1
De Amerikaanse en Europese reactie op de opkomst van de BRICS Verschuivende economische betekenis van de opkomende economieën
Het internationale economische systeem wordt nu al een tijdje gekenmerkt door de groei van een reeks opkomende economieën. Het aandeel van deze landen in de
wereldeconomie is toegenomen alsmede hun betekenis in de internationale handel. Dit proces zal zich de volgende decennia blijven voorzetten.
De specifieke positie van China
In dit sterk veranderende internationale economische landschap valt vooral de positie van China op. Niet alleen is China op weg om de grootste economie te worden, tevens laat het een sterk overschot op zijn handelsbalans noteren. De Chinese groei is dus voor een groot deel een exportgeleide groei. Dit laat de belangrijkste afzetmarkten voor Chinese producten niet onaangeroerd, in casu de Verenigde Staten en de Europese Unie. Dit is bij uitstek het geval voor de VS. Tussen de VS en China is er daardoor een soort symbiose ontstaan die hen (althans voorlopig) financieel aan elkaar bindt.
De initiële reacties van de VS en de Europese Unie
De opkomst van China, maar ook van andere opkomende economieën zoals Brazilië, India heeft de druk op de economieën van de VS en de Europese Unie doen toenemen. Vooral arbeidsintensieve sectoren ondervinden er de directe gevolgen van. Het gevolg is dan ook dat deze landen, China veruit op kop, blootgesteld worden aan vormen van “contingent protection”. Dit zijn beschermingsmaatregelen die een land op basis van legitieme redenen (zoals dumping of subsidie) kan nemen of die onder bepaalde
voorwaarden genomen kunnen worden in antwoord op een plotse en drastische invoer van een product op de eigen markt (vrijwaringsmaatregelen). De VS en de EU zien in dergelijke maatregelen veelal de mogelijkheid om de zwaarste politieke druk als gevolg van de toenemende concurrentie van de opkomende economieën op te vangen. Ze worden dan ook niet altijd omwille van legitieme redenen aangewend.
De financiële crisis van 2007-2008 en het vraagstuk van de herbalancering De financiële crisis van 2007-2008 heeft op twee manieren het vraagstuk van de groei van de opkomende economieën versterkt. Aan de ene kant zorgde deze ervoor dat deze economieën de kans kregen om in versneld tempo hun achterstand ten aanzien van de geïndustrialiseerde economieën te verkleinen. Vooral de Chinese “inhaalbeweging” werd erdoor versterkt.
Aan de andere kant verscherpte deze crisis aanzienlijk het vraagstuk van de
zogenaamde herbalancering. Met herbalancering wordt verwezen naar de Amerikaanse vraag om een minder centrale rol te spelen als “market of last resort” gekoppeld aan deze waarin de Chinese economie een grotere rol op dit vlak zou moeten opnemen.
2
De financiële crisis van 2007-2008 en de verdere herstructurering van de internationale economische samenwerking
De financiële crisis van 2007-2008 gaf ook een impuls aan de herstructurering van de internationale economische samenwerking die reeds een tijd aan de gang was. Dat die al een tijdje aan de gang was bleek uit de sterkere rol die de opkomende economieën in de Wereldhandelsorganisatie (WTO) kunnen spelen en uit de herverdeling van de
stemgewichten in het Internationaal Muntfonds (IMF) in 2008. Met de crisis werd de nood aan een sterkere betrokkenheid van de opkomende economieën in het beheer van de internationale economie groter. Dit uitte zich niet alleen in de verdere versterking van het G-20 overleg maar ook in een nieuwe regeling over het bestuur van het IMF die in december 2010 overeengekomen werd.
Dubbelzinnigheid aan Europese en Amerikaanse zijde
Zowel aan Europese als aan Amerikaanse zijde wordt met een zekere zenuwachtigheid op de groei van de opkomende economieën gereageerd. Deze zenuwachtigheid is nog het grootst wat de opkomst van China betreft. De betrokken reactie is er één waarin protectionistische en unilaterale reflexen gecombineerd worden met een voorbereiding op een internationale economie waarin de concurrentiestrijd voor nieuwe markten scherper zal zijn. Aan de ene kant zien we de eerder vermelde toepassing van
verschillende vormen van “contingent protection”, maar ook het steeds weerkerende vraagstuk van de onderwaardering van de Chinese renminbi. Daarnaast waren er de Amerikaanse monetaire maatregelen die de spanningen op de wisselkoersmarkten verder opdreven.
Tegelijkertijd zien we dat de VS en de EU zich ook voorbereiden op een meer verbeten strijd voor nieuwe markten. In beide gevallen worden de overheden geplaatst voor het vraagstuk hoe ze hun concurrentiepositie kunnen verbeteren. Daarnaast zijn ze
toonaangevende spelers geworden in het spel van competitieve liberalisering dat volop aan de gang is.
Een herbalancering?
De financiële crisis van 2007-2008 heeft het vraagstuk van de herbalancering op de voorgrond gebracht. Ofschoon het niet om de herbalancering gaat die de VS graag had gezien, heeft ze wel voor een vorm van herbalancering gezorgd of heeft ze deze eigenlijk verder versterkt. De opkomende economieën zien zich nu politiek immers veel meer erkend in de internationale economische samenwerking. Vooral China is zich hiervan bewust.
Vragen:
• Wat is “contingent protection” en in welke zin kan deze de politieke druk als gevolg van de opkomende economieën ten dele opvangen?
• In welke zin heeft de financiële crisis van 2007-2008 het belang van de opkomende economieën verder doen groeien?
• Wat is de betekenis en het belang van “competitieve liberalisering”, vooral ook voor de relatie tussen de VS en de Europese Unie?
