Begrotingsuitkomsten van bedrijven met natuurbeschermingsrestricties in de Lopikerwaard

(1)

NN31545.0G77

NOTA 677 Juni 1972 Instituut voor C u l t u u r t e c h n i e k en Waterhuishouding

BEGROTINGSUITKOMSTEN VAN BEDRIJVEN MET NATUURBESCHERMINGSRESTRICTIES

IN DE LOPIKER WAARD

J . W . Righolt

BIBLIOTHEEK STARINGGEBOUW

. N o t a ' s van h e t Instituut zijn in p r i n c i p e i n t e r n e c o m m u n i c a t i e m i d d e -l e n , dus geen officië-le p u b -l i k a t i e s .

I Hun invloed v a r i e e r t s t e r k en kan zowel b e t r e k k i n g hebben op een ƒ? eenvoudige w e e r g a v e van c i j f e r r e e k s e n , a l s op e e n c o n c l u d e r e n d e

', d i s c u s s i e van o n d e r z o e k s r e s u l t a t e n . In de m e e s t e gevallen zullen j de c o n c l u s i e s e c h t e r van v o o r l o p i g e a a r d zijn o m d a t het o n d e r z o e k

nog niet i s a f g e s l o t e n .

B e p a a l d e n o t a ' s k o m e n niet voor v e r s p r e i d i n g buiten het Instituut in a a n m e r k i n g .

(2)

^ I N H O U D b l z . INLEIDING 1 MODELKEUZE 2 BEDRIJFSTECHNISCHE UITGANGSPUNTEN 3 RESULTATEN 4 CONCLUSIES 10

(3)

INLEIDING *

In nota 649 w e r d gesteld dat de p r o d u k t i e v o o r w a a r d e n voor de landbouw in de a g r a r i s c h e zone van het vogelgebied in de E i l a n d s p o l d e r a l s r e l a t i e f gunstig dienden te w o r d e n a a n g e m e r k t . De d a a r g e g e -ven c o n c l u s i e s kunnen dan ook niet z o n d e r m e e r n a a r a n d e r e gebieden, w a a r de landbouw wellicht m e t v e e l s t r i n g e n t e r b e p e r k i n g e n te m a k e n z a l k r i j g e n , w o r d e n o v e r g e d r a g e n .

E e n e e r s t e confrontatie m e t wat v e r d e r g a a n d e e i s e n vond p l a a t s in de L o p i k e r w a a r d , w a a r de desbetreffende s t u d i e g r o e p de v r a a g k r e e g v o o r g e l e g d , aan welke e i s e n een e v e n t u e e l v o g e l r e s e r v a a t in dit gebied zou m o e t e n voldoen en welke c o n s e q u e n t i e s h i e r u i t voor de landbouw zouden v o o r t v l o e i e n . D a a r b i j k w a m onder m e e r de wens n a a r v o r e n n a a r een p a r t i e e l s t e r k v e r h o o g d e w a t e r s t a n d , t e r w i j l t e -v e n s -v o o r k e u r w e r d u i t g e s p r o k e n -voor een m e e r g e d i f f e r e n t i e e r d e m a a i d a t u m dan in de E i l a n d s p o l d e r w a s aangehouden. Bovendien m o e s t m e t e e n o n g u n s t i g e r ontsluiting van h e t gebied en z o n d e r t w i j -fel ook m e t een v e e l k l e i n e r e b e d r i j f s g r o o t t e r e k e n i n g w o r d e n gehou-den dan in de E i l a n d s p o l d e r a a n de b e r e k e n i n g e n ten g r o n d s l a g l a g .

Hoewel voor het zinvol kunnen i n v o e r e n van de m e e r g e d e t a i l -l e e r d e e i s e n v a n n a t u u r b e h e e r s z i j d e onvo-ldoende k e n n i s aangaande de t e c h n i s c h e c o n s e q u e n t i e s aanwezig i s en op zo k o r t e t e r m i j n ook m o e i -lijk -lijkt te kunnen w o r d e n v e r w o r v e n , leek het van belang in een wat v e r e e n v o u d i g d s c h e m a enkele van de s i t u a t i e in de E i l a n d s p o l d e r afwijkende f a c t o r e n n a d e r op hun b e t e k e n i s t e t o e t s e n . D a a r b i j i s z o -v e e l mogelijk -voortgebouwd op de u i t g a n g s p u n t e n die P . B . DE BOER voor de m o d e l l e n s t u d i e s binnen de W e r k g r o e p E c o n o m i e voor de L o p i k e r w a a r d heeft gebruikt om het effect van p o l d e r p e i l v e r l a g i n g te b e -g r o t e n .

* J . W . Righolt, A g r a r i s c h e e x p l o i t a t i e m o g e l i j k h e d e n in w e i d e v o -gelgebieden. I C W - n o t a n r . 649 dd. d e c e m b e r 1971

(4)

MODELKEUZE

A l s s t u d i e - o b j e c t i s gekozen h e t m e t e e n l i g b o x e n s t a l u i t g e r u s t e e e n m a n s b e d r i j f m e t een kaveldiepte van 2000 m . Het k a v e l d e e l t u s -sen 1000 en 2000 m , m e t in b e g i n s e l 50% van de bedrijf s o p p e r v l a k t e , i s aan n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s o n d e r w o r p e n g e d a c h t . Deze houden in dat voor dit b e d r i j f s g e d e e l t e geen p o l d e r p e i l v e r l a g i n g z a l zijn t o e g e s t a a n . V e r d e r m a g niet vóór half juni w o r d e n g e m a a i d of e -nig a n d e r m e c h a n i s c h v e l d w e r k w o r d e n u i t g e v o e r d . V o o r t s i s e r van u i t g e g a a n dat op dit k a v e l d e e l in v e r b a n d m e t de ongunstige ligging t e n opzichte van de bedrijfsgebouwen in b e g i n s e l geen m e l k g e v e n d vee w o r d t geweid.

