Onderzoek naar de waarschijnlijke financieele resultaten van kleine boerenbedrijven onder de huidige omstandigheden : (boekjaar 1941/1942)

y U ^

p*c

L A N D B O U W - E C O N O M I S C H I N S T I T U U T

•S-GRAVENHAGE TELEFOON 7 2 . 2 6 . 3 6 - 2 E VAN DEN BOSCHSTRAAT 4 6

R A P P O R T No. 10.

ONDERZOEK NAAR DE WAARSCHIJNLIJKE FINANCI-E R FINANCI-E RFINANCI-ESULTATFINANCI-EN VAN KLFINANCI-EINFINANCI-E BOFINANCI-ERFINANCI-ENBFINANCI-EDRIJVFINANCI-EN ONDER DE HUIDIGE OMSTANDIGHEDEN.

(BOEKJAAR I941/I942) EC \ 5 BBUOTHBBC g

3 *

il

lu

/ >

\

1 L A N D B O U W - E C O N O M I S C H INSTITUUT

• S - G R A V E N H A G E T E L E F O O N 7 2 . 2 6 . 3 6 2 u W A I I M — M — — W I W f t A T 1 6

L A K D K . r |;. . - ; v - - . v n

NIET VOOR PUBLICATIE ; ;. ;r- ' " RAPPORT NO. 10.

W i 1 i ••: ; -. -.' v, ..: i. 2 >'t

ONDERZOEK NAAR DE WAARSCHIJNLIJKE FINANCIEELE RESULTATEN VAN KLEINE BOE-RENBEDRIJVEN ONDER DE HUIDIGE OMSTANDIGHEDEN (BOEKJAAR 1941/1942).

ALGEMEENS INLEIDING.

Het doel; Het onderzoeken tij welke minimum-bedrijfsgrootte op een klein boerenbedrijf de ondernemer voor zijn arbeid en leiding een ink»men ge-niet g elijk aan dat van een landarbeider.

De methode ; Het uitgangspunt w«rdt gevormd door empirisch materiaal uit boekhoudingen afkomstig. De omwerking uit het verleden op den huidigen toestand richt zich op tweeërleit

1. de wijzigingen in de physische kosten en opbrengsten, onder meer ver*-oorzaakt door de inkrimping van den veestapel ;

2. de wijzigingen in de prijzen van de kostenelementen en van de voortbreng-selen.

Het materiaal.

1. De volledige kostprijsboekh^udingen van het oogstjaar 1938 van 10 middel-groote gemengde zandbedrijven uit Overijssel, samengesteld door den Ac-countantsdienst.

Dit materiaal is voor het onderzoek zeer geëigend door de vergaande split-sing van de kosten naar product en soort. Een bezwaar, dat tegen het ge-bruik van dit materiaal voor het onderhavig onderzoek zou kunnen worden ingebracht, is, dat de structuur van de kleine bedrijven (5 à 10 ha.) an-ders is dan die van de bedrijven van ongeveer 20 ha. Zoo zal in normale

omstandigheden waarschijnlijk op kleinere bedrijven een relatief groote-re rundvee- varkens- en pluimveestapel aanwezig zijn dan op de grootegroote-re bedrijven. Onder de huidige omstandigheden met het vrijwel ontbreken van krachtvoer zullen deze verschillen echter wel zeer verminderd zijn.

T>a veronderstelling, die aan deze methode van berekening ten grondslag

ligt, nl. dat gemiddeld per ha. de bedrijven beneden 10 ha. dezelfde

kas-ten en opbrengskas-ten hebben als de bedrijven van ongeveer 20 ha., lijkt ons onder de huidige onstandigheden in Overijssel niet ver bezijden de

waar-heid. 4

-Rapport 10 A bevat de uitwerking en resultaten van het onderzoek op basis van bovengenoemde gegevens.

?. De bedrijfsuitkomsten van de voorbeeldbedrijfjes over de boekjaren 1937/'38 en 1938/'39> gepubliceerd door den Dienst Kleine Boerenbedrijven van de Directie van den Landbouw.

De kostensplitsing is in deze rapporten zeer globaal. Bovendien onttrekt zich een gedeelte van de opbrengsten aan de waarneming, doordat in de ja-ren voor den oerleg eenbelangrijk deel van de voortgebrachte akkerbouw-producten in eigen bedrijf werden werbruikt. Een omwerking van deze gege= vens bracht dus vele moeilijkheden mede, die vermeden konden worden door uitte gaan van het materiaal onder 3 vermeld.

3. De fiscale boekheudingen over het boekjaar 1940/194I van een groot aan-tal bedrijven, aangesloten bij de gewestelijke boekhoudbureaux. De split-sing van de kostengroepen is hier ook zeer grof. Het voordeel van deze

gegevens is evenwel, dat zij recent zijn. Het bedrijf verschilt in zijn structuur in het boekjaar 1940/1941 nauwelijks van het boekjaar 1941/1942. In beide jaren is er eigenlijk geen sprake van gemengd bedrijf, maar van een bedrijf met twee vrijwel geheel gescheiden afdeelingen akkerbouw en veehouderij.

Door onderzoek ter plaatse zijn allerlei vragen, die ten opzichte van de kosten rijzen nog op te loösert uit de origineels stukken. Het groote

aan-tal in het onderzoek betrokken bedrijven waarborgt verder een betrouwbaar beeld van de werkelijkheid.

2. van deze gegevens. Daar dit onderzoek zeer omvangrijk en tijdroovend is,

komt het ons gewenscht voor, het onderzoek in Overijssel hierbij te publiceeren, alvorens het onderzoek in andere gebieden geëindigd is. De resultaten.

In aansluiting op rapport ;10 A op basis van het onder 1 genoemde mate-riaal is in dezelfde provincie het onderzoek verricht met behulp van een groot aantal kleine bedrijven, waarvan de uitwerking en de resultaten zijn te vinden in rapport 10 B.

Het spreekt vanzelf dat de resultaten van elk onderdeel van dit rapport alleen betrekking hebben op het onderzochte gebied.

Voor andere gebieden waar het kleine boerenbedrijf door grondsoort of be-drijf sinrichting een geheel ander karakter heeft zullen waarschijnlijk de uitkomsten ook anders uitvallen.

We hopen te zijner tijd na afloop van het geheële onderzoek een overzicht van de resulta'ten samen te stellen.

RAPPORT NO.10 A.

BEREKENING OP BASIS VAN 7.EN GEMIDDELDE VAN TIEN OVERIJSSELS CHS BEDRIJVEN.

Uit de gedetailleerde gegevens van de uniforme boekhoudingen van tien ge-mengde zandbedrijven uit Overijssel over het oogstjaar 1938 is voor alle onderdeelen een gemiddelde berekend. Zoodoende werd een "gemiddeld" bedrijf van 17-5 ha, verkregen.

De uitwerking.

De kosten en opbrengsten per ha. zijn voor de akkerbouwgewassen te vinden 3p de bijlagen I, II, U I A en H I B zoowel wat betreft het basisjaar als

het genormaliseerde oogstjaar 1942; Voor de omrekening is gebruik gemaakt van de wijzigingscoëfficienten van rapport No.7 (bijlagen XVI t/m XIZ) en het Aanvullend rapport No.7. Deze wijaigingscóëfficienten geven het kos-tenpeil aan in Augustus 1941» zoodat de berekeningen voor oogst 1942 in feite haast nog meer toepasselijk zijn op oogst 1941« Te meer daar wordt gewerkt met genormaliseerde opbrengsten. Het is dus héél goed mogelijk dat tengevolge van den slechten oogst in 1941 het werkelijke arbeidsinkomen lager blijkt dan het door ons berekende; evenals het heel goed mogelijk is, dat bij een eventueel zeer goeden oogst in 1942 dit inkomen hooger zou zijn dan op grond van onze berekeningen mag worden verwacht. In de bijlagen IV A en B is een berekening met toelichting over de k«sten en opbrengsten van het rundvee te- vinden, terwijl in bijlage V hetzelfde voor de varkens is samengevat. De baten en lasten van de pluimveehouderij zijn voor den huidigçn tijd buiten beschouwing gelaten, daar de kippen-stapel zoodanig gereduceerd is, dat hieraan nog nauwelijk economische be-teekenis voor het bedrijf kan worden toegekend.

