Beregeningsproeven met aardappelen op zware zeekleigrond : verslag van van het onderzoek te Westmaas over 1961 t/m 1963

PROEFSTATION VOOR DE AKKER- EN WEIDEBOUW WAGENINGEN

BEREGENINGSPROEVEN MET AARDAPPELEN O P ZWARE ZEEKLEIGROND

V e r s l a g van het o n d e r z o e k te W e s t m a a s over 1961 t / m 1963

J. van Geneygen

INHOUDSOPGAVE Biz.

1. Inleiding 5 2. Opzet en uitvoering van het o n d e r z o e k 6

3. Grondgesteldheid 8 4. W e e r s o m s t a n d i g h e d e n 10

5. De r e s u l t a t e n van het o n d e r z o e k m e t zoet w a t e r 11 a. Verloop van het vochtgehalte van de d o o r w o r t e l d e grondlaag 11

b . Het g r o e i v e r l o o p van de a a r d a p p e l e n 12 c. De e i n d o p b r e n g s t e n van de a a r d a p p e l e n 14 d. De geschiktheid van de a a r d a p p e l e n voor kleinverpakking 16

e. Het o n d e r w a t e r g e w i c h t en het d r o g e s t o f g e h a l t e van de a a r d

-appelen 18 f. De kookkwaliteit van de a a r d a p p e l e n 18

g. De k i e m r u s t en de blauwgevoeligheid van de a a r d a p p e l e n 19

h. Het aantal knollen 19 i. De loef ontwikkeling 20 j . Het aantal s t e n g e l s 21 k. De wortelontwikkeling van de a a r d a p p e l e n 21

6. De r e s u l t a t e n van het o n d e r z o e k m e t zout w a t e r 22 7. De r e n t a b i l i t e i t van de b e r e g e n i n g van a a r d a p p e l e n 24

8. Samenvatting. 25 9. C o n c l u s i e s 27

• 5 -1. I N L E I D I N G I n h e t z u i d w e s t e l i j k e z e e k l e i g e b i e d , w a a r v e e l a a r d a p p e l e n w o r d e n . • v e r b o u w d , w o r d t d i t g e w a s de l a a t s t e j a r e n ook w e l b e r e g e n d . De r a s -s e n E i g e n h e i m e r e n Bintje' k d m e r ï ' K e t m e e -s t v o o r . E i g e n h e i m e r i-s e e n r a s r r i è t è e n u i t s t e k e n d e k o o k k w a l i t é i t , m a a r ' d i t r a s i s z e e r g e v o e l i g v o o r d ö ö r w a s en w a n n e e r é r evëri eéh' s t a g n a t i e in de g r o e i , v o o r k o m t , h e e f t d i t t e n g e v o l g e d a t v e e l m i s v o r m d e ' e n s ö r h s ook g l a z i g e k n o l l e n o n t s t a a n . In d e j a r e n ' 1957 e n 1 9 5 9 ' w a s d e s c h a d e z e e r g r o o t . B o v e n d i e n i a de d r o o g t e s c h a d e t o e g e n o m e n d o o r d e v o l g e n d e f a c t o r e n : 1. Door de v e r d o o r g e v o e r d e . . ^ e ç h a r ^ i ^ a ^ e ; , karr^e,^ :e r m e e r en z w a a r d e r e w e r k t u i g e n o p h e t land' d a n v o o r h e e n . . , D e s t r u c t u u r v a n de b o u w v p o r ;: g a a t d a a r d o o r a c h t e r u i t en d e o n d e r g r o n d w o r d t v a s t e r . H i e r d o o r w o r d t d e b e w p r t e l i n g i n d e , d i e p e r e g r o n d l a g e n g e r i n g e r e n k u n n e n de g e w a s s e n o v e r m i n d e r w a t e r b e s c h i k k e n . , : ,, •. . . . , . • 2. In v e r b a n d m e t de m e c h a n i s a t i e v a n de o o g s t w o r d e n de a a r d a p p e l e n • o n d i e p g e p o o t e n d a a r n a h e r h a a l d e l i j k a a r i g e a â r d . D e a a r d a p p e l e n g r o e i e n d a a r d o o r in l o s s e g r o n d d i e d r o o g i s of a l t h a n s s n e l d r o o g " ';; wordt;-.:'•'•• A l s g e v o l g v a n d e z e s c h a d e v e r o o r z a k e n d e f a c t o r e n i s ^ r m e e r b e h o e f t e : a a n k u n s t m a t i g e w a t e r v o o r z i e n i n g o n t s t a a n . D e z e i s m o g e l i j k d o o r h e r e - : ; g e n i n g . De c o n s e q u e n t i e s d a a r v a n v o o r gr.pnd. en g e w a s w a r e n n i e t b e k e n d en e r o n t s t o n d b e h o e f t e a a n n a d e r o n d e r z o e k . D a a r o m w ^ r d in .1 ^61. o p d e p r o e f b o e r d e r i j " M a r i ë n h o f " ;t e , W e . s t m a a s e e n o n d e r z o e k b e g o n n e n o m de i n v l o e d . v a n de b e r e g e n i n g v a n a a r d a p p e l e n t e b e s t u d e r e n . . D e proe;f w e r d g e n o m e n p i e t d e r a s s e n B i n t j e e n E i g e n h e i m e r en w e r d u i t g e v o e r d ;door . h e t . P r o e f s t a t i o n v o o r d e A k k e r - e n W e i d e b o u w t e W.ageningen: in s a m e n -:, w e r k i n g r n e t d e R i j k s l a n d b o u w v o p r l i . c h t i n g s d i e n s t en de S t i c h t i n g P r o e f - : , b o e r d e r i j Z u i d - H o l l a n d s e E i l a n d e n . E e n v e r s l a g v a n ; d e r e s u l t a t e n , i n . : ;;.:. 1961 is. r e e d s g e p u b l i c e e r d in " O n d e r z o e k e n V o o r l i c h t i n g , j a a r v e r s l a g 1961 ' . Ook de g e g e v e n s v a n 1961 z u l l e n , m e t de r e s u l t a t e n in 1962 e n 1 9 6 3 , i n d i t v e r s l a g w o r d e n b e s p r o k e n . In h e t z u i d w e s t e l i j k e z e e k l e i g e b i e d i s , v o o r a l i n d r o g e z o m e r s , ' e e n g r o o t g e d e e l t e v a n h e t o p e n w a t e r b r a k e n o n g e s c h i k t v o o r b e r e g e n i n g e v e n a l s h e t d i e p e r e g r o n d w a t e r . E e r s t n a d e v o l t o o i i n g v a n d e D e l t a w e r -k e n z a l v e r b e t e r i n g v a n de z o e t w a t e r v o o r z i e n i n g p p g r o t e s c h a a l m o g e l i j -k w o r d e n . O p h e t m o m e n t b e s t a a t b e h o e f t e a a n g e g e v e n s o v e r h e t t o e l a a t b a r e z o u t g e h a l t e v a n h e t s p r o e i w a t e r v o o r a a r d a p p e l e n . D a a r o m w e r d i n 1963: o o k b e g o n n e n m e t d i t o n d e r z o e k . De e e r s t e r e s u l t a t e n d a a r v a n z i j n i n d i t v e r s l a g o p g e n o m e n .

1) Uitgave van Aardappelonderzoekcentrum, Centrum voor Rationele Bedrijfsvoering, proefboerderij Zuid-Hollandse Eilanden en Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst.

2. O P Z E T EN UITVOERING VAN HET ONDERZOEK Vochttrappenproef

Om na te gaan wat de o p t i m a l e vochttoestand van de grond moet zijn om een zo hoog mogelijke o p b r e n g s t en t e v e n s een zo hoog mogelijke kwaliteit te v e r k r i j g e n en hoe groot de s p r o e i w a t e r g i f t per k e e r kan zijn, w e r d e n v e r s c h i l l e n d e v o c h t t r a p p e n in de proef opgenomen. Deze v o c h t t r a p p e n w e r d e n gekozen aan de hand van de m a x i m a l e hoeveelheid o p -n e e m b a a r w a t e r i-n de d o o r w o r t e l d e g r o -n d l a a g (0-35 c m ) .

Als voor een object de v a s t g e s t e l d e u i t d r o g i n g s g r a a d was b e r e i k t , w e r d de grond w e e r op v e l d c a p a c i t e i t g e b r a c h t . De r ë g e n i n t e n s i t e i t b e d r o e g h i e r b i j 10 m m p e r u u r . De b e r e g e n i n g w e r d u i t g e v o e r d m e t behulp van M a n n e s m a n n M R - l a g e d r u k s p r ö e i e r s m é t een doorlaatopening van 4 m m . Deze s p r o e i e r s w a r e n getest op r ë g e n i n t e n s i t e i t en - v e r d e l i n g . D a a r b i j was gebleken dat de r e g e n v e r d e l i n g het gunstigst w a s bij een d r u k van

1, 5 a t m o s f e e r . De uniformiteitscoëfficiënt was bij deze druk en bij de te b e s p r o e i e n o p p e r v l a k t e van 3 , 7 5 x 6, 27 m e t e r 8 3 - 8 5 .

De s p r o e i e r s w e r d e n g e m o n t e e r d in s p e c i a a l voor deze proef o n t w o r -pen s p r o e i w a g e n s , v o o r z i e n van w i n d s c h e r m e n zodat de j u i s t e oppervlakte b e s p r o e i d kon w o r d e n en e r ook onder m i n d e r gunstige w e e r s o m s t a n d i g h e -den (wind) kon w o r d e n b e r e g e n d .

Het langs het s c h e r m afdruipende w a t e r Werd opgevangen en afgevoerd.1

De proef w e r d in e én zgn. s p l i t - p l o t s c h e m a aangelegd.

Om een indruk te k r i j g e n van de r e a c t i e van het gewas op de b e r e g e -ning tijdens het g r o e i s e i z o e n w e r d e n e r zóveel veldjes genomen dat e r

8 t u s s e n t i j d s e proefrooiingen konden w o r d e n u i t g e v o e r d . De proefrooiingen w a r e n in 4-voud, de eindrooiirig in 16-voud. T o t a a l omvatte de proef 192 veldjes per r a s . Dé n e t t o - v e l d j e s bestonden uit 24 planten. Het pläntver1

band was 75 x 33 c m . Het vochtgehalte van de grond w e r d r e g e l m a t i g b e -paald door droging m e t behulp van d r o o g s t r a a l l a m p e h .

In t a b e l 1 zijn de objecten en de behandeling d a a r v a n opgenomen.