Om tot wat g e n u a n c e e r d e r u i t s p r a k e n te kunnen k o m e n dan a l l e e n dit b a s i s m o d e l t o e l a a t i s t e v e n s een a a n t a l v a r i a n t e n d o o r g e r e k e n d . Hun v o o r n a a m s t e doel w a s enkele m o g e l i j k h e d e n af te t a s t e n om de

s t e r k n e g a t i e v e g r e n s w a a r d e die voor de g r a s p r o d u k t i e in h e t b a s i s m o d e l blijkens een door DE BOER u i t g e v o e r d e b e r e k e n i n g op het k a v e l d e e l m e t g e b r u i k s b e p e r k i n g e n in de p e r i o d e vóór 15 juni w e r d g e -vonden, e n i g e r m a t e te r e d u c e r e n .

De e e r s t e v a r i a n t houdt in dat de v e r p l i c h t i n g v e r v a l t het op de n a t u u r b e h e e r s k a v e l gewonnen hooi m e t r e l a t i e f lage z e t m e e l w a a r d e in zijn g e h e e l binnen h e t eigen bedrijf t e v e r v o e d e r e n . H i e r t o e i s afzet buiten h e t bedrijf van (een gedeelte van) dit hooi mogelijk g e -m a a k t tegen een p r i j s van c i r c a ƒ 80 p e r t o n . Deze r e l a t i e f lage p r i j s i s aangehouden om deze afzet tot een m i n i m u m te b e p e r k e n ; e v e n t u -ele c o r r e c t i e van het saldo is n a d e r h a n d m o g e l i j k .

In een tweede v a r i a n t i s zowel voor het n a t u u r b e s c h e r m i n g s m o d e l a l s voor het r e f e r e n t i e b e d r i j f z o n d e r r e s t r i c t i e s , de mogelijkheid g e opend om ook op afstanden g r o t e r dan 1000 m m e l k g e v e n d vee te w e i -d e n . Hoewel -dan s t e l l i g w e i -d e - m e l k e n z a l w o r -d e n overwogen i s h e t bij de gegeven p r o b l e e m s t e l l i n g niet noodzakelijk geacht deze d a a d -w e r k e l i j k in h e t s c h e m a te i n t r o d u c e r e n . Wel is in geval van -weiden op g r o t e afstand n a a s t de voor h e t n a a r h u i s h a l e n van h e t v e e b e n o -digde a r b e i d s t i j d nog een k o s t e n p o s t opgevoerd voor t r a c t i e en/of

(5)

p r o d u k t i e v e r l i e s , n e e r k o m e n d op c i r c a ƒ 9 p e r u u r 'onderweg z i j n ' m e t de k o e i e n . Op deze wijze wordt ook voor het k l e i n e r e bedrijf, w a a r de factor a r b e i d nog niet s c h a a r s i s een e n i g s z i n s r e ë e l weide -plan v e r k r e g e n .

Een d e r d e v a r i a n t handhaaft de aanvankelijke r e s t r i c t i e s op h e t k a v e l d e e l boven 1000 m volledig, m a a r b r e n g t het a r e a a l w a a r v o o r ze gelden t e r u g van 50% in h e t b a s i s m o d e l tot 40 r e s p e c t i e v e l i j k 30%.

BEDRIJFSTECHNISCHE UITGANGSPUNTEN

Op grond van e e r d e r gegeven overwegingen zijn voor de b r u t o -z e t m e e l w a a r d e p r o d u k t i e bij uiteenlopend stikstofniveau en voor de r e n d e m e n t s verhoudingen bij de o n d e r s c h e i d e n g e b r u i k s w i j z e n de u i t -gangspunten gekozen die de W e r k g r o e p E c o n o m i e van de S t u d i e g r o e p L o p i k e r w a a r d voor de situatie m e t 'huidig p o l d e r p e i l ' heeft g e h a n -t e e r d . Di-t i m p l i c e e r -t een p e i l van gemiddeld 35 c m - m a a i v e l d m e -t een v a r i a t i e van + 5 in de z o m e r en 5 in de w i n t e r . Wel i s e r d a a r -bij in v e r b a n d m e t de b e p e r k t e g e b r u i k s m o g e l i j k h e d e n van het g r a s in de v o o r z o m e r van u i t g e g a a n , dat eventuele stikstofgiften op een z o d a -nig t i j d s t i p w o r d e n gegeven dat zij u i t s l u i t e n d ten goede k o m e n aan de g r a s p r o d u k t i e na 15 j u n i .

Voor het v o o r s t e k a v e l d e e l , dat buiten de r e s t r i c t i e s valt, is e v e n -a l s voor het r e f e r e n t i e m o d e l d-at t e r v e r g e l i j k i n g is d o o r g e r e k e n d , m e t een p o l d e r p e i l van 80 c m m a a i v e l d e v e n e e n s bij de u i t g a n g s p u n -ten van genoemde w e r k g r o e p a a n g e s l o t e n . De p e r p e r i o d e van 6 weken b e s c h i k b a a r geachte h o e v e e l h e i d b r u t o z e t m e e l w a a r d e i s m e t de a a n g e -houden r e n d e m e n t s p e r c e n t a g e s zowel voor het b e p e r k t e a l s het v r i j e a r e a a l gegeven in bijlage I.