Voor elk product is per ha, of aantal nagegaan het verschil tussohen to-tale opbrengsten minus de kosten (exclusief het arbeidslocn). Op deze wij-ze werd het overschot voor den arbeid verkregen. Voor het geheele "gemid-delde" bedrijf is het totale arbeidsinkomen voor de boekjaren 1938/1939

en 19'!l/l942 berekend aan de hand van: • A . het bouwplan in het basisjaar (bijlage VII A en B ) ;

B. een gewijzigd bouwplan, waarbij 1,8 ha. grasland wordt gescheurd en be-teeld met aardappelen terwijl bovendien de oppervlakte haver van 1.2 ha. wordt verminderd tot 0,5 ha. en de oppervlakte rogge met 0,7 ha. wordt uitgebreid. Naarmate de oppervlakte grasland is verkleind (17$) is eveneens de totale rundveestapel ingekrompen. De officieele norm voor scheuren is 1 ha. op elke 6 à 7 ba. geschikt grasland. Eén op de

6 ha. maakt ongeveer 17$ uit. Deze berekening is uitgevoerd voor het jaar 1941/1942 in bijlage VII C.

De resultaten.

De bedrijfsoverschotten, dus het ingecalculeerd ïoon voor eigen gezinsle--den en dergezinsle--den (zie bijlage VI) inbegrepen, is dus voor bouwplan I en II

afzonderlijk gemiddeld per ha. voor het

boekjaar 1938/39 f.1259 s 17-'5 = f. 72.-boekjaar 1941/42 (bouwplan i) f.2251 :, 17-5 = " 129.-boekjaar 1941/42 (bouwplan II) f.2785-y. 17-5 = "

159--Het jaarloon van-een landarbeider in Overijssel kan opgrond van informatie ter plaatse momenteel worden gesteld óp f.900.r per jaar. Het gezinsinko-men kan natuurlijk hooger zijn, indien zooals veel voorkomt de vrouw mee-helpt in den oogsttijd; ook kinderen kunnen,bijdragen tot vergrooting van het gezinsinkomen.

Op een klein boerenbedrijf kunnen nooit alle werkzaamheden door d en boer alleen worden verricht. Bij drukke werkzaamheden zal de vrouw, kinderen tof een tijdelijke kracht moeten meehelpen. Voor deze noodzakelijke aanvul-lende arbeidskrachten, hetzij eigen, hetzij vreemde is.naar schatting een bedrag van minimaal f. 200.- per jaar in rekening gebracht.

Het verschil tussehen totale opbrengsten en kosten, anders dan van arbeid zal dus per bedrijf tenminste f.900.- + f.200.- = f.1100.- moeten bedra-gen om den kleinen boer in dezelfde financieele positie te plaatsen als flen landarbeider.

Gemiddeld moet het bedrijf dan volgens hetzelfde bouwplan als in het ba-sisjaar in 1941/1942 tenminste een grootte hebben van 1100 ; 129 = 8.53 ha., dus practisch 8.5O ha.

< 2. Bij bouwplan II wordt 17$ van het grasland gescheurd op een bedrijf van

totaal 7.49 ha. 1) en 4.62 ha. grasland dus 0.79 ha. Volgens bijlage I en II bedraagt het arbeidsloon voor aardappelen ruim f. 230.- per ha. dus voor O.79 ha. f.180.71.

Bij een bedrijf van 7 à 8 ha. zal het wel niet mogelijk zijn dat al deze arbeid door den boer zelf extra kan worden verricht. Naar schatting meet hij waarsohijnlijk wel de helft va» dezen bijkomenden arbeid door derden laten verrichten. In plaats van f.200.- noodzakelijk additioneel loon zal dit dus moeten worden f. 200.- + (f.180.71 s 2) » f. -290.36.

Het totale geldelijke overschot voor arbeid moet in dit geval zijn: f. 1.190.36. Gemiddeld moet het bedrijf dan volgens bouwplan II tenminste 1190.36 : 159 = 7«49 ha., dus practisch 7«5 ha. groot zijn om den kleinen boer in gelijke financieele positie te plaatsen als den landarbeider. De bouwplannen bij de gevonden bedrijf sgrootte .eouden zijn als volgt s

* Bouwplan I Bouwplan II Hoofdgewassen > Haver Rogge Aardappelen Voederbieten. Totaal Bouwland Grasland Totaal Nagewassen; ' Knollen Spurrie Mergkool Totaal Ö.58 h a . 2.04 " 0.53 " 0.10 " 3.25 ha. 5.25 " 8.5O ha. 0.66 ha. 0.19 « 0.10 " O.95 ha. 0.21 ha. 2.O9 " 1.26 " 0,09 " 3.65 ha. 3.85 " 7.5O h a . O.58 ha. 0.17 " 0.09 " Ó.84 h a .

In dit onderzeek is nog geen rekening gehouden met het feit dat het gras-land in 1942 geen stikstof ontvangt. De gemiddelde praotijkgift was bij deze tien bedrijven 30 kg. N per ha. grasland. Volgens een schrijven van het Centraal Instituut voor Landbouwkundig Onderzoek in Wageningen kan de depressie in de opbrengst van hét. gras aldus benaderd worden. Aangeno-men wordt dat 1 kg. N een opbrengstvermeerdering van _+ 28 kg. ,hooi (bij normaal maaien) zal geven. De 30 kg. N zijn dus met 30 x 28 kg. hooi ge-lijk te stellen. Bij een gemiddelden hooioogst van 6.000 kg. per ha, zal dus het weglaten van de stikstof een depressie van 14$ tengevolge hebben. Wat voor het hooi geldt,geldt natuurlijk ook voor het gras. Kon een boer dus in 1938 en 1939 x koeien weiden op een stuk grasland y dan moet dit

stuk in 1942 IOO/86 y groot zijn nm voldoende voedsel aan het zelfde

aan-tal koeien te geven.

Volgens bouwplan I was het grasland 5»25 ba. Wordt nu rekening gehouden met de opbrengstdepressie en "wil men dezelfde hoeveelheid gras ter beschik-king hebben dan moet men 100/86 x: 5»25 ha. = 6.10 ha. grasland hebben.

De minimumbedrijfsgrootte volgens bouwplan I moet dus bedragen

3.25 + 6.10 = 9.35 ha. Volgens bouwplan II was de oppervlakte van het grasland 3,85 ha. 'UriTöóK'

hier na een oogstdepressie dezelfde hoeveelheid gras ter beschikking te \ hebben moet het grasland 100/86 x 3«85 = 4^48 ha. groot zijn. De minimum-•bedrijfsgrootte volgens bouwplan II moet dus bedragen 3,65 + 4.48 * 8.13 ha. Met deze grove berekening van den invloed van de oogstdepressie moest vooral

ook worden volstaan, omdat speciaal voor rapp.10B een andere methode practisch unuüxo&rbaar was.

1) Dit is de bedrijfsgrootte, die als eindresultaat voor bouwplan II hier-onder is berekend.

EAPPOItT NO. 10 B.

BEREKENING OP BASIS VAN DE FISCALE BOEKHOUDINGEN VAN 200 BEDHIJVEN IN OVERIJSSEL.

Het materiaal.Het materiaal dat tot grondslag heeft gediend voor dit "ge-deelte van het rapport bestaat uit de resultatenrekeningen van 200 bedrij-ven in Overijssel. De maximum- en minimumbedrijfsgrootte zijn resp. 12 en

5 ha. Als basisjaar is het boekjaar 1940/1941 genomen. Een selectie is toe-gepast op deze bedrijven om te zorgen dat de financieele resultaten alleen betreïiking hebben op het bedrijf; m.a.w. dat de boer alleen op de boerderij werkt en geen nevenfunctie als b.v. melkrijder uitoefent. Na deze selectie zijn er 180 bedrijven overgebleven.

De methode : In afwijking van de werkwijze in gedeelte A van dit rapport, waar voor elk onderdeel het gemiddelde van alle bedrijven genomen is, is hier aanvankelijk elk bedrijf individueel bewerkt.

De toe- of afneming van den rundveestapel aan het einde van het boekjaar is gewaardeerd volgens het stelsel van den ijzeren beginvoorraad. 1) Alle baten en lasten die betfekking hebben op het pluimvee zijn uit de bereke-ning weggelaten. Voor de afsohrijving »f bijschrijving op paarden is f.50.-per paard aangenomen.

De verschillende componenten van de resultatenrekening zijn met behulp van wi jzigingsccëfficienten omgerekend tot het kostenpeil van het:boekjaar

1941/1942. voor dit jaar is op grond van informaties bij den

ftijkslandbeuw-consulent in Overijssel f.40 per ha. als normale pacht aangenomen, exclu-sief de huurwaarde van dat gedeelte van de boerderij dat dient voor de par-ticuliere waning. Aangezien de landarbeider uit zijn inkomen ook de kos-ten 'van het huren van zijn woning moet bestrijden is hierdoor een betere basis voor de vergelijking van beide inkemens geschapen, dan wanneer de huurkosten van de particulière woning als bedrijfkosten waren opgevat. De kosten van brandassurantie voor levenden en dooden inventaris en voor oogstvoorraden zijn ingecalculeerd.