Tabel 1. Objecten en behandeling van beregeningsproef te Westmaas,

Object beregenen mét : 20 mm/keer 30 mm/keer 40 mm/keer 60 mm/keer niet beregend

Maximale vochtonttrekking aan de grondlaag 1961 20 -40 60 niet beregend 1962 1 "( ! 2 o " ! 40 ! -niet beregend 0-35 ora in mm 1963 , ; 20 30 40 -niet beregend 1) Christiansens Uniformiteitscoëfficiënt: Cu = 100 (1,0 ) mn

waarin: x = de afwijking in neerslag per waarnemingspunt van de gemiddelde neerslag n = aantal waarnemingspunten

Zouttrap_penproef

Bij het in 1963 aangevangen o n d e r z o e k n a a r het t o e l a a t b a r e z o u t g e -halte van het s p r o e i w a t e r w e r d e n twee v o c h t t r a p p e n genomen nl. van 20 en van 40 m m / k e e r . Deze objecten w e r d e n m e t r e s p . 20 en 40 m m b e r e -gend w a n n e e r deze hoeveelheden aan de d o o r w o r t e l d e grondlaag (0-35 cm) w a r e n onttrokken. Bij elke v o c h t t r a p w e r d e n v i e r z o u t t r a p p e n opgenomen m e t de volgende hoeveelheden chloor per l i t e r s p r o e i w a t e r :

Z o u t t r a p 1 = 0 , 5 g r a m Cl p e r l i t e r s p r o e i w a t e r Z o u t t r a p 2 = 1,0 g r a m Cl p e r l i t e r sproeiwater Z o u t t r a p 3 = 2 , 0 g r a m Cl per l i t e r s p r o e i w a t e r Z o u t t r a p 4 = 4 , 0 g r a m Cl p e r l i t e r s p r o e i w a t e r

De objecten 20 en 40 m m p e r k e e r uit de vo.chttrappenproef konden h i e r dienen t e r v e r g e l i j k i n g .

De proef w e r d genomen m é t het r a s Bintje en in 4-voud aangelegd. T o t a a l bevatte deze proef 32 v e l d j e s . De n e t t o - v e l d j e s omvatten h i e r 51 planten bij een plantverband van 75 x 33 c m .

8

-3. GRONDGESTELDHEID

De proeven werden uitgevoerd op tamelijk zware zeekleigronden. De analysecijfers van het grondonderzoek voor de proefpercelen zijn in t a -bel 2 opgenomen. Tabel 2. Analysecijfers pH-KCl Humus % CaC03 % P-AI-getal KHC1 Afslibbaar % grondonderzoek 1961 7,3 2,6 8,1 voldoende voldoende 36,0 1962 7,1 2,4 7,3 41,0 23,0 38,0 1963 7,1 2,5 6,9 38,0 23,0 38,0

De bemesting vond plaats vlak vóór het poten, in de vorm van een mengmeststof. Bovendien is er in 1961 op 3 mei, vlak voor de opkomst van de aardappelen, nog 500 kg kalksalpeter per ha gestrooid. De toege-diende hoeveelheden stikstof, fosforzuur en kali zijn in tabel 3 vermeld.

Tabel 3. Bemesting van de proefvelden in kg/ha

1961 1962 1963 N 197 161 168 P2°5 100 161 108 K20 200 161 216

Er is geen organische bemesting toegepast, alleen voor 1962 is een gewas hopperupsklaver ondergeploegd als groenbemesting. Deze hoppe-rupsklaver was als stoppelgewas geteeld na vlas. De voorvrucht voor

1961 was erwten en voor 1963 Vv'esterwolds r a a i g r a s .

Elk jaar werden in de herfst monsters genomen voor de bepaling van de vochtkarakteristiek. Deze vochtkarakteristieken zijn in de figuren 1 t / m 3 weergegeven.

Hieruit blijkt dat deze gronden een matig vochthoudend vermogen hebben en dat de bouwvoor alsmede de diepere grondlaag tot 35 cm tussen een

vochtspanning van pF 2,2 (veldcapaciteit) en pF 4,2 (verwelkingspunt), maximaal 16-18 volumeprocenten opneembaar water kunnen bevatten. Bij een bewortelingsdiepte van 35 cm kan deze laag maximaal 56-63 mm op-neembaar water vasthouden.

In de figuren 4 tot en met 9, waarin o. a. het vochtgehalteverloop van de grond is weergegeven, is echter gerekend met een groter vochthoudend vermogen van de grond, nl. gemiddeld 66 mm. Dit cijfer is gebaseerd op de hoogste en laagste vochtgehalten van de grond die tijdens het groeisei-zoen werden bepaald en verder op een bepaling van het verwelkingspunt met behulp van een zonnebloemplant. Dat de vochtkarakteristiek die door het Be-drijfslaboratorium werd bepaald daarmede niet geheel overeenstemt, kan een gevolg zijn van het feit dat de monsters daarvoor steeds na een natte periode in de herfst zijn genomen toen de structuur van de grond slechter was dan t i j

-F i g 1 Vochtkorokteristiekén von do grond von het p r o c f v « l d i n 1961

20 30 40 50 volumaprocent*n w o t a r

20 30 40 S0 volumcprocentsn w a U r

Fig 2 V o c h t k a r a k t e r u t i s k s n van do grond von het proafvftld in 1962

20 30 40 50 0 Voium«proc«nttn w a t ar

20 30 40 50 Volums procent t n w a t e r

F i g 3 V o c h t k a r o k t e r u t i e k e n von de grond van het proefveld tn 1963 pF

20 30 40 50 0 Volum*procenten wot«r

20 30 40 50 V o l u m t p r o c t n t t n water

d e n s h e t g r o e i s e i z o e n . De v o c h t k a r a k t e r i s t i e k e n i n de f i g u r e n 1 t / m 3 g e v e n de t o e s t a n d v a n de g r o n d t i j d e n s h e t g r o ë i s è i z ö ë h d u s w a a r s c h i j n l i j k n i e t e x a c t w e e r , m a a r z e g e v e n t o c h e e n i n d r u k y ä h -het g r o n d t y p e w a a r m e e w e t e d ó e n h é b b e n . -••::•;.••• ,' '. .:-: ••}' '"'',' ,',."'• •'•';'"'

Hét-poriënvolume van dé grond is niet hoog ëri b e d r a a g t . ' g e m i d d e l d 4 1 v o l u m e p r o c e n t e n . Het vochtgehalte bij p F 2, 2'(dë v e l d c a p a c i t e i t van dèzé grond biji;éen g r o n d w a t e r s t a n d van 1,75 m e t e r ) is gemiddeld 34 v o l u m e p r o -c e n t e n . H i e r b i j zijn dus gemiddeld 7 v o l u m e p r o -c e n t e n lu-cht in de grond aanwezig. Door dit lage p e r c e n t a g e kan de luchthuishouding in deze grond gemakkelijk in g e v a a r w o r d e n g e b r a c h t .

Uit de v o c h t k a r a k t e r i s t i e k e n is v e r d e r af te leiden dat bij stijging van de g r o n d w a t e r s t a n d de t o e s t a n d nog v e e l ongunstiger w o r d t . Bij een g r o n d -w a t e r s t a n d van 1 m e t e r beneden m a a i v e l d komt de v e l d c a p a c i t e i t o v e r e e n m e t p F = 2 , 0 en i s het vochthoudend v e r m o g e n gemiddeld 37 v o l u m e p r o c e n -t e n . E r zijn dan nog s l e c h -t s 4 v o l u m e p r o c e n -t e n luch-t in de grond aanwezig.

De v e r t i c a l e doorlatendheid van het profiel w e r d in het veld, bij o n g e r o e r d e grond, bepaald om een indruk te v e r k r i j g e n Van de t o e l a a t b a r e r e -g e n i n t e n s i t e i t . Deze doorlatendheid b e d r o e -g on-geveer 18 m m p e r u u r .

-10-4. WEERSOMSTANDIGHEDEN

De d r i e p r o e f j a r e n w a r e n niet bijzonder d r o o g , m a a r toch zijn e r elk j a a r .wel perioden; v o o r g e k o m e n m e t een g e r i n g e r e g e n v a l . De n e e r -slag p e r m a a n d te W e s t m a a s is in tabel 4 opgenomen. T e v e n s is d a a r b i j vermeld,des gemidd.elde n e e r s l a g per m a a n d o v e r 1931 t / m I960 van de K . N . M . I . - s t a t i o n s Naaldwijk en Oudenbosch.

Tabel 4. Neerslag in mm per maand te Westmaas in 1961 t/m 1963 en te Naaldwijk en Oudenbosch gemiddeld over 30 jaar '

mei' j u n i j u l i au'g. Westmaas -. • 1961 : k . • • • 35 :,: : 89 . •;••.-• -• - 4 8 1962 " ' 5 6;; 86 43 •••.1.963.. : 70 "•''•• 88 ; 4 0 -i •:.,.• • '••' 145 Veeljarig gemid-delde Naaldwijk en Oudenbosoh I931/196Ó.; •.. •: 48 : '•'• ; • 83

Uit t a b e l 4 blijkt dat e r in m e i , juni en augustus 1961, in juni en augustus 1962 en in juli 1963 m i n d e r r e g e n is gevallen dan n o r m a a l . In augustus 1963 is er e r g v e e l r e g e n gevallen en ook in m e i en juni was het nogal n a t . B e l a n g r i j k zijn in dit geval de droge p e r i o d e n in m e i en juni 1961, in juni 1962 en in juli 1963.

Naast de n e e r s l a g heeft ook de v e r d a m p i n g een b e l a n g r i j k e invloed op de vochtvoorziening van het g e w a s . De v e r d a m p i n g in deze d r i e j a r e n is a l l e e n in juni 1962 hoger g e w e e s t dan n o r m a a l . In m e i 1962 en 1963 was de v e r d a m p i n g zelfs b e l a n g r i j k l a g e r dan n o r m a a l . In t a b e l 5 zijn de n e e r s l a g t e k o r t e n r e s p . n e e r s l a g o v e r s c h o t t e n ( n e e r s l a g g e w a s v e r damping) b e r e k e n d gemiddeld voor Naaldwijk en Oudenbosch. De g e w a s -v e r d a m p i n g is gesteld op 0, 9 m a a l de -v e r d a m p i n g -van open w a t e r (Eo).