De s n e d e - o p b r e n g s t e n zijn v e r m e l d in bijlage II. Het t e r k e u z e g e s t e l d e p a t r o o n wijkt in z o v e r r e af van de voor de L o p i k e r w a a r d o p g e s t e l d e s c h e m a ' s dat voor het k a v e l d e e l m e t n a t u u r b e s c h e r m i n g s -r e s t -r i c t i e s de hooisneden uit de p e -r i o d e vóó-r 15 juni zijn v e -r v a n g e n door sneden die z o n d e r voorweiden e e r s t na 15 juni w o r d e n g e m a a i d . Aangenomen is dat ten gevolge van h e t h i e r m e e g e p a a r d gaande v e r

(6)

-o u d e r i n g s p r -o c e s de p-otentiële n e t t -o - z e t m e e l w a a r d e -o p b r e n g s t van h e t geoogste g r a s bijna 30% l a g e r i s k o m e n te liggen. Ook de s a m e n s t e l -ling van h e t gewonnen hooi wijkt af. P e r 1000 gr netto drogestof i s 308 g r . z e t m e e l w a a r d e aangehouden t e g e n o v e r gemiddeld 450 gr in de

' n o r m a l e ' h o o i s n e d e n , t e r w i j l de Z W / v r e verhouding i s g e s t e l d op 5, 7 (4, 9). De gekozen verhoudingen duiden, op grond van de tot dan v e r k r e g e n i n z i c h t e n , een wat m i n d e r slecht produkt aan dan de ' n a -t u u r s n e d e n ' in de E i l a n d s p o l d e r geach-t w e r d e n -te l e v e r e n .

I n m i d d e l s lijkt, op grond van r e c e n t o n d e r z o e k van de Afdeling V e g e t a t i e k a r t e r i n g van het IBS en enkele eigen w a a r n e m i n g e n in de E i l a n d s p o l d e r , d e s o n d a n k s w e l w a a r s c h i j n l i j k dat de opgevoerde v e r oudering van het gewas m e e r p a s t bij een v e r s c h u i v i n g van de m a a i d a -t u m n a a r begin juli dan bij de -t h a n s aangehouden da-tum van m e d i o j u n i . Bij de i n t e r p r e t a t i e van de v e r k r e g e n u i t k o m s t e n kan h i e r m e d e w e l -licht r e k e n i n g w o r d e n gehouden.

De k u i l s n e d e n uit de e e r s t e p e r i o d e zijn voor het b e s c h e r m d e k a -v e l d e e l -v e r -v a l l e n . Om n i e t - r e ë l e knelpunten te -v e r m i j d e n zijn -v o o r t s de mogelijkheden tot h e t a a n t r e k k e n van a r b e i d van d e r d e n op enkele punten wat v e r r u i m d . Voor de o v e r i g e t e c h n i s c h e en financiële u i t g a n g s -punten wordt v e r w e z e n n a a r de v e r s l a g e n van v o o r n o e m d e W e r k g r o e p E c o n o m i e .

RESULTATEN

De b e s p r o k e n v a r i a n t e n zijn, n a a r analogie van de e e r d e r e studies voor de L o p i k e r w a a r d , d o o r g e r e k e n d voor b e d r i j f s o p p e r v l a k t e n vanaf

15 h a , opklimmend m e t stappen van 2.\ ha tot de o p t i m a l e grootte bij g r o n d k o s t e n gelijk n u l . De r e s u l t a t e n zijn s a m e n g e v a t in t a b e l 1 en in v e r g e l i j k e n d e v o r m g e p r e s e n t e e r d in fig. 1. E e n a a n t a l t e c h n i s c h e en financiële k e n g e t a l l e n i s p e r m o d e l opgenomen in de bijlagen III t / m VI.

Uit fig. 1 valt af te l e z e n , dat h e t nadelig effect van de n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s op het potentiële a r b e i d s i n k o m e n , bij o p k l i m -m e n d e b e d r i j f s g r o o t t e voor alle -m o d e l l e n aanvankelijk e v e n r e d i g -m e t de o p p e r v l a k t e t o e n e e m t . P e r bedrijf u i t g e d r u k t ligt zij het l a a g s t voor

(7)

a u > % Ö J O + Ï o> Ö cd T f

e

c ^ cd J > »—6^ (D-O Ö h o u )

< «S

T* c m T3 £ . <UC- &< U / :^> « co <* ft e ° n) <u cd v -,J > £-* CO o> <n to % ï g co g S t? « T3 Ö S £V G -M G T J _ . « » y

**> *Jt**

^3 "S

-g -g •

I'S

s *» H -M 4> cd -fi fi cd cd £ G *** /-N *4 fi 2 fi 0) o h G

.3 H°

• H , û O 3 Ü S • o .g

rt

> I

o ••* - f i co-o a 'S « ° ••-1 « û co

£ a»

T 3 - ^ cj G « W>

s?

s-g

il*

O P U —I H co «J » 4) cd CD ^ C cd O cd £ G > " rt Ö » A 0) a o

o °

•s - *

& s »

5 fi •£ « c u G c ft s —-ftN_ o G o • H (1 H 0) c cd ft 5 ft-fi O G ft 2 O g IT) CM CO o m CM CM m CM CM O CM in o m r^ • * r - t ^ t ^ - o m o T t < r f r ^ - ^ t ^ r^ r>- o m o • * ^ v û c x j ^ f oo o m oo o o o o o \ o o o ^ oo o m oo o o o o o C M C M m C M C M m CMCM CMCM N N CO N N CO CMCM CMCM o o o o o o o o o o o oo so o ^ oo o o m •»a* m m - r n m m o r ^ o ^ c M m . . . . . . . . . . i r i N T f i T - t i n o o m r^Tt< T I N O T-I O O C M C M CO N C M O V O o t - r - o r - T-I o •<* - ^ m ^ " C c o • ^ • • ^ >>* ^ CMCMCM m c M C M C O N C O N O 00 CM O m CM o o m m o o m m CM CM o o o co m m O v O v O o m m CM CM CM o o o 0 0 CM CM • ^ O O r- o o CM CM CM o o o 0 0 CM CM sO o o m r-CM T H -«H O O O o m m TJ* ^ T ^ O x ^ Tf< O O O \ D T I T H r~ r- t> o o o m in m < o o r-CM o m CM o o o m -<t Tf TH m m o r~ r^ m CM CM o o o r~ o^ o N O CM CM O vO N D CM CM CM O O O "H O O CM CM CM 0 0 " * rt< CM CM CM O O O v u O ( 7s N v O v O IT) O O CM CM CM O O O CM m m O -tf • * T H v û v û N T I T < O O O m m in • ^ -rH - r i > 0 CM CM A £ £ £ O O O in m m o o m TH o r-m CM o o • * CM m • * O vO m CM o o o m vO o oo •* CM CM o o CM O m o CM CM o o CM • * m CM TH V O CM -<-i o o m m m o vO CM o o o o 00 o su Tf m CM o o TH VO TH 0 0 m CM o o O T H m o CM CM o o m NO vO CM CM CM o o T H S O m oo CM T H o o O CM "tf m v£> m o o m m