Bijlage I en II geven een voorbeeld van de bewerking van een bedrijf met de lijst van de gebruikte wijzigingscoëfficienten. Op déze wijze is voor ieder bedrijf het totale »verschot, dat beschikbaar is voor den arbeid be-rekend. Deze zijn opgenomen in bijlage III. waarin ook een kolom voor het oversch&t per ha. is opgenomen. ' '

Het loon van een landarbeider in Overijssel is nä informatie ter plaatse op f.900«- per jaar gesteld. We'nemen f.100.- loon aan voor die werkzaam-heden van de vrouw, die regelmatig door haar wordenverricht en waarvoor het aanstellen van een vreemde arbeidskracht uiteraard niet noodzakelijk is. Het totale gezinsloon wordt dus f.1000.-. De boer en zijn vrouw kunnen echter niet allen arbeid zelf verrichten, maar ma-s ten de hulp van derden inroepen. Voor de berekening van'het bedrag dat noodig is voor dezen arbeid zijn alleen die bedrijven genomen, waarop geeri 'inwonende kinderen, meid of knecht werkzaam waren gedurende hot jaar 1940/'41«Het aantal bedrijven dat aan dezen eisch voldoet is zeer gering.' Het gemiddeld bedrag,.dat ge-nomen is, is f.75»- per bedrijf. Het aantal'waarnemingen was echter te

ge-ring, om vast te stellen, hoe dit bedrag'met de toeneming van de bedrijfs-grootte verandert. Het totale bedrag dat per jaar'voor alle arbeid noodig is, is dus gemiddeld f.I.O75.-. ' ';

Wanneer dus de financieele positie vari dèh kleinen boer^gelijk moét zijn aan die van een flinken landarbeider, dan'-meet' het totale

bedrijfsóver-scho-^ minstens f.1.075»- bedragen. -t'

De resultaten neergelegd in bijlage III zijn v'oigens twee methodes verder bewerkt s

â. Er is een frequentie-diagram samengesteld van de bedrijfsoverschotten per ha. mei een interval van f.10.-. Dit is uitgeöeeld in bijlage IV. In de voorafgaande rapporten werd steeds gewerkt met het oorspronkelijke frequnetiediagram zelf; in dit rapport is, terwille van een grootere nauw-keurigheid van de op dit diagram steunende berekeningen, het frequentie-diagram herleid tot een normaalcurve A. De normaalcurve heeft nl. tot doel de toevalligheden in het frequ&ntie-diagrarn die het gevolg zijn van te wei-nig waarnemingen, uit te schakelen» Wanneer het aantal waarnemingen groot genoeg zou zijn, zou de verbinding van de toppen van de diverse frequentie-lijnen een vloeiende kromme te zien geven, die veel overeenkomst vertoont met de berekende normaalcurve.

1) Zie in, dit verband het artikel van drs. J. Horring "Een methode ter uit-schakeling van den invloed der waardeschommelingen van den veestapel op dé bedrijfsresultaten in den landbouw" opgenomen in de Economisch-Statis-tische Berichten van 19 November 1941 pag. 659»

Daar de curve symmetrisch is wordt de gemiddelde opbrengst per ha. aange-geven door het snijpunt van de x-as met de verticale lijn door den top der curve.

Eveneens is de lijn getrokken die het aantal bedrijven verdeelt in 2 groe-pen ni. 80$ van het totaal aantal dat een opbrengst heeft die hooger is,

en 20ffo dat een opbrengst heeft die lager is dan de opbrengst van de

repre-sentatieve grensbedrijven ( aangegeven door het snijpunt van deze verticale lijn met de x-as)

b.

J_. De bedrijfsresultaten zijn zoo gegroepeerd dat alle bedrijven in groe-pen met een interval van 1.- ha. ingedeeld zijn. Van deze groegroe-pen is tel-kens het gemiddelde genomen. Deze gemiddelden zijn in bijlage V uitgezet volgens de Y-as. Lijn A is de verbinding van deze gemiddelden. De trend van deze lijn A (voorgesteld àoor lijn B) is berekend volgens het prin-cipe van de lineaire trendbepaling met behulp van de methode van de klein-ste quadraten.

2_. De bedrijfsresultaten zijn eveneens op dezelfde wijze gegroepeerd als

hierboven. Maar nu is niet het gemiddelde van deze groepen genomen maar het overschot van het representatieve grensbedrijf van ieder van deze groe-pen, dat verkregen wordt door iedere groep in twee gedeelten te splitsen en de scheidingslijn zoo te trekkn, dat 80$ van de bedrijven er boven en 20$ er benoden ligt. De verbinding van de overschotten van deze represen-tatieve grensbedrijven geeft in bijlage V de lijn C, waarvan de trend op dezelfde wijze berekend is, als die van lijn A. Deze trend wordt voorge-steld door lijn D. . '

De verklaring van het feit dat de lijnen B en D divergeeren is de volgende. Wanneer de verhouding van het verschil in opbrengsten van het middenbedrijf

en het representatieve grensbedrijf tot het overschot van het middenbedrijf bij de toenemende bedrijfsgrootte constant blijft, dan moet bij toenemende bedrijfsgrootte dit verschil grooter worden omdat het overschot van het middenbedrijf dan grooter is.

•e De resultaten.

Uit het frequentie-diagram (bijlage IV ) volgt dat het bedrijfsoverschot van de middenbedrijven f. 155«- per ha. is.

Bet minimaal vereischte arbeidsloon is boven becijferd op f. 1.075«-» De

gemiddelde minimum-bedrijfsgrootte, waarbij een boer dus in dezelfde

fi-nancieele positie verkeert als een flinke landarbeider is dus 1075 ' 155 =

= 6.94 ha» dus practisch 7 ba.

Uit bijlage. V is de volgende conclusie te trekken.

De trendlijn B snijdt de lijn E, die het minimum vereischte arbeidsloon van f.1.075 voorstelt in een punt, waarvan de absis 6.90 ha. iSi Ook hier-uit blijkt dus dat de minimale bedrijfsgrootte voor een gemiddeld bedrijf,- ; waarop de boer voor zijn arbeid en leiding een inkomen, geniet gelijk aan dat van een landarbeider , practisch 7«- ba. is.

Door toepassing van de beide gevolgde methodes komen we dus tot het resul-taat dat in-de provincie Overijssel de helft van de boeren-bedrijven met een bedrijfsgrootte van 7 ha. den boer een inkomen verschaft-dat gelijk is aan dat van een landarbeider. Is het bedrijf kleiner dan 7 ha., dan bevindt zich minder dan de helft van de boeren in dezelfde financieele toestand als een landarbeider, terwijl bij een bedrijfsgrootte die grooter is dan 7.- ha. minstens de helft van de boeren een ondernemerswinst behaalt. Bij een bedrijfsgrootte van 7.- ha. bevinden zich nog 50$ der boeren, in yen positie die slechter is dan die van oen landarbeider. Daarom wordt de minimaal vereischte bedrijfsgrootte berekend voor het geval dat dit percentage tot 20 teruggebracht is. Bij de dan gevonden bedrijfsgrootte geniet dus 80$ der boeren een inkomen, dat gelijk is aan dat van een

landarbeider.

Met behulp van de normaalcurve (bijlage IV ) is ook het bedrijfsoverschot

per ha. berekend van het grensbedrijf, dat ligt op de grens, waarop 8Cffo

van de bedrijven beter zijn dan dat bedrijf. Het bedrijfsoverschot van dit bedrijf is f. 107.- per ha.

De minimale vereischte bedrijfsgroote voor dit bedrijf wordt dan 1075 s 107 = 10.05 ha. dus practisch 10 ha.

De trendlijn D uit bijlage V snijdt de lijn E in een punt, waarvan de ab-sis 9«80 ha. is. Moet dus 80$ van de bedrijven dan boer een inkomen ver-schaffen dat g elijk is aan dat van een landarbeider dan moet de bedryfs-grootte minstens 9.80 ha., dus practisch 10.- ha. bedragen.

.1 ;,

-3-in dezelfde f-3-inanciëele positie plaatsen als die van een landar-beider is dus 7 ha.» Voer, ,hefo,geval dat 80$ van de bedrijven

hiertoe in staat moet zijhy moet de bedrijfsgrootte minstens 10 ha. bedragen.

Aangezien geen gegevens over de practijkgif-fc -wafl' stikstof bekend waren bij de bedrijven, die het materiaal verschaft hebban voor het gedeelte B van dit rapport, is aangenomen, dat deze de-' zelfde w a s a l s die v a n de bedrijven van gedeelte, A. De opbrengst-depressie v a n het grasland is dus nu ook 14$. Uit, de empirisch^ gegevens blijkt, dat een bedrijf van 7.- ha« gemiddeld bestaat uit 5.27 ha.gr&BÏfltad en 1.73 ha. bouwland.. Moet nü in 1942 dezelfde hoeveelheid gras te%. beschikking staan, dan jnoet het grasland TOO/86 x 5.27 ha. = 6.13 ^a.Sproot zijn.

t)e totale minimum-bedrijfsgrootte voor een middenbedrijf word> dan.-6'. 13 h a . + 1.73 ha. = 7.86 ha. is dus pracstisch 8.- ha.