Tabel 5. Neerslagtekort resp. neerslagoverschot (neerslag - 0,9 Eo) gemiddeld te Naaldwijk en Oudenbosch in mm per maand

mei juni juli aug. 1961 - 80 - 61 - 11 + 1 1962 - 38 -106 - 7 - 20 1963 - 21 - 46 - 62 + 65 Gem. 1931/1960 - 54 - 65 - 42 - 11

Hoewel de v e r d a m p i n g van het g e w a s , v o o r a l in m e i en augustus niet s t e e d s 0 , 9 m a a l de v e r d a m p i n g van open w a t e r zal zijn g e w e e s t en e r w a a r -schijnlijk s o m s ook c a p i l l a i r w a t e r in de w o r t e l z o n e zal zijn o p g e s t e g e n , geeft t a b e l 5 toch een a a r d i g beeld van de o p g e t r e d e n d r o o g t e p e r i o d e n . De n e e r s l a g t e k o r t e n in m e i en juni 1961, juni 1962 en juli 1963 kunnen, bij d e ze gronden m e t een m a x i m a l e hoeveelheid o p n e e m b a a r w a t e r in de w o r t e l -zone van gemiddeld 66 m m , van invloed zijn geweest op de ontwikkeling van het gewas en op het effect van een eventuele b e r e g e n i n g .

De n e e r s l a g en de v e r d a m p i n g van open w a t e r (Eo) zijn p e r dag a a n g e g e -ven in de figuren 4 tot en m e t 9. H i e r i n zijn ook de k o r t e r e d r o o g t e p e r i o d e n , die in t a b e l 5 niet n a a r v o r e n k o m e n , te onderkennen. De v e r d a m p i n g tijdens z o ' n p e r i o d e is op zichzelf al b e l a n g r i j k voor de g r o e i van het g e w a s . H i e r o p wordt in het volgende hoofdstuk nog n a d e r ingegaan.

Fig. i. Verloop van v*rdcmping, regenval . besproeiing, v o c n t g e h a l t « von de w o r t e l z o n e er' k n o i g r o e i von B i n t j e !r. ' 9 6 1 Verdamping (Eo) per etmaal m m m t o t a l e opbrertgst m « opbrengst < 35 m m j 21/9 tijd

Ftg 5 VWrloop von w r d o m p i n g . r v ç a n v o t . bsiproeiing vochtgsholte van d£ w o r t e l z o n e «n knolgroai van Eigenheimer in 1961

W d w n p t n g (Eo) p*r et mooi m m m 6 r

Vochtfleholtü von d * w o r t e l zon* ( 0 - 3 5 cm ) in votumcproc*nt«n sproerwoter oojfect 20 m m / k e e r - 40 60 natuurlijke neerslag 32 3 0 28 26 2 i 20 18 16 H -begin ! knolgroti ( 2 1 / 5 Aordopp*l opbrengst ton / ho so r 1/9 t i j d object 20 m m / h s e r 60 niét beragena t o t a l « opbrengst opbrtngst < IS m m 11/9 21/9 t i j d

Fig.6 Verloop von verdamping, regenval .besproeiing vochtgehalte van de worWlJon* en knolgroei van Bintje in 1962 Verdamping (E0) per etmaal in mm IT/6 2V6 Aordapp«lopbr»ngst ton/ho 50 r 11/7 21/7 object 20 mm/keer 40 met beregend 1/8 n/e 1/9 H/9 21/9 tijd totale opbrengst opbrengst <• 35 mrr 11/10 tijd

Ftg 7 Vefloop van verdompinj, regenvol, besproeiing, vceMgeliolte von de wortetjonp en kno'.groei von Eigenheimer in 1962 Verdamping ( Ec ) par H m o s l in mm * r 2 0 10 20 3 0 -10 50 TT~i 1 r y r -rpgen • sprociwotfr

\V"

T

*^Ar<hf

^f^\

~T~ 1 1 ' I T

sprot water obj*ct ?0 'TV ne*< natuurlijke neerslag

Vochtgehalte van de wortetzone ( 0 - 3 5 c m i in volumeprocenter-34

Aar dappelopbr engst t o n / h « 45 r • V 9 21/9 tijd object 20 mm/keer 40 met boregend begir bloei tetoie opbrengst opbrengst O S mm 1/6 11/6 2W6 1/7 11/7 21/7 1V10 tijd

Fig 8 Verloop von verdamping regenval . beiproeiing. vochtgehalte van de worticlzons »n knolgroei van B i n t j e in 1963 Verdamping (E0) per etmoal in mm 8r 0 TO 20 30 40 -50 "-mm rrjr ~v—r

T

regcn + sproeiwater

sproeiwater object 20 rnm/ke*r 30 40 natuurlijk* neerslag

Vochtgehalte van de wortelzone ( 0 - 3 5 c m )

in volumeprocenten veldcopociteit 34 32 30 r j 2 ,r ^ M 26 j-24 [-22h 20 Î btgin krvoLgroei f * begin bloei I \ ï \:y _{\ r} 16 ^ — • L _ 1/6 ' " / 6 21/6 Aardappelopb'engst ton/ha i 5r verwelkingspunt 1/7 20 -11/7 21/7 object 20 mm/keer 30 40 1/8 21/8 1/9 totale opbrengst 1/8 11/6 opbrengst < 36 mm 21/9 t i j d

F i g 9 V e r l o o p van v e r d a m p i n g . r e g e n v a l , b e s p r o e i i n g . v o c h t g e h a l t e van de w o r t e l z o n e en k n o l g r o e i van E i g e n h e i m e r m 1963 V e r d a m p i n g ( E0) per e t m a a l in m m 8 r 0 10 20 30 40 50 i _. _

. I

-- m m regen + sproeiwater V o c h t g e h a l t e van de w o r t e l z o n e ( 0 - 3 5 c m ) in v o l u m e p r o c e n t e n 36 s p r o e i w a t e r object 20 m m / k e e r 30 4 0 n a t u u r l i j k e n e e r s l a g v t l d c a p a c i t e i t 16 I I !_. 1/6 11/6 21/6 Aardappel o p b r e n g s t t o n / h a 40 r 35 'r v e r w c l k i n g s p u n t — - J L_ 11/7 2 1 / 7 1/8 11/8 2 1 / 8 1/9 t i j d object 20 m m / k e e r 30 n i e t beregend t o t a l e o p b r e n g s t 'w i — ^~~«r.Tim»-nAj.ys3saJ,*Ar-,u:-qa o p b r e n g s t < 35 m m < 3 5 m m 21/9 tijd

1 1

-5. DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK MET ZOET WATER a. V e r l o o g van het vochtgehalte van de d o o r w o r t e l d e grondlaag

Het vochtgehalte van de grond w e r d g e r e g e l d bepaald. In de figuren 4 tot en m e t 9 is het r e s u l t a a t h i e r v a n w e e r g e g e v e n . In deze figuren is t e v e n s de n a t u u r l i j k e en k u n s t m a t i g e n e e r s l a g en de v e r d a m p i n g van open w a t e r (Eo) p e r dag aangegeven. H i e r u i t blijkt dat het vochtgehalte van de w o r t e l z o n e van het n i e t - b e r e g e n d e object alleen eind juni en begin juli 1961 en 1962 z e e r laag is g e w e e s t . In 1963 w e r d e n geen lage w a a r d e n b e r e i k t . Op grond van het v o c h t g e h a l t e v e r l o o p van de w o r t e l z o n e zouden we in 1961 en 1962 eenzelfde effect van de b e r e g e n i n g mogen v e r w a c h t e n . E r is e c h -t e r een geheel v e r s c h i l l e n d e g e w a s s e n r e a c -t i e v a s -t g e s -t e l d . In 1961 was he-t effect van de b e r e g e n i n g b e l a n g r i j k g r o t e r dan in 1962. Dit is o. a. v e r o o r -zaakt door de lage a t m o s f e r i s c h e v e r d a m p i n g eind juni en begin juli 1962 ten opzichte van dezelfde p e r i o d e in 1961. Dit blijkt duidelijk als we de v e r d a m p i n g p e r decade bekijken in de figuren 4 tot en m e t 7. Bij een lage a t m o s f e r i s c h e v e r d a m p i n g is het vochtgehalte van de grond van geringe invloed op de v e r d a m p i n g van het g e w a s . Bij hoge a t m o s f e r i s c h e v e r d a m -ping d a a r e n t e g e n , w o r d t de v e r d a m p i n g en d a a r d o o r ook de g r o e i van het gewas, s t e r k beïnvloed door hét vochtgehalte van de grond. De v e r d a m p i n g van het gewas ia l a g e r n a a r m a t e de grond d r o g e r i s . Uit de figuren 4 tot en m e t 7 blijkt bovendien dat in 1961 de droogte optrad in een periode van snelle k n o l g r o e i . Tijdens de droogte in 1962 was d a a r e n t e g e n de k n o l g r o e i nog in het b e g i n s t a d i u m . De indruk w e r d v e r k r e g e n dat bij de b e r e g e n i n g m e e r gelet m o e t w o r d e n op het o n t w i k k e l i n g s s t a d i u m van de knollen dan op de b l o e i .

Uit de figuren 4 tot en m e t 9 kan w o r d e n afgeleid dat Bintje m e e r w a t e r aan de grond heeft onttrokken dan E i g e n h e i m e r . De totale s p r ö e i w a t e r h o e -veelhederi zijn in t a b e l 6 v e r m e l d .

Tabel 6.< Sproeiwaterhoeyeelheden in.mm per maand en totaal voor Bintje en Eigenheimer

^ ^ o b j e c t m a a n d ^ N v ^ mei juni juli aug. Totaal 20 mm/ • keer . 20 . ' 4 o :; 40 . ... 20 120 I96I 40 m m / k e e r -"' 70 ..,*•.. -70 60 mm/ keer • " ' 5 0 ' 60. .. :: :• -110 1962 20 mm/ keer . .-40 -20 60 40 mm/ keer -•'•'-• 40 -40 . 20 mm/ keer -20 • 40 20 80 1963 30 mm/ keer -30 -:. 30 40 mm/-keer . -:. -• • ' 40 -40

In 1962 was de grond tijdens en d i r e c t na het poten z e e r d r o o g . E r is toen op 4 m e i (9 dagen na het poten) op object 20 m m / k e e r een s p r o e i w a -tergift toegediend van 10 m m . Aangezien e r d i r e c t h i e r n a en tot eind m e i o n g e v e e r elke dag r e g e n v i e l , heeft deze b e r e g e n i n g geen effect gehad op de opkomst van het g e w a s . In t a b e l 6 is ook een s p r o e i w a t e r g i f t van 20 m m op 3 en 4 s e p t e m b e r 1962 op object 20 m m / k e e r buiten beschouwing gebleven d a a r deze gift op het einde van het g r o e i s e i z o e n geen effect m e e r heeft gehad omdat op 7 s e p t e m b e r 30 m m r e g e n v i e l . Ook de in t a b e l 6 o p -genomen s p r o e i w a t e r g i f t e n van 20 m m op object 20 m m / k e e r op 11 juli

1 2

-d a a r e r spoe-dig na -de b e r e g e n i n g overvloe-dige natuurlijke n e e r s l a g is gevallen.