J£!z; J 2

^Z

m o" CM O m o o o m o o o o m c M N U-* CM CM •rH O O CM m 'ÇJ^ ^ ^ TJ* ^ ^ ^}* CM m m ^ TJ< ^ co r-T-l TH T H ^ ^ * TJ< CM T - I T H • ^ T f ^ r*< CM m CM CM CM T ^ Tj< ^ m m r~ r-m r-m r-m • ^ 0 0 0 0 T? o _{•& m m ^ •*} CM CM CM m m m t>- r-CM r-CM r-CM O O O m m m pq co o o m CM CM CM CM CMCM C M m m vDCM O N O CM CM • d o r- oo m m cMCMcM T H O O m m covo i n > * ^ o o o o oooo o o r ~ « ^ • * oo Tf oo i n m m m mm m m o o o o o mcMCM m o o c M i n m o m o m CM m m A £ £ £ o o o o o o o m m m ^ • * en m

(8)

x 1000 gld 8 T -15 x- » . J 17,5 2 0 22,5 2 5 27,5 3 0 x 100 gld 8 r — 5 0 - o 5 0 m -à. 4 0 - * 3 0 _L _L J 15 17,5 2 0 2 2 5 2 5 27,5 3 0 b e d r i j f s o p p e r v l a k t e in ha

F i g . 1. V e r l a g i n g van h e t a r b e i d s i n k o m e n p e r bedrijf (links) r e s p . p e r b e p e r k t e ha ( r e c h t s ) ten gevolge van de in de t e k s t b e s c h r e v e n n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s op h e t k a v e l d e e l boven 1000 m , w a n n e e r dit bij v a r i a b e l e b e d r i j f s g r o o t t e , r e s p . 30, 40 en 50% van de b e d r i j f s o p p e r v l a k t e i n n e e m t . Bij de l a a t s t e v e r h o u d i n g i s t e v e n s een v a r i a n t (50 m) gegeven w a a r b i j m e l k v e e w e i d e n op h e t k a v e l d e e l boven 1000 m is t o e g e s t a a n

h e t m o d e l dat n i e t m e e r dan 30% van zijn o p p e r v l a k t e in de b e p e r k t e zone heeft liggen. P e r b e p e r k t e ha blijkt d a a r e n t e g e n de d e p r e s s i e op h e t 3 0 - en 40%-model h e t h o o g s t . Bij t o e n e m e n d e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e v e r a n d e r t het b e e l d in die zin dat na e e n m a x i m u m rond een b e d r i j f s -g r o o t t e van 20 ha de i n k o m e n s d e p r e s s i e ook in a b s o l u t e zin -gaat d a l e n .

(9)

U i t e r a a r d komt deze daling v e r s t e r k t tot uiting na o m r e k e n i n g op de o p p e r v l a k t e die aan b e p e r k i n g e n is o n d e r w o r p e n . P e r b e p e r k t e ha blijkt de i n k o m e n s d e p r e s s i e bij optimale bedrijf s g r o o t t e m e t een b e d r a g van, afhankelijk van h e t m o d e l , 200 tot 350 gld nog s l e c h t s 40% te b e d r a g e n van de o v e r e e n k o m s t i g e d e p r e s s i e bij een b e d r i j f s g r o o t t e van 15 tot 20 ha (fig 1) D a a r i n zit dan zowel het effect van de ongunstige w a t e r -huishouding dat door de W e r k g r o e p E c o n o m i e voor de L o p i k e r w a a r d afzonderlijk en voor het gehele bedrijf geldend op een b e d r a g van rond 200 gld p e r ha w e r d b e g r o o t , a l s het effect van de opgelegde m a a i b e -p e r k i n g e n .

Opvallend i s het g e d r a g van het m o d e l dat 50% van zijn o p p e r v l a k t e c u l t u u r g r o n d van het weiden van m e l k v e e ziet u i t g e s l o t e n . E e r s t bij een b e d r i j f s g r o o t t e van 22, 5 ha en h o g e r bevindt het effect van de n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s zich t e n opzichte van het 3 0 en 4 0 % m o -del op een niveau a l s op grond van e r v a r i n g e n e l d e r s m o c h t worden v e r w a c h t . Bij een g e r i n g e r e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e i s het effect v e e l k l e i n e r . Dit afwijkende g e d r a g , dat v o o r a l uit de r e c h t e r helft van

fig. 1 duidelijk n a a r v o r e n k o m t , kan w o r d e n v e r k l a a r d uit de ongunstige p r o d u k t i e v o o r w a a r d e n w a a r m e e dit m o d e l bij o p p e r v l a k t e n van 20 ha en k l e i n e r ook zonder n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s heeft te k a m p e n . De o p p e r v l a k t e g r a s l a n d die a l s m e l k v e e w e i d e kan w o r d e n g e b r u i k t , i s in dit t r a j e c t te k l e i n om de m e l k v e e b e z e t t i n g te r e a l i s e r e n die op de a n -d e r e m o -d e l l e n bij gelijke omvang mogelijk b l e e k (tabel I B ) . Aanvullen-de r e s t r i c t i e s op h e t tweede k a v e l d e e l doen h i e r v e r h o u d i n g s g e w i j s nu ook m i n d e r s c h a d e . V e r r u i m i n g van de v o e d e r b a s i s tijdens het w e i d e s e i z o e n zou de c u r v e n uit fig. 1 voor dit m o d e l v e r m o e d e l i j k in s t e r k e m a t e

p a r a l l e l hebben doen lopen m e t de c u r v e n voor h e t 3 0 - en 40%-model op een niveau a l s door de u i t k o m s t e n bij 22, 5 en 25 ha wordt g e ï n d i c e e r d . Ook de r e s u l t a t e n van de door DE BOER u i t g e v o e r d e p r o g r a m m e r i n g m e t bijvoedering in de weide wijzen in deze r i c h t i n g , zij het dat de r e

-* v g l . ICW-nota 596 (1971): B e g r o t i n g s u i t k o m s t e n van 4 5 - , 6 0 - en 75 ha b e d r i j v e n in de E i l a n d s p o l d e r bij v a r i a b e l e omvang van de g e b r u i k s b e p e r k i n g

(10)

latief hoge k o s t e n h i e r v a n de b e d r i j f s r e s u l t a t e n nogal d r u k k e n .

E e n g u n s t i g e r b e e l d biedt h e t m o d e l w a a r m e l k v e e w e i d e n op het k a v e l d e e l boven 1000 m w e l i s t o e g e s t a a n (tabel 1). W e l i s w a a r i s het n a delig effect van de opgelegde n a t u u r b e h e e r s r e s t r i c t i e s bij k l e i n e r e b e -d r i j f s o p p e r v l a k t e n m e t ƒ 530 p e r b e p e r k t e ha nagenoeg even hoog a l s in het zojuist b e s p r o k e n m o d e l , m a a r de beloning van a r b e i d p l u s grond bevindt z ic h op een h o g e r n i v e a u . Bovendien d a a l t h e t effect b i j t o e n e m e n d e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e tot c i r c a ƒ 200 p e r ha bij o p t i m a l e b e -d r i j f s o m v a n g .

De mogelijkheid 'oud' hooi te v e r k o p e n blijkt e e r s t bij g r o t e r e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e (27, 5 ha en h o g e r ) enig v o o r d e e l te b i e d e n . De o p t i -m a l e bedrijf s g r o o t t e bij g r o n d k o s t e n gelijk nul ko-mt nogal wat h o g e r te liggen, m a a r in feite i s a l l e e n voor h e t m o d e l w a a r geen m e l k v e e op h e t tweede k a v e l d e e l i s t o e g e l a t e n , tot boven 30 ha van een r e d e l i j k e beloning van de grond s p r a k e (tabel 1 en 2). Dit i s in o v e r e e n s t e m m i n g m e t de g r e n s w a a r d e van de d r o g e stof in het r u w v o e r , die n e r g e n s tot e x t r e e m hoge n e g a t i e v e w a a r d e n oploopt. Het a a n t a l m e l k k o e i e n heeft de neiging in h e t toegevoegde t r a j e c t wat t e r u g t e lopen (tabel I B ) .

Voor de b e d r i j v e n zonder hooiverkoop i s h e t v e r s c h i l in o p t i m a l e o p p e r v l a k t e b e t r e k k e l i j k g e r i n g , a l valt zij voor de b e d r i j v e n m e t r e s t r i c t i e s a l s r e g e l wat h o g e r uit dan voor de b e d r i j v e n z o n d e r g e b r u i k s b e p e r k i n g e n . Deze geneigdheid tot een wat g r o t e r e o p p e r v l a k t e is w e l

licht het duidelijkst te i l l u s t r e r e n aan de ontwikkeling van de g r e n s -w a a r d e van de grond (tabel 2). Na bij k l e i n e r e b e d r i j f s o p p e r v l a k t e n v e e l a l enkele h o n d e r d e n guldens p e r ha te zijn a c h t e r g e b l e v e n bij de o v e r e e n k o m s t i g e w a a r d e voor ' v r i j e ' b e d r i j v e n , ligt zij bij e e n b e -drijf s g r o o t t e v a n 25 h a , w a a r m e e voor ' v r i j e ' b e d r i j v e n kennelijk h e t o p t i m u m al dicht i s g e n a d e r d , h i e r v e e l a l duidelijk boven.

(11)

Ö M H > u .O 0) o 0) ~ Ö , Q <D " ^ bX> <D O Tl

*

s

oo ra ra ö ra u A 00 ^ v

ai

«8

_U OO . (O T - t • ^ " Û <° 'M ra r j j ra

2 »

il

g 0) ö o . «> — —• i—i 4) ra T3 Ö U ra a» ri f i J3 S-S O o m co o co r-r j i n m ra co o CM i n r-o i n r- <* sO 00 rj ca co o - r l (M r~ vO m fvj r~ f M p j r-M o o o m m m co o oo o co N N W 00 O^ M ra • ^ 1 ra ra i ra co •«rl m co

e s i

o o o m m m o o Tt< ^ ao co ra ra r^ ra ra o ra ra T - l o « r l O co «rl O O T H ra m o N O 0 0 T - t ra • ^ • * co co m r^ 0 0 i n r-0 r-0 r-ra ra o ra vO o ra vO T)< 0 0 co o o 0 0 r^ co ra ra co vO T-« O • * T H vO ra T H sO ra 0 0 ^f «ri o o o o o o N Û OO T H co r-o 1 * 0 0 T H r-vO - H CO co vO CO CO v£> ra o vO ra i n •tf «H r-sO co o r— co o 0 0 T l CO O 0 0 T H ra r H i n T H •tf ra vO T l ra T - i m T H ^ ra v£> «rl O CO 0 0 T H vO 0 0 O T < O ra r~ T H o ra r~ T - l O ra r-T - l O ra r-«rl 0 0 O O^ •r-t OO o O " T H ra T H •>£> T - i T - i T H r^ •rH O O O ra o^ o o ra o o 0 0 T H r-o t -•<rt O o co co

J z Z J Z Z J % J z

(12)

CONCLUSIES

Uit v e r k r e g e n p r o g r a m m e r i n g s r e s u l t a t e n kan t e n a a n z i e n van h e t o n d e r z o c h t e m o d e r n e e e n m a n s b e d r i j f h e t volgende w o r d e n g e c o n c l u -d e e r -d :

h e t nadelig effect van de n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s op de b e loning van a r b e i d plus grond n e e m t op de m o d e l l e n m e t r e s p e c t i e velijk 30 en 40% b e p e r k t e o p p e r v l a k t e af van r u i m ƒ 700 p e r b e -p e r k t e ha bij een bedrijf s g r o o t t e van 15 ha tot ƒ 270 r e s -p . ƒ 320 -p e r ha bij een o p t i m a l e bedrijf s g r o o t t e (fig. 1);

h e t bedrijf dat zijn m e l k v e e z o n d e r b i j v o e d e r i n g in de z o m e r op 50% van de o p p e r v l a k t e m o e t weiden ondervindt b e n e d e n e e n o p p e r v l a k t e van 22, 5 ha door zijn r e l a t i e f lage v e e b e z e t t i n g , p e r b e p e r k t e ha u i t g e d r u k t m i n d e r n a d e l e n van aanvullende g e b r u i k s b e p e r k i n g e n op h e t tweede k a v e l d e e l dan b e d r i j v e n m e t een voor hun o p p e r v l a k t e o p t i m a l e v e e b e z e t t i n g .

Bij b e d r i j f s o p p e r v l a k t e n van 2 2 , 5 ha en g r o t e r , w a a r de v e e s t a p e l w e l een voldoende omvang kan k r i j g e n , i s de i n k o m e n s d e p r e s s i e p e r b e p e r k t e ha d a a r e n t e g e n , in o v e r e e n s t e m m i n g m e t e r v a r i n g e n e l d e r s , g r o t e r dan op de b e d r i j v e n w a a r v a n s l e c h t s 40 of 30% a a n b e p e r k i n g e n i s o n d e r w o r p e n (fig. 1);

indien het weiden van m e l k v e e ook op het k a v e l d e e l boven 1000 m mogelijk i s doen de opgelegde n a t u u r b e h e e r s r e s t r i c t i e s het b e r e i k -b a r e a r -b e i d s i n k o m e n aanzienlijk m i n d e r dalen dan -b i j u i t s l u i t i n g h i e r v a n het geval i s . Deze daling n e e m t voor h e t bedrijf m e t 50% b e p e r k t e grond af van ƒ 530 p e r b e p e r k t e ha bij een bedrijf s g r o o t t e v a n 15 ha tot r u i m ƒ 200 p e r ha bij e e n bedrijf s g r o o t t e van 27, 5 h a

(fig. 1).

De gegeven b e r e k e n i n g e n tonen a a n , dat voor de b e o o r d e l i n g van het effect van de aangeduide n a t u u r b e s c h e r m i n g s r e s t r i c t i e s op de e x p l o i t a -t i e m o g e l i j k h e d e n van he-t m e l k v e e h o u d e r i j b e d r i j f in de L o p i k e r w a a r d , be-s t u d e r i n g van een a a n t a l a l t e r n a t i e v e o p l o be-s be-s i n g e n lonend kan zijn. Deze a l t e r n a t i e v e n zullen zowel b e t r e k k i n g m o e t e n hebben op de a a r d van de

(13)

op te leggen g e b r u i k s b e p e r k i n g e n a l s op de omvang van h e t a r e a a l en a a n t a l , grootte en ligging van de b e d r i j v e n die d a a r i n gronden zullen k r i j g e n t o e g e d e e l d .

(14)

Bijlage I . B e s c h i k b a r e b r u t o z e t m e e l w a a r d e p r o d u k t i e p e r ha bij v a r i a b e l s t i k stofniveau op de k a v e l d e l e n zonder r e s p e c t i e v e l i j k m e t n a t u u r b e s c h e r -m i n g s r e s t r i c t i e s K a v ^ d e e ^ zonde r_beperkingen N-gift in kg p e r ha 100 150 200 250 P e r i o d e I (1/5 - 1 5 / 6 ) II ( 1 6 / 6 - 3 1 / 7 ) III ( 1 / 8 - 1 5 / 9 ) IV ( 1 6 / 9 - 31/10) T o t a a l K a v e l d ^ ^ met_bejpe rk i n g e n 1800 1296 1056 648 2325 1674 1364 837 2513 1809 1474 904 2634 1897 1546 948 2709 1951 1590 975 4800 6200 6700 7025 7225 N-gift in kg p e r h a 67 1 0 0 1 3 3 1 6 7 P e r i o d e I II III IV T o t a a l 1600 1296 1056 548 1600 1674 1364 737 1600 1809 1474 804 1600 1897 1546 848 1600 1951 1590 875 4500 5375 5687 5891 6016 Z W - r e n d e m e n t , g e b a s e e r d op de a f t r e k van v e l d - , c o n s e r v e r i n g s - en b e w a r i n g S ' v e r l i e z e n

Kavel deel zonder beperkingen met beperkingen

G e b r u i k weiden m a a i e n weiden m a a i e n P e r i o d e I II III IV 75% 75% 70% 60% 70% 7 0 % 7 0 % 5 0 % 70% 75% 60% 40% 65% 70% 60% 40% « v

(15)

co CD • i - l +•> Ü • H U •M m CD U CO OD fi M CD 43 o co CD 43 cd fi + j eu

a

ex CO CD " Ö fi O N fi 0) •-H eu i—i 0) > cd ^ ! CD O m 45 H eu ex Ö eu +•> CO t>o fi V u 43 (X o CD eu fi co i O +-> •4-» 0) fi fi CD I o •M M ni m CD > . o h  0) > 0 0) (X eu T) eu fi co u eu CX £ N i o •4-> si u « fi eu • r-i eu O vO N O O r -m M 0 0 o • * • * o m CM 0 0 fi CD +-> co OJO fi