Een bedrijf yan 10 ha. bestaat gemiddeld uit 7.56 ha. gras-land en 2.44 ha. bouwgras-land. W H hier dus dezelfde hoeveelheid

gras verkregen worden als in 1941, dan moet het grasland f00/86 1 7.56 ha. = 8.79 ha. groot zijn.

De totale minimum-bedrijfsgrootte voor het representatieve grensbedrijf (80$) wordt dan 8.79 + 2.44 = 11.23 ha., dus practisch

11.- ha,

Zooals onder 1QA al is opgemerkt, moest deze ruwe methode voor de bepaling van den invloed van den geringen stikstofgift worden toegepast. Het zou beter geweest zijn, van een verminderde

opbrengst zoowel voor alle akkerbouwgewassen als voor weilànd uit te gaan. Juisie gegevens over dé oogstvermindering, vooral voor de nàgewassen,stonden ons niet ter beschikking. Bovendien zou een omrekening voor alle 200 bedrijven hebben moeten' plaats vinden. Om deze redesen is dus de toegepaste methode gevolgd.

Uit het freiqu&ntiediagram is tenslotte onderstaande bereke-ning te maken s met oogside-Bedrijfsgrootte pressie zonder oogst-depressie ,, ,

fceëel bedrijfsoverschot Van het

middenbedrijf 1 >, .i 1 representatieve grensbedrijf, 8(h a . 11 ha. ' i 7 ha. 10 ha.

f.

14075.- 1*500.-f. 840.-"

i.075.-Hieronder volg-fc een vergelijkend overzicht van de resultaten der rapporten 10A e*i 1ÖRs

zonder oogstdepressie met oogstdepreBsie > Minimale bedrijfsgrootte ,! 50$ loonend

10A

boüwpliah I 8.53 " II 7.49 " I 9-35 11 8.13 80$ loonend1 10B ! 10B ' 6. 7 94 j 10.05 , 86 ! 11.23

Op een tweetal verschilpunten iri beide rapporten moet ten-slotte nog gewezen worden?

1. In gedeelte A van dit rapport, waàr alleen de minimum-bedrijfs-grootte van het gemiddelde bedrijf tterekend i s , waarop de boer een inkomen kan verdienen, dat gelijk is aan dat van een land-arbeider, was het resultaat 8.50 ha. De afwijking met het nu gevonden resultaat is daaruit ie verkljstfefli dat :j.n gedeelte A van het rapport verondersteld werd, dat,hét gemiddelde

over-schot per ha. v a n een bedrijf van 17 à 18 ha. niet te veel zou

verschill&n van het gemiddelde overschot per ha. van bedrijven van 7 à 8 ha. Uit het gedeelte B van het rapport blijkt, dat er

echter toch wel eenig verscnil bestaat. Vandaar de afwijking wat betreft dâ minimum "bedrijfsgrootte. Eet feit, dat het daar aangenomen arbeidsinkomen voor bouwplan I f. 1.100. moet b e -dragen, terwijl in gedeelte B oen arbeidsinkomen van f. 1.075".-/

wetfdj is van weinig invloed op het resultaat. ._ I,éB.'I. /" 'becijferd

• i \ \ ; • ä -*3>'•'

-4-Aangezien het gedeelte B van het rapport óp materiaal berust, dat meer betrekking; heeft op bedrijven met een bedrijfsgrootte, die ligt in de nabijheid van hét gevonden resultaat, is de uitkomst van gedeelte B meer betrouwbaar dan gedeelte A van het rapport. _"2.' * jte'.'gémiddéld,e pachtwaarde in rapport 10A is ria -iri-fórmatië ' 'op* f;. '53.- per. ha, voor bouwland berekend; voor weiland is f. 40«~

..^angërnömen.'Voor bouwden'<weiland. bij elkaar genome*! word$, dat,' bij één verhouding van beide volgens bouwplan I, 45»-: P©*1 ka.

. Voor de bedrijven van 10B is volgens informatie uit anderen bron dé pachtwaarde van bouw- en weiland dooreen g'enomen gemiddeld f. 40.- per ha. ». '

Wanneer het verschil in pacht wordt uitgeschakeld en de pacht van 1ÓA f. 5«- per ha. lager wordt genomen, zou het verschil in de minimale bedrijfsgrootte van gedeelte A en B 0.22 ha. kleiner

wor-den.. , • ' •'.'•• ::•' '•

. '"' i< •• ' • ' . " . , . . • • i ' i - | i i

Landbouw-Economisoh Instituut'^-1-- •'•'«'

De Directeur. •'•"••••• '•'•• '••• •

'— , L ; i CD ' CD P J O CD tfl O CD « 3 o-H ra 3 0>) ra c+ r o - J . O o — 3 « - ü - ON V O n ~x w • ON • * j . V O ~ J IN3--J —J« Pt e _ _ i . o O l —0 —3 rOCD i\3 O J O N « :^ - F 5 . ^ r o <3 O v o -p-CO

- 1

1 >'•> 4 H' E. 4 W H-• P P - P PT P CO N 1 4 ra M e c+ p ft- a co ra (V o P O ÎV c+ p H , p , CO O M CD M e f 01 p 3 H-<D H- W 3 CD c+ 3 ffl - - N 3 ra 4 o o * _-' IV) _ i O O O ON O IV) - • • | • • • • O • —j - A UJ V O r o v o r O V O 4 ^ V O G O f i -U l l j J l \ ) M W W o o - t > u i ^ o u i O ) ' -*. w ->• o-> o j o - » u i r o | o • • * » • s O M - ~ ) M O S U I C D U ) VO .£>. -Ti. 0 0 -~i r o r o 1 • 1 • I I « ON O J CO —A —fc _^* 1 • 1 • I I « U I W O J O • £ - u i U I -* - > - " • U I O J 1 « 1 • 1 1 • _{O - - 3 O J} U I IV) U I W - k MS O OJ iv) vja -». | • « • • « • O J v o O N r o e s -f*. O -1 U I PO Ç*) V O u i o-> r o r o r o i v £ j O 4 ^ u i v o -»• » U I —* - * 4 ^ r o o j - » - i r o o -»• l • • • • • • VO ->• CO—3 r o v o C|t\ c o v o CD O U I f" V-4 (D 9 <+ CD p? CO c+ CD 3 U I r o v o 0 0 0-> U I u i • U I o —a U I U I ro o v o —.j • r o * W o £" 3 CD M CD

g

3 cl-.3 V O CD u j S CO« « sä H> M H , . • V O 4 > , r o - * Q V O <D u> B CO« O S3 C H-o : H-o . M j cq i-b . _^ V S -Ti-r o ->• O V O CD (j~> 3 C e « O S | O H ' CD: e-i-• e-i-• _ h VO 4*. r o

l

s?

o t -1 CD 3 ra j •n r: h '

3-CD ' g CD H fc Q & H e ct-p p M H -3 fa* H

-S

Q a-CD P t e> ra «+ <D 3 MD O « - ^ 1 U I ro u> • - j CD cl r t t - ' > o M i ' » Q ü M * ! o O P O M S M H j g H . p o 4 O P O B ) ' P . ( 0 B p i < ! H B I « H - 4 3 C D ( D H - O C D C D H - H j p P P - f r B 4 3 t 3 - H H B o 3 H 01 O e ! ? H i i p ' C Q C D l i H v < D 3 o i © o O t ) H - o c D t n i s i r a Pf c+ 3 £ CD c_i. p < H - d o H o O I I ) P i H < l P ' B » ) 0 t i ' P D ) 3 C D H - C D a - H C D W e * O * ) ( D 3 ^ t 0 S S c+ CD 3 CD RiCXS CD rt- H j CD B C D 3 S ' a ' t o 4 ca H m CD 3 o i s o ^ p V c + c D c + t n B C I Ï O d - s S l l c t «t- < p -4 Ci i-b c+ £ • ÇD >Ö f r H- l-b Cl IB 3 e+ 09 <D H j f2 CD 3 H> P- 3 CD 0>j 3 CD 3 • r o r o -»• l r o - | 2 > o - ' O U i * . - k - o * . o o « • « • » e « a > * o e ' r o —a O N ooo-> C OVJ D - * o -»• o » v o u i — j v o - ' r o ô o o c o ^ — J - J u u i r o - I U I V H « v u i - a r o - j r o O 0 - ^ O O O O O O J U 1 4 = - 0 ' J1 > — • w w r o o - P * o o - * - > • N O N - ' C o c o r o » • « • o e o o o e o o i j j - i . - j c o v o rO r o - > « o v o -f^- —J O J O N - ^ V O t J W O - t ^ U l - J V p - J O N « ® ca c+ CD 3 CD r-> CD B CD 3 c+ CD 3 ->• O VO <I> u > S C O « o ^ • H -CD: C J . H , H H j • -1 M voos -P» CD ro H • » M P* CD 3 ra •ö CD 4 ir P W O H H O t -( ^ H ü

19

H-3 CD 3 CO >o CD 4 p Cd 1-3 !«> t-i t?d U L9 , I H >2j O O Ui '1-3

É

w -M «H tfl W) r-1 w a» H- S 6-1. 1-3 M P fei 0>3 O o

1) daar de seeiale lastea hier van zee» weinig, lseteekenis zijn veoir het eind-resultaat is «sr van afgezien, «p de diverse bijlagen een wijziging ever-eenkomstig onze laatste rapporten aan tè brengen.

p' tl« ci"

£,*

•l—J.

SI

t - V H ! 03 { P H I

?l

H . M i •«I Ses

g

PH PH

I

3

es Ü o [H H m PH

8

En o H H EH «S O H M Ü CQ ft ra « (D • d rH a •ri , • a 'U 3. CM « u: p 4 -1 b a a i o \

fl ° ""

,-, O M ; <u « • ft 1 '• • • ft S <H .-_<•• j - o o> • . f-i & » ri < •=*) -' 0 0 g r n ! c t O N Ü t -1 | . a _{U a>} H - P CM 1 :,-. œ *3-1 ä •'•• O N fn (D t> CÖ « (D to P H S (D - P ' CD •H £> U a> x ) CD 0 O .M T -0 • H C H 'r-3 d) • H O •|s 0 • . C O a rn CD O N ÜJ T -• a U a> CD - P CM tiû to ^ -S O O s O ^ r -.« • N <H • O (1) • H ® & O • 0 0 S r n <o O N C J T -• a U a> CD - P CM M m •<3-g O O N o » v -• -• N «M • n 0) • H O | s 0 • J°o a ro CD O N O T -»S3

g

i-H

1

g

8

M 1 , — * _ c û t — e r n CM i r N t — 0 O o \ 0 0 c— « r n CM T— LfN r— • • O O N 0 0 t — • m CM T — ITN C— O O N CO t — 0 r n CM T — t f N t — • O O N • a C (U • p CO 0 M 0) • p 0 a> u • H Ti £ H r H cd cd - P O E H O CM^ I f N t — O i r \ « T — r o T -9 O LfN O CM . O N O vp • Y— •=J-0 • CM v -t — rn • m CM O N VO • m CO r n *"" I f N I f N • I f N T ~ ** I f N • O *-• O - T - . Tf CD 0 - P O O ft S <B - d ci a t<\ • H a ci N 0 f *-) , I f N 0 0 -• -• S O ' T— O N CM • r-\D 0 0 r o T -O vo I f N ^~ O N CM e x~ O N O 0 • ( M T -V " T — • VÓ *— ' O N CO • O N ^ CO v -^ T * -• 0 <=t-O N CM 0 CM T — • v -f - l «H O +> W M • H - P CQ b ' d -— m - x i 0 •r— 0 CM LTN ^ j -CM, B T — ITN O N e v -MD T — I f N T -VO vo LTN v j -CM 0 T — m • » -r o i r \ r O CM 0 S c 1 LPl "* CM 0 \r\ O N V T** v- i ^ • r o O CM tTN ' v f CM 0 0 0 r"-> • r o VO Ö CD - P 10 O

•a

₀ 0 h-} et I f N O N VO s T — O CO « T -0 f - > « 1 — CO •<* D r 0 r o • ^— t — ra> O 0 0 r-" r ê 'LJ 0 r O • O N CM O O O N e 0 0 r o 0 O N VO « O Ö CD - P CCI et) r H eu r H «S • H O O CQ » v o t — ' CM 0 r O r o -« O l f \ a sr-0 sr-0 T — 0 CM CM ^ O O N Y — O I f N • ^— O N VO CM v -I f N r O • vo T — 0 I f N • O O N O r " O O N • I f N r o O LT» 0 r n a> •\ rn CM Ö eu s* ra c •M .rf 0 -ti _U a câ P H a t — 1 1 1 T -T — O O T — 0 T * -O T — O T — V U • 0 0 T " a I f N LTN O 1 ' • ' 1 1 Ö CD CQ U CD > • H o • 0 0 _* * 1 1 1 1 CM T -O N D t f N 0 • S — 0 0 O vo •s»-CG • T " -T - f Ô _LfN • O N CO t — t 1 i 1 a a> ^ ₀ 0] h 0 •o S 0 0 1-3 0 O N , 1 :.;•; 1 co rn c~ 0 ITN • T — CM O N •4 ^ T— • ' • " t f O I f N . 0 vb c— CM 1 1 • • 1 CD • H ; 0 'Ri

1

Ci ta u 0 n d n r H ft M P H D O CM ' 1' i •1 1 r n T — m vo 0 0 CM CM LfN «r~ m v -e rn v o 0 e CM CM ITN .*• 1 'i 1 I î ; i '; CD • H • ^ ) ' S ni fH ci CQ in < *• ^-~ ( M £ -vo • 0 T — Ö m '* T — ' T— CVI 0 0 0 CO CO vo 0 m • <t— O N CM LfN O VO • VO 0 r n 0 T — CO 0 LTN 1 1 1 CD -V a CD P H s CM CM 1 1 I 1 1 • 1 ' 1 1 1 O CO O ÇO '. I f N CM • "1 ** O ' • r— • H r-i cd tA cd H • p ,M m rn CM ;' i i

!. °

'• \ * 1 1 1 . 1 , 1 1 I | CO t — « rn 0 CM • • Y — " -ITN *7> « r n ' 0 0 fH - p (0 ^_^ a 0 0 r H (H * c d cd g: CD m • •51-CM II II II II II II O N • I l O II ' . • Il r n II VO II . s r u u. '1 e » II II U II II II II II CO II LfN II • U C - Il ^ i - Il r n II a 1 ç rn i! O N II • H 0 II r- il CM II II II II il II li n 11 y 5 II CO II O N II CO S ON II il • 5 f U LfN II • Il CO II I f N II CM II II 11 ti-ll II II il II II II U T-'- Il O H • Il 0 0 II 0 0 II 1 - Il VO îi CM II • Il CM II r n H , • * H II fi II II II 1 il &— 1 VO 1 't— u • i 0 n m 1 m 1) 0 • ' • ^ t f f l r-?b<l T~ • CM VO ' - P CQ - , . b o - , — a CD . rH ft O CD ti H CD ti •ci • H E3 CD Ci) H »4

H ^ ^ 3 H- o ö c f O P H f-> o (D •d P IV te 8 cf <+ CD ES f 3 O c f (V o m c f a> m c f CD » CD H

r

VO UI ro ON • U l U I ON ON VO O ui co 4=» ro vo1

o

C t d CD P

£.3

Se

- H 45» H 4*. PO INJ U J ON U l e • U l 4*» O —J ro o o NO N/l KjJ O ro 'ro ro u i o \ VJl \ o o\ co * • • • • • -~1 0 0 VJl NO O U l 45» O H- O » c f O P M M • CD P IV O O fcf co cf cf CD SS f d p o t f c f 1-3 ö c f p» tv w O CD [0 c f CD 3 f p o1 tri CD P

w

3

t j . i d -P M

S§

- H 4*. 45» ro. U> W M oo ON ro oo w u i o -» ro ON _o - *ro u> o NO ro O J ro o ro • O ro oo u i oo ro u i oo 4s» e • • • • 4*- O N oo u i r o _ j o - J * > o ' - M - a f ' O 3 c f O P f-1 M • CD • d P tv o o f to cf c f f d P O tr-e f

S

cf p f-1 0> tv o 0) cf O o o ro co ON —i O 0 0 vo ro co o o _^ ro ro 45» ON . ON O 4*. 0 0 4=» o ro -» o 45» - » W NO . U l 45» 4». ON w 'ro w ro - J v o O VO O ON VO O 4». - » CO U o ON ro o • • • • O N 42» r o r o o u i ON O U I U I * • O N U i O O N - J 0 0 NO Lu • • • • - J W 4» O O O O vo VO —J O U I 45» -» co w o ON ro o • « • • CA 4» ro ro O U I ON o 45» 45» O • ON 45» OJ t>J OJ l » U I O 4=» OD