E r is niet op alle objecten evenveel b e r e g e n d . Dit komt d o o r d a t . e r v a a k w e e r r e g e n viel v o o r d a t de grond op een d r o g e r object aan de m a x i -m a a l t o e g e s t a n e u i t d r o g i n g s g r e n s toe w a s .

b . HeV g r o e i v e r l o o p van de a a r d a p p e l e n

In dé figuren 4 tot en m e t 9 is ook het v e r l o o p van de k n o l g r o e i w e e r -gegeven. H i e r u i t blijkt dat e r in alle 3 j a r e n tot eind augustus een v r i j c o n s t a n t e k n o l g r o e i v o o r k w a m .

De opkomst van de a a r d a p p e l e n in 1961 t / m 1963 begon r e s p . op 9, 17 ên 22 m e i . Bij de r o o i d a t u m van h v . 12 juli blijkt dat bij beide r a s s e n de o p b r e n g s t van object 20 m m / k e e r in 1961 bijna 3 k e e r zo groot was als gemiddeld in de beide a n d e r e j a r e n . . De e i n d o p b r e n g s t van Bintje was in

1961 p r a k t i s c h gelijk aan die in 1962. Bij E i g e n h e i m e r w e r d in 1961 wel een h o g e r e e i n d o p b r e n g s t v e r k r e g e n dan in 1962. De g r o e i p e r i o d e was in d e z e beide j a r e n o n g e v e e r even lang. In 1963 m o e s t de g r o e i p e r i o d e w o r -den v e r k o r t . Op 31 augustus w e r d het gewas doodgespoten in v e r b a n d m e t f y t o f t h o r a - a a n t a s t i n g . Hoewel t e r voorkoming van deze ziekte elk. j a a r z e e r intensief w e r d g e s p o t e n , kon in 1963 een a a n t a s t i n g niet w o r d e n v o o r -k o m e n . D e . g r o e i p e r i o d e in 1963 was s l e c h t s d r i e -k w a r t van die in de b e i d e a n d e r e j a r e n . De e i n d o p b r e n g s t was dan ook b e l a n g r i j k l a g e r dan in de v o o r g a a n d e j a r e n .

De h o g e r e o p b r e n g s t in 1962 ten opzichte van die in 1963 zowel van Bintje a l s E i g e n h e i m e r is bijna geheel na 31 augustus v e r k r e g e n en is v e r o o r z a a k t door h e t feit dat de a a r d a p p e l e n in 1962 l a n g e r zijn blijven d o o r g r o e i e n . In 1962 zijn er nl. na 31 augustus op object 20 m m / k e e r nog o n g e v e e r 5 ton Bintjes en 4 ton E i g e n h e i m e r s p e r ha b i j g e g r o e i d . H i e r u i t blijkt dat, zolang er nog g r o e n blad aan de a a r d a p p e l p l a n t vQOVr k o m t , de knollen nog g r o e i e n .

Uit de figuren 4 tot en m e t 9 blijkt ook dat e r alleen in 1961 tijdens de k n o l g r o e i een o p b r e n g s t v e r s c h i l van b e t e k e n i s is o p g e t r e d e n t u s s e n de v e r s c h i l l e n d e objecten. In 1962 en 1963 w a r e n de v e r s c h i l l e n niet s i g nificant. In 1961 kwamen er bij de proef rooiingen wel significante v e r

-s c h i l l e n v o o r . In t a b e l 7 i-s het r e -s u l t a a t van de wi-skundige b e w e r k i n g w e e r g e g e v e n . De aanduiding 20, 30 enz. b e t e k e n t 20 m m p e r k e e r , 30 m m p e r k e e r enz. De objecten die een significante o p b r e n g s t v e r h o g i n g o p l e v e r d e n , zijn in de k o l o m m e n v e r m e l d . Zo w a r e n e r b . v. bij de proefrooiing bij Bintje op 2 0 / 6 geen significante v e r s c h i l l e n t u s s e n de objecten. Op 4 / 7 was e r geen significant v e r s c h i l t u s s e n de objecten 20 m m / k e e r en 40 m m / k e e r m a a r object 20 m m / k e e r l e v e r d e b e t r o u w b a a r m e e r op dan object 60 m m / k e e r .

13-Tabel 7. Resultaten van de wiskundige bewerking van de proefrooiingen in 1961 (significante verschillen op de 5 %-grens) Datum van de proef- rooi-ing 20/6 4/7 13/7 26/7 4/8 10/8 17/8 24/8 20 t.o.v. 40 -- ' -20 t.o.v. 60 -20 20 20 20 -20 Bintj 20 t.o.v. 0 -20 20 20 20 20 20 20 e 40 t.o.v. 60 -40 40 -40 -40 t.o.v. 0 -40 40 40 40 40 40 -60 t.o.v. 0 -60 -60 60 -Datum van de proef- rooi-ïng 19/6 3/7 12/7 26/7 4/8 14/8 22/8 4/9 20 t.o.v. 40 -Eigenheimer 20 t. 0.V. 60 -20 20 20 t.o.v. 0 -20 -20 -20 20 40 t.o.v. 60 -40 40 40 t.o.v. 0 -40 40 -40 40 60 t.o.v. 0 " -60

-Het is opvallend dat t u s s e n de objecten 20 m m / k e e r en 40 m m / k e e r in geen enkel geval een significant v e r s c h i l v o o r k o m t .

Uit het v e r l o o p van de g r o e i c u r v e n van 1961 (figuren 4 en 5) is te zien dat de r e a c t i e van de beide r a s s e n op de b e r e g e n i n g geheel v e r s c h i l l e n d i s . Bintje r e a g e e r t snel op de b e r e g e n i n g en n a a r m a t e de grond v o c h t i g e r ' wordt gehouden, is de knolbijgroei ook g r o t e r . Wanneer er l a t e r w e e r voldoende r e g e n v a l t , g r o e i t het onberegende gewas l a n g e r door dan het b e r e g e n d e en haalt d a a r d o o r de a c h t e r s t a n d gedeeltelijk w e e r in.

E i g e n h e i m e r r e a g e e r t aanvankelijk , wat k n o l g r o e i b e t r e f t , m i n d e r opvallend op de b e r e g e n i n g en het is dan ook van weinig invloed of m e n dé grond m e e r óf m i n d e r v e r laat u i t d r o g e n . E e r s t in een l a t e r g r o e i -'stadium n e m e n de v e r s c h i l l e n t u s s e n de objecten t o e , ondanks het feit dat de natuurlijke n e e r s l a g dan voldoende i s . Het o n b e r e g e n d e gewas blijft ook bij dit r a s l a n g e r d o o r g r o e i e n dan het b e r e g e n d e , w a a r d o o r de a c h t e r s t a n d gedeeltelijk w e e r wordt ingehaald.

Bij beide r a s s e n houdt het object 60 m m / k e e r het e e r s t m e t de g r o e i op en b r e n g t d a a r d o o r uiteindelijk m i n d e r op dan het o n b e r e g e n d e g e w a s . Deze gróte hoeveelheid s p r o e i w a t e r p e r k e e r heeft w a a r s c h i j n l i j k s t r u c -t u u r b è d e r f en een s l e c h -t e r e a ë r a -t i e van de grond -to-t gevolg gehad. Bij l a n g e r aanhoudende droogte kan e c h t e r ook van een sproeiwate.rgift van 60 m m p e r k e e r een redelijk effect worden v e r w a c h t , m a a r het zal l a g e r zijn dan van giften van 20 en 40 m m per k e e r . ••„•:••.

Uit het v e r l o o p van de g r o e i c u r v e n van 1962 en 1963 (figuren 6 t / m 9) blijkt dat e r over het geheel weinig v e r s c h i l was in k n o l g r o e i t u s s e n de :

v e r s c h i l l e n d e objecten. Ondanks het feit dat het eind juni en begin juli 1962 z e e r droog w a s , zijn e r e v e n a l s in 1963 geen significante v e r s c h i l l e n o p g e t r e d e n . De v e r d a m p i n g was in deze p e r i o d e e c h t e r b e l a n g r i j k l a g e r en de knolontwikkeling was m i n d e r v e r g e v o r d e r d dan in de o v e r e e n k o m s t i -ge p e r i o d e in 1961. Toen w e r d bij een volkomen -gelijk v e r l o o p van het vochtgehalte van de grond wel een b e v r e d i g e n d e o p b r e n g s t v e r h o g i n g v e r -k r e g e n . H i e r o p is in de v o r i g e p a r a g r a a f r e e d s gewezen.

•14droogte eind j u l i / b e g i n augustus o p t r a d en het gewas in deze tijd al m i n -d e r gevoelig is voor b e r e g e n i n g . Bij E i g e n h e i m e r was e r in 1962 en 1963 w e l enige invloed van de b e r e g e n i n g m e r k b a a r . Het effect van de b e r e g e -ning van E i g e n h e i m e r kwam in een l a t e r s t a d i u m van de k n o l g r o e i tot s t a n d . In 1961 w e r d r e e d s de indruk v e r k r e g e n dat E i g e n h e i m e r in de tweede helft van de k n o l g r o e i het m e e s t gevoelig is voor een goede v o c h t -v o o r z i e n i n g . Bij Bintje bleek een goede -vocht-voorziening in de e e r s t e helft van de k n o l g r o e i van groot belang te zijn.

c. De eindojpbrengsten van de a a r d a p p e l e n

In t a b e l 8 zijn de opbrer.~sten van de a a r d a p p e l e n van de eindrooiing v e r m e l d voor de j a r e n 1961 tot en m e t 1963. H i e r u i t blijkt dat er in 1961 een gunstig effect van de b e r e g e n i n g is v e r k r e g e n . Het object 20 m m / k e e r b r a c h t bij beide r a s s e n ongeveer 3 000 kg a a r d a p p e l e n p e r h a m e e r op dan het object niet b e r e g e n d . Bij de a a r d a p p e l e n boven de 40 m m was dit v e r

-s c h i l bij Bintje 3730 kg per ha en bij E i g e n h e i m e r 4920 kg p e r ha t e n gunste van het object 20 m m / k e e r .

In 1962 heeft de b e r e g e n i n g geen significante v e r s c h i l l e n o p g e l e v e r d . Bij E i g e n h e i m e r b e d r o e g de o p b r e n g s t v e r h o g i n g van het object 20 m m / k e e r t e n opzichte v a n het object niet b e r e g e n d s l e c h t s 380 kg p e r h a . De s o r t e r i n g is h i e r e c h t e r ongunstig beïnvloed, want bij de a a r d a p p e l e n b o -ven de 40 m m was het effect negatief.

In 1963 w a r e n e r a l l e e n bij E i g e n h e i m e r significante v e r s c h i l l e n . Het object 20 m m / k e e r b r a c h t 2 430 kg per ha m e e r op dan het niet b e r e g e n d e object. De s o r t e r i n g w e r d door de b e r e g e n i n g gunstig beïnvloed. Dat in 1963 het effect van de b e r e g e n i n g bij E i g e n h e i m e r g r o t e r was dan in 1962 was een gevolg van het feit dat in 1963 het gewas w e r d doodgespoten en dus niet kon u i t g r o e i e n . Uit de g r o e i c u r v e in figuur 7 blijkt dat ingeval in 1962 het gewas op 31 augustus ook was doodgespoten z<*als op d e ' p r a k -t i j k p e r c e l e n he-t geval w a s , er een ongeveer gelijk effec-t van de b e r e g e n i n g zou zijn geweest als in 1963.

In t a b e l 8 zien we v e r d e r dat s p r o e i w a t e r g i f t e n g r o t e r dan 20 m m p e r k e e r m e e s t a l m i n d e r effect o p l e v e r e n dan giften van 20 m m p e r k e e r . Giften van 60 m m p e r k e e r hebben in 1961 zelfs een negatief effect gehad. D e -ze g r o t e hoeveelheid s p r o e i w a t e r p e r k e e r kan s t r u c t u u r b e d e r f en een s l e c h t e luchthuishouding van de grond v e r o o r z a a k t hebben. Deze v e r o n d e r -stelling is g e b a s e e r d op het feit dat bij toediening van giften van 40 m m en 60 m m p e r k e e r de v e r t i c a l e d o o r l a t e n d h e i d van de grond geleidelijk afnam. Bij h e t begin v a n de b e r e g e n i n g n a m de grond het s p r o e i w a t e r göèd op,

m a a r tegen het einde d a a r v a n was dit niet m e e r het geval en stond e r w a t e r in de v o r e n . Het is op deze gronden van belang o m , ook bij de k l e i n e r e

s p r o e i w a t e r g i f t e n p e r k e e r , s p r o e i e r s t e g e b r u i k e n m e t e e n g e r i n g e r e g e n -i n t e n s -i t e -i t zodat zo m-in mogel-ijk s t r u c t u u r b e d e r f van de grond o p t r e e d t .

In 1961 is gebleken dat giften'van 60 m m w a t e r per k e e r , v o o r a l bij E i g e n h e i m e r , de s o r t e r i n g ongunstig hebben beïnvloed.

•15-label 8. De opbrengsten van de aardappelen van water in 1961 t/m 1963 in kg per ha

de eindrooiing bij... beregening met • zoet

Object Bintje 1961 ' -20 m m / k e e r 40 m m / k e e r 60 m m / k e e r niet beregend Biri'tje 1962 20 m m / k e e r 40 m m / k e e r niet beregend Bintje 1963 beneden 4 0 mm o p -brengst 20 mm/keer 30 m m / k e e r 40 m m / k e e r ... niet beregend: .• y Eigenheimer I.961 2 0 mm /keer , ;.".v. 40 m m / k e e r ;' i: '' 6 0 mm/keer niet beregend Eigenheimer 1 9 6 2 20 m m / k e e r 40 mm/keer niet beregend Eigenheimer 1 9 6 3 20 m m / k e e r 30 m m / k e e r 40 m m / k e e r niet beregend 7 840 7 050 •8 400 8 570 5 000 4 560 4 000 6 0 1 0 5 350 5 950 , 5 460 1.2. '220 11 970 15 700 13 990 6 460 5 630 5 600 8 410 8 540 9 020 10 100 meer-brengst 730 1 520 ! 170 + 1 0 0 0 560 550 110 490 - 1 770 - 2 020 + 1 710 860 30 1 690 1 560 1 080 boven 40 mm op-brengst 43 650 44 010 37 980 39 920 43 940 45 330 46 380 35 160 36 320 33 700 35 220 34 5 7 0 , 33 8Ö0 27 270 29 650 33 610 33 860 34 0 9 0 28 360 27 200 25 370 24 240 meer-brengst + 3 730 + 4 090 - 1 940 2 440 1 050: 60 + 1 100' - 1 520 + 4 920. + 4 15Q.Î - 2'380 480 230 + 4 120 + 2 960 + 1 130 totaal' op-brengst1 51 '490'''f 51 0 6 0 i 46 380 48 490 ' 48 940 | l 49 890 I - .•'•'; ' . , | . •50 .380 ..' 41,170. j; 41^670, f 39;65CrF 4q ; emi iï .46 ;r79p..| f4 5 ' ? 7 o J 42 970 Ï 43 640 : 40 0 7 0 j 39 490 I 39 6 9 0 j 36 770 | 35 740 ! 34 390 j 34 340 ; • meer-' b r e n g s t 4- 3 0 0 0 + 2 570 - 2 110 1 440 490 •"+.t-A;90,:, !*0:''J990.; -'•'•i t)3Ó': .,+. ,3.150 * 2 130 670 380 200 + 2 430 + 1 400 + 50 totale effectieve sproei wat er-gibt' in mm 80 70. 90 40 30 ^9. 30 30 80 70 90 40 30 40 30 30

De totaalopbrengsten welke gezamenlijk van een verticaal streepje zijn voorzien, ver-schillen niet significant op de 5 £-grens.

-16-d. De geschiktheid van de a a r d a p p e l e n voor kleinverpakking

Bij de a a r d a p p e l e n g r o t e r dan 40 m m w e r d het p e r c e n t a g e a a r d a p p e len geschikt voor kleinverpakking nagegaan. De s o r t e r i n g h i e r v o o r g e -schiedde zoals dat in de praktijk gebruikelijk i s . Alle m i s v o r m d e , schurftige en zieke knollen w e r d e n u i t g e s o r t e e r d . Bij deze k l e i n v e r p a k king w e r d bij Bintje het p e r c e n t a g e a a r d a p p e l e n g r o t e r dan 60 m m , g e -schikt voor p a t a t e s f r i t e s nagegaan. Bij E i g e n h e i m e r w e r d tevens het p e r c e n t a g e m i s v o r m d e knollen bepaald. De r e s u l t a t e n van dit o n d e r z o e k zijn in t a b e l 9 v e r m e l d .

De geschiktheid van de a a r d a p p e l e n voor kleinverpakking w e r d door de b e r e g e n i n g gunstig beïnvloed. Deze invloed bleek bij E i g e n h e i m e r g e -m i d d e l d g r o t e r te zijn dan bij Bintje.

De geschiktheid voor kleinverpakking blijkt in de v e r s c h i l l e n d e j a r e n ondanks de b e r e g e n i n g , v o o r a l bij E i g e n h e i m e r s t e r k uiteen te lopen. In dit opzicht was 1962 een slecht j a a r .

De geschiktheid voor p a t a t e s f r i t e s heeft in 1962 en 1963 een ongun-stige invloed van de b e r e g e n i n g ondervonden, in t e g e n s t e l l i n g tot 1961, toen e r een duidelijk gunstige invloed aanwezig w a s . Het blijkt dus d a t , ingeval e r m e t de b e r e g e n i n g een b e l a n g r i j k e o p b r e n g s t v e r h o g i n g wordt v e r k r e g e n ook het p e r c e n t a g e a a r d a p p e l e n dat geschikt is voor p a t a t e s f r i t e s t o e n e e m t . Wanneer het effect van de b e r e g e n i n g op de o p b r e n g s t g e r i n g of negatief i s , dan n e e m t dit p e r c e n t a g e af.

Door het doodspuiten van het gewas op 31 augustus 1963 zijn de a a r d appelen niet u i t g e g r o e i d . Dit blijkt duidelijk uit t a b e l 9, d a a r het p e r c e n -tage a a r d a p p e l e n geschikt voor p a t a t e s f r i t e s in 1963 b e l a n g r i j k l a g e r was dan in 1962.

Het p e r c e n t a g e m i s v o r m d e knollen bij E i g e n h e i m e r is in 1962 én 1963 door de b e r e g e n i n g niet zo s t e r k beïnvloed a l s in 1961. Dit was een gevolg van het feit dat het in 1961 tijdens de m a x i m a l e knolgroei a a n m e r k e l i j k d r o g e r was dan in 1962 en 1963.

- 1 7 .

Tabel 9. Resultaten van het verpakkine Object 1961 20 mm/keer 40 mm/keer 60 mm/keer niet beregend 1962 20 mm/keer 40 mm/keer niet beregend 1963 20 mm/keer 30 mm/keer 40 mm/keer niet beregend opbrengst kg/ha > 40 mm 34 570 33 800 27 270 29 650 33 6-10 33 860 34 090 28 360 27 200 25 370 24 240

onderzoek naar de gesch: Eigenheimer geschikt voor klein-verpakking X 86 87 86 80 52 46 40 74 76 75 73 misvormde knollen % 4 5 7 15 8 14 14 5 6 6 6 ktheid van 0 opbrengst kg/ha > 40 mm 43 650 44 010 37 980 39 920 43 940 45 330 46 380 35 160 36 320 33 700 35 220 I e aardappel Bintje geschikt voor klein-verpakking % 84 84 83 82 75 74 73 79 83 78 * 3n voor klein-geschikt voor patates frites 7 /o 28 28 24 19 25 31 34 11 12 11 -, 13

1 8

-e. Het o n d e r w a t e r gewicht en het droge -stofgehalte van de a a r d a p p e l e n Bij elke rooiing i s ook het o n d e r w a t e r g e w i c h t (owg) en h e t d r o g e s t o f -gehalte van de a a r d a p p e l e n bepaald. Het r e s u l t a a t h i e r v a n is in de figuren

10 en 11 w e e r g e g e v e n . In 1961 was het owg van de objecten 60 m m / k e e r en n i e t b e r e g e n d in h e t begin v a n de k n o l g r o e i , b e l a n g r i j k h o g e r dan van de objecten 20 en 40 m m / k e e r . Na b e r e g e n i n g daalde het owg v a n h e t o b -j e c t 60 m m / k e e r z e e r s n e l tot h e t niveau van de ob-jecten 20 en 40 m m / k e e r . Dit was een o p m e r k e l i j k e r e a c t i e op de b e r e g e n i n g , die zich bij de objecten 20 en 40 m m / k e e r niet v o o r d e e d .

