BEELD: MICHIEL DE RUITER
COLUMN
juni 2016 ZORGVISIEMAGAZINE 6
25
Dat is een taak voor
de familie …
O
nder deze kop beschrijft journaliste Malou van Hintum (in: NRC, 26-03-2016) wat het betekent om als dochter de rol van mantelzorg te mogen en te moeten vervullen. Haar ervaringen zijn allesbehalve positief. De zorgverleners hebben nauwelijks tijd voor haar vader. Zij beperken zich tot het hoogst noodzakelijke en schromen niet om steeds opnieuw te wijzen op de verant-woordelijkheid van de familie. De taken van de zorgverleners zijn nauw omschre-ven en geprotocolleerd, die van de mantelzorger dijen steeds verder uit. Van een zekere compassie met de mantelzor-ger is bij de zorgverleners in het geval van Van Hintum geen sprake. Dit voorbeeld staat niet op zichzelf: 40 procent van de mantelzorgers voelt zich matig tot zwaar overbelast, 10 procent gaat minder werken en 5 procent meldt zich voor langere tijd ziek. En het gaat niet om kleine aantallen. Alleen al voor de zorg voor mensen met dementie gaat het om 300.000 mantelzorgers die gedurende 5 jaar gemiddeld 20 uur per week zorg leveren. Dit zijn 6 miljoen uren per week, ongeveer 150.000 fte. 70 procent is vrouw.De situatie van veel overbelaste
mantelzorgers staat in schril contrast met de beleidsretoriek waarmee fundamen-tele veranderingen in de zorg gepaard zijn gegaan: bevordering van de ‘participatiesamenleving’, versterking van de ‘eigen kracht’ van burgers en
natuurlijk de bevordering van ‘vraagstu-ring’. Bij de rol van de familie voegt de overheid nog een moreel appèl toe: we moeten meer voor elkaar zorgen, dat is goed voor een ieder en voor de samenle-ving als geheel. En juist bij het bieden van mantelzorg wringt de schoen: afhankelijk van het gekozen perspectief wordt mantelzorg een instrument voor actief burgerschap (de rijksoverheid), voor betaalbare zorg (de gemeente), of een substituut voor professionele zorg
(de zorginstelling). In plaats van meer regie over hun eigen leven en zorgproces, worden patiënten en cliënten afhankelijk van de mogelijkheden van de mantelzor-gers en van de bereidheid van professio-nele zorgverleners om goede zorg te blijven geven in weerwil van het keurslijf van het opgedragen takenpakket. Zorg als gunst in plaats van als recht. En de mantelzorger? Die komt klem te zitten tussen de bereidheid en de wens om te zorgen, de onmogelijke eisen die daaraan worden gesteld, het beleid van de instelling, de gemeente en het rijk. Goed willen zorgen voor je familie binnen de kille grenzen van het beleid en het nieuwe zorgstelsel gaan niet samen. De term ‘mantelzorger‘ is een uiting van een onderliggend waardenconfl ict, ooit geïntroduceerd als reactie op een
uitdijende verzorgingsstaat. Mantel-zorg als een warme en beschutte tegenhanger van de koude professio-nele zorg. Het begrip mantelzorger is toe aan een realistische herijking. Bezinning op de waarden die eraan ten grondslag liggen is hard nodig evenals het doordenken van wat we collectief willen organiseren en wat niet, wat in het professionele en wat in het privédomein thuishoort.
Voor Malou van Hintum en haar vader geen oplossing, maar we hebben haar voorbeelden nodig om een fundamen-tele bezinning op wat wij goede zorg vinden, mogelijk te maken.
Op 10 oktober 2016 organiseert de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) een conferentie over dominante en onderbelichte waarden na 10 jaar zorgstelsel (www.raadrvs.nl).
PAULINE MEURS
Hoogleraar bestuur van de gezondheids-zorg Erasmus Universiteit Rotterdam en voorzitter van de Raad voor Volksgezond-heid en Samenleving (RVS) omschre de er uit. Van mantelzor-geval van orbeeld t van de tot zwaar der voor t om de zorg t het om urende 5 zorg per ntrast met ndamen-epaard e erking van vraagstu-egt de toe: we n, dat is samenle-ieden en: spectief nt voor heid), nte), of le zorg de instelling, Goed willen z binnen de kil het nieuwe zo De term ‘man een onderligg geïntroducee uitdijende zorg als e tegenhan nele zorg. toe aan ee Bezinning o grondslag li het doordenk willen organi professionele thuishoort. Voor Malou v geen oplossin voorbeelden tele bezinnin vinden, moge Op 10 oktobe voor Volksge (RVS) een co en onderbelic zorgstelsel (w PAULINE M Hoogleraar b zorg Erasmus voorzitter van heid en Same