^ g

—a ON ON. ON O -»• O 1 » ON OO OJ OJ u i ON U> _ i U l 45» O ro u i o -p» o oo CO OJ U-» u i OS OJ -» u i 4s» ro ro vo O o vo oo O P» i-b U l I •o (3* p o* i-l. CD 3 U I O fcr-P • o*

1

P i

"^ ° ~

ro u i O • • • OJ -~3 45» - » —1 O

3

ro o -» vo o vo 45» ro o co o - 4 ro oo roco vo ON O J U I vo vo

S

"PS

ON oo P ' VJl I a" ON H ' • CJ. -~1 M O H t r P CD a"

3

1

M 4 p-H

B

O bd H-Cl. f j p W CD M H M S * *

ro L u •el H , W O ° <D O c+ 4 O • Ot) a o \ 4 o -o o c + V J l O CD ••• ct-CO o CD et-P OQ p CD l_l Pb CD H> (D • M <rl-I V ) CD • L u <! O P CO P -4 co - ^ O O W O c f 4 i>r co cm 0 a> c+ ro <! CD CD •< O CD 4 P P 0>3 CD CD 0 P< O CD W O 0) c+ * d 4 H-C _ l . 01 O1 CD. P -4 O CD 0*5 ON ro u i CD 0 P -0 p -CD 3 P c + 4 P c + H -CD I 4 CD B M-CD 1-3 O H -P l -1 ro o >d o" 4 CD 3 C*S Cd c+ H -a C*) M p --* ro L u • o L u LU LU 1 _^ VJl —0 0 0 • o —J -p» o J t « ca O _ i J > —J U I s -P» V O L u ro — j • vo L U . co o LU ft -p* ro I f P 3 c+ P M (3-P • < O M C*) CD 0 ca o* g £

S

M M O o VJl ' o -p» o V D o ro • vo o bd o CD W u . p p 4 _ i vo -P» ^^ . A VO -P» ro « •-9 O c+ P M CD O • d c f 4 CD 0 cm ra c+ H-0 m _M P-• ro vo VJl « . *^ _o\ —J vo • ro O h L u VJl r o ' o O N VJl L u • p » -P-•p* o VJ1 VJl V O ft o \ — J ro •P* • L U vo ON 0 0 -P> O o \ p 0 c f P M t f p <5 o M at. CD 0 CO C f o c;

1

p 0 H _*. » f v l O •P* ro o — i . • — k O

§ s

Cf Cf 4 4 CD CD 0 3 CR) C U co ca c+ c+ H- M-0 M-0 04 at) M H-1 p , CL • • • d W CD CD 4 4 P o O « ro -P» VJl v o • a VO VJl ON O ON ON 1 L U ro ->• ro ' ro * ' 0 O —3 ON VJl 0 0 r0 l V J l O 0 0 LU • ' • - 0 Lu v# O _^ L u r o • • o ro 00 o L u 8 bd C f 4 CD 0 o*) ca c<-•d CD 4 0-P • H -3 • CD W C l . p p 4 _* vo - p i v - * - j . VO -Pv ro • . fV

°?

't? F-C l . 9 w p • ro . VJl CD va ro VJl ro ON . V J l •P» Co I-J IVJI

Rk.

VJl •P* l ^3 o fc-s • re*. ro ro o V J l VJl 0 0 _ x o O c+ p F-1 ro e >d C f 4 CD 0 . 0>3 l m ' c+ H ' 0 cm _M p< ro -P> • r * • —»i CO ro

f

t

- j L u VO » O "^ ~> _PO ON • -p» o ON L U • VJl L u VJl ON vo ft VJl ON ON LU LU

b

vo p 0 «+ p I-J t f p • <l o M CÄ! CD 0 CO a* 9 g 0 »» » _ro o -p» * ro O — 4 • - i O

£

o" H 9 p aq ca c+ !->• 3 at) l-u P. • • d CD 4 P ro O ~»> • _o o ro -p* • v j l O -> - J VJl • se VJl L u o • -!* O O i - 0 o -4 O l VJl - A - J ft - J OD

8

C f 4 2 0 at; ca ctp -0 cm _H p< • • d CD h l . o o

s-

9 ON o ro O ~ j • ro V J l ro • — j V J l ro » L U O # Cf 4 CD 0 at) ca c+ >d CD 4 fcf P • • 4 ' cd O CD ?r t _ i . P P 4 i~x V O L u 0 0 '^^. —ft VO L U vo 0 0 F T at) ' • C u . p • d • d • — j L U ro 4 > ro ro -P> ro —0 , ro .^ o o ró ro VJl -* ro ^ ro -P» ON ro M o 4 4 CD 4 O O W o 4 4 CD M Ui c+ 4 O O toi t -W ü t » h3 • t ) t?d

ä

t?d < o _t?d W 1-9

S

r l

23

t o

8

o o teî m f i s T J >^

y

_i

s

HH tt tr1

§

s> t>» W Ö D=-2 t?d tr1 t?d tel N M O

O"

te!

É

o h j bd

'B

03 •-3 tel te! ' Ö te) W O

I

œ Hl te!

S

H 3 t d tt> VO L u S° VO LU VO tel tel vo 4^ v o -P» ro c f

I

CD 0 H C J . H1 P W ) CD M M M

t-1 o H O" H H- 3 c_». P p* ü>' <D ^ F-!•* C-J> E * Pi H* CD 0 .4 0>J O" o <! g P) s| » o n-CD n-CD 3 e t e t 4 <* P O M o O 4 M et- O 3" O S w 3 H-CO Oq O 4 W SB W H J W • O 4 rv> et ° (V) 3 o o « H-V —L •d O ° <i (0 • 3 o <

« g

H> • 4 P IV) 't) • >d >OT O O 4 et etCD 3 -o 01 • c+ CD —J M h-" H-CD co 3 • P-CD >d 4 H-C l . CO < O M cm CD 3 ca 3 P p . cc 4 CD H- ' 3 H j O 4 B. P et H-CD H- O VD < ! O 13 CD O O O <! 3 ,-5<%,M 3 H et cm CO O 4 <! CD g » P P 3 0 p, i-i ö m • d CD c+ <! p . H-H< P H- CD 3 CD 3 CD H-1 . _ O F-!V CD p , >d o O CO H- rf t f 3 3 e t 4 et CD F-3 P c-i. F-3 F-3 O o* P C*5 Oq 4 3 P cn CD P- O 4 e t 3 CD 4 3 g H- P <i P 3 M P < H cn 3 CD CD o 4 3 3 <î p. P» CD O CD O o 4 o 3 O O H- 4 3 * Oq o . fcd e t » a o H-• et cn o c-j. CD 3 pr B M cn ca o É M CD O J B P e t VJ1>d 3 _,• "6^. e t p i 3 _, H- o1 O <i CD O 4 P P p. 3 Oq 3 CD CD O 3 p- cn o CD O 3 £ t r cn H- O F- C e t >d pr M Oq o- e t CD. CD 4 3 cn CD e t e t O 3 CD 3*C*} <} P cn o- O W e t CD O CD cn 4 M 3 O P" H- 3" o "» CD O O e t C m H- ^ e t CO <i CD 1 -i ° ^ 9 <! o • < O 4 CD O <3 4 4 a o F-O M F-OJ. - * 3 Oq cn MD co CD cn J ^ C S œ - » B U H ~->JÖ - ^ e t CD N MD M- B o ^ O U t i C IV) F-Oq 4 3" P CD F- CD P CO CO e t 3 O O Oq 3 - 3 * P-CD F - P-CD P-CD 3 W : CD O e t O 3 B » H- O CD c_/. o 3 ü H , P i -» P CD cn P 4 P- 4 co 3 P CD et O P- H1 O CD IV) PT 4 B VJ1 o • ^ . 3 ' t o ö q H- g CD 3 CD pr t - 4 CD - F-CD O" 4 C-J. e t H- o* pr C-J. O <i S N o p. 3 F-O CD c_j. 4 3 fa bd F-<Lj. M P oq CD H bd

fei 2 *> 3 CD 4 Pb n> to f r CD pf 0 O Pb CD <J p CD P CD 3 M f 5* CD CD H d -Pb H 3 £ CD 3 W- Pb pb «{ CD CD Oq CD 4 » P Ol OtJ « CD <3 P 3 PS* CD d d -O d -P P t -1 rf CD Pb 4 p oq H ' CO 1 NO -^h • a C ^ - O t r p O CO o » H - CD 4 CD Pb 3 O g"d H - p f t -1 CD $ * P P« to 4 • O Oq CD co d -o H j CK} CD P f P M d -CD O N O 0 4> NO *•• pu • (-"• é M j • ON CO e ro *• ₄ CD CO •ö 0 H j •• it oo ft o IV) O J d -o CI ) >^ • O *' d -P h p . ( - • H> • — i . O -p* 0 • A •*» H» a —k ro oo - • o — i • t l p o &• d -tSl P» O M ^ p Hj 3 cH p P CO pu H- M H O CD" h * H -ta pf 4 M B P 4 pt" d - CD P • • o œ pu =s 0 ) . H « + CD CD B CO H tflD rf-I f n m o cf pi a- HJ C 4 ca H> V ' CD d - CD S) B O S

m

ca oq P H , p H ' O 3 3 H- P CO Otj O CD Pi* CD CD Ü !t» M. 1» hd t û ! » . . . p, 0 4 p O o1 4 H- CD p , p H-ID H f l CD ta H , 3 CD B < 3 » tî CD P - H - SX 4 CD B CD CD CD (D CD M Ö q M CD W IV 4 P> O O CD M ca ca CD aq d - d - Pb CD CD CD C l B B B O CD ^ B" co ^ p B r o w " 4 & • O CO P d - CO CD c + B CD B CD U> o l + ou ,-*• CD 3 B *î CD P 3 3 • f CD

<rl-I

Pb CD 4 H -CO d -CD oq CD B <i CD

£

O O •ö »d 4 H-IV) UJ d -CD Oq CD 3 O CO d -•et 4 H-U l -fi. • NO —J ro « IV) o d - S| CD CD 4 OQ H- CD P 3 I -1 CD 3 IV C+ Pi H ' oq CD B o CO c+ CD B 3 H ,

s&

1 -»• 1 -t* 3 H , • ft œ o CO

7 o

1 1 - » | U J - > — J CO — J - , ) | | O J _ » - J C O U ^ O M ^ V Û - ' - ' C O O O J O N r û N J i f t - o r o r o r o - Ê ' O N M _ - , - , - v _ _ , ,:_ » _ * _ > ^ o o N V j i r o r o - o r o f t - ' N j i N j i O O O N û N J l f t O O J O O O = = 3 3 = = = = 3 = 3 1 45» 1 O N OONJI - • • O J ->• O N - f ^ O —A. —i. — 1 . —V - > - V J I co ro O O O ft NJt = 3 3 H , • . _». _ i _ k |>0 " 0 \ - » O O M \ Û 1 1 N / l - * 1 O N l O - f i . - > - N o r o u > - f i . v j i _ k - i . ~ j u i c o c o - » i v ) O N O O C O O N O 0 0 O — 4 U > O N N O N O ft C O N O © CD H ' P Pb CD CD o CO H -CD 3 % P ca h-» P 3 Pb * CD 4 H-. H-.H-. B-"Oq M O C O ü J b ca CD CD t-J er rv o- o ca CO c+ c+ CD CD 3 3 CD H-«oq CD B oq M CD CD 4 CD <} «D CD Pb 4 ca CD O CD f 3 P H-3 oq O CD B " SV CD Oq cf CD CD M CD' Pb 3 iE- t « p c+ B P Pb I-« CD M CD H-M 3 P H" Oq CD B CD CD 3 CD fT O CO c+ CD B P M M ! V M

8§

3 B CD M f r p p M •Ö 4 O

g"

o d -CD 3 G 4 P o B* O CD Pb < i CD O 4 CD P -CD 4 P; S H ' cf CD H ' : o q CD 3 a-CD Pb 4 : H -C_l. P 3 oq : CD fr o o tl*

H-3 0&#H-34;

D f CD et-Pb < a o p o 4 p o t * 4 H- CD Pb p H-CD ' " & CD ca o ca P c+ co CD d -3 CD 3 <Q Pb CD 4 3 M) ro ON ON CO ON 3 3 3 3 NJ1 ft

IV) ->• . f t o j iN3 ro c o f t f t o ro o o f t o j v j i - j o v j i v o f t v o ^ • - J — J - f ^ — J V J l f t — 1 O N O O N O O O V O f t ON-f^ - i N O O J

3 H , œ OD ft - J ro NO - o ^ H} ft —a OOU1 I - 4 o ro INJ • N J l ro ro 3 u i - » N j i v j i ro ro ^ > o ö o o o o 3 3 3 3 3 - i J V j 1 - » O M M U ' M v j i O J r o o o o o o o O O O f > NJ1 VJ1 3 3 H j N>OJ r o i -»• - * t i - 1 I V 3 - J i ft co O b v j i v j i I ft 0 0 I CO V U ONOJNÛ O N J 1 -"• O N - * r o IAJ - i f t - g v J I O N N O O J O - O 00ONNJ1 — a r o v o o J O - ^ N O o o f t - o f t v n o CO d -CD B CD H1 CD

g

B d -CD B UJ tri oo o ~ ^ ^ C D - W U C J . NO • » -^ CK H-H J C J . ft fcd - ^ O ^^.CD - Pf ftc. ro • W o co d -.CD B CD t-> CD B CD B d -CD 3 OJ tri 0 0 o ~~--^CD - X OJCJ. NO • O g ^ CD: H-H j C J . ft W ->• O - W ft«->. ro • Q tsi H O tri 1-3 Èj fi & Ö NO oo NO S3 NO ft ro

I

1-3

I

t-c)

g

w t-< !«-tel Ö tri M it» n l=i

BIJLAGE IV B

OVERZICHT VAN DE OPBRENGST VAN D^ TffiLKPftODUOTTE IN HET BOEKJAAR 1 3 3 ö / ' 3 9 EN 1 9 4 l / ' 4 2 . De gemiddelde m e l k p r o d u c t i e per- h a . b e d r o e g i n h e t » a e k j a a r 1 9 3 8 / ' 3 9 3991 k g . "ter waarde v a n f. 1 8 9 . 3 0 . VCor 1 9 4 l / ' 4 2 i s , o v e r e e n k o m s t i g de g e g e v e n s v a n h e t m e l k r a p p o r t v a n h e t L . E . I . de p r o d u c t i e op IWfo g e s t e l d , d . i . 2794 kg« p e r h a . De p r i j s i s a l s v o l g t b e r e k e n d op g r o n d van d e m e l k p r i j s a d v i e z e n 1941 v a n d e P . N . Z . G r o n d p r i j s _ 2 . 5 0 ' o t . N e t t o p r i j s v r i j - f a b r i e k ( n i e t k a a s f a b r . ) D r e n t h e s 2 . £ 5 c t . / k g . / % v e t « 3 . 3 x 2 . 2 5 = 7 . 4 2 5 " 9.925 ot.

Aftrek voor melkvervoer 0.35 M

9-575 et.

1Q$ v.4.karnemelk gratis terug à 4 ct.per kg. 0.40 "

9.975 'et.

Afgerond 10 cent per kg.

WINST OP RUNDVEE DOOR AAN- EN VERKOOP.

In het "boekjaar 1938/'39 bedreaeg deze f. 61.06 per ha., grasland. Voor het toekjaar 194l/'42 was een omrekening niet mogelijk, vaoral ?mdat de correctie op de winst tengevolge van waardeverandering van den inventa-ris niet kon worden uitgevoerd, daar de huidige prijzen van het vse der be-treffende bedrijven niet »ekend was.

Dit laatste was wel het geval »ij 10 bedrijven aangesloten bij h?t boek houdbureau van de Overijsselsohe Landb»uw-Maaischappi j °, ten behoeve van ons onderzoek naar "De invloed van het gevolgde stelsel van waardeering van den veestapel op de hoogte van de bedrijfswinsten" was naar de waarde per 1 Mei

1940» resp. 1 Mei 1941 van het vee op die bedrijven geinformeerd.

Derhalve kon hier onderstaande correctie wanlen, toegepast en is dan ook de aldus verkregen winst op rundvee in onze berekening &œn<ba-+H-ie-*v-±t

Ontvangsten f. 12.191°83 Uitgaven

Saló> Vermindering inventariswaarde

Winst op rundvee

Iden per ha. grasland! ^y t °m^ = f* J&il±

DE OPBRENGSTEN VAN RUNDVEE BEDROEGEN IN DE BOEKJAREN!

T938/«3J 194l/'42 (i) MELKPRODUCTIE 1ë.8xf.I89.30=f*2044.44 10.8x2794xf.-.10 = f.3017.50 WINST DOOR VERKOOP

EN AANGROEI 10.8xf.61.06 =" »59.45 10.8 x f.45.24 = " 483.59 MESTPRODUCTIE 10.8xf.21.31 =" 230.15 10.8 x f.21.3* = " 230,15 IJ f. II f. 3.252.50 8.939.33 3 . 6 0 9 . " 5.330,33 TOTAAL f.2934.04 f.373b.24 194l/'42 (II) MELKPRODUCTIE 9 X 2794 * f . - . 1 « =» f. 2 5 Ï 4 . 6 O WINST DOCR VERKOOP EN

AAN-GROEI 9 x f . 45»24 = " 4 0 7 . 1 6 MESTPRODUCTIE 9 * f \ n j M . 3 1 = " 1 9 1 . 7 9 TOTAAL f. 3II3.55 L.E.I.