In 1962 en 1963 w a s het v e r l o o p van h e t owg z e e r gelijkmatig, zonder b i j z o n d e r e v e r s c h i l l e n t u s s e n de objecten. Wel w a s h e t owg v a n h e t niet b e r e g e n d e object over het a l g e m e e n s t e e d s i e t s h o g e r dan van de b e r e g e n d e objecten.

Het m a x i m a l e owg w e r d in 1961 in de tweede decade v a n augustus b e -r e i k t , in 1962 p a s in de e e -r s t e decade van s e p t e m b e -r en in 1963 bij h e t begin v a n de tweede d e c a d e v a n a u g u s t u s . Het owg b i j de eindrooiing i s in t a b e l 10 v e r m e l d en blijkt in de v e r s c h i l l e n d e j a r e n s t e r k u i t e e n te lopen.

Tabel 10. Onderwatergewicht i n g van de aardappelen van de e i n i r o o i i n g i n 1961 t/m 1963

\ o b j e c t Jaar\ 1961 1962 1963 Bintje 20 mm/ keer 382 388 405 30 mm/ keer 412 40 mm/ keer 385 386 416 60 mm/ keer 386 niet beregend 393 397 419 Eigenheimer 20 mm/ keer 441 443 460 30 mm/ keer 468 40 mm/ keer 448 446 465 60 mm/ keer 441 niet beregend 444 451 471

In 1961 en 1962 lag h e t owg ongeveer op een gelijk niveau, doch in 1963 w e r d een b e l a n g r i j k h o g e r owg v e r k r e g e n . Op één u i t z o n d e r i n g n a , w e r d h e t owg door de b e r e g e n i n g v e r l a a g d .

f. De kookkwaliteit van de aardap_pelen_

Bij de b e o o r d e l i n g van de kookkwaliteit v a n de a a r d a p p e l e n w e r d e n geen v e r s c h i l l e n gevonden t u s s e n de d i v e r s e objecten. Het r e s u l t a a t van dit o n -d e r z o e k wor-dt in t a b e l 11 w e e r g e g e v e n . De aangegeven w a a r -d e r i n g gel-dt voor alle objecten.

Tabel 11. De kookkwaliteit van de aardappelen in 1962 en 1963

1) Gebruikstype Waardering Bintje 1962 B 8 1963 B 8 Eigenheimer 1962 C 8 1963 C 9

1) B = aardappel voor verschillende gerechten geschikt C = melige aardappel

Fig. 10 Verloop von h«t onderwotergewicht en van het droge -stof gehotte von Bintje tijdens het groeiseizoen in 1 9 6 1 t / m 1 9 6 3 Of V—rt i I 20 F ' I 40 • 60 *- mm onderwatergewicht yr U O r 360 I S f r o e i w o t e r 1961 290 260 ^ * i i 1_ drogi-stofgehalte 7o 26 r 22 -object 20 m m / k e e r 30 40 60 niet beregend i 1 _ i _ — _ i _ 1— 1 9 6 2 -j u i 1——i 1963

" £ _ ^_

j t

" ,

11/6 21/6 1/7 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8 V 9 11/9 21/9 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8 1/9 11/9 21/9 1/10 1/7 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8 1/9 tijd

F'g 11 Verloop von het onderwatergewicht en von het droge-stotgehalte van Eigenheimer tijdens het groeiseizoen in 1961 t / m 1963

0 _! i 0 t-0 n -r-r-r-' I -r-r-r-' I I r-y 1 u 1 , 1 ! : '' Sproei w a t e r onderwotergewicht gr 5 0 0 , - 1961 droctt-stotgenalte '/. 28 24 20 -16 L •v i - object 20 m m / k e e r 30 .. 40 6 0 niet beregend - " 1 1 i i i 1962 > : , , > , 1 -1 9 6 3 i u. 1/6 21/6 1/7 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8~ 1/9 11/9 2Î/9 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8 vfvh 21/9 1/10 1/7 11/7 21/7 1/8 11/8 21/8 1/9 tijd

•19-g. De k i e m r u s t en de blauwgevoeligheid van de a a r d a p p e l e n

In 1961 w e r d de k i e m r u s t en de blauwgevoeligheid van de a a r d a p p e -len van de v e r s c h i l l e n d e objecten b e o o r d e e l d . Bij de bepaling van de k i e m r u s t kwamen geen v e r s c h i l l e n t u s s e n de objecten v o o r . Het o n d e r zoek n a a r de blauwgevoeligheid l e v e r d e het in t a b e l 12 v e r m e l d e r e s u l -t a a -t op voor de a a r d a p p e l e n van de eindrooiing.

Tabel 12. De blauwgevoeligheid van de aardappelen in 1961 Object 20 mm/keer 40 mm/keer 60 mm/keer niet beregend Blauwgetal Bintje 0,38 0,88 1,01 0,89 Eigenheimer 2,71 3,08 3,02 3,09 De a a r d a p p e l e n w e r d e n m e t de hand gerooid en d a a r n a g e w a s s e n . Uit t a b e l 12 blijkt d a t het blauwgetal op de m e t 40 en 60 m m p e r k e e r b e r e g e n d e objecten ongeveer gelijk was aan dat van het niet b e -r e g e n d e object. Op het object 20 m m / k e e -r was het blauwgetal e c h t e -r b e l a n g r i j k l a g e r dan op het niet b e r e g e n d e object. V e r d e r valt op dat E i g e n h e i m e r a a n m e r k e l i j k blauwgevoeliger is dan Bintje.

In 1962 en 1963 w e r d het o n d e r z o e k n a a r blauwgevoeligheid niet v o o r t g e z e t . In de t o e k o m s t zal h i e r toch v e r d e r aandacht aan w o r d e n be-s t e e d .

h. Het a a n t a l knollen

In t a b e l 13 wordt een o v e r z i c h t gegeven van het a a n t a l knollen per object van de eindrooiingen. In deze t a b e l is tevens de significantie ' aangegeven. De cijfers welke gezamenlijk zijn o n d e r s t r e e p t v e r s c h i l -len niet significant op de 5 % - g r e n s . Voor de E i g e n h e i m e r in 1963 kon de significantie e c h t e r niet op deze m a n i e r w o r d e n aangegeven. H i e r v o o r is in een voetnoot een toelichting gegeven.

2

Tabel 13. Aantal knollen per m in 1961 t/m 1963

^v. Object Jaar \ 1961 1962 1963 20 mm/ keer 63 ~~' 50 52 30 mm/ keer - 49-Bintje 40 mm/ keer 63 47 47. 60 mm/ keer 64 - „.._..-niet beregend 69 i ! Eigenheimer 20 mm/ keer 79 45 ! 54 __._48 j 60 30 mm/ keer -4 0 mm/ I 60 mm/ keer I keer 77 | 48 86 niet beregend 83 48 59 | 56 J - i 59 .. ! ! i

1) Eigenheimer 1963: Het object 40 mm/keer verschilt significant van alle overige objecten, Verder geen significante verschillen

Het effect van de b e r e g e n i n g op het a a n t a l knollen blijkt elk j a a r v e r - , schillend te zijn. In 1961 was het effect negatief, doch in 1962 en 1963 p o s i -tief, In 1962 en 1963 was het aantal knollen g r o t e r n a a r m a t e de toegediende hoeveelheid w a t e r p e r k e e r k l e i n e r w a s .

2 0

-i. De_ loof ontwikkeling

Gedurende de g r o e i van de a a r d a p p e l e n w e r d enkele k e r e n de h o e -v e e l h e i d loof bepaald. Het r e s u l t a a t h i e r -v a n is in t a b e l 14 -v e r m e l d . De b e r e g e n i n g had een opvallend g r o t e invloed op de loof ontwikkeling van de a a r d a p p e l e n . Zelfs in 1962, toen de b e r e g e n i n g s l e c h t s een g e r i n g e i n -vloed had op de k n o l o p b r e n g s t , zien we een groot v e r s c h i l in loofhoeveelneid t u s s e n het b e r e g e n d e en h e t niet b e r e g e n d e g e w a s . In 1963 t r a d a a n -vankelijk e c h t e r een negatief v e r s c h i l op wat v e r o o r z a a k t w e r d door het feit dat pas b e r e g e n d w e r d toen het loof al volledig tot ontwikkeling was gekomen. Bij b e r e g e n i n g in het begin van de g r o e i z o a l s in 1961 en 1962 w o r d t de loofgroei d i r e c t s t e r k b e v o r d e r d . Het loof van het niet b e r e g e n d e gewas begint l a t e r en l a n g z a m e r af te s t e r v e n .

In 1963 is e r b e l a n g r i j k m i n d e r loof g e v o r m d dan in 1962. Ook de

m a x i m a l e hoeveelheid loof w e r d e e r d e r b e r e i k t . E i g e n h e i m e r p r o d u c e e r d e m e e r loof dan Bintje en ook de invloed van de b e r e g e n i n g op de

loofont-wikkelmg was bij E i g e n h e i m e r over het a l g e m e e n g r o t e r dan bij Bintje. T e r i l l u s t r a t i e wordt in figuur 12 een g r a f i s c h e v o o r s t e l l i n g gegeven van de loofontwikkeling tijdens h e t g r o e i s e i z o e n voor de v e r s c h i l l e n d e objecten van E i g e n h e i m e r in 1962. Duidelijk blijkt h i e r u i t het v e r s c h i l in loofgroei van de d i v e r s e objecten. Het i s opvallend hoé snel de h o e -veelheid loof afneemt nadat de m a x i m a l e hoe-veelheid is b e r e i k t . Voor het object 20 m m / k e e r b ; v , daalde dé hoeveelheid loof v a n 37 880 kg p e r ha op 9 augustus tot 18 520 kg p e r ha op 28 a u g u s t u s . De k n o l g r o e i (figuur

7) ging in deze p e r i o d e nog o n v e r m i n d e r d d o o r .

Het d r o g e - s t o f g e h a l t e van het loof n e e m t in het a l g e m e e n tijdens de g r o e i geleidelijk t o e . Wanneer de hoeveelheid v e r s loof het m a x i m u m heeft b e r e i k t en d a a r n a afneemt, stijgt het d r o g e s t o f g e h a l t e a a n m e r k e -lijk, m a a r de totale hoeveelheid droge stof n e e m t af.

Tabel 14. Hoeveelheid vers loof in kg per ha in 1961 t/m 1963

Datv 1961 1962 1963 Object 20/6 3/7 4/7 12/7 26/7 30/7 9/8 28/8 14/9 4/7 17/7 30/7 16/8 Bintje 20 mm/ keer 21 190 27 250 33 670 34 510 31 990 21 210 15 490 26 090 26 090 24 410 21 040 30 mm/ keer 25 670 20 620 40 mm/ keer 18 580 25 020 30 300 31 150 31 150 23 740 20 370 ' • ' 18 730 60 mm/ keer 14 690 18 720 L i \ niet beregend 13 300 15 320 24 410 28 620 27 780 21 040 14 480 25 880 27 990 24 410 19 150 Eigenheimer 20 mm/ keer 33 790 37 040 39 560 37 880 18 520 12 790 28 200 31 140 22 100 21 460 30 mm/ keer 26 940 21 460 40 mm/ keer 29 96O 30 300 37 040 26 200 17 850 17 850 20 620 60 mm/ keer 19 21Ö niet beregend 16 060 26 090 30 300 32 830 18 350 16 670 31 140 34 300 23 990 19 150

CN *— en L c O > cn c «j (D J£ JS: £ -*-> c o o o 0) -o c D > O . o o —' 01 > 0) o N 0) in ÖJ O 1 _ cn -»-' i> -C l/l c 0) -o :^> -4-J i _ 01 E 0) .c c (U cn LU CM CD CO c

r''f

• \ o o a> > <u

» I

I

; i

\ \ 0) -c > \ \ L . CU CU JSC \ E £ o CN -4-> O CU • ^ — t - Q o : ; O -J-* • D C 01 cn ai a> X ) - t - j ai c ï co CM ICO 00 co 00 00 co CN - L A ^ o LO o co LO CN o CN Lf)

•21

j . Het aantal stengels

In 1962 en 1963 w e r d het aantal s t e n g e l s nagegaan van het b e r e g e n d e en van het niet b e r e g e n d e g e w a s . De u i t k o m s t e n h i e r v a n zijn in t a b e l 15 w e e r -gegeven.

2 Tabel 15. Aantal stengels per m in 1962 en 1963

Jaar -»-^^ Object 1962 1963 Bintje 20 mm/keer 23 26 niet beregend 23 26 Eigenheimer 20 mm/keer 33 38 niet beregend 32 39

In 1962 is het object 20 m m / k e e r 9 dagen na het poten m e t 10 m m b e r e -gend om na te gaan of hét vochtig houden van de grond tot aan de opkomst van invloed zou zijn o . a . op het a a n t a l s t e n g e l s . Aangezien e r d i r e c t na deze b e r e g e n i n g en tot eind m e i bijna elke dag r e g e n v i e l , heeft de b e r e g e -ning geen effect gehad.

In beide j a f e n w a s - p a s in de 2e decade van juni beregening nodig en op

dat t i j d s t i p kon m o e i l i j k m e e r een invloed van de b e r e g e n i n g op het a a n t a l s t e n g e l s w o r d e n v e r w a c h t . E i g e n h e i m e r l e v e r d e b e l a n g r i j k m e e r s t e n g e l s op dan Bintje en in 1963 w e r d e n , bij beide r a s s e n , m e e r s t e n g e l s v e r k r e -gen dan in 1962.

k. De wortelontwikkeling van de a a r d a p p e l e n

Op 13 juli 1961 w e r d door d r . J. S c h u u r m a n van het Instituut voor B o d e m v r u c h t b a a r h e i d te Groningen een o n d e r z o e k i n g e s t e l d n a a r de w o r -telontwikkeling van de v e r s c h i l l e n d e objecten bij E i g e n h e i m e r . Object 20 m m / k e e r was toen 5 k e e r m e t 20 m m b e r e g e n d , object 40 m m / k e e r 1 k e e r m e t 30 m m en 1 k e e r m e t 40 m m en object 60 m m / k e e r was 1 k e e r m e t 50 m m en 1 k e e r m e t 60 m m b e r e g e n d . Uit dit o n d e r z o e k is gebleken dat de intensieve b e w o r t e l i n g niet d i e p e r dan 25 c m ging. E r k w a m e n e c h -t e r -to-t een diep-te van bijna 60 c m nog w o r -t e l s v o o r . De w o r -t e l s drongen

s l e c h t s pleksgewijze tot deze diepte door en w a a r s c h i j n l i j k zijn dit p l a a t s e n m e t een gunstig m i l i e u voor de b e w o r t e l i n g .

In t a b e l 16 wordt een o v e r z i c h t gegeven van de b e w o r t e l i n g s t o e s t a n d op de v e r s c h i l l e n d e objecten.

1)

label 16 . De toestand van de beworteling van Eigenheimer in 1961

Object

20 mm/keer 40 mm/keer 60 mm/keer niet beregend

Relatieve aantal wortels in de laag

0 - 20 cm 20 - 60 cm 100 87 90 83 100 90 65 70 Totaal 100 88 80 78

1) Ontleend aan: "Onderzoek naar de beworteling van aardappelen op het proefbedrijf Westmaas" door J.J. Schuurman, 22 november 1961. Instituut voor Bodemvruchtbaarheid te Groningen

Uit dit o n d e r z o e k is gebleken dat door de b e r e g e n i n g de beworteling zowel in de bouwvoor a l s in de o n d e r g r o n d t o e n a m . De t o e n a m e van de b e w o r t e l i n g in de o n d e r g r o n d was g r o t e r dan in de bouwvoor . De totale beworteling n a m duidelijk toe m e t het v e r g r o t e n van de frequentie van b e r e -genen.

•22-6. DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK MET ZOUT WATER De opbrengsten van de proef met zout water in 1963 zijn in tabel 17 vermeld. Het blijkt dat het beregenen met zout water, zelfs bij een con-centratie van slechts 0,5 gram Cl per liter sproeiwater een opbrengstde-pressie geeft. Naarmate het zoutgehalte van het sproeiwater hoger i s , daalt de opbrengst. Bij het object 20 m m / k e e r is deze daling bij de hogere concentraties groter dan bij het object 40 m m / k e e r . Bij de lagere concen-traties is de daling het grootst bij het object 40 m m / k e e r . In figuur 13 ko-men deze resultaten nog eens duidelijk naar voren.

Ook het onderwatergewicht werd door het beregenen met zout water verlaagd; bij de hoge vochttrap meer dan bij de lage.

Hoewel de beregening tijdens zonnig weer plaatsvond, werd geen blad-verbranding waargenomen!'Ook chloorbeschadiging werd in deze jaren niet geconstateerd. In 1963 werd vastgesteld dat bij beregening in een vroeg ontwikkelingsstadium het blad een licht groene tint krijgt. In een later stadium werd deze kleurverandering niet waargenomen.

De structuur van de grond werd zeer ongunstig beïnvloed. Naarmate er meer zout was toegediend, werd de structuur slechter. Uit het verloop van het vochtgehalte van de grond (figuur 14) blijkt dat na de beregening met 40 mm de grond niet sterk meer uitdroogde. De grotere schade van 40 mm per keer is dus geen gevolg geweest van een hogere zoutconcentra-tie van het bodemvocht doch van de schadelijke invloed van grote giften per keer. Tabel 17. De kg Object 20 mm/keer 2)l Zouttrap 0 1 2 3 4 40 mm/keer Zouttrap 0 1 2 3 4 opbrengsten per ha Totaal toe-gediende hoeveelheid chloor in kg/ha (3 keer met 0 300 600 1 200 2 400 (1 keer met 0 200 400 800 1 600

van de Bintje aardappelen

Beneden 40 mm op-brengst 20 mm b 6 010 4 670 4 620 5 030 5 160 40 mm b 5 950 4 920 4 970 5 270 5 100 meerop-brengst äregend) - 1 340 - 1 390 980 850 sregend) - 1 030 980 - 680 850 in 1963, Boven 40 mm op-brengst '35 160 35 820 36 020 32 420 30 400 33 700 32 610 32 710 30 010 29 580 meerop-brengst + 660 + 860 - 2 740 - 4 760 - 1 090 990 - 3 690 - 4 120

beregend met zout

Totaal op-brengst 41 170 40 490 40 640 37 450 35 560 39 650 37 530 37 680 35 280 34 680 meerop-brengst 680 530 - 3 720 - 5 610 - 2 120 - 1 970 - 4 370 - 4 970 water, in Onderwater-gewicht in s : 405 404 379 375 385 416 395 407 406 402 1) Opgemerkt moet worden dat in 1964 bij een chloorgehalte van 2 g per liter wel

blad-verbranding voorkwam.

2)"Zouttrap 0 = 0 gram chloor per liter sproeiwater

j « i — g 5 " " .'••••» • •• ii » . • " ' • ' • .

; n 2 = 1 0 " " " " "

" 3 = 2 0 " " u » u

:.____ E £ 9 o f : < Ol 6 -* £ f-*

J ^

< I 1

L

:) ^

• f

s » ? ? _{O <D} -O O L . L . <U Q . 4 , / / / / ' / / / / / % % E E E E S S ^~ Ol S O

• 2 3

Bij een c h l o o r g e h a l t e van 4 g r a m per l i t e r s p r o e i w a t e r was het o p -b r e n g s t v e r s c h i l t u s s e n de -beide v o c h t t r a p p e n klein, als gevolg van het feit dat. bij de hoge v o c h t t r a p (20 m m / k e e r ) de toegediende hoeveelheid chloor z e e r groot w a s .

V a s t g e s t e l d w e r d dat het gewas v r o e g e r afstierf n a a r m a t e er m e e r zout was toegediend. Ook dit is een aanwijzing dat s t r u c t u u r b e d e r f leidt tot v r o e g e r a f s t e r v e n van het g e w a s .

E r kon geen invloed van het b e r e g e n e n m e t zout w a t e r op de kookkwa-l i t e i t van de a a r d a p p e kookkwa-l e n w o r d e n v a s t g e s t e kookkwa-l d .

In figuur 14 is het v e r l o o p van het vochtgehalte van de grond, de v e r d a m -ping, de n e e r s l a g en de b e r e g e n i n g w e e r g e g e v e n .

•

24-7. D E RENTABILITEIT VAN D E BEREGENING VAN A A R D A P P E L E N De v r a a g w a a r het uiteindelijk om gaat i s : hoe s t a a t het m e t de r e n t a b i l i t e i t van de b e r e g e n i n g van a a r d a p p e l e n in het zuidwestelijke z e e k l e i g e b i e d ? Voor het o p s t e l l e n van een r e n t a b i l i t e i t s b e g r o t i n g is het o. a. n o dig dat de gemiddelde o p b r e n g s t v e r h o g i n g , die m e t b e r e g e n i n g is te v e r -k r i j g e n , be-kend i s . Deze gemiddelde o p b r e n g s t v e r h o g i n g -kan b e r e -k e n d w o r d e n uit het voor het gebied geldende gemiddelde n e e r s l a g t e k o r t en het effect van de b e r e g e n i n g p e r m m n e e r s l a g t e k o r t . Het gemiddelde n e e r s l a g t e k o r t is uit de voorhanden zijnde m e t e o r o l o g i s c h e gegevens (verdamping en n e e r s l a g ) nauwkeurig te b e r e k e n e n . Over het v e r b a n d t u s s e n het effect van de b e r e g e n i n g en het n e e r s l a g t e k o r t zijn we e c h -t e r nog onvoldoende ingelich-t. Significan-te o p b r e n g s -t v e r s c h i l l e n w e r d e n a l l e e n v e r k r e g e n bij E i g e n h e i m e r en Bintje in 1961 en bij E i g e n h e i m e r in 1963. Deze gegevens zijn onvoldoende om het effect van de b e r e g e n i n g b e -t r o u w b a a r v a s -t -te s -t e l l e n . He-t o n d e r z o e k z a l d a a r o m nog m o e -t e n w o r d e n v o o r t g e z e t totdat m e e r gegevens van wat d r o g e r e j a r e n v e r k r e g e n zijn.

Om een i n d r u k te geven van de o p b r e n g s t v e r h o g i n g die noodzakelijk is om de k o s t e n van de b e r e g e n i n g te dekken, is in t a b e l 18 deze o p b r e n g s t verhoging v e r m e l d voor v e r s c h i l l e n d e a a r d a p p e l p r i j z e n en i n v e s t e r i n g s -n i v e a u s . Bij de b e r e k e -n i -n g va-n de k o s t e -n va-n de b e r e g e -n i -n g is uitgegaa-n van een a f s c h r i j v i n g s p e r i o d e van 10 j a a r , een r e n t e van 5 % per j a a r en een s p r o e i w a t e r g i f t van gemiddeld 30 x 20 m m p e r j a a r . De e n e r g i e k o s -t e n ( -t r e k k e r k o s -t e n ) zijn ges-teld op ƒ 3,25 per uur en de a r b e i d s k o s -t e n op ƒ 3,25 p e r u u r . E r is uitgegaan van een arbeidsbehoefte van 8 m a n -u r e n en 6 t r e k k e r -u r e n p e r ha p e r k e e r b e r e g e n e n .

Tabel 18. Opbrengstverhogingen in kg per ha die nodig zijn om de exploitatiekosten van de beregening te dekken I n v e s t e r i n g s -k o s t e n i n g l d / h a 400 500 600 700 800 900 1 000

Nodige o p b r e n g s t v e r h o g i n g b i j een a a r d a p p e l p r i j s van ƒ 0 , 1 0 / k g 1 960 2 110 2 260 2 410 2 560 2 710 2 860 ƒ 0 , 1 2 5 / k g 1 570 1 690 1 810 1 930 2 050 2 170 2 290 ƒ 0 , 1 5 / k g 1 310 1 410 1 510 1 610 1 710 1 810 1 910

Bij bovenstaande b e r e k e n i n g e n is geen r e k e n i n g gehouden m e t het feit dat d o o r de b e r e g e n i n g een i n t e n s i e v e r e fitofthorabestrijding noodzakelijk i s . E r kan wel w o r d e n g e s t e l d dat e r gemiddeld 2 e x t r a b e s p u i t i n g e n m o e t e n w o r d e n u i t g e v o e r d .

2 5

-8. SAMENVATTING

In 1-961-t/m 1963 w e r d op t a m e l i j k z w a r e z e e k l e i g r o n d te W e s t m a a s een o n d e r z o e k ingesteld n a a r de invloed van b e r e g e n i n g van a a r d a p p e l e n en de c o n s e q u e n t i e s d a a r v a n voor grond en g e w a s .

E r w e r d e n een a a n t a l proefrooiingen u i t g e v o e r d , zodat ook de i n -vloed van de b e r e g e n i n g tijdens het g r o e i s e i z o e n kon w o r d e n nagegaan.

De m e t b e r e g e n i n g t e v e r k r i j g e n r e s u l t a t e n hangen ten nauwste s a -m e n -m e t de w e e r s g e s t e l d h e i d . Wanneer we het w e e r k a r a k t e r i s e r e n aan de hand van de n e e r s l a g t e k o r t e n in het g r o e i s e i z o e n m o e t e n we c o n s t a -t e r e n da-t de n e e r s l a g -t e k o r -t e n in de o h d e r z o e k j a r e n beneden n o r m a a l zijn

gebleven. Toch zijn e r wel k o r t e r e of l a n g e r e d r o o g t e p e r i o d e n v o o r g e k o -m e n die van invloed zijn geweest op de ontwikkeling van het g e w a s . Zo is het n e e r s l a g t e k o r t in m e i 1961, juni 1962 en juli 1963 g r o t e r g e w e e s t dan n o r m a a l . E r is dan ook elk j a a r , in m e e r d e r e of m i n d e r e mate,, behoefte g e w e e s t aan b e r e g e n i n g . Het object w a a r b i j s l e c h t s 20 m m w a t e r aan de d o o r w o r t e l d e grondlaag mocht w o r d e n onttrokken, heeft in 1961 t/m,.1-963 r e s p . 120, 60 en 80 m m s p r o e i w a t e r ontvangen.

Bintje r e a g e e r d e snel op de b e r e g e n i n g en n a a r m a t e de grond v o c h t i -g e r w e r d -gehouden, n a m de k n o l -g r o e i t o e . E i -g e n h e i m e r r e a -g e e r d e wat l a n g z a m e r op de b e r e g e n i n g en was e r in het begin van de k n o l g r o e i w e i -nig gevoelig v o o r of m e n de grond m e e r of m i n d e r v e r liet u i t d r o g e n . Ondanks het feit dat e r l a t e r voldoende n e e r s l a g v i e l , n a m e n de o p b r e n g s t -v e r s c h i l l e n toch geleidelijk t o e .

Het niet b e r e g e n d e gewas bleef over het a l g e m e e n l a n g e r d o o r g r o e i e n dan het b e r e g e n d e en d a a r d o o r w e r d een deel van de a c h t e r s t a n d w e e r i n -gehaald.

Bintje b l e e k in de e e r s t e helft van de k n o l g r o e i h e t m e e s t gevoelig te zijn voor een goede v o c h t v o o r z i e n i n g . Bij E i g e n h e i m e r was dit v o o r a l in de tweede helft van de k n o l g r o e i het geval. De uiteindelijk v e r k r e g e n s i g -nificante o p b r e n g s t v e r h o g i n g e n van het object dat het m e e s t frequent w e r d b e r e g e n d (20 m m p e r k e e r ) w a r e n , in kg p e r h a , als volgt:

1961 1962 1963 Bintje 3 000

E i g e n h e i m e r 3 150 - 2 430

De s o r t e r i n g w e r d door de b e r e g e n i n g v e r b e t e r d . Bij s p r o e i w a t e r g i f ten van 60 m m p e r k e e r w e r d de o p b r e n g s t en de s o r t e r i n g ongunstig b e ï n vloed. Het b e r e g e n d e gewas was v r o e g e r r i j p en h e t s t i e r f v r o e g e r af n a a r -m a t e de s p r o e i w a t e r gift p e r k e e r g r o t e r w a s . W a a r s c h i j n l i j k was dit een gevolg van s t r u c t u u r b e d e r f van de grond en een s l e c h t e r e a ë r a t i e . Om op d e z e gronden s t r u c t u u r b e d e r f door b e r e g e n i n g t e g e n te gaan, z a l e r n a a s t een kleine s p r o e i w a t e r gift p e r k e e r ook een geringe r e g e n i n t e n s i t e i t m o e -ten w o r d e n t o e g e p a s t . De b e r e g e n i n g b l e e k een gunstige invloed te hebben op de k n o l v o r m en dus ook op de geschiktheid van de a a r d a p p e l e n voor k l e i n v e r pakking.

Het o n d e r w a t e r g e w i c h t van de a a r d a p p e l e n w e r d door de b e r e g e n i n g wat l a g e r .

E r kon geen invloed van de b e r e g e n i n g op de kookkwaliteit van de a a r d appelen w o r d e n v a s t g e s t e l d . Wel w e r d door frequente b e r e g e n i n g de b l a u w -gevoeligheid van de a a r d a p p e l e n v e r m i n d e r d .

26E r kon niet w o r d e n aangetoond dat de b e r e g e n i n g van invloed is g e -w e e s t op het aantal s t e n g e l s . De invloed op het aantal knollen -was niet duidelijk.

De loofontwikkeling w e r d door de b e r e g e n i n g s t e r k b e v o r d e r d . De b e r e g e n i n g bleek de wortelontwikkeling, v o o r a l in de laag beneden de bouwvoor, te s t i m u l e r e n .

N a a s t p r o e v e n m e t zoet w a t e r w e r d in 1963 een o n d e r z o e k v e r r i c h t n a a r het effect van b e r e g e n i n g van a a r d a p p e l e n m e t zout w a t e r .

H i e r u i t is gebleken d a t , r e e d s bij een c o n c e n t r a t i e van 0 , 5 g r a m chloor p e r l i t e r s p r o e i w a t e r een o p b r e n g s t d e p r e s s i e o p t r a d . Bij een c h l o o r g é h a l t e van 2 en 4 g r a m p e r l i t e r was de o p b r e n g s t d a l i n g g r o o t . De s t r u c t u u r van de grond w e r d door het b e r e g e n e n m e t zout w a t e r e r g v e r s l e c h t e r d . Het gewas s t i e r f d a a r d o o r v r o e g e r af.

Aan de hand van de in de j a r e n 1961 t / m 1963 v e r k r e g e n r e s u l t a t e n kan nog geen u i t s p r a a k w o r d e n gedaan over de r e n t a b i l i t e i t van de b e r e g e -ning van a a r d a p p e l e n in het zuidwestelijke z e e k l e i g e b i e d . H i e r v o o r zijn gegevens over een g r o t e r aantal j a r e n nodig.