(enquête( Bijlage(2:(Engelstalige(enquête( 2! 3! 4! 7! 7! 7! 8! 9! 10! 10! 10! 12! 16! 16! 16! 18! 21! 21! 21! 21! 22! 22! 24! 24! 25! 26! 26! 27! 27! 28! 28! 30! 30! 31! 31! 32! 32! 33! 34! 34! 34! 36! 39! 39! 47! 50! 53! 54! 61! 64!!
1.!Inleiding!
! Etnische!en!vrouwelijke!ondernemers!zijn!beide!in!de!minderheid!in!Nederland.!Cijfers!uit! de!monitor!‘Vrouwelijk!en!etnisch!ondernemerschap!2013’!van!Panteia!laten!zien!dat!in! 2011,!32!procent!van!de!ondernemers!vrouw!is!(Span,!Doove!en!Smit,!2014).!Het!aandeel! etnische!ondernemers!is!16!procent!in!2011,!terwijl!het!percentage!allochtonen!in!2014,! 21.36!procent!is!(Centraal!Bureau!voor!de!Statistiek,!2014).!Beide!groepen!zijn!meer!gaan! ondernemen!ten!opzichte!van!2007!(1!en!2!procent),!maar!hun!aandeel!blijft!nog!altijd!ver! achter!bij!de!mannelijke!autochtoon.!Een!mogelijke!reden!voor!het!lagere!aandeel!van! vrouwen!en!allochtonen!onder!starters!zou!toe!te!schrijven!kunnen!zijn!aan!persoonlijkheid! aangezien!dit!van!invloed!is!op!de!keuze!voor!het!opstarten!van!een!bedrijf!(Littunen,!2000;! Rauch!en!Frese,!2000).!In!de!literatuur!worden!ondernemers!beschreven!op!basis!van!hun! persoonlijke!eigenschappen,!motivatie!en!menselijk!kapitaal!en!worden!zij!onderverdeeld! in!types.!Voor!vrouwen!en!allochtonen!kan!de!motivatie!achter!het!starten!van!een!eigen! bedrijf!bijvoorbeeld!zijn!dat!zij!gediscrimineerd!zouden!kunnen!worden!op!de! arbeidsmarkt!(Rijkschroeff,!1998).!Dit!onderzoek!gaat!in!op!de!vraag!of!het!aantal! potentiële!ondernemers!onder!Nederlandse!bevolkingsgroepen!beïnvloed!wordt!door! geslacht!en!etniciteit.,!waarbij!potentie!enkel!gebaseerd!wordt!op!persoonlijkheid.!De! combinatie!!van!etniciteit,!geslacht!en!ondernemerschap!vormt!een!hiaat!in!de!bestaande! literatuur!(Essers!en!Benschop,!2007).!!! Beugeldijk!en!Noorderhaven!(2004)!vinden!een!correlatie!tussen!een!hoge!score!op! ondernemerschapskenmerken!binnen!een!land!en!een!hoge!mate!van!economische!groei.! Het!is!dan!ook!wenselijk!om!ondernemerschap!te!stimuleren.!Daarnaast!kan!etnisch! ondernemerschap!bijdragen!aan!de!integratie!van!allochtonen!(Rijkschroeff,!1998).!De!! persoonlijkheidskenmerken!van!de!ondernemer!zijn!positief!gerelateerd!aan!de!keuze!voor! het!opstarten!van!een!bedrijf!en!het!succes!hiervan!(Rauch!en!Frese,!2007).!Om!die!reden! zal!dit!onderzoek!zich!dan!ook!richten!op!persoonlijke!eigenschappen.!Aangezien!het! uitvoeren!van!ondernemerschap!niet!enkel!bepaald!wordt!door!persoonlijkheid,!maar!ook! door!bijvoorbeeld!de!omgeving,!is!het!redelijk!om!te!verwachten!dat!een!aanmerkelijk!deel! van!de!nietOondernemende!populatie!een!ondernemersgeest!bezit!(Mueller!en!Thomas,! 2001).!Wanneer!duidelijk!is!welke!groepen!in!hoge!mate!een!ondernemende! persoonlijkheid!bezitten,!kan!ondernemerschap!onder!hen!(extra)!gestimuleerd!worden.! Het!focussen!op!deze!groepen!maakt!de!kans!op!een!groeiend!aantal!(succesvolle)!starters!het!grootst.!Daarnaast!is!het!mogelijk!dat!de!groepen!verschillend!scoren!op!de!specifieke! onderdelen!van!de!multidimensionale!eigenschap!ondernemende!persoonlijkheid.!Hierdoor! zou!er!een!meer!diverse!groep!ondernemers!kunnen!ontstaan!in!Nederland!wanneer!het! aandeel!vrouwelijke!en!etnische!ondernemers!groeit..!!De!onderzoeksvraag!die!beantwoord! zal!worden!luidt!dan!ook:!Is#er#een#verschil#in#ondernemende#persoonlijkheid#tussen#mannen# en#vrouwen#van#verschillende#etniciteiten?#! ! Onderzoek!naar!de!persoonlijke!kenmerken!van!de!ondernemer!is!een!belangrijk! onderdeel!binnen!het!thema!ondernemerschap!(Essers!en!Benschop,!2007).!Dit!onderzoek! richt!zich!niet!op!de!veelbesproken!vraag!welke!persoonlijke!kenmerken!de!ondernemer! heeft,!maar!neemt!vanuit!de!literatuur!aan!dat!bepaalde!eigenschappen!onderdeel!zijn!van! een!ondernemende!persoonlijkheid.!Er!is!veelvuldig!onderzoek!gedaan!naar!de! verschillende!soorten!eigenschappen!die!te!maken!hebben!met!ondernemerschap.!Hierbij!is! geen!eenduidig!antwoord!gevonden!op!de!vraag!welke!persoonlijke!eigenschappen!toe!te! rekenen!zijn!aan!ondernemers!(Chell,!Haworth!&!Brearley,!1991).!Mueller!(2004)!noemt! bijvoorbeeld!hoge!prestatiedrang,!interne!locus!of!control,!innovatievermogen,!risicoO aanvaarding!en!tolerantie!voor!onduidelijkheid!als!belangrijke!kenmerken.!Onder!de! verschillende!eigenschappen!die!gerelateerd!worden!aan!ondernemerschap!komen!drie! eigenschappen!veelvuldig!naar!voren!(Brockhaus,!1982).!Dit!zijn!prestatiedrang,!interne! locus!of!control!en!risicoOaanvaarding.!Deze!dimensies!zijn!dan!ook!gebruikt!in!dit! onderzoek.!In!tegenstelling!tot!het!merendeel!van!het!studies!op!het!vlak!van! ondernemerschap!en!persoonlijkheid!is!er!dus!niet!onderzocht!welke!eigenschappen!bij! ondernemers!horen.!Daarentegen!is!er!uitgezocht!of!bepaalde!bevolkingsgroepen!een! groter!aantal!potentiële!ondernemers!bevatten,!wanneer!enkel!gekeken!wordt!naar! persoonlijkheid.!! Ondernemerschap!uit!zich!niet!enkel!in!het!opstarten!van!een!eigen!bedrijf.!Het!komt! ook!voor!in!de!vorm!van!een!ondernemende!houding!binnen!bestaande!bedrijven! (Beugeldijk!en!Noorderhaven,!2004).!Wanneer!een!bedrijf!sollicitanten!met!een! ondernemende!persoonlijkheid!wil!selecteren,!is!het!nuttig!om!te!weten!welke!bepaalde! groepen!deze!eigenschappen!over!het!algemeen!in!hogere!mate!bezitten.!Om!deze!reden,!en! het!eerder!omgeschreven!voordeel!van!een!groeiend!aantal!ondernemers,!is!dit!onderzoek! voornamelijk!praktijkgestuurd.! ! Bosma!en!Schutjens!(2011)!stellen!dat!er!empirisch!bewijs!is!voor!grote!verschillen! tussen!landen!in!de!ondernemende!houding!van!de!bevolking.!Het!verschil!tussen!mannen!
en!vrouwen!op!het!gebied!van!ondernemerschap!is!regelmatig!onderzocht,!maar!hun! etnische!achtergrond!wordt!vrijwel!nooit!meegenomen!in!het!onderzoek!(Essers!en! Benschop,!2007).!Ook!richt!onderzoek!naar!vrouwelijke!ondernemers!zich!voornamelijk!op! motivatie,!barrières!en!bedrijfskenmerken!(Essers!en!Benschop,!2007),!terwijl!het! onderhavige!onderzoek!zich!focust!op!persoonlijkheid.!Daarnaast!richt!het!merendeel!van! het!onderzoek!betreffende!ondernemende!persoonlijkheid!zich!op!westerse!culturen! (Lindsay,!2005),!terwijl!er!een!groot!aantal!nietOwesterse!allochtonen!bestaat!in!Nederland.! Om!deze!reden!zal!dit!onderzoek!zich,!naast!Nederlanders,!richten!op!Turken,!de!grootste! groep!nietOwesterse!allochtonen!in!Nederland.! # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # #
!
2.!Theoretisch!kader!en!hypotheses!
! In!dit!hoofdstuk!wordt!begonnen!met,!op!basis!van!bestaande!literatuur,!invulling!te!geven! aan!het!begrip!ondernemende!persoonlijkheid.!Hierbij!worden!de!drie!eigenschappen!waar! dit!onderzoek!zich!op!richt!omschreven.!Daarna!wordt!de!invloed!van!etniciteit!op! ondernemende!persoonlijkheid!beschreven.!De!bijbehorende!hypotheses!1,!2!en!3!zijn! opgesteld!aan!de!hand!van!de!scores!van!Nederland!en!Turkije!op!de!culturele!dimensies! van!Hofstede.!Hierna!volgt!het!onderdeel!betreffende!de!invloed!van!geslacht!op! ondernemende!persoonlijkheid!en!de!bijbehorende!hypotheses!4,!5!en!6.!Ten!slotte!zijn!de! hypotheses!7,!8!en!9!Obehorende!tot!het!interactie!effect!tussen!etniciteit!en!geslachtO!net!als! de!eerste!drie!hypotheses,!opgesteld!op!basis!van!de!culturele!dimensies.!! ( 2.1(Ondernemende(persoonlijkheid( # 2.1.1#Persoonlijke#eigenschappen#van#de#ondernemer# Persoonlijkheidstrekken!kunnen!gedefinieerd!worden!als!de!neiging!om!op!een!bepaalde! manier!te!reageren!in!verschillende!situaties!(Rauch!en!Frese!,!2007).!De!psychologische! stroming!binnen!ondernemerschap,!die!zich!richt!op!persoonlijke!factoren,!gelooft!dat! ondernemers!unieke!waarden!en!een!unieke!instelling!hebben!ten!opzichte!van!werken!en! het!leven!(Cunningham!en!Lischeron,!1991).!Dit!onderscheidt!hen!van!mensen!die!geen! ondernemer!zijn.!Ook!Beugelsdijk!(2007)!toont!aan!dat!ondernemers!verschillen!van!nietO ondernemers.!Mensen!die!dezelfde!eigenschappen!bezitten!als!ondernemers,!hebben!een! grotere!neiging!en!potentie!om!ondernemende!activiteiten!te!verrichten!dan!anderen! (Lachman,!1980).!!! Verschillende!artikelen!verkondigen!echter!dat!de!karaktereigenschappen!van!de! ondernemer!niet!gerelateerd!zouden!zijn!aan!de!keuze!voor!het!opzetten!van!een! onderneming!en!het!succes!van!de!onderneming!(Brockhaus!en!Horwitz,!1986;!Gartner,! 1989).!Gartner!(1989)!stelt!bijvoorbeeld!dat!ondernemerschap!gaat!over!gedrag!(‘doing’)! en!niet!over!karaktereigenschappen!(‘being’).!Recenter!onderzoek!levert!daarentegen! bewijs!voor!de!voorspellende!waarde!van!een!ondernemende!persoonlijkheid!(Collins,! Hanges!en!Locke,!2004;!Rauch!en!Frese,!2007;!Stewart!en!Roth,!2001;!Zhao!en!Seibert,! 2006).!Zo!wordt!de!theorie!van!Gartner!(1989)!bijvoorbeeld!tegengesproken!door!het!feit! dat!persoonlijkheid!en!gedrag!aan!elkaar!gerelateerd!zijn!(Rauch!en!Frese,!2007).!Daarnaast!geven!Baum,!Locke!en!Smith!(2001)!aan!dat!persoonlijkheidskenmerken! prestatie!indirect!beïnvloeden!door!middel!van!motivationele!en!organisatorische!factoren.! Ook!Rauch!en!Frese!(2007)!leveren!bewijs!voor!de!relatie!tussen!persoonlijke! eigenschappen!en!een!ondernemende!houding.!Zij!stellen!dat!bepaalde!eigenschappen!te! koppelen!zijn!aan!de!taken!van!een!ondernemer.!Zo!dienen!ondernemers!bijvoorbeeld! kansen!op!te!sporen!en!te!benutten,!snelle!beslissingen!te!nemen!onder!onzekere! omstandigheden!en!in!een!omgeving!met!beperkte!middelen,!harder!te!werken!dan!een! gemiddelde!werknemer!en!over!uiteenlopende!vaardigheden!en!kennis!te!beschikken.! Eigenschappen!die!horen!bij!zulke!taken!zijn!prestatiedrang,!innovativiteit,!een!proOactieve! houding,!algemene!zelfeffectitiveit,!stress!tolerantie,!behoefte!aan!zelfstandigheid,!interne! beheersingsoriëntatie!!en!het!nemen!van!risico.! Ondernemingszin!is!een!multidimensionale!eigenschap.!Dit!houdt!in!dat!het!gezien! kan!worden!als!een!profiel!dat!bestaat!uit!verschillende!eigenschappen!(Chell!e.a.,!1991).! Elke!eigenschap!is!van!invloed!op!een!ander!onderdeel!van!ondernemerschap!als!complete! karaktertrek!(Rauch!en!Frese,!2007).!Eigenschappen!die!in!het!verleden!al!vele!malen!toe! werden!geschreven!aan!ondernemers,!en!in!dit!onderzoek!centraal!staan,!zijn! prestatiedrang,!interne!beheersingsoriëntatie!en!risicoOaanvaarding!(Chell!e.a.,!1991).! Onder!andere!Ahmed!(1984)!toont!aan!dat!ondernemers!hoger!scoren!op!deze!drie! eigenschappen!dan!nietOondernemers.!Dit!strookt!met!eerdere!bevindingen!van!onder! andere!McClelland!(1961)!en!Lynn!(1969),!die!ook!stellen!dat!deze!karaktertrekken!positief! gerelateerd!zijn!aan!ondernemerschap. Het!meten!van!drie!aparte!eigenschappen!brengt!als! voordeel!met!zich!mee!dat!een!mogelijk!resultaat!is!dat!een!bepaalde!groep!(bijvoorbeeld! Nederlandse!vrouwen)!op!een!specifiek!onderdeel!binnen!ondernemende!persoonlijkheid! anders!scoort!dan!de!rest.!Er!wordt!niet!enkel!onderzocht!of!er!een!verschil!aanwezig!is! tussen!mannen!en!vrouwen!en!mensen!van!Turkse/Nederlandse!etniciteit!op! ondernemende!persoonlijkheid,!maar!juist!ook!de!scores!op!de!verschillende!dimensies! binnen!deze!multidimensionale!eigenschap!zijn!bestudeerd.!! ! 2.1.2!Prestatiedrang# ! McClelland!(1961)!heeft!een!belangrijke!bijdrage!geleverd!aan!het!onderzoek!naar! prestatiedrang!bij!ondernemers.!Hij!beschrijft!prestatiedrang!als!het!verlangen!om!goed!te! doen!om!een!innerlijk!gevoel!te!krijgen!van!persoonlijk!presteren.!Ondernemers!hebben! een!hogere!prestatiedrang!dan!nietOondernemers!(Baum,!Frese!en!Baron,!2007;!Collins!e.a.,!
2004).!McClelland!(1961)!en!anderen!(Baum!e.a.,!2007;!Collins,!Hanges!en!Locke,!2004;! Lynn,!1969;!Schrage,!1965)!vonden!een!positieve!relatie!tussen!prestatiedrang!en!het! succes!als!ondernemer.!Ook!Littunen!(2000)!stelt!dat!over!het!algemeen!verondersteld! wordt!dat!prestatiedrang!het!succes!als!ondernemer!verklaart!en!dat!het!ondernemers! onderscheidt!van!andere!mensen.!Mensen!met!een!hoge!prestatiedrang!(‘high!achievers’)! houden!van!situaties!waar!zij!persoonlijke!verantwoordelijkheid!kunnen!nemen!in!het! vinden!van!oplossingen!voor!problemen!(Chell!e.a.,!1991).!Ze!krijgen!graag!(snelle)! feedback!op!hun!prestaties!om!zo!te!kunnen!beoordelen!of!ze!vooruitgang!boeken!of!niet.! Daarnaast!vermijden!ze!bijzonder!moeilijke!of!makkelijke!taken,!omdat!ze!graag!een! uitdaging!aangaan!die!binnen!hun!vermogen!ligt.!! ! 2.1.3!Interne#beheersingsoriëntatie## Rotter!(1966)!ontwikkelde!het!concept!van!‘locus!of!control!of!reinforcement’.!Dit! houdt!in!dat!een!persoon!het!krijgen!van!een!beloning!op!twee!manieren!kan!interpreteren.! De!eerste!mogelijkheid!is!dat!hij!het!ziet!als!iets!dat!voortvloeit!uit!zijn!eigen!gedrag!of! eigenschappen!of!daarvan!afhankelijk!is.!Daarnaast!is!het!mogelijk!dat!iemand!het!gevoel! heeft!dat!een!beloning!wordt!gecontroleerd!door!machten!buiten!zichzelf!en!dat!het! onafhankelijk!is!van!zijn!eigen!acties.!De!beheersingsoriëntatie!van!een!persoon!hangt!dus! af!van!het!wel!of!niet!zien!van!een!causaal!verband!tussen!eigen!gedrag!en!de!beloning.! Wanneer!iemand!een!beloning!ziet!als!iets!dat!volgt!op!een!handeling!van!zichzelf,!maar!dat! het!niet!compleet!afhankelijk!is!daarvan,!dan!wordt!dit!doorgaans!gezien!als!het!resultaat! van!geluk,!toeval,!het!lot,!als!onder!de!controle!van!anderen!of!als!onvoorspelbaar!door!de! complexiteit!van!de!krachten!om!hem!heen.!Dit!wordt!door!Rotter!(1966)!externe! beheersingsoriëntatie!genoemd.!Een!interne!beheersingoriëntatie!daarentegen,!houdt!in! dat!een!persoon!gelooft!dat!een!gebeurtenis!afhankelijk!is!van!zijn!eigen!gedrag!of! eigenschappen.!Mensen!met!een!interne!beheersingsoriëntatie!geloven!dat!zij!zelf!de! controle!hebben!over!de!toekomst!(Chell!e.a.,!1991).!! Ondernemers!worden!vaak!gezien!als!initiatiefnemers,!die!verantwoording!nemen! over!hun!eigen!welzijn!en!niet!afhankelijk!zijn!van!anderen!(Mueller!en!Thomas,!2001).! Daarnaast!is!het!onwaarschijnlijk!dat!iemand!de!negatieve!gevolgen!van!mislukking! riskeert!als!diegene!niet!gelooft!dat!het!resultaat!van!een!zakelijke!onderneming!beïnvloed! wordt!door!persoonlijke!inspanning.!Om!deze!redenen!zullen!ondernemers!eerder!een! interne!beheersingsoriëntatie#hebben!dan!een!externe.!Ook!Rauch!en!Frese!(2007)!vonden!
een!significante!positieve!relatie!tussen!een!interne!beheersingsoriëntatie!en! ondernemerschap.!Tevens!vonden!zij!positieve!correlaties!tussen!een!interne! beheersingsoriëntatie!en!het!succes!als!ondernemer.!! ! 2.1.4!Neiging#tot#het#nemen#van#risico# De!neiging!tot!het!nemen!van!risico!kan!omschreven!worden!als!het!omgaan!met! onzekerheden!en!de!mate!van!bereidheid!om!het!te!verdragen!(Ahmed,!1984).!In!de!context! van!ondernemerschap!is!het!iemand!die!een!bedrijfsconcept!nastreeft!waarvan!de!kans!op! succes!klein!is!(Chell!e.a.,!1991).!Verschillende!onderzoekers!vonden!dat!ondernemers! meer!risico!nemen!ten!opzichte!nietOondernemers!(Dart,!1971;!Mengel,!1972).!Ook!Rauch! en!Frese!(2007)!vonden!een!relatie!tussen!het!nemen!van!risico!en!ondernemerschap.!Dit! heeft!er!mee!te!maken!dat!ondernemerschap!betrekking!heeft!op!besluitvorming!onder! onzekere!omstandigheden!(Rauch!en!Frese,!2007).!Het!resultaat!hiervan!is!dat!mensen!die! tolerant!zijn!voor!risico!eerder!een!bedrijf!op!zullen!zetten!dan!degene!die!een!aversie! hebben!tegen!risico.!Verder!geldt!dat!ondernemers!gezien!kunnen!worden!als!mensen!die! gecalculeerde!risico’s!nemen!(Chell!e.a.,!1991).!Ze!houden!van!de!opwinding!van!een! uitdaging!maar!gokken!niet.!Daarnaast!vermijden!ze!situaties!met!een!laag!risico,!omdat!er! geen!uitdaging!in!zit,!maar!ook!situaties!met!een!hoog!risico!omdat!ze!willen!slagen.!Dit! komt!overeen!met!hun!gedrag!wat!betreft!prestatiedrang.!Ook!hierbij!ontwijken! ondernemers!te!moeilijke!en!te!makkelijke!taken.!Op!die!manier!vergroten!ze!de!kans!op! slagen!en!behouden!ze!tegelijkertijd!de!uitdaging!in!hun!werk.! ( 2.2(De(invloed(van(etniciteit( # 2.2.1!De#relatie#tussen#etniciteit#en#persoonlijke#eigenschappen# Cultuur!wordt!gezien!als!“De!collectieve!programmering!van!de!geest!die!de!leden!van!een! groep!of!categorie!onderscheidt!van!een!ander”!(Hofstede,!2001,!p.1).!Al!geruime!tijd! bestaat!het!idee!dat!een!populatie!gemeenschappelijke!mentale!eigenschappen!bezit,!ook! wel!landaard!genoemd!(Hofstede!en!McCrae,!2004).!De!antropologische!definitie!van! landaard!is:!“Relatief!vaststaande!persoonlijkheidskenmerken!en!patronen!die!modaal!zijn! onder!de!volwassen!leden!van!een!samenleving”!(Hofstede!en!McCrae,!2004,!p.!54).!! Onderzoekers!zijn!verdeeld!over!de!vraag!of!karaktereigenschappen!genetisch! gevormd!worden!(“nature”)!of!door!de!omgeving!(“nurture”).!Vanuit!het!“nurture”!
perspectief!worden!verschillen!in!persoonlijkheidskenmerken!tussen!landen!verklaard! door!cultuur.!Hofstede!stelt!dat!dit!het!geval!is!(Hofstede!en!McCrae,!2004).!Ook!Mueller!en! Thomas!(2001)!stellen!dat!cultuur,!als!het!onderliggende!systeem!van!waarden!van!een! specifieke!groep!of!samenleving,!de!ontwikkeling!van!bepaalde!persoonlijke!eigenschappen! vormt!en!individuen!in!een!samenleving!motiveert!tot!bepaald!gedrag.!McCrae!daarentegen,! geeft!aan!dat!cultuur!van!invloed!is!op!de!uiting!van!karaktereigenschappen!en!niet!op!de! mate!van!aanwezigheid!er!van!(Hofstede!en!McCrae,!2004).!Verschillen!tussen!culturen! worden!in!dat!geval,!onder!andere,!veroorzaakt!door!de!persoonlijke!eigenschappen!van!de! bevolking.!McCrae!redeneert!vanuit!het!“nature”!perspectief!aangezien!hij!veronderstelt!dat! persoonlijke!eigenschappen!basistendenties!zijn!die!biologisch!verankerd!liggen.!Bij!het!in! deze!scriptie!beschreven!onderzoek!wordt!er!vanuit!gegaan!dat!karaktereigenschappen! gevormd!worden!door!de!omgeving!(het!“nurture”!principe)!aangezien!het!bekijkt!of! etniciteit!van!invloed!is!op!(ondernemende)!persoonlijkheid.!! ! Hofstede!onderscheidt!vier!dimensies!van!nationale!cultuur:!machtsafstand,! onzekerheidsvermijding,!individualisme/collectivisme!en!mannelijkheid/vrouwelijkheid! (Hofstede!1984).!!Later!is!er!een!vijfde!dimensie!toegevoegd:!lange!termijn/korte!termijn! oriëntatie.!De!relatieve!posities!van!verschillende!landen!binnen!de!dimensies!zijn! uitgedrukt!in!een!score!tussen!0!en!100.!De!dimensie!machtsafstand!verwijst!naar!de!mate! waarin!leden!van!een!samenleving!accepteren!dat!macht!in!instituties!en!organisaties! ongelijk!verdeeld!is!(Hofstede,!1984).!In!het!geval!van!een!cultuur!met!een!grote! machtsafstand,!waardeert!de!maatschappij!gehoorzaamheid,!conformiteit,!gezag!en!toezicht! (Yuksel,!Kilinc!en!Yuksel,!2006).!In!een!cultuur!met!een!lage!machtsafstand!is!de!algemene! opvatting!binnen!en!samenleving!dat!mensen!gelijk!zijn!en!wordt!onafhankelijkheid!en! competitie!gewaardeerd.!De!score!op!de!dimensie!mannelijkheid/vrouwelijkheid!hangt!af! van!de!manier!waarop!een!samenleving!sociale!rollen!verdeeld!tussen!mannen!en!vrouwen! (Hofstede,!1984).!Mannelijkheid!wordt!gedefinieerd!als!de!situatie!waarin!de!dominante! waarden!in!een!samenleving!succes,!geld!en!materiële!zaken!zijn!(Yuksel!e.a.,!2006).! Wanneer!de!dominante!waarden!het!zorgen!voor!anderen!en!levenskwaliteit!zijn,!scoort! een!cultuur!hoger!op!vrouwelijkheid.!In!het!geval!van!de!dimensie! individualisme/collectivisme!draait!het!om!de!mate!van!onderlinge!samenhang!tussen!de! individuen!in!een!samenleving.!Het!heeft!betrekking!op!de!zelfconceptie!van!mensen:!“ik”!of! “we”!(Hofstede!1984).!Een!cultuur!wordt!bestempeld!als!individualistisch!als!iemands! identiteit!bepaald!wordt!door!persoonlijke!keuzes!en!prestaties!(Smith,!Dugan!en!
Trompenaars,!1996).!In!een!collectivistische!cultuur!wordt!identiteit!bepaald!door!de!aard! van!de!collectieve!groep!waartoe!men!behoort.!De!score!op!de!dimensie! onzekerheidsvermijding!hangt!af!van!de!mate!waarin!leden!van!een!samenleving!zich! ongemakkelijk!voelen!bij!onzekerheid!en!onduidelijkheid!(Hofstede,!1984).!! ! Een!model!dat!veel!gebruikt!wordt!als!het!gaat!over!persoonlijkheidskenmerken!is! het!‘Five!factor!model’!(FFM)!(Hofstede!en!McCrae,!2004).!De!vijf!factoren!zijn:! neuroticisme,!extraversie,!openstaan!voor!ervaringen,!inschikkelijkheid!en!zorgvuldigheid.!! Elke!factor!wordt!bepaald!door!zes!specifieke!karaktereigenschappen!of!aspecten.!Zo! bestaat!zorgvuldigheid!uit!subschalen!die!competentie,!orde,!plichtsbesef,!prestatiedrang,! zelfdiscipline!en!beraadslaging!meten.!Elke!factor!wordt!significant!in!verband!gebracht! met!ten!minste!één!culturele!dimensie!,!en!alle!vier!de!dimensies!!zijn!gerelateerd!aan! tenminste!één!persoonlijkheidsfactor!(Hofstede!en!McCrae,!2004).!Het!FFM!wordt!niet! gebruikt!in!dit!onderzoek,!maar!de!eerdere!toepassingen!van!het!model!in!combinatie!met! de!culturele!dimensies!tonen!aan!dat!persoonlijke!eigenschappen!gekoppeld!kunnen! worden!aan!cultuur.!! ! Modellen,!zoals!het!FFM,!die!betrekking!hebben!op!persoonlijkheid!opereren!op! individueel!niveau,!terwijl!culturele!modellen!opereren!op!groepsniveau!(Hofstede!en! McCrae,!2004).!Persoonlijkheid!en!cultuur!kunnen!op!twee!manieren!aan!elkaar!gerelateerd! worden.!De!eerste!mogelijkheid!is!om!de!culturele!dimensies!te!meten!bij!individuen.!Een! andere!optie!is!om!persoonlijkheidskenmerken!op!cultureel!niveau!te!meten.!Dit!onderzoek! maakt!gebruik!van!de!tweede!methode!door!drie!karaktereigenschappen!te!meten!binnen! twee!culturen.!! # 2.2.2!De#relatie#tussen#etniciteit#en#ondernemende#persoonlijkheid# Bosma!en!Schutjens!(2011)!stellen!dat!er!empirisch!bewijs!is!voor!grote!verschillen! tussen!landen!in!de!ondernemende!houding!van!de!bevolking.!Deze!verschillen!worden! veroorzaakt!door!zowel!regionale!demografische!kenmerken,!specifieke!regionale! economische!kenmerken!als!door!een!institutionele!component.!Het!laatste!kan! onderverdeeld!worden!in!informele!instituties!(cultuur,!waarden!en!normen)!en!formele! instituties!(regels,!wetten!en!voorschriften).!In!dit!onderzoek!zijn!formele!instituties!niet! van!belang,!aangezien!alle!respondenten!in!Nederland!wonen!en!dit!voor!hen!allen!dus! gelijk!is.!Wel!verschillen!zij!op!het!vlak!van!informele!instituties.!Bosma!en!Schutjens! (2011)!beweren!dat!institutionele!omstandigheden!van!invloed!zijn!op!ondernemende!
houding!welke!leidt!tot!ondernemend!gedrag.!Een!ondernemende!houding!kan!dan!ook! worden!beschouwd!als!een!specifiek!onderdeel!van!culturele!houding,!welke!overtuigingen,! normen!en!waarden!weerspiegelt!(Bosma!en!Schutjens,!2011).!Resultaten!uit!het! onderzoek!van!Mueller!en!Thomas!(2001)!steunen!de!verwachting!dat!sommige!culturen! meer!geleidend!zijn!voor!ondernemerschap!dan!andere.!! De!culturen!waar!dit!onderzoek!zich!op!richt,!de!Turkse!en!Nederlandse!cultuur,!zijn! redelijk!verschillend!(Yuksel!e.a.,!2006).!In!de!!grafieken!die!Hofstede!(1983)!op!basis!van! de!vier!dimensies!heeft!opgesteld,!liggen!Nederland!en!Turkije!bij!alle!combinaties!tussen! dimensies!in!een!ander!kwadrant.!!De!verwachting!is!dan!ook!dat!in!dit!onderzoek!de! respondenten!met!een!Turkse!etniciteit!anders!zullen!scoren!op!prestatiedrang,!interne! beheersingsoriëntatie!en!neiging!tot!het!nemen!van!risico!dan!respondenten!met!een! Nederlandse!etniciteit.!Turkije!scoort!hoog!op!machtsafstand!en!onzekerheidsvermijding!en! kent!een!meer!vrouwelijke!collectivistische!cultuur!(Sims!en!Gegez,!2004;!Yuksel!e.a.,! 2006).!Nederland!scoort!laag!op!machtsafstand,!hoog!op!individualisme!en!wordt!daarnaast! gekenmerkt!door!vrouwelijkheid!en!een!lage!onzekerheidsvermijding!.!! De!eerste!eigenschap!waarop!de!respondenten!getest!zijn!is!prestatiedrang.!In!een! samenleving!met!een!kleine!machtsafstand!wordt!een!examen!gezien!als!bewijs!dat!je!iets! beheerst!(als!prestatie),!terwijl!in!samenlevingen!met!een!grote!machtsafstand!het!meer! wordt!gezien!als!toegangsbewijs!tot!een!hogere!status!groep!(een!toeschrijving)!(Hofstede,! 1984).!Een!samenleving!die!gekenmerkt!wordt!door!een!kleine!machtsafstand,!zoals! Nederland,!zou!de!kans!op!de!aanwezigheid!van!prestatiedrang!dus!kunnen!vergroten.! Naast!de!dimensie!machtsafstand,!kan!ook!individualisme/collectivisme!gekoppeld!worden! aan!prestatiedrang.!In!een!individualistische!samenleving!staat!een!hoge!levenskwaliteit! voor!individueel!succes,!presteren,!zelfverwerkelijking!en!zelfrespect!(Hofstede,!1984).!In! een!collectivistische!samenleving!wordt!een!hoge!levenskwaliteit!veel!meer!gevormd!door! familieO!en!groepsverstandhoudingen.!Nederland!scoort!hoog!op!individualisme,!waardoor! zij!hoger!zouden!kunnen!scoren!op!prestatiedrang.!Mannelijkheid!staat,!binnen!de!dimensie! mannelijkheid/vrouwelijkheid,!onder!andere!voor!prestatie!(Hofstede,!1984).!Turkije! scoort!45!op!de!dimensie!vrouwelijkheid/mannelijkheid!en!Nederland!scoort!14.!De!Turkse! cultuur!neigt!dus!naar!mannelijkheid,!ondanks!dat!het!net!als!de!Nederlandse!cultuur! vrouwelijk!is,!wat!zou!leiden!tot!meer!prestatiedrang.!Dit!komt!niet!overeen!met!de!richting! waarin!de!andere!dimensies!wijzen,!namelijk!dat!Nederlanders!hoger!zouden!scoren!op! prestatiedrang.!Turkije’s!score!op!deze!dimensie!neigt!dan!wel!minder!naar!vrouwelijkheid!
(45!van!Turkije!tegenover!14!van!Nederland),!toch!is!ook!Turkije!vrouwelijk.!Ondanks!dat! de!score!van!Turkije!neigt!naar!mannelijkheid,!hoeft!dit!dus!niet!te!betekenen!dat!zij!hoger! scoren!op!prestatiedrang.!Met!name!omdat!de!andere!dimensies!doen!vermoeden!dat! Nederlanders!hoger!zullen!scoren.!Naast!mannelijkheid!vindt!McClelland!een!correlatie!van! r!=!.74!tussen!een!lage!onzekerheidsvermijding!en!prestatiedrang!(Hofstede,!1984).!Zoals! eerder!aangegeven!wordt!de!Nederlandse!cultuur!gekenmerkt!door!een!lage! onzekerheidsvermijding,!wat!de!verwachting!sterkt!dat!Nederlanders!hoger!zullen!scoren! op!prestatiedrang!dan!mensen!met!een!Turkse!etniciteit.!! Hypothese#1:#Mensen#met#een#Nederlandse#etniciteit#zullen#hoger#scoren#op#prestatiedrang# dan#mensen#met#een#Turkse#etniciteit.## De!tweede!eigenschap!waarop!de!respondenten!getest!zijn!is!interne! beheersingsoriëntatie.!Mueller!en!Thomas!(2001)!stellen!dat!bij!mensen!in! individualistische,!weinig!onzekerheidsvermijdende!culturen!de!kans!op!een!interne! beheersingsoriëntatie!groter!is.!Ze!geven!hier!als!reden!voor!binnen!individualistische! culturen!individuele!acties!meer!ondersteund!worden!dan!bij!collectivistische!culturen!en! dat!zij!meer!tolerant!zijn!voor!onafhankelijk!handelen.!Daarnaast!wordt!in!weinig! onzekerheidsvermijdende!culturen!een!prestatie!toegerekend!aan!baanbrekende! inspanningen,!wat!bij!een!interne!beheersingsoriëntatie!ook!het!geval!is.!Zoals!eerder! aangegeven!zijn!individualisme!en!een!lage!mate!van!onzekerheidsvermijding!twee! kenmerken!van!de!Nederlandse!cultuur.!De!Turkse!cultuur,!daarentegen,!kent!een!hoge! mate!van!onzekerheidsvermijding!en!is!meer!collectivistisch!van!aard.!Ook!Smith,! Trompenaars!en!Dugan!(1995)!stellen!dat!aannemelijk!is!om!te!veronderstellen!dat!mensen! met!een!interne!beheersingsoriëntatie!waarden!ondersteunen!die!belangrijk!zijn!in! individualistisch!culturen.!Aycan,!Kanungo!en!Sinha!(1999)!vonden!een!negatieve!relatie! tussen!machtsafstand!en!een!interne!beheersingsoriëntatie.!Onafhankelijkheid!wordt! gewaardeerd!binnen!culturen!met!een!kleine!machtsafstand!(Yuksel!e.a.,!2006).!Een! onafhankelijke!instelling!zou!bij!kunnen!dragen!aan!een!interne!beheersingsoriëntatie.!De! kleine!machtsafstand!binnen!de!Nederlandse!cultuur!zou!dus!kunnen!leiden!tot!een!hogere! score!op!interne!beheersingsoriëntatie.!Ten!slotte!is!religie!van!invloed!op!de! beheersingsoriëntatie!van!een!persoon!(Gray,!Foster!en!Howard,!2006).!Gelovigen!zouden! het!idee!kunnen!hebben!dat!zij!hun!best!moeten!doen!om!iets!te!bereiken,!maar!dat!het! resultaat!onderdeel!is!van!hun!lot.!Dit!lot!hangt!af!van!de!bestemming!die!God!voor!hen! heeft,!met!andere!woorden!‘Gods!wil’.!Het!succes!van!een!bedrijf!is!volgens!hen!dan!ook!het!
resultaat!van!hard!werken,!maar!het!lot!en!‘Gods!wil’!zijn!even!belangrijk.!Dit!zorgt!er!voor! dat!gelovigen!een!meer!externe!beheersingsoriëntatie!kunnen!hebben.!Onder!de! Nederlandse!bevolking!van!Turkse!afkomst!beschouwt!in!2006!ongeveer!95!procent! zichzelf!als!gelovig!(Gijsberts!en!Dagevos,!2010).!Daar!tegenover!geeft!54!procent!van!de! totale!Nederlandse!bevolking!aan!godsdienstig!te!zijn!(CBS,!2013).!Afgaand!op!deze!cijfers! kan!er!gesteld!worden!dat!het!aandeel!gelovigen!onder!Turkse!Nederlanders!hoger!is!dan! onder!autochtone!Nederlanders.!Gezien!de!invloed!van!geloof!op!beheersingsoriëntatie!valt! er!te!verwachten!dat!mensen!van!Turkse!afkomst!een!meer!externe!beheersingsoriëntatie! zouden!kunnen!bezitten,!in!verband!met!het!hogere!percentage!gelovigen!onder!hen.! Nederlanders!zouden!in!dit!geval!dus!hoger!scoren!op!interne!beheersingsoriëntatie.!Dit! komt!overeen!met!de!verwachtingen!die!opgesteld!zijn!aan!de!hand!van!de!culturele! dimensies.!De!hypothese!luidt!dan!ook:! Hypothese#2:#Mensen#met#een#Nederlandse#etniciteit#zullen#hoger#scoren#op#interne# beheersingsoriëntatie#dan#mensen#met#een#Turkse#etniciteit.## ! De!laatste!persoonlijke!eigenschap!waarop!dit!onderzoek!zich!richt!is!de!neiging!tot! het!nemen!van!risico.!Light!(1972)!stelt!dat!bepaalde!groepen!vanuit!cultureel!opzicht! geneigd!zijn!tot!risiconemend!gedrag.!Kreiser,!Marino,!Dickson!en!Weaver!(2010)!vinden! een!significant!negatieve!invloed!van!onzekerheidsvermijding!op!de!mate!van!risico!nemen.! Daarnaast!stellen!zij!dat!er!sprake!is!van!een!sterke!theoretische!link!is!tussen!de!tolerantie! voor!onzekerheid!en!het!nemen!van!risico.!Thomas!en!Mueller!(2000)!geven!ook!aan!dat! Hofstede!in!zijn!eerste!onderzoek!vond!dat!culturen!met!een!lage!onzekerheidsvermijding! meer!bereidheid!tot!het!nemen!van!risico!laten!zien!dan!culturen!met!een!hoge! onzekerheidsvermijding.!Hofstede!(1984)!stelt!dat!een!lage!onzekerheidsvermijding!staat! voor!innovatie!en!bereidheid!tot!het!nemen!van!risico.!Turkije!scoort!hoog!op! onzekerheidsvermijding!en!Nederland!scoort!hier!laag!op.!Om!die!reden!valt!te!verwachten! tot!Nederlanders!hoger!zullen!scoren!op!neiging!tot!het!nemen!van!risico.!Kreiser!e.a.! (2010)!vinden!tevens!een!significant!negatief!effect!van!machtsafstand!op!het!nemen!van! risico.!Zoals!eerder!vermeld!wordt!onafhankelijkheid!gewaardeerd!binnen!culturen!met!een! kleine!machtsafstand!(Yuksel!e.a.,!2006).!Deze!onafhankelijke!instelling!zou!er!voor!kunnen! zorgen!dat!mensen!meer!risico!durven!te!nemen.!Aangezien!Turkije!hoog!scoort!op! machtsafstand!en!Nederland!laag,!valt!ook!op!basis!van!deze!dimensie!te!verwachten!dat! Nederland!hoger!scoort!dan!Turkije!op!neiging!tot!het!nemen!van!risico.!!
Hypothese#3:#Mensen#met#een#Nederlandse#etniciteit#zullen#hoger#scoren#op#neiging#tot#het# nemen#van#risico#dan#mensen#met#een#Turkse#etniciteit.### ! 2.3(De(invloed(van(geslacht( ( 2.3.1!De#relatie#tussen#geslacht#en#persoonlijke#eigenschappen# Sekseverschillen!in!persoonlijke!eigenschappen!zijn!uitgebreid!onderzocht!(Costa,! Terracciano!en!McCrae,!2001).!Zowel!sociaal!psychologische!als!biologische!theoretici! hebben!getracht!deze!verschillen!te!verklaren.!De!biologische!theorieën!beschouwen! geslachtsgerelateerde!verschillen!als!aangeboren!verschillen!in!temperament!welke! geëvolueerd!zijn!door!natuurlijke!selectie.!Sociaal!psychologische!theoretici!pleiten!voor! meer!directe!oorzaken!voor!sekseverschillen.!‘The!social!role!model’!(Eagly,!1987)! verklaart!dat!de!meeste!verschillen!voortkomen!vanuit!het!aannemen!van!een!rolverdeling.! Deze!rollen!zijn!algemene!verwachtingen!van!mannen!en!vrouwen!over!!hun!houding!en! sociale!gedrag,!en!zijn!geïnternaliseerd!in!de!vroege!ontwikkeling.!Voor!dit!onderzoek!is!het! niet!van!belang!of!de!verschillen!aangeboren!zijn!of!gevormd!door!algemene! verwachtingen.!Het!gaat!er!enkel!om!of!er!verschil!is!tussen!mannen!en!vrouwen!in!het! bezitten!van!de!drie!!ondernemerschap!gerelateerde!eigenschappen.!Het!ontstaan!van!de! verschillen!in!persoonlijkheid!doet!er!in!dit!geval!niet!toe.!! # 2.3.2!De#relatie#tussen#geslacht#en#ondernemende#persoonlijkheid# GeslachtsOstereotypen!bestaan!uit!gemeenschappelijke!opvattingen!over!de! kenmerken!en!eigenschappen!die!geassocieerd!worden!met!mannen!en!vrouwen!(Gupta,! Turban,!Wasti!en!Sikdar,!2009)De!typering!van!banen!naar!geslacht!als!overwegend! mannelijk!of!vrouwelijk!wordt!geslachtsrol!stereotypes!genoemd!(Gupta!e.a.,!2009).!! Onderzoek!wijst!uit!dat!een!carrière!als!ondernemer!over!het!algemeen!geassocieerd!wordt! met!mannelijke!eigenschappen!(Zhang,!Zyphur,!Narayanan,!Arvey,!Chaturvedi,!Avolio!en! Larsson,!2009).!Deze!stereotypen!beïnvloeden!mannen!en!!vrouwen!in!hun!keuze!voor! ondernemerschap.!Vrouwen!hebben!in!hogere!mate!te!maken!met!uitdagingen!en! moeilijkheden!vanuit!hun!omgeving!(Gupta!e.a.,!2009;!Zhang!e.a.,!2009).!Zhang!e.a.!(2009)! tonen!aan!dat!de!omgeving!een!modererende!invloed!heeft!op!de!relatie!tussen!genen!en! het!uitoefenen!van!ondernemerschap.!In!een!ondersteunende!omgeving!spelen!genen!een!
kleine!rol,!terwijl!ze!in!een!minder!geschikte!omgeving!een!grotere!rol!spelen.!Dit!maakt!dat! in!het!geval!van!vrouwen,!genetische!aanleg!een!grotere!rol!speelt.! Sexton!en!BowmanOUpton!(1990)!stellen!dat!er!een!verschil!is!tussen!de!werkelijke! eigenschappen!van!vrouwen!in!het!bedrijfsleven!en!de!perceptie!ervan.!Dit!onderzoek!gaat! in!op!de!werkelijke!aanwezigheid!van!persoonlijke!eigenschappen.!Er!is!getest!of!het! stereotype,!dat!mannen!in!hogere!mate!over!ondernemerschap!gerelateerde!eigenschappen! beschikken,!juist!is!of!dat!vrouwen!deze!eigenschappen!net!zo!goed!bezitten,!al!dan!niet! meer.!Een!nadeel!is!dat,!zoals!eerder!aangegeven,!niet!enkel!de!genetisch!bepaalde! eigenschappen!zijn!gemeten.!De!eigenschappen!zouden!(deels)!vervormd!kunnen!zijn!door! de!invloed!van!stereotypen!over!de!verschillen!tussen!mannen!en!vrouwen.!Voor!dit! onderzoek!maakt!het!niet!uit!of!persoonlijke!eigenschappen!van!mannen!en!vrouwen! (compleet)!genetisch!gevormd!zijn,!of!beïnvloed!zijn!door!de!omgeving.!Het!gaat!enkel!in!op! de!aanwezigheid!van!bepaalde!eigenschappen,!de!manier!waarop!ze!ontwikkeld!zijn!is!niet! van!belang.!Mueller!(2004)!stelt!dat!een!algemeen!resultaat,!uit!onderzoeken!dat!mannen! en!vrouwen!vergelijkt,!is!dat!er!meer!overeenkomsten!dan!verschillen!zijn!tussen! mannelijke!en!vrouwelijke!ondernemers!op!het!gebied!van!persoonlijkheid,!motivatie!en! succes.!Dit!onderzoek!zal!kijken!of!deze!overeenkomsten!in!persoonlijkheid!ook!gelden! voor!de!complete!bevolking. ! ! Zoals!eerder!vermeld!is!de!eerste!eigenschap!waarop!respondenten!getest!zijn! prestatiedrang.!Onderzoek!in!de!jaren!50!en!60!gaf!een!lagere!prestatiedrang!aan!voor! vrouwen!dan!voor!mannen!(Hyde!en!Kling,!2001).!Dit!komt!overeen!met!de!algemene! opvatting!die!op!dat!moment!heerste!in!de!samenleving,!dat!vrouwen!thuis!zouden!moeten! blijven!in!plaats!van!zich!te!bevinden!in!de!prestatiegerichte!wereld!van!werken.!Later! onderzoek!toont!aan!dat!de!prestatiemotivatie!van!vrouwen!over!de!jaren!is!toegenomen.! Recenter!werk!laat!geen!verschil!zien!in!prestatiedrang!tussen!mannen!en!vrouwen!(Elizur! en!Beck,!1994;!Hyde,!2005;!Mednick!en!Thomas,!1993).! Hypothese#4:#Er#is#tussen#mannen#en#vrouwen#geen#significant#verschil#in#de#score#op# prestatiedrang.# ! De!volgende!eigenschap!waar!dit!onderzoek!zich!op!richt!is!interne! beheersingsoriëntatie.!In!verhouding!tot!mannen!hebben!vrouwen!vaker!een!externe!en! minder!vaak!een!interne!beheersingsoriëntatie!(Bowen!en!Hisrich,!1986;!Semykina!en!Linz,! 2007;!Smith,!Dugan!en!Trompenaars,!1997;!Verheul,!Thurik,!Grilo!en!van!der!Zwan,!2012).! Ze!nemen!minder!snel!de!eer!voor!hun!succes!en!schrijven!het!vaker!toe!aan!externe!
omstandigheden!of!geluk!in!plaats!van!hun!eigen!capaciteiten!(Verheul!e.a.,!2012).! Daarnaast!achten!vrouwen!het!economische!klimaat!minder!snel!geschikt!voor!het! opstarten!van!een!bedrijf!(Verheul!e.a.,!2012).!Ook!hebben!zij!eerder!het!idee!dat!er! administratieve!complexiteiten!aanwezig!zijn.!Dit!vermindert!de!voorkeur!van!vrouwen! voor!ondernemerschap!en!verlaagt!daarmee!het!aandeel!vrouwelijke!ondernemers.!! Hypothese#5:#Mannen#zullen#hoger#scoren#op#interne#beheersingsoriëntatie#dan#vrouwen# ! De!laatste!eigenschap!waarbij!de!invloed!van!geslacht!wordt!onderzocht!is!de! neiging!tot!het!nemen!van!risico.!Verheul!e.a.!(2012)!stellen!dat!meerdere!onderzoeken! laten!zien!dat!vrouwen!minder!naar!risico!zoeken!dan!mannen.!Dit!kan!ertoe!leiden!dat! vrouwen!in!mindere!mate!de!voorkeur!geven!aan!ondernemerschap!en!dit!ook!minder!vaak! uitoefenen.!Ook!de!resultaten!van!Byrnes,!Miller!en!Schafer!(1999)!ondersteunen!het!idee! dat!mannen!meer!de!neiging!hebben!om!risico!te!nemen!dan!vrouwen.!Powell!en!Ansic! (1997)!vinden!in!hun!onderzoek!dat!vrouwen!minder!risico!nemen!op!het!gebied!van! financiële!besluitvorming,!wat!een!onderdeel!is!van!ondernemerschap.!Volgens!Eckel!en! Grossman!(2002)!is!het!verschil!tussen!mannen!en!vrouwen!in!hun!houding!tegenover! risico!te!herleiden!naar!de!invloed!die!het!heeft!op!het!voortplantingssucces.!Succesvol! ouderschap,!de!oorspronkelijke!taak!van!de!vrouw,!bestaat!deels!uit!het!vermijden!van! risico!voor!zichzelf!en!de!nakomelingen.!Daar!tegenover!hebben!mannen!te!maken!met!zeer! riskante!strategieën!in!onderlinge!competitie.!Een!succesvolle!risiconemer!verkrijgt! superieure!materiële!middelen,!wat!zijn!status!verhoogt.!! Hypothese#6:#Mannen#zullen#hoger#scoren#op#neiging#tot#het#nemen#van#risico#dan#vrouwen.# # 2.4(Het(interactie(effect(tussen(etniciteit(en(geslacht(op(ondernemende( persoonlijkheid( ( Zoals!eerder!beschreven!worden!persoonlijke!eigenschappen!zowel!door!de!genen!bepaald! als!door!de!omgeving.!Binnen!deze!omgeving!heersen!stereotypen!over!de!rolverdeling! tussen!mannen!en!vrouwen.!Een!belangrijk!punt!aan!culturele!dimensie! mannelijkheid/vrouwelijkheid!van!Hofstede!is!de!manier!waarop!sociale!rollen!onder! mannen!en!vrouwen!worden!verdeeld!binnen!een!samenleving!(Hofstede,!1984).!Binnen!de! mannelijke!culturen!liggen!de!sociale!normen!van!mannen!en!vrouwen!verder!uit!elkaar! dan!bij!vrouwelijke!culturen.!Mannen!krijgen!de!meer!extraverte!en!assertieve!rol! toebedeeld!en!vrouwen!de!verzorgende!rol.!Zoals!eerder!aangegeven!zijn!de!heersende!
stereotypen!in!een!samenleving,!naast!genen,!van!invloed!op!de!persoonlijke!eigenschappen! die!iemand!bezit.!Er!valt!dan!ook!te!verwachten!dat!de!verschillen!tussen!mannen!en! vrouwen!in!ondernemende!persoonlijkheid!groter!zijn!in!mannelijke!culturen!dan!in! vrouwelijke!culturen.!Er!is!in!dat!geval!sprake!van!een!interactie!effect!tussen!geslacht!en! etniciteit!en!ondernemende!persoonlijkheid.!Aangezien!Nederland!meer!vrouwelijk!scoort! op!de!dimensie!vrouwelijkheid/mannelijkheid!dan!Turkije!(14!tegenover!45)!zouden!de! verschillen!tussen!mannen!en!vrouwen!in!ondernemende!persoonlijkheid!onder!de! Nederlandse!respondenten!kleiner!zijn!dan!onder!de!Turkse!respondenten.!# Prestatie!is!één!van!de!kenmerken!die!over!het!algemeen!toebedeeld!worden!aan! mannen!(Mueller,!2004).!Binnen!mannelijke!culturen!is!dit!in!grotere!mate!het!geval!dan!in! vrouwelijke!culturen.!Doordat!stereotypen,!naast!genen,!van!invloed!zijn!op!de!vorming!van! eigenschappen!en!deze!in!mannelijke!culturen!het!sterkst!zijn,!wordt!verwacht!dat!binnen! mannelijke!culturen!het!verschil!tussen!mannen!en!vrouwen!op!prestatiedrang!groter!is.! Turkije!scoort!meer!in!de!richting!mannelijk!op!de!dimensie!mannelijkheid/vrouwelijkheid!! dan!Nederland.! Hypothese#7:#Het#effect#van#geslacht#op#prestatiedrang#is#sterker#bij#de#Turkse#dan#bij#de# Nederlandse#etniciteit.#! Uit!het!onderzoek!van!Minnigerode!(1976)!blijkt!dat!individuen!die!te!maken!hebben! met!stereotypen!over!sekserollen!een!meer!externe!beheersingsoriëntatie!bezitten!dan! degene!die!in!mindere!mate!met!deze!stereotypen!te!maken!hebben.!Vrouwen!zouden!in! culturen!waar!sterkere!geslachtsstereotypen!heersen!meer!moeilijkheden!kunnen! ondervinden!in!het!nastreven!van!hun!ambities.!Op!die!manier!zou!de!aanwezigheid!van! deze!stereotypes!bij!kunnen!dragen!aan!een!meer!externe!beheersingsoriëntatie,!aangezien! ze!in!dat!geval!geloven!dat!hun!slagen!in!hoge!mate!bepaald!wordt!door!externe!factoren.! Zoals!eerder!aangegeven!zijn!geslachtsstereotypen!in!mannelijke!culturen!het!sterkst.! Nederland!scoort!meer!vrouwelijk!op!de!culturele!dimensie!mannelijkheid/vrouwelijkheid! dan!Turkije.!De!hypothese!luidt!dan!ook:! Hypothese#8:#Het#effect#van#geslacht#op#interne#beheersingsoriëntatie#is#sterker#bij#de#Turkse# dan#bij#de#Nederlandse#etniciteit.## Het!verschil!tussen!mannen!en!vrouwen!in!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico!is! positief!gecorreleerd!met!de!dimensie!individualisme!en!negatief!met! onzekerheidsvermijding!(Mueller,!2004).!Zoals!eerder!beschreven!scoren!vrouwen!over!het! algemeen!lager!op!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico!dan!mannen.!Wanneer!in!het!
algemeen,!dus!zowel!onder!mannen!als!vrouwen,!minder!risico!wordt!genomen!(zoals! binnen!een!cultuur!met!een!hoge!onzekerheidsvermijding!het!geval!is)!zal!het!verschil! tussen!mannen!en!vrouwen!op!dit!vlak!waarschijnlijk!ook!kleiner!zijn.!Dit!is!een!mogelijke! verklaring!voor!de!negatieve!relatie!tussen!onzekerheidsvermijding!en!het!verschil!tussen! mannen!en!vrouwen!in!hun!neiging!tot!het!nemen!van!risico.!Nederland!scoort!hoog!op! individualisme!terwijl!Turkije!een!meer!collectivistische!cultuur!kent.!Daarnaast!scoort! Nederland!laag!en!Turkije!hoog!op!onzekerheidsvermijding.!De!combinatie!van!deze! gegevens!maakt!dat!de!hypothese!als!volgt!luidt:! Hypothese#9:#Het#effect#van#geslacht#op#neiging#tot#het#nemen#van#risico#is#sterker#bij#de# Nederlandse#dan#bij#de#Turkse#etniciteit.## # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # #
!
3.!Methodologie!
! In!dit!onderdeel!worden!de!opzet,!onderzoeksgroep,!procedure!en!meetinstrumenten!van! het!onderzoek!beschreven.!! ( 3.1(Opzet( ( Het!onderzoek!is!kwantitatief!van!aard,!uitgevoerd!in!de!vorm!van!een!enquête.!Data!zijn! verkregen!door!middel!van!een!vragenlijst.!De!standaardisatie!van!een!vragenlijst!zorgt! ervoor!dat!data!sneller!te!verzamelen!zijn!en!gemakkelijker!te!vergelijken!(Saunders,!Lewis! en!Thornhill,!2012).!Het!biedt!de!mogelijkheid!tot!analyse!door!het!gebruik!van! beschrijvende!en!verklarende!statistieken.!Een!enquête!is!passend!voor!deze! onderzoeksvraag.!Persoonlijke!eigenschappen!van!de!respondenten!zijn!te!meten!door! middel!van!een!vragenlijst.!Interviews!en!case!studies!worden!met!name!gebruikt!in! exploratief!onderzoek!(Saunders!e.a.,!2012),!terwijl!dit!onderzoek!verklarend!van!aard!is.! Over!de!relatie!tussen!etniciteit,!geslacht!en!ondernemerschap!is!al!redelijk!veel!onderzoek! gedaan!waardoor!deze!studie!specifieker!op!het!onderwerp!in!kan!gaan.!! # 3.2(Onderzoeksgroep( ! 3.2.1!De#populatie# De!analyses!hebben!plaatsgevonden!op!persoonsniveau.!De!populatie!waar!de!steekproef! uit!is!getrokken!bestaat!uit!mensen!van!Nederlandse!en!Turkse!afkomst.!Cijfers!van!het! Centraal!Bureau!voor!de!Statistiek!(2014)!laten!zien!dat!de!Turkse!bevolkingsgroep!de! grootste!nietOwesterse!groep!in!Nederland!is,!met!een!percentage!van!2.36!procent.!Zoals! eerder!aangegeven!richt!het!merendeel!van!de!studies!zich!op!westerse!culturen,!terwijl!er! een!groot!aantal!nietOwesterse!allochtonen!in!Nederland!aanwezig!is.!Door!in!dit!onderzoek! te!kiezen!voor!de!grootste!groep!nietOwesterse!allochtonen!in!Nederland!wordt!het! praktische!nut!van!het!onderzoek!vergroot.!Daarnaast!is!het!gemakkelijker!om!een!grote! sample!te!verkrijgen!wanneer!de!populatie!een!grotere!omvang!heeft.!Het!is!niet!van!belang! dat!ondervraagden!daadwerkelijk!ondernemer!zijn!of!de!ambitie!hebben!om!dit!te!worden.! Dit!onderzoek!richt!zich!namelijk!op!de!aanwezigheid!van!een!ondernemende!persoonlijkheid!en!niet!het!daadwerkelijk!uitvoeren!van!ondernemerschap.!Het!gaat!enkel! om!het!wel!of!niet!bezitten!van!geschikte!karaktereigenschappen.!! ! 3.2.2#Data#verzameling# Er!is!gebruik!gemaakt!van!‘convenience!sampling’!in!verband!met!beperkte! middelen,!tijdsgebrek!en!lastiger!te!bereiken!groepen.!Er!is!daardoor!weinig!controle!over! de!inhoud!van!de!steekproef.!Dit!hoeft!geen!groot!nadeel!te!zijn,!aangezien!er,!buiten! etniciteit!en!geslacht,!weinig!eisen!worden!gesteld!aan!de!steekproef.!De!data!zijn! verzameld!in!Nederland,!omdat!de!eigenschappen!van!twee!etniciteiten!binnen!Nederland! worden!onderzocht.!De!resultaten!zullen!dan!ook!met!name!bruikbaar!zijn!in!dit!land.!Het!is! mogelijk!dat!de!te!onderzoeken!eigenschappen!anders!gevormd!worden!in!verschillende! landen!(ook!al!is!de!etniciteit!hetzelfde).!!Turken!in!Nederland!zouden!bijvoorbeeld!andere! ondernemerschap!gerelateerde!eigenschappen!kunnen!bezitten!dan!Turken!in!Duitsland,! met!name!wanneer!zij!al!langere!tijd!in!Nederland!verblijven!of!behoren!tot!de!tweede! generatie.!Om!die!reden!zijn!de!resultaten!beperkt!generaliseerbaar.!Ook!het!feit!dat! Turken,!wanneer!zij!tot!de!eerste!generatie!behoren,!migranten!zijn!kan!ervoor!zorgen!dat! de!resultaten!anders!zijn!dan!wanneer!ze!getest!zouden!worden!in!land!van!herkomst.! Boschma!en!Schutjens!(2011)!stellen!dat!migranten!over!het!algemeen,!in!vergelijking!met! andere!mensen,!risiconemers!zijn.!! ! 3.2.3!Beschrijving#van#de#respondenten# ! Bij!het!verzamelen!van!de!data!is!minimum!van!30!respondenten!met!een! Nederlandse!en!30!respondenten!met!een!Turkse!etniciteit!aangehouden,!om!zo!te!streven! naar!gelijke!groottes!van!groepen.!Daarnaast!is!een!groepsgrootte!van!30!of!meer!wenselijk! voor!het!uitvoeren!van!statistische!analyses.!Er!zijn!33!Turkse!respondenten!verzameld!en! 77!Nederlandse,!wat!de!complete!sample!omvang!doet!uitkomen!op!110!(Tabel!2).!Als!eis! aan!de!Nederlandse!respondenten!is!gesteld!dat!zowel!de!respondent!zelf!als!beide!ouders! in!Nederland!geboren!zijn.!Ze!zijn!hier!niet!op!geselecteerd,!maar!na!het!verzamelen!van!de! data!zijn!deze!respondenten!uit!de!complete!sample!gefilterd!(zie!ook:!3.3!Procedure).!Op! deze!manier!is!de!invloed!van!andere!etniciteiten!uitgesloten.!! Naast!etniciteit!is!ook!geslacht!een!afhankelijke!variabele!in!dit!onderzoek,!wat!een! ruime!aanwezigheid!van!zowel!mannen!als!vrouwen!onder!de!ondervraagden!verlangt.!! Zoals!Tabel!1!weergeeft,!ligt!het!aantal!mannen!en!vrouwen!onder!de!Nederlandse!
bevolking!voor!beide!etniciteiten!redelijk!dicht!bij!elkaar.!Er!is!dan!ook!gestreefd!naar!een! minimum!van!15!mannen!en!15!vrouwen!per!totale!etnische!groep!van!30.!Uiteindelijk!zijn! er!15!mannelijke!Turkse,!18!vrouwelijke!Turkse,!30!mannelijke!Nederlandse!en!47! vrouwelijke!Nederlandse!respondenten!verzameld!(Tabel!2).!Het!minimum!van!15!is!dan! ook!voor!alle!groepen!behaald.!! ! Tabel!1! Nederlandse#bevolking#op#1/1/2013:#geslacht#en#etniciteit#
( Nederlands( Turks( Totaal(
Mannen( 6.567.150!! 204.133! 6.771.283( Vrouwen( 6.669.344! 191.169! 6.860.513( Totaal( ( 13.236.494! 395.302! 13.631.796! Bron:!CBS,!2014! ! Tabel!2! Frequentie#en#percentage#mannen#en#vrouwen#in#sample#
Totaal( Nederlandse(etniciteit( Turkse(etniciteit(
! Geslacht!
Frequentie! Percentage! Frequentie! Percentage! Frequentie! Percentage!
Mannen( 45! 40,9! 30! 39! 15! 45.5! Vrouwen( 65! 59.1! 47! 61! 18! 54.5! Totaal( 110! 100! 77! 100! 33! 100! Note:!N!=!110! ! ! De!gemiddelde!leeftijd!van!de!Nederlandse!respondent!is!29.35.!Onder!de!Turkse! respondenten!ligt!dit!op!28.64!(Tabel!3).!Er!lijkt!een!grotere!spreiding!in!leeftijd!te!zijn! onder!de!Nederlandse!respondenten!(18O81)!in!tegenstelling!tot!de!Turkse!respondenten! (17O58),!maar!dit!is!niet!het!geval.!Onder!de!Nederlandse!respondenten!is!er!één! respondent!met!een!leeftijd!van!81!jaar.!De!hoogste!leeftijd!die!daarop!volgt!is!67!jaar,! welke!ook!slechts!eenmaal!voorkomt!in!de!sample.!Hierop!volgen!2!respondenten!met!een! leeftijd!van!58!jaar,!wat!gelijk!is!aan!de!hoogste!leeftijd!onder!de!Turkse!respondenten! (Tabel!3).!Er!zijn!dus!slechts!twee!Nederlandse!respondenten!die!buiten!de!leeftijdsgroep! van!Turkse!respondenten!vallen,!waardoor!de!spreiding!in!leeftijd!onder!Nederlandse!en! Turkse!respondenten!niet!veel!verschilt.!! ! ! ! !
! Tabel!3!
Gemiddelde,#minimum#en#maximum#leeftijd#in#sample#
!
Totale(sample( Nederlandse(etniciteit( Turkse(etniciteit(
! Leeftijd!
Gemiddelde! Minimum!! Maximum! Gemiddelde! Minimum! Maximum! Gemiddelde! Minimum! Maximum!
Mannen( 30.96! 19! 58! 29.00! 19! 55! 34.87! 21! 58! Vrouwen( 27.88! 17! 81! 29.57! 18! 81! 23.44! 17! 34! Totaal( 29.14! 17! 81! 29.35! 18! 81! 28.64! 17! 58! ! Zoals!Tabel!4!weergeeft,!ligt!het!opleidingsniveau!in!de!sample,!met!name!onder!de! Nederlandse!respondenten,!relatief!hoog.!Dit!is!waarschijnlijk!te!wijten!aan!het!feit!dat!bij! het!verzamelen!van!Nederlandse!respondenten!voornamelijk!gebruik!is!gemaakt!van!het! eigen!netwerk!van!de!onderzoeker.!!! ! Tabel!4! Opleidingsniveau#van#respondenten# ! ! 3.3(Procedure( # 3.3.1!Verspreiding#van#de#enquête## Er!is!gebruik!gemaakt!van!een!Nederlandse!en!Engelse!vragenlijst.!De!Nederlandse!lijst!is! voornamelijk!gebruikt!om!data!onder!mensen!met!een!Turkse!etniciteit!te!verkrijgen.!Het! gemiddelde!opleidingsniveau!van!Turken!in!Nederland!ligt!lager!dan!die!van!autochtone! Nederlanders!(CBS,!2014).!Deze!groepen!zouden!moeite!kunnen!hebben!met!de!meer! ingewikkelde!en!Engelstalige!vragen!uit!de!online!vragenlijst.!De!Nederlandse!vragenlijst!is! online!verspreid!en!daarnaast!zijn!er!mensen!op!straat!aangesproken!met!de!vraag!of!ze!de! enquête!in!wilden!vullen.!In!dit!laatste!geval!is!er!gebruik!gemaakt!van!een!vragenlijst!op! papier.!Een!voordeel!van!het!persoonlijk!aanspreken!is!dat!het!responsiepercentage!in!veel!
Totale(sample( Nederlandse(etniciteit( Turkse(etniciteit(
!
OpleidingsO!
niveau! #
Frequentie# Percentage## Frequentie## Percentage## Frequentie## Percentage##
Middelbare(school(( 11! 10.0! 9! 11.7! 2! 6.1! MBO( 17! 15.5! 9! 11.7! 8! 24.2! HBO( 30! 27.3! 17! 22.1! 13! 39.4! WO((Bachelor)( 32! 29.1! 28! 36.4! 4! 12.1! WO((Master)( 20! 18.2! 14! 18.2! 6! 18.3! Totaal( 110! 100! 77! 100! 33! 100!
gevallen!hoger!uitvalt.!Een!nadeel!is!dat!je!op!deze!manier!veel!data!in!een!bepaalde! omgeving!verzamelt!en!dat!de!respondenten!niet!volledig!anoniem!deel!kunnen!nemen!aan! het!onderzoek.!De!vragenlijsten!die!gebruikt!zijn!in!dit!onderzoek!zijn!oorspronkelijk! Engelstalig.!De!vragenlijst!is!voor!prestatiedrang!en!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico! naar!het!Nederlands!vertaald!door!middel!van!de!backOtranslation!methode.!Voor!de! variabele!interne!beheersingsoriëntatie!is!gebruik!gemaakt!van!een!bestaande!vertaling!van! de!items.! Om!Nederlandse!respondenten!te!verzamelen!is!de!vragenlijst!voornamelijk!online! verspreid.!Daarnaast!zijn!er!mensen!persoonlijk!benaderd!met!het!verzoek!mee!te!werken! aan!het!onderzoek.!!De!online!vragenlijst!is!middels!een!weblink!gedeeld!met!voornamelijk! mensen!uit!mijn!eigen!netwerk.!Dit!is!minder!tijdrovend!dan!via!pen!en!papier,!omdat!het! hierbij!niet!noodzakelijk!is!om!zelf!aanwezig!te!zijn!terwijl!de!vragen!worden!beantwoord.! Daardoor!is!het!gemakkelijker!om!een!groot!aantal!mensen!te!ondervragen.!Een!ander! voordeel!is!dat!de!spreiding!in!woonplaats!groter!is.!Een!nadeel!is!dat!het! responsiepercentage!van!een!enquête!via!het!internet!rond!de!elf!procent!ligt!(Saunders! e.a.,!2012).!De!Nederlandse!respondenten!hebben,!in!tegenstelling!tot!de!Turkse! respondenten,!een!Engelse!versie!van!de!vragenlijst!ingevuld.!De!reden!hiervoor!is!dat! vragen!van!dit!onderzoek!gecombineerd!zijn!met!vragen!van!andere!onderzoeken,!om!op! die!manier!sneller!aan!een!groot!aantal!respondenten!te!komen.!Aangezien!de!andere! onderzoeken,!naast!Nederlandse!respondenten,!ook!buitenlandse!respondenten!nodig! hadden,!was!het!noodzakelijk!de!vragenlijst!in!het!Engels!op!te!stellen.!Zoals!eerder! aangegeven!zijn!voor!dit!onderzoek!enkel!de!mensen!met!een!Nederlandse!etniciteit! gebruikt!uit!het!complete!databestand.! Voordat!de!enquête!verspreid!is,!is!er!een!pilot!test!uitgevoerd.!De!vijf!respondenten! die!hieraan!meededen!ondervonden!geen!problemen!bij!het!beantwoorden!van!de! persoonlijkheidsvragen.!Het!gebruik!van!een!pilot!test!komt!de!validiteit!van!de!vragen!ten! goede!en!geeft!informatie!over!de!verwachte!betrouwbaarheid!van!de!data!die!zal!worden! verzameld!(Saunders!e.a.,!2012).! ! 3.3.2!Verwijdering#van#data#en#missende#waarden# Het!aantal!respondenten!dat!de!Engelse!enquête!heeft!afgerond!is!231.!Hiervan!zijn! 147!respondenten!uitgesloten!van!verdere!analyse!omdat!zij!niet!in!Nederland!zijn!geboren! en!hier!hun!hele!leven!hebben!gewoond!en/of!hun!vader!hier!niet!geboren!is!en/of!hun!
moeder!hier!niet!geboren!is.!Er!blijven!79!Nederlandse!respondenten!over!en!5!Turkse.!Er! zijn!twee,!Nederlandse,!respondenten!verwijderd,!omdat!zij!outliers!bleken!te!zijn.!Deze! respondenten!hadden!op!zo!goed!als!alle!stellingen!hetzelfde!antwoord!gegeven.!Daarnaast! is!er!één!Turkse!respondent!verwijderd,!omdat!deze!slechts!twee!stellingen!had! beantwoord.!Uiteindelijk!zijn!er!77!Nederlandse!respondenten!overgebleven!en!vier! Turkse.!Er!was!bij!één!respondent!sprake!van!twee!missende!antwoorden.!Met!behulp!van! Hotdeck!zijn!er!scores!aangemaakt!om!de!missende!waardes!in!te!vullen.!! Het!aantal!respondenten!dat!de!Nederlandse!lijst!heeft!afgerond!is!29.!Deze! respondenten!zijn!allen!Turks.!Zij!hebben!allen!de!lijst!compleet!ingevuld!en!er!waren!geen! outliers!aanwezig!onder!deze!respondenten.!Dit!maakt!dat!alle!respondenten!van!de! Nederlandse!lijst!gebruikt!zijn!in!de!analyses.!Tezamen!met!de!respondenten!van!de! Nederlandse!lijst!zijn!er!77!Nederlandse!respondenten!aanwezig!in!de!sample!en!33!Turkse.!! ( 3.4(Meetinstrumenten( ( De!variabelen!in!dit!onderzoek!zijn:!ondernemende!persoonlijkheid!(afhankelijk),!etniciteit! (onafhankelijk)!en!geslacht!(onafhankelijk).!De!drie!dimensies!waarvan!in!dit!onderzoek! wordt!aangenomen!dat!zij!(belangrijke)!onderdelen!zijn!van!een!ondernemende! persoonlijkheid!zijn:!prestatiedrang,!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico!en!interne! beheersingsoriëntatie.!!!! # 3.4.1!Prestatiedrang# Prestatiedrang!is!gemeten!op!een!7!punts!Likert!schaal!(10!items)!welke!is!opgezet! door!Jackson,!Paunonen!en!Tremblay!(2000).!De!oorspronkelijke!minimumscore!is!1! (strongly#disagree)!en!de!oorspronkelijke!maximumscore!is!5!(strongly#agree).!Dit!is! omgezet!naar!een!7!punts!Likert!schaal!welke!loopt!van!strongly#disagree#tot!strongly#agree.! Op!deze!manier!komen!de!schalen!van!verschillende!variabelen!overeen.!!Aan!de! respondenten!is!gevraagd!in!hoeverre!zij!het!eens!zijn!met!bepaalde!stellingen.!Een! voorbeeld!item!is:!‘’I!accomplish!a!lot!of!work.’’!!Zoals!eerder!aangegeven!is!er!gebruik! gemaakt!van!een!Engelstalige!en!Nederlandstalige!vragenlijst.!Voor!de!Nederlandse!lijst!zijn! de!items!van!prestatiedrang!vertaald!middels!de!backOtranslation!methode.!Ook!voor!de! Nederlandse!items!is!een!7!punts!Likert!schaal!opgezet,!om!zo!min!mogelijk!verschillen!te! laten!ontstaan!tussen!de!Engelstalige!en!Nederlandstalige!vragenlijst.!Deze!schaal!loopt!van!
zeer#oneens!tot!zeer#eens.!Een!voorbeeld!item!is:!“Ik!doe!veel!in!mijn!vrije!tijd”.!De!waarde! van!Cronbach’s!Alpha!is!bij!deze!schaal!!.775.!Dit!betekent!dat!de!schaal!betrouwbaar!is! aangezien!de!waarde!boven!de!.70!ligt!(zie!Tabel!5).! ! 3.4.2!Interne#beheersingsoriëntatie## ! Interne!beheersingsoriëntatie!is!gemeten!op!een!7!punts!Likert!schaal!(8!items)! welke!is!ontwikkeld!door!Levenson!(1981).!De!minimumscore!van!deze!schaal!is!O3! (strongly#disagree)!en!de!maximumscore!is!3!(strongly#agree).!Dit!is!omgezet!naar!een!7! punts!Likert!schaal!die!loopt!van!strongly#disagree!tot!strongly#agree,!om!het!overeen!te! laten!komen!met!de!schalen!van!prestatiedrang!en!neiging!tot!het!nemen!van!risico.!Een! voorbeeld!item!is:!‘’Whether!or!not!I!get!in!a!car!accident!depends!mostly!on!how!good!a! driver!I!am’’.!Voor!de!Nederlandstalige!vragenlijst!is!er!gebruik!gemaakt!van!de!lijst!die!is! opgezet!door!Brosschot,!Gebhardt!en!Godaert!(1994).!Zij!hebben!de!items!die!ontworpen! zijn!door!Levenson!(1981)!vertaald!naar!het!Nederlands.!Het!is!een!6!punts!Likert!schaal! welke!loopt!van!dat#is#beslist#zo!tot!dat#is#beslist#niet#zo.!Deze!schaal!is!omgezet!naar!de!7! punts!Likert!schaal!die!loopt!van!zeer#oneens!tot!zeer#eens.!Een!voorbeeld!item!is:!“Mijn! leven!wordt!bepaald!door!mijn!eigen!handelingen”.!! Tijdens!de!data!analyse!zijn!twee!items!behorende!tot!deze!variabele!verwijderd!om! de!Cronbach’s!Alpha!!te!verhogen.!Dit!is!zowel!bij!de!Nederlandstalige!als!bij!de!Engelstalige! lijst!gedaan.!Het!eerste!item!dat!verwijderd!is,!is:!“Whether!or!not!I!get!into!a!car!accident! depends!mostly!on!how!good!a!driver!I!am”.!De!alpha!gaat!hiermee!van!.606!naar!.631.!Dit! is!geen!aanzienlijk!verschil,!maar!gezien!de!lage!waarde!van!alpha!is!er!toch!voor!gekozen! dit!item!te!laten!vervallen.!Het!tweede!item!dat!verwijderd!is,!is:!“How!many!friends!I!have! depends!on!how!nice!a!person!I!am”.!De!alpha!wordt!hiermee!opgehoogd!naar!.659.!De!vrij! lage!waarde!(.659)!zou!deels!veroorzaakt!kunnen!zijn!door!het!geringe!aantal!items!dat!de! schaal!bevat.!In!eerste!instantie!bevatte!het!8!items,!en!na!de!aanpassing!6.!Een!lager!aantal! items!zorgt!voor!een!lagere!alpha!(Field,!2009).!!! ! 3.4.3#Neiging#tot#het#nemen#van#risico## ! Neiging!tot!het!nemen!van!risico!is!gemeten!op!een!7!punts!Likert!schaal!(5!items)! welke!is!ontworpen!door!Simms,!Goldberg,!Roberts,!Watson,!Welte!en!Rotterman!(2011).! De!minimumscore!van!deze!schaal!is!1!(very#untrue#of#me)!en!de!maximumscore!is!5!(very# true#of#me),!maar!dit!is!net!als!bij!de!andere!variabelen!omgezet!naar!de!7!punts!Likert!
schaal!die!loopt!van!strongly#disagree!tot!strongly#agree.!Een!voorbeeld!item!is:!‘’I!love! dangerous!situations.’’!Ook!bij!deze!variabele!zijn,!ten!behoeve!van!de!Nederlandstalige! vragenlijst,!de!items!naar!het!Nederlands!vertaald!middels!de!backOtranslation!methode.!Er! is!sprake!van!een!7!punts!Liker!schaal,!die!loopt!van!zeer#oneens!tot!zeer#eens.!Een! voorbeeld!item!is:!“Ik!verkies!veiligheid!boven!risico”.!Voor!deze!schaal!is!de!waarde!van! Cronbach’s!Alpha!.83,!wat!inhoudt!dat!de!schaal!betrouwbaar!is!(zie!Tabel!5).!! ! 3.4.4!Onafhankelijke#variabelen# De!onafhankelijke!variabele!geslacht!is!gemeten!door!het!kiezen!tussen!male/female! (man/vrouw)!en!etniciteit!door!het!aanvinken!van!de!juiste!nationaliteit.!! # 3.4.5!Controle#variabelen# Om!de!validiteit!van!het!onderzoek!te!vergroten!zijn!er!controle!variabelen! toegevoegd.!Leeftijd!is!hier!één!van.!Eigenschappen!zouden!zich!kunnen!ontwikkelen!of! verschillen!per!generatie.!Lange!tijd!werd!gedacht!dat!persoonlijke!eigenschappen!relatief! vaststaand!zijn,!maar!recenter!onderzoek!laat!zien!dat!karaktereigenschappen!zich!wel! degelijk!ontwikkelen!naar!mate!iemand!ouder!wordt!(Roberts,!Wood!en!Caspi,!2008).! Beheersingsoriëntatie!is!een!leeftijdsgerelateerde!variabele!en!het!concept!heeft!een! verschillende!betekenis!voor!oudere!mensen!(Knoop,!2010).!Oudere!volwassenen!zijn!meer! intern!georiënteerd!dan!jongere!volwassenen.!Daarnaast!vinden!Vroom!en!Pahl!(1971)!een! significante!relatie!tussen!leeftijd!en!het!nemen!van!risico.!Tijdens!de!data!analyse!werd! duidelijk!dat!ook!in!dit!onderzoek!leeftijd!van!invloed!is!op!de!score!van!de!respondenten! op!de!persoonlijke!eigenschappen.!De!leeftijd!van!de!respondent!is!bepaald!door!het,!door! de!respondent,!selecteren!van!zijn!of!haar!geboortejaar.!In!het!geval!van!de!papieren! Nederlandstalige!vragenlijst!was!geboortejaar!een!open!vraag.!! In!de!Engelse!vragenlijst!zijn!de!respondenten!gevraagd!naar!de!nationaliteit!en!het! geboorteland!van!hun!vader!en!moeder.!Op!deze!manier!is!het!mogelijk!om!te!bepalen!tot! welke!generatie!de!Turkse!respondenten!behoren!en!de!(volledig)!Nederlandse! respondenten!te!selecteren!uit!de!complete!sample.!Bij!de!Nederlandstalige!vragenlijst!is! gevraagd!naar!de!eerste!generatie!binnen!de!respondent!zijn!of!haar!familie!die!naar! Nederland!kwam.!Aan!de!hand!van!de!antwoorden!op!deze!vraag!is!de!generatie!van!de! respondent!bepaald.!Zoals!beschreven!wordt!in!de!discussie!zou!de!persoonlijkheid!van! tweede!en!derde!generatie!allochtonen!enigszins!aangepast!kunnen!zijn!ten!opzichte!van!
die!van!de!eerste!generatie.!Tijdens!de!analyse!van!de!data!bleek!dat!generatie!op!zichzelf! niet!van!invloed!is!op!de!score!op!de!drie!eigenschappen,!maar!enkel!het!gegeven!of!de! (Turkse)!respondent!in!Nederland!woont.!Daarnaast!zou!de!controle!variabele!generatie! alleen!van!toepassing!zijn!op!de!Turkse!respondenten,!wat!het!gebruik!voor!de!complete! sample!onmogelijk!maakt.!Om!die!reden!is!generatie!niet!opgenomen!als!controle!variabele.! Wel!zijn!de!analyses!zowel!uitgevoerd!voor!de!sample!inclusief!de!vier!respondenten!die!in! Turkije!woonachtig!zijn,!als!wel!voor!de!sample!exclusief!deze!respondenten.!! Uit!de!literatuur!kwam!niet!naar!voren!dat!het!opleidingsniveau!van!de! respondenten!van!invloed!zou!kunnen!zijn!op!de!drie!gemeten!eigenschappen.!Om!het! effect!van!opleidingsniveau!uit!te!sluiten!is!er!gevraagd!naar!de!hoogst!genoten!opleiding! van!de!persoon!in!kwestie,!of!wanneer!het!om!een!student!ging!naar!het!niveau!van!zijn!of! haar!huidige!opleiding.!Tijdens!de!data!analyse!bleek,!zoals!verwacht,!opleidingsniveau!niet! van!invloed!te!zijn!op!de!score!op!de!drie!persoonlijke!eigenschappen.!Opleidingsniveau!is! in!dit!onderzoek!dan!ook!niet!opgenomen!als!controle!variabele.!! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
4.!Resultaten!
! Dit!hoofdstuk!geeft!de!resultaten!van!het!onderzoek!weer.!De!eerste!paragraaf!gaat!in!op!de! correlaties!tussen!de!variabelen!en!de!normaliteit!van!de!data.!Vervolgens!is!met!behulp! van!tOtesten!onderzocht!of!de!groepen!binnen!de!sample!significant!verschillen!in! opleidingsniveau,!leeftijd,!etniciteit!en!geslacht.!Daarna!worden!de!resultaten!weergegeven! van!de!OneOway!ANOVA’s!en!regressie!analyse!welke!uitgevoerd!zijn!om!de!invloed!van! opleidingsniveau,!generatie!en!geslacht!op!de!drie!eigenschappen!te!testen.!Dit!is!nodig!om! te!bepalen!welke!van!deze!drie!opgenomen!moeten!worden!als!controle!variabele.!De! volgende!paragrafen!geven!de!resultaten!weer!van!de!TwoOway!ANOVA’s!welke!zijn! uitgevoerd!om!de!effecten!van!etniciteit!en!geslacht!op!ondernemende!persoonlijkheid!te! testen.!Deze!laatste!analyses!zijn!zowel!uitgevoerd!voor!de!hele!sample!(deel!1!van!de! analyses),!als!enkel!voor!de!in!Nederland!woonachtige!respondenten!(deel!2!van!de! analyses).!In!dit!onderzoek!is!een!significantieniveau!van!tien!procent!gehandhaafd.!In!een! kleinere!sample!kan!het!voorkomen!dat!er!geen!statistische!significantie!aanwezig!is!op!het! traditionele!p<.05!niveau!(Pallant,!2005).!Gezien!de!geringe!omvang!van!de!groep!Turkse! respondenten,!is!er!gekozen!voor!een!significantieniveau!van!maximaal!tien!procent!in! plaats!van!de!gebruikelijke!vijf!procent.! ! 4.1.(Correlaties(en(normaliteit( ( Zoals!Tabel!5!laat!zien,!zijn!er!significante!positieve!correlaties!gevonden!tussen! prestatiedrang!en!interne!beheersingsoriëntatie!en!prestatiedrang!en!neiging!tot!het!nemen! van!risico,!r!=!.230,!p!<!.05!en!r!=!O.214,!p!<!.05.!Aangezien!alle!drie!de!genoemde! eigenschappen!onderdeel!zijn!van!de!mulitdimensionale!eigenschap!ondernemende! persoonlijkheid,!lijken!deze!uitkomsten!logisch.!Daarnaast!is!er!een!significant!positieve! correlatie!gevonden!tussen!geslacht!en!prestatiedrang!en!een!significant!negatieve! correlatie!tussen!leeftijd!en!neiging!tot!het!nemen!van!risico,!r!=!.290,!p#<!.01!en!r!=!O.238,!p! <!.05.!Dit!doet!vermoeden!dat!er!een!relatie!zal!worden!gevonden!tussen!deze!variabelen.!! Aangezien!de!waarden!van!de!gevonden!significante!correlaties!tussen!de!.10!en!.29!liggen,! is!er!sprake!van!een!kleine!correlatie!tussen!de!variabelen!(Cohen,!1988).!Er!zijn!geen!correlaties!boven!de!.70!gevonden,!dus!het!probleem!van!multicollineariteit!is!niet!aan!de! orde.!!! ! Door!middel!van!een!KolmogorovOSmirnov!test!is!de!normaliteit!van!de!data!van!de! drie!eigenschappen!getest.!Enkel!de!data!behorende!tot!de!eigenschap!‘neiging!tot!het! nemen!van!risico’!is!normaal!verdeeld.!Dit!hoeft!geen!problemen!te!veroorzaken,!aangezien! de!meeste!analyse!technieken!bestand!zijn!tegen!een!schending!van!de! normaliteitassumptie!wanneer!de!samplegrootte!boven!de!30!ligt!(Pallant,!2005).! ! Tabel!5! Beschrijvende#statistiek#en#correlaties#tussen#de#variabelen#(Cronbach’s#Alphas#op#diagonaal)## Note:!N!=!110,!*!p<.05,!**!p<.01! ( 4.2(Verschillen(binnen(de(sample( ( 4.2.1!Verschillen#tussen#de#Nederlandse#en#Turkse#respondenten( Er!zijn!tOtesten!uitgevoerd!om!te!onderzoeken!of!de!Nederlandse!en!Turkse!respondenten! significant!verschillen!in!leeftijd,!opleidingsniveau!en!geslacht.!Nederlandse!(M!=!29.35,!SD! =!12.753)!en!Turkse!(M#=!28.64,!SD!=!10.582)!respondenten!verschillen!niet!significant!in! leeftijd,!t(108)!=!0.283,!p!=!n.s.!Tevens!verschillen!Nederlandse!(M!=!3.38,!SD!=!1.246)!en! Turkse!(M#=!3.12,!SD!=!1.166)!respondenten!niet!significant!in!opleidingsniveau,!t(108)!=! 1.004,!p!=!n.s.!Ten!slotte!verschillen!Nederlandse!(M!=!1.61,!SD!=!0.491)!en!Turkse!(M#=! 1.55,!SD!=!0.506)!respondenten!niet!significant!in!geslacht,!t(108)!=!0.639,!p!=!n.s.!Dit! betekent!dat!wanneer!er!een!verschil!in!persoonlijke!eigenschappen!wordt!gevonden! tussen!de!Nederlandse!en!Turkse!respondenten,!dit!niet!veroorzaakt!is!door!een!verschil!in! de!verdeling!van!leeftijd,!opleidingsniveau!en/of!geslacht!tussen!de!Nederlandse!en!Turkse! respondenten.!( ! !! !! M# SD# 1# 2# 3# 4# 5# !1!(AV)!Prestatiedrang! 4.81! 0.865! (.775)! ! ! ! ! 2!(AV)!Interne(beheersingsoriëntatie( 4.93! 0.743! .230*! (.659)! ! ! ! 3!(AV)!Neiging(tot(het(nemen(van(risico! 2.80! 1.209! O.214*! .023! (.830)! ! ! 4!(OV)!Etniciteit(! 1.30! 0.460! .045! .050! O.170! ! ! 5!(OV)!Geslacht! 1.59! 0.494! .290**! 0! O.183! O.061! ! 6!(CV)!Leeftijd(! 29.14! 12.099! .168! O.126! O.238*! O.027! !O.126!
Tabel!6! Resultaten#van#de#tatesten#en#beschrijvende#statistiek#etniciteit#voor#leeftijd,#opleidingsniveau#en#geslacht### ! Groep! ! ! ! Nederlandse(etniciteit( ( Turkse(etniciteit( ! ! ! M# SD# n# # M# SD# n# ! 95%!CI!for!Mean! Difference! t# df# Leeftijd( 29.35! 12.753! 77! ! 28.64! 10.582! 33! O4.297,!5.725! 0.283! 108! Opleidingsniveau( 3.38! 1.246! 77! ! 3.12! 1.166! 33! O0.249,!0.760! 1.004! 108! Geslacht( 1.61! 0.491! 77! ! 1.55! 0.506! 33! O0.139,!0.269! 0.630! 108! Note:!N!=!110,!*!p!<!.05,!**!p!<.01!!! # 4.2.2!Verschillen#tussen#de#mannelijke#en#vrouwelijke#respondenten# Er!zijn!tOtesten!uitgevoerd!om!te!onderzoeken!of!de!mannelijke!en!vrouwelijke! respondenten!significant!verschillen!in!leeftijd,!opleidingsniveau!en!etniciteit.!Mannelijke! (M!=!30.96,!SD!=!11.970)!en!vrouwelijke!(M#=!27.88,!SD!=!12.120)!respondenten!verschillen! niet!significant!in!leeftijd,!t(108)!=!1.316,!p!=!n.s.!Daarnaast!verschillen!mannelijke!(M!=! 3.27,!SD!=!1.232)!en!vrouwelijke!(M#=!3.32,!SD!=!1.226)!respondenten!niet!significant!in! opleidingsniveau,!t(108)!=!O0.237,!p!=!n.s.!Tenslotte!verschillen!mannelijke!(M!=!1.33,!SD!=! 0.477)!en!vrouwelijke!(M#=!1.28,!SD!=!0.451)!respondenten!niet!significant!in!etniciteit,! t(108)!=!0.630,!p!=!n.s.!Dit!betekent!dat!wanneer!er!een!verschil!in!persoonlijke! eigenschappen!wordt!gevonden!tussen!mannen!en!vrouwen,!dit!niet!veroorzaakt!is!door! een!verschil!in!de!verdeling!van!leeftijd,!opleidingsniveau!en/of!geslacht!tussen!de! mannelijke!en!vrouwelijke!respondenten.!! ! Tabel!7! Resultaten#van#de#tatesten#en#beschrijvende#statistiek#geslacht#voor#leeftijd,#opleidingsniveau#en#etniciteit# ! Groep! ! ! ! Mannen( ( Vrouwen( ! ! ! M# SD# n# # M# SD# n# ! 95%!CI!for!Mean! Difference! t# df# Leeftijd( 30.96! 11.970! 45! ! 27.88! 12.120! 65! O1.557,!7.714! 1.316! 108!
Opleidingsniveau( 3.27! 1.232! 45! ! 3.32! 1.226! 65! O0.529,!0.416! O0.237! 108!
Etniciteit( 1.33! 0.477! 45! ! 1.28! 0.451! 65! O0.121,!0.234! 0.630! !!!!108! Note:!N!=!110,!*!p!<!.05,!**!p<.01! ! # 4.2.3!Verschil#in#generatie# Er!zijn!OneOway!ANOVA’s!uitgevoerd!om!te!bepalen!of!de!generatie!van!een!persoon,! onder!de!Turkse!respondenten,!van!invloed!is!op!prestatiedrang,!interne! beheersingsoriëntatie!en!de!neiging!tot!het!nemen!van!risico.!Er!is!sprake!van!een! significant!verschil!tussen!de!verschillende!generaties!in!hoe!zij!scoren!op!prestatiedrang!