•â

o CD 'Ü eu fi 03 1 O 4_» - u eu (U h > eu N CO T 3 0 0 r^ CM O i n O 0 0 CO T H O CM r^ CM T H O eva CM i n CM T H m T - t O v£> O CO N O "* CM CM i n T H 0 0 CM «r> O i n m CM f t -r - i CM i n m T H O O i n e> > r i ^•4 O CM CM m CM •*-! i n T* O s O O co ^ - i T H CM CM i n 0 0 CT* o T H O m CM CM T - l T f T H CM i n CM CO t -o m N O T H m o M oo r-o r-o o o o o o o o o o o o o o o ö 4) bO fi X u

8. *

4 3 U eu fi O N i—) eu eu • ü i—i CU > M CU CX eu 43 -4-> CD

s

i - 4 eu eu 1-4 >

x x

CD • H O U (X •° S. Cfl - H cd S fi CD X cd »H ex co co * 0 ₃ O vO CM 0 0 J^^f • H 0 ^ 0 0 0 o u T 3 h O O > fil eui ïï • i-C ^ _{h '} eul ( X i 0) , 4 3 (H I eu T 3 l _{ö l} eul CUI t - i 1 mi cd X\ n eu •a 0 V (X 4) T 3 eu fi co rd cd S o co 0 0 o CO 0 0 o CO 00 o co 0 0 o NO CM o* o CM CO o o N£> co o o o CO o o o CO o o vO co o o o CO o o o co fi 0) fi0 •1-1 X u eu (X CU 4 3 B 1—( CU CU •o 0) > cd X I-H • - 1 eu - o o •1-1 u CU (X CU T ) CU ö m • iH cd cd S I-H H-l S » • - 1 t - l ( - * CM O CO m ^ H co r-vO CM m T H CO O i n CM o CM CM o oo oo in •* •ƒ o o o O TJH O m CM r -• ^ c o CM o co oo o CM oo r- oo •* in rp o v O O CM T - t m "Tl 0 0 CM CM •«H m o 0 0 • * 0 0 o o o o o •^ o o CM 0 0 TjH CO • * CM O CO 00 o o v O v£> - r l CO CM « H O o 0 0 CM O o o i n i o o >o CO i o o o co 1 o o vO CO o o v D T H O m co i n i o o o CO * 0 o X CU • iH + J rd i—i •iH - M fi CU > Ö CU %\ •ft X u V CX CU 4 3 U V -ü fi o H 1-4 eu eu r-4 eu > cd X HH t - l • H eu 0 • 1H U eu CX eu T 3 eu fi co • H cd cd S fi eu

ïf

Ö X •- cd X 1-4 1—1 eu T ) O • iH ^ eu CX eu T 3 eu fi co •i-i cd cd eu T3 a> fi co CD ^ H 1—1 i—1

(16)

X "—i • t - t «-H <0 > <0 • H y co

-s

o o o T H « m x> y CD - M O ?H BO T 3 fi nl 13 f! o I f i fi 0) > • I - ï • i H o ( H o 0 > fi 0) a 3 m ID (a BO fi • pH CD K l cm o y a. à M _rt • I H m c cd ri • M « <1> Û f J o 0 •4-> o> • r H fi fi m y Z o  (0 co Ü 0 C • i - t

s

h 9) .fi U CO 0) A y 3 3 'S fi S fi 0) o " i n -d h V X I fi 0 O , 0 0 X 11 CD > 'o 0

J.

i f i o i n Z r . ft 0 0 X y V > • I H O 0 i f i | H CU fi 0 tq o i n Z o i n J •o 0 2 r-« TP co i n « CM CO O «. O co m * c-CM T p « 0 0 CM i n n C -CM O « m «M i n « M CM O » O CM m n r-T H O n i n T H r-« o CM O .. m CM i n A CM CM O K O CM m K r-T H O n i n T H cd •fi fi . H CD - M 0 0 y CO IS* 'y X ) I ) « - O h o ro t o » o TP ( M * T H T f CO K CM TP 0 0 « CM T P 0 0 K CM TP CM A CO TP r-K T H Tp CM * r-co TP K CM CO 0 0 A r-CM O K T H T P T H K CM T p 0 0 „ T H T p CM » t -co m K CM CO o * r-( M • | H U 1) XI U <B a fi m • H O 11 0) 8 Cl) cd < o r-0 r-0 0 0 rf t H T H •* CO T H O O 0 0 o T H CM CT-' T « CM CT-T - " CM CT-T H CM CT-T H CM CT-T H - H CTt -T H T H - O O CM v O O CM •* O CM T f o CM 'u T ) V ^ 0 U V •o 1—1 a • O T 3 • | H V 00 CI) < 2 X o m • H O m T H o o CM O O CM O m T H O m T H O i n CM o m CM O i n CM O i n CM O i n CM O m T H O i n T H O i n CM O i n CM o m CM O m CM

e

o o o T H V co -o CM 0 0 CM r-o CT-CM i n -o co co T H co CO T H CO CO T H CO co T H CO co T H CM CO T f 0 0 CM -£> T H CM v O T H t > i n T H r-m T H S O o o T H A O CM t > •* C O CM r-T f O \ 0 o^ -* r^ r-- CT-T f O i n r-•* m i n r-M> CO co T H i n i n T f T H m m • f T H m m •* T H i n i n T f T H i n N O i n r-• * 0 0 -o r > T f - O T f T H i n v O T f T H m s O •* T H i n *£> TP T H m

e

o o o T H cd A u V N 0 4-> V Z CM 0 0 co CM •* r> m CM o o m CM -o T H a-CM 0 0 T H v O CM CT~ CT-0 CT-0 CM 0 0 CO CM CO r-TC CM co f ~ T ) < CM co t -•* CM CO r-Tt> CM co T H m i n co o T H T H T f T H - O v O •* h -i n -o T f o co ^ T ) < CT-CO ^O T f fi o o o T H A t -T H T H i n T H T H T H T H T H 0 0 O T H T f 0 - cr- CT-v O O T H v O CT-v O O s O CT-N O CT- a-o T H CO T H T H v O CM T H m CM T H r-CM T H t > CM T H *»H u •ü 4> . O H a •o i—i •ü •0 • t H fi 9) BD CD 0 0 cd «1 ü u 1) cd cd S r-o T H O o T H i n CT-T f P -i n v O 0 0 i n -o i n o T f O T f O •* o T f T H - O CM T f O T | < O • * o T f o T f E O o o T H V t -CM T H O co T H r-CM T H CM rf T H CO CM T H O T f T H M > i n T H CM m T H CM i n T H CM m T H CM i n T H t -m T H CO 0 0 T H T H T H CM O T H CM TP T H CM T P T H CM fi O O o T H A CM 0 0 TP r-m v O o i n o i n T H i n CT-• * CM T P CM TP CM T P CM TP - O i n CO i n T P m TP m i n i n m i n W > O u CD 0, ca CD I - . cd T > • i H cd cd fi « 0 0 CD > o 0. O TP >. i n T H co •> TP T H O K CO T H r~ K T H T H T H n CM T H f -* T H T H T P » O T H CM n o CM « 0 0 CM « t -CM K - O 1 1 1 1 1 1 cd fi • H • H -O 0 A T ) _ 0 fi a> 0 iï CD M i - H > l 0, O r-A N •»H 0 0 •t o o « y£> O « ( M 1 l l l 1 l l l 1 1 1 1 l a K A u 0 X u CD > fi cd > cd cd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 I 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 • 1 1 1 1 1 1 1 I 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - ö a i—i d) 4) cl) • O " O T l 0 0 0 • H - H - H u u u 0) 4) 4) 0, 0, o, . fi S o 0. ° g-lHTH 0 A tl o rri T 3 »-H CD fi -0 >

r°x

oo Jo 0 «'Sfi J) o D D >

Sl^

« • 5 2 1 o T H T H 1 C O C O T H 1 C M T P T H • CM - O T H 1 T H i n T H 1 CO v O T H 1 T P 0 0 T H " CM CT-T H 1 CM O -T H 1 CM CT-T H " CM CT~ T H 1 CT^ CO T H 1 O m T H i i n -o T H i m v O T H i m v O T H i m -o T H > ( i ) * - H 0 fi H 4-> 0. " Ù V ft CD CD > 0 0 'tH 1) > 0 u o 0 fi 4> l - H O T H CT-CM CM O t -0 -0 m o T H T H o TP T H CM CM CO T H i n TP co T H m co -o T H 0 0 CM i n T H O r~ CM T H O CT-O T H TP 0 0 O T H CT-O CO T H i n r-co T H O CM CM T H T H t -o T H i n CM O > l - H Ù O ft > | H T 3 CD < X ) r-i 0 0 fi c CD ft 0 cd cd CD 0 > T H r- <T-T H T H 0 0 o T H CO T H CM CO TP TP T H CM r~ v O i n T H 0 0 i n 0 0 -o T H CM -o -o v O T H TP 0 0 T P r-T H CO TP t - c-T H 0 0 T H \ 0 t > T H O m co i n T H O CO o CO T H 0 0 i n m CM T H ^ 0 CO 0 0 CM T H r-o r~ CM T H T H CT-CO T H T H CO CO o o T H o o v O 0 0 t - H cd cd 0 H CM TP CM T H v O CM O 0 0 CM v O CT-CM m T H co T H T H CO CO CM CO CTt -CO CT- r-co o t > co i n r-co o TP CM T P TP CM m T P CM i n TP CM r-T P CM r-TP CM W > Ü u o ft i - H bo fi • H CM 0 0 0 0 o T H T H m 0 0 CT-CM 0 0 0 0 0 0 CTO -T P 0 0 TP i n T H 0 0 T H i n co 0 0 CM TP o 0 0 CO o r-s> C--i n T H i n CT-o CO T P CO T H CO ( M 0 0 t ~ s O T P t -0 -0 N O 0 0 co r-- O . co -o T H m o o o • f CT-CM T P CO J*H • t H u •Ü CD A y d> ft •ö f - i 0 0 fi • r i fi CD • 0 h 4) - 0 H 0 0 -0 t ) • | H X\ y < o o T H CM TP CM CM s O ( M CM O t > CM CM i n r-0 r-0 T H N O CM T H CM r~ CM T H CM T H i n T H TP CM vu T H O T P CO CO T H O T P T H r-N O m T H CO o^ 0 0 T H CO CT-0 CT-0 T H T H • H •H O) A y t ) ft cd < "O i - H 0 0 fi • H X ) fi 0 y BO CD • a y cd cd * co fi CD y O •£> i n co r-co -o T H •£> v O r-i n -o 0 0 o T P o s O • O TP T H -* T H T H CT~ o CM c-o T H CM CM O CM CM CO m CM CM T P i n CM v O 0 0 m T f T H CO CM 0 0 -o TP CM m CM T H CO m CM T H CO fi O o o T H V i - H CD > cd X y 0 0 > fi CD X I - Û m co • r-T H CM 1 TP T H CM 1 s O O CM 1 0 0 o TP 1 m o CM 1 v O CO CO T H CO TP •£> CO TP CM CM 0 0 TP o c-TP i n CM 1 CM 0 0 r--o -o m -o -o T H v O v O T H v O v O Ë o o o T H A i - H CD > y 0 0 > fi CD X I t - H m CM TP -o CM 0 0 » T H v O CM O TP - O m p a CM i n o i n CM -o o CM i n CM t -CM O m CM CO i n • i ) co CM CM CM CT-O CM T H CT^ r > T H CO co TP T P T H CO T H t -o T H O CO m CT-CM O 0 0 o CT-CM rt -TP CM CO 0 0 M3 CO CM t -0 -0 TP o T H i n m •> TP T H M H • I H y X I 0) A y ft X ) B 0 Ö • H X I fi 0 | H BO + X I CD A y cd BO fi • H fi 0 I—1 _» m