BIJLAGE V.

OVERZICHT VAN DE KOSTEN VOOR DE VARKENS IN HET BOEKJAAR 1938/1939 EN OMGEREKEND (VOOR GELIJKE BEZETTING) VOOR HET BOEKJAAR 1941/1942.

KOSTENELEMENTEN Arbeidsloon Sociale lasten Paardenkosten Aangekocht krachtvoeder " ruwvoeder Krachtvoeder uit eigen "bedrijf Ruwvoeder " " " Melk en melkafvalproducten Maalloon

Stalling

Aandeel algemeene kosten Dekgeld

Merken

Vracht, weegloon, keuring Veearts

Kosten aardappelstoomen Klein gereedschap

Aandeel kosten werktuigen Diverse onkosten

Assurantie

Aandeel kosten weilarid

Totaal es =3 S3 a seas sa ss f. « H H M 1 il II II II II II II II II II 1 II II II II f« BOEKJAAR 1938/'39 129.76 1.07 1 5 - 303.-3.78 216.19 153.28 135.13 8.41 57.59 8.57 4.68 7.43 2.76 4.33 8.17 4,27 2.46 11.76 3.80 6.54 I.O87.98 t S = 3 S S = : = 3 C £ 3 S C 3 C = C S 2 2 WIJZ. COëPP. 1.245 1.30 1.50 •1.35 1.30 1.35 1.20 2.00 1.10 I.SO 1.10 I.05 1.00 I.5O 1.00 1.15 I.50 1.50 1.10 1.50 1.37 « Ä t a s a E: eseasa f. ti 11 11 11 H n 11 11 H M II II II It il 11 il il II II f. BOEKJAAR 194 V ' 4 2 161.55 1.39 22.50 409.05 4.91 291.86 183.94 270.26 9.25 86.39 9-43 4.91 7.43 4.14 4.33 9.39 6.41 3.69 12.93 5.70 8.96 1.518.42 »ö«a«5cucie»e»«s»m

De varkensstapel is in het najaar van 1941» vergeleken met hét "basisjaar 1938/'39» ze,er ing rijpend "beperkt.

De laatste inventarisatie van September 1941 leverde als to-taal aantal varkens op 946.000. In het najaar van 1938 was dit s

Augustustelling 1.768.000, Novemberteiling 1.832.000. Het aantal biggen beneden 6 weken was in September 1941 185.000 en in Augustus en November 1938 resp. 451.000 en 357.000.

Naar aantal is de beperking van het t«taal ruwweg de helft, voor de biggen is de beperking nog grooter. Als men een geleidelijke afne-ming van de geboorten tusschen Augustus en November aanneemt, dan

zou het aantal bigben beneden 6 weken in September 1938 ongeveer 420.000 hebben bedragen. Het aantal in September 1941 is 44$ van het aantal in September 1938.

Naast het aantal is de levensduur van de varkens gemiddeld aanzienlijk verkort. Het gemiddeld levend gewicht van vette zware varkens was ..in 1938/1939 Llo^al 170 kg., dat Van baconvarkens 90 kg. De verhouding vaii de totale aantallen van deze. varleéns was in de ja-ren 1938 en I939. gemiddeld als ..1 t 1,7. Het gewogen gemiddeld levend tewicht in 1938/'39 was dus 170. + 1,7 x 90 = 1 2 0 k g 4

2,7

Nu is het moeten afgestemd op èen levend gewicht van 65 kg., dus bijna de helft van het• •gewicht in 1938/'39.

De huidige omvang van den varkensstapel, als men zoowel aan-tal als gewicht in rekening brengt, bedraagt vergeleken met 1938/'39 globaal 20 à 25$. In verband met het voortschrijdend karakter van deze beperking is het o.i. verantwoord het percentage 20 verder in de berekeningen aan te houden.

Zouden de kosten evenredig met den omvang.afnemen, dan zouden bij een bezetting van 20$ de kosten in totaal bedragen f. 1.518.42 s

= f. 303.68 af s waarde mest 1/5 x 22.03 " 4.41

Totale kosten f. 299.27

BIJLAGE y. (vervolg/.

Hoe kleiner de varkensstapel wordt, des te trooter wordt het aandeel van de goedkoope afvalpróduoten uit eigen "bedrijf in het voederrantsoen. Hierdoor dalen de voederkosten meer dan evenredig. Anderzijds dalen de kosten voor arbeid, stalling, e.d. minder dan evenredig. Dooreengenomen kan een evenredige daling der kosten worden verondersteld.

De opbrengst van de verkoopen was in 1938/'39 in totaal f. 1.101.37. De prijs is gemiddeld gestegen van 53 cent per kg. levend gewicht tot 73 et. dus 73/53 - 1.38.

De totale opbrengst van varkens zal dus nu in een jaar zijn: 1/5 x 1.38 x f. 1.101.37 - f. 304.10. .. In rapport No. 8 werd berekend, dat bij een prijs van 73 ot. per kg. levend gewicht voor varkens van 65 kg. een winst van 20$ op de kosten wordt gemaakt. Bij een verkoop van f. 304.10 zouden dus de kosten zijns 5/6 x f; 304.10 « f. 253.40.

De kosten berekend volgens rapport No. 8 liggen dus aanmer-kelijk beneden de kosten berekend óp de eerste wijze. Wij hebben ons verder gebaseerd «p de berekening volgens rapport no. 8; Het aantal verkochte varkens wordt hieruit becijferd op 304*10/46*88 =*

Bijlage VI;-BEREKENING VAN HET INGECALCULEERDE LOON PER.HA OVER HET

BOEKJAAR 1938 /1939 EN 194l/i942. Haver Rogge Aardappelen Voederbieten Knollen Spurrie Mergkeol Dirent «38/'39 f. 53.13 41.95 161.95 163.38 26.34 12.63 33.65 Ml/'42 f. 66.15 52.23 201.63 203.41 32.79 15.72 41.89 Indirect '38/'39 f. 24.69 24.69 24.69 24.69 8.23 8.23 •- 8.23 •41/'42 f. 30,74 30,74 30.74 30.74 10.25 10.25 10.25 Totaal '38/!39 f. 77.82 66.64 186.64 188.07 34.57 20.86 41.88 '41/'42 f. 96.89 82.97 232.37 234.15 43,04 25.97 52.14

BEREKENING VAN HET INGECALCULEERDE LOON OVER HET BOEKJAAR 1938/1939 EN 1941/1942. 1938/1939 Haver Rogge Aardappelen 1.2 x f.77.82 = f. 93.38 4.2 x f.66.64 - f.279.89 1.1 x f«186.64- f.205.30 Voederbieten 0.2 x f*l88.C7= f. 37.61 Knollen 1.35* f. 34-57= f. 46.67 Spurrie 0i4 x f. 20.86= f. 8i34 Mergkosl 0.2 x f. 41.88= f. 8*38

Totaal beuwland f.679i57 Grasland 10.8xl6.30s|y5^= Rundvee 10.8 x 71.93 = Varkens Pluimvee f. 115*87 f.776.84 f.129.76 f.107.30 fï609.34 Bouwplan II 1941/1942" Bautoplan I 1941/1942 Haver' 1.2 x f. 96.89 Rogge 4.2 x f. 82.97 Aardappelen 1.1 x f.232.37 Voederbieten 0.2 X f.234.15 Knollen 1.35 x f. 43.04 Spurrie 0.4 x fi 25.97 Mergkool 0.2 ï f. 52.14 Totaal bouwland Grasland 10.8x20.29x91*ffi -Rundvee 10.8 x f.89.55 Varkens 6.49 x f«5«47 ') « f. f. f. f. f. f. f. f. f. f. f, 116.27 348.47 255.61 46.83 58.IO 10.39 10.43 846.10 144.29 967.14 35.50 f.1993.03 0.5 x f, 96.89 = f. 48.45 f. 406.55 f. 673.87 f. 46.83 f. 58.10 ti 10439 f. 10.43 f.1254.62 4.9 x f. 82.97 2.9 x f.232.37 idem idem idem idem 9 x f.13.36 9 x f.89.55 idem f. 120.24 f. 805.95 f. 35.5O f.2216.31 ') Voor het doen ontstaan van een waardevermeerdering van f.41«48 - f.14.50

f.26.98 is f.3.56 arbeidsloon noodig (Rapport No.8).

Per gulden waardevermeerdering dus 1 £gè _ f .0.132 arbeidsloon.

De volledige kosten aan loon bedragen dus (indien evenredigheid van loon en waardevermeerdering wordt aangenomen) s 41.48 x f.0.132 = f.5*47 pe*" varken. L.EoI«