UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM
Investeringen in
Manchester City door Abu
Dhabi
Een uiting van mondialisering binnen de Premier League
Charlotte Kiep10290761 20-6-2014
Bachelorscriptie Sociale Geografie en Planologie Begeleider: Ottho Heldring
2
Inhoud
Inleiding ... 3
Theoretisch kader ... 5
Huidige mondialisering...5
Mondialisering, media en marketing...6
Politieke strategieën...7
Onderzoeksopzet ... 8
Onderzoeksvorm ... 8
Werkhypothese...9
Deelvraag 1: Welke factoren maken de Engelse voetbalcompetitie aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders?...10
Achtergrond...10
Hervormingen...10
Mondialisering...12
Deelvraag 2: Op welke manier investeert Abu Dhabi in de voetbalclub Manchester City en welke actoren zijn hierbij betrokken? ... 15
ADUG... 15
Investeringen...16
Sponsors...18
Deelvraag 3: In welke mate wordt er door de investeerders uit Abu Dhabi geprofiteerd van de investeringen in Manchester City?...21
Televisierechten...21
Abu Dhabi visie 2030...23
Samenwerkingsverbanden...24
Toekomstige verdiensten...26
Conclusie...27
3
Inleiding
De toenemende mondialisering heeft de verspreiding van goederen, diensten en cultuur op een brede internationale schaal vereenvoudigd. Ook het profvoetbal heeft zodoende kunnen uitgroeien tot een mondiale entertainmentvorm waarbij spelers, fans en investeerders van over de hele wereld worden aangetrokken. Elf van de twintig voetbalclubs in de Premier League zijn op dit moment in handen van buitenlandse eigenaren. Een enorm aantal als je dit vergelijkt met andere voetbalcompetities op het hoogste niveau. Volgens Millward (2011) heeft deze competitie vanaf het begin van de 21ste eeuw vele processen van mondialisering doorgemaakt. In de sociale/geografische literatuur is mondialisering vanaf het begin van 1990 een kernthema geworden. Ook de mondialiseringprocessen binnen de sportindustrie zijn in de literatuur meerdere malen aan bod gekomen. Hierbij is er vooral aandacht voor transnationale/grensoverschrijdende processen bijvoorbeeld binnen de transfermarkt en de wereldwijde verspreiding van wedstrijden op televisie (zie bijvoorbeeld Giulianotti &
Robertson, 2006 en King, 2002). Castells (1998, 2000) betoogt in zijn werk dat zich binnen onze samenleving een transnationaal netwerk heeft ontwikkeld waarbij er mondiale knooppunten verbonden worden door de mobiliteit van personen, informatie en kapitaal. De Premier League kan worden gezien als een belangrijk knooppunt binnen het
transnationaal sportnetwerk vanwege een toenemende aantal buitenlandse spelers, managers, coaches en investeerders.
Binnen dit scriptieonderzoek wordt onder andere onderzocht hoe deze mondiale
aantrekkingskracht van de Premier League te verklaren valt. De overname van Manchester City door Abu Dhabi United Group for Development and investment (ADUG) in 2008 wordt hierom verder onderzocht. ADUG is in 2008 opgericht toen Sjeik Mansour de voetbalclub overnam van de zakenman en voormalig minister president van Thailand, Thaksin
Shinawatra. Na de overname die rond de 200 miljoen pond kostte werd er in twee jaar tijd voor 304 miljoen aan nieuwe spelers gekocht (Smith, 2014). Etihad Airways, de grootste luchtvaartmaatschappij van Abu Dhabi werd hoofdsponsor. Met de enorme uitgaven die worden gedaan is Manchester City de rijkste voetbalclub ter wereld. De club moest en zou bij de wereldtop gaan behoren. Succes bleef niet lang uit en in 2012 werd de club voor het eerst na 44 jaar weer landskampioen. Met bijna een miljard euro die in de voetbalclub is gestopt is de overname van Manchester City wellicht meer dan een speeltje van de Sjeik te noemen. Welke belangen en motieven aan deze overname ten grondslag liggen zal binnen deze scriptie worden onderzocht.
De overname van een grote voetbalclub door investeerders uit de Emiraten is binnen de geografische literatuur nog niet eerder uitgebreid bestudeert. Deze overname bevat vele verschillende facetten van mondialisering en is uniek door zijn omvang en achterliggende motieven. Onderzoek naar deze casus kan daarom ook een goede bijdrage bieden aan de huidige literatuur over mondialisering binnen de sportindustrie. De overname van
4
Manchester City zal daarom nader worden onderzocht waarbij de volgende onderzoeksvraag centraal staat:
Op welke manier zijn de investeringen vanuit Abu Dhabi in de Engelse voetbalclub
Manchester City over de laatste vijf jaar te verklaren en welke belangen spelen hierbij een rol?
In dit onderzoek zal er allereerst een wetenschappelijk kader worden gevormd waarin de relevante wetenschappelijke literatuur besproken wordt. Hierbij ligt een grote nadruk op de processen van mondialisering en hoezeer de overname van Manchester City binnen deze processen te verklaren valt. Vervolgens wordt er een methodologische verantwoording van het empirisch onderzoek gepresenteerd waarin tevens de gevormde deelvragen aan bod komen. Deze zullen vervolgens worden uitgewerkt en uitmonden in de beantwoording van de hoofdvraag in de conclusie.
5
Theoretisch kader
Mondialisering is een proces dat op alle aspecten van de samenleving invloed uitoefent, zo ook op de sportindustrie. Voetbal is de populairste mondiale sport en behelst door deze wereldwijde aandacht ook veel verschillende facetten van mondialisering zoals de uitwisseling van informatie, kapitaal en personen. Dit theoretische kader zal zich daarom focussen op de verschillende aspecten van mondialisering die in de geografische literatuur worden besproken. Met deze wetenschappelijke literatuur als basis kan de overname van Manchester City door ADUG vervolgens beter worden verklaard en ontstaat er een beter begrip van hoe mondialisering zich manifesteert in de voetbalwereld.
Huidige mondialisering
Mondialiseringprocessen die in de huidige tijd plaats vinden doordringen zich op alle facetten van het dagelijks leven. Goede voorbeelden hiervan zijn de productie en verspreiding van goederen, diensten en personen die ook in de sportindustrie tot uiting komen. Om de mondialisering van sport te begrijpen worden er binnen de
wetenschappelijke literatuur twee verschillende theoretische benaderingen beschreven. Allereerst kan mondialisering uitgelegd worden als een ‘World system’ waarin er in grote mate sprake is van wisselwerking op verschillende vlakken. Er wordt een onderscheid gemaakt in naties die zich in de kern, periferie of semiperiferie bevinden. Kernlanden concentreren zich op high skill, kapitaalintensieve productie, en de rest van de wereld richt zich op laaggeschoolde, arbeidsintensieve productie en de winning van grondstoffen.
(Wallerstein, 1974; Giulianotti & Robertson, 2009). Dit systeem wordt door Wallerstein voor het eerst uitgezet in 1974 (The Modern World-System vol. 1). In plaats van wederzijdse afhankelijkheid is binnen dit systeem sprake van uitbuiting van de periferie door de
kernlanden die zich in de Westerse wereld bevinden. De tweede benadering sluit hierop aan maar beschrijft mondialisering voornamelijk als een transnationaal netwerk welke
gekenmerkt wordt door de stroom van kapitaal, informatie en arbeid (Castells, 1996). Sommige landen vormen hierin de knooppunten terwijl anderen zich in de periferie van het netwerk bevinden. Beide benaderingen interpreteren het mondiale voetbal als een geheel waarin er onderscheid wordt gemaakt tussen de kern/centrum en de periferie. De kern bevind zich in de grote Europese competities als de Britse Premier League en de Spaanse Primera Division. Veel van het bestaande empirische onderzoek over mondialisering en sport is gericht op de invloed van de sportcultuur van de kern (Europa/ Verenigde Staten) op de perifere landen (bijvoorbeeld Azië en Afrika) en de botsingen die dat teweeg kunnen
brengen bijvoorbeeld door cultuurverschillen (zie Rowe & Gimore, 2009 en Maguire, 1999). Millward is een van de weinige wetenschappers die de focus verlegt naar hoe
mondialisering binnen het voetbal tegenwoordig afbreuk doet aan de traditionele kernen binnen het mondiale sportnetwerk. Hij bespreekt de fundamentele kenmerken van de Premier League waaronder de ruimtelijke mobiliteit van internationale spelers, de instroom van mondiaal kapitaal en de wereldwijde media-aandacht die er voor de competitie bestaat
6
(Millward, 2011). Het werk van Millward laat middels de Britse voetbalcompetitie zien hoe de kern naties in ‘global sports’ in grote mate zijn beïnvloed door mondialisering en er daardoor afbreuk wordt gedaan aan de traditionele kernen. In de Premier League zijn deze processen van mondialisering in 1990 begonnen nadat er verschillende hervormingen in de competitie zijn ingevoerd en de competitie steeds commerciëler werd. Meer en meer marketingstrategieën werden ingezet die vergelijkbaar zijn met die van de Amerikaanse sportcompetities (Nauright & Ramfjord, 2010). Deze strategieën waren erop gericht om de Premier League lucratiever en aantrekkelijker te maken. In die tijd was deze aanpak zeer ongebruikelijk in Europa. De voetbalcompetities hadden voorheen vooral een
maatschappelijke functie voor de bewoners van een stad en waren niet gericht op het behalen van winsten. Door het invoeren van de overzeese strategieën werd de competitie echter wel steeds meer bedoeld om winsten te vergaren en grote sponsors en investeerders aan te trekken. Met name door het invoeren van het betalen voor wedstrijden op televisie en de mondiale verkoop van de televisierechten werd de Premier League een zeer lucratieve competitie. Vanuit een bepaald perspectief kunnen deze ontