De Latijns-Amerikaanse film in de
context van globalisering
Nadia Lie
Los muertos
Lisandro Alonso, 2004Structuur
1. Globalisering en de transnationale wending
2. Latijns-Amerikaanse film als wereldcinema
3. Vier case-studies
4. Conclusies
1. Globalisering en de transnationale wending
globalisering: interactie in de wereld
> 16de eeuw: verruiming
> 1950 (1990) - nu: verkleining
= versnelde globalisering
globaliseringsdebat:
–
overwegend economisch – politiek
–
culturele dimensie:
Arjun Appadurai, Modernity at Large. Cultural Dimensions of Globalization
Appadurai
•global flow
•vijf dimensies
1) ethnoscapes 2) finanscapes 3) technoscapes 4) ideoscapes 5) mediascapesOpmerking: -'scape': landscape: pluriform, grensoverschrijdend
•
disjunct:
niet samenvallend, onvoorspelbare raakpunten•
Implicaties:
–globalisering ≠ amerikanisering
–globalisering ≠ centrum-periferie-model
–globalisering ≠ cultureel imperialisme
–globalisering kan = localisering (cfr. 'glocalisering')
•
Reactie: statuut natiestaat?
–
langzame verdwijning:•“postnationaal” tijdperk (J. Habermas, 1998)
– handhaving onder nieuwe vormen:
•“transnationaal” tijdperk (S. Vertovec, 2009)
Transnational Turn:
ontkoppeling natie // staat
1. effect op cultuurwetenschappen
- ruimte ‡ iden=teit
- ruimte vervluchtigt
(‘liquid modernity’, Z. Bauman
vs ‘solid modernity’)
2. effect op filmwetenschappen
- coproducties
- hybridisering (‘wereldcinema’, Th. Elsaesser)
2. Latijns-Amerikaanse cinema als wereldcinema
• ‘wereldcinema’ in Latijns-Amerika: oude betekenis =
derdewereldcinema (jaren ‘60)
1) >< Noord-Amerikaanse Cinema = Commercie 2) >< Europese Cinema = Kunst 3) Latijns-Amerikaanse Cinema = Bewustzijn
bv. La Hora de los hornos(F. Solanas & O. Getino, 1968) (“het uur van de ovens” = van de wereldrevolutie) tijdsfenomeen: Cubaanse Revolutie (°1959, F. Castro & E.
‘Che’ Guevara)
• ‘wereldcinema': nieuwe betekenis
–Latijns-Amerikaanse film vermengt zich met internationale filmwereld
•
Gevolg: internationale doorbraak
Latijns-Amerikaanse film
3. Vier case-studies
Arriaga/Iñárritu, 2006 Del Toro, 2006 Reygadas, 2008 Salles, 2004
Mexicaanse coproducties Roadmovie
Coproducties: Mexico
•
Het geval Mexico: sterke nationale traditie
> Mexicaanse Revolutie (°1910): overheidssubsidies
1936 1943
•
Jaren negentig: liberalisering, coproducties
Opvallend: nieuwe behandeling van 'ruimte'
2006 2006 2008
3a. Ruimte in Babel
•
Marokko
•
USA - Mexico
•
Japan
• verschillende locaties
• meertaligheid en thema van de communicatie (cfr. Babel)
• puzzelverhaal = actieve kijker, zoekt verbanden, snijpunten
• global flow
–ethnoscape: toerisme en illegale migratie
3b. Ruimte in Pan's Labyrinth
•
Één locatie maar verrassend: Spanje, na Spaanse
Burgeroorlog
•
Ont-eigening van nationaal imaginair door Mexicaans
regisseur
–Historisch–Filmische traditie
•
gebruik van Spaanse historische locaties als
decor: ghost town Belchite
•
intertekstualiteit met Spaanse cinema: El
3c. Ruimte in Stellet Licht
•
één locatie: een particuliere gemeenschap:
mennonieten, Plautdietsch
•
vervreemdingseffect:
–
band met Mexico als natie: ???
–
band met andere landen: Brel???
•
toch ook herkenning:
Andere voorbeelden: puzzelverhaal
L. Moodysson, 2009
Andere voorbeelden: ont-eigening
I. Coixet, 2005 (oorlog Joegoslavië) A. Iñárritu, 2010
Andere voorbeelden: vervreemding
F. Eimbcke, 2008 C. Reygadas, 2002 L. Alonso, 2008
3d. Ruimte in Diarios de motocicleta
Ruimte > genre: de roadmovie
Roadmovie als Amerikaans genre
>
J. Kerouac, On the Road (1957)
•‘reizen om te reizen’•primaat van individu (of buddies) op gemeenschap (of thuis)
> voorloper: western
ruimte wordt 'veroverd' (cfr. solid modernity)
- band met nationaal verleden
- verschil:
western = nostalgisch
roadmovie = cynisch
> prototypisch voorbeeld: Easy Rider
(1969)
- “Two men went looking for America and
couldn't find it”
- “We blew it” (we hebben het verknald)
•
Constatering: plots opduiken roadmovie in
Latijns-Amerika = amerikanisering?
•
Case: Diarios de motocicleta (2004)
–
Walter Salles (Brazilië): belangrijkste
vertegenwoordiger roadmovie Latijns-Amerika
–
bezig met verfilming On the Road als internationale
•
bewust gebruik van genre van roadmovie:
aanknoping bij genrekenmerken:
•buddie-structuur voor ontheroïsering historische figuur
Che Guevara
•omschrijving van de reis als geïnspireerd door liefde
voor de weg
•verwijzing naar Easy Rider: vage zoektocht naar "America"
•
afwijking genrekenmerken:
–
zoektocht leidt wél tot resultaat: "they did find
America"; cfr.
eindtoespraak 'Che‘
–
impliceert:
gemeenschap primeert (het Latijns-Amerikaanse
volk) staat centraal
–
kritische verwijzing naar Kerouac-model: reizen om te
reizen = geprivilegieerde klasse; bestemming primeert
Andere voorbeelden
W. Salles, 1998 A. Cuarón, 2001 P. Giorgelli, 2011
4. Conclusies
1. Ruimte : twee aspecten
-- Problematisering van ruimte -- Herbevestiging van ruimte
Dit impliceert: film geen passieve component van ‘global flow’
2. Eigenheid?
-- Internationale filmtaal (genres, stijlen…) maar eigen gebruik -- Traditie past zich aan:
bv. van politieke (Solanas) naar geëngageerde cinema (Salles) Dit impliceert: glocalisering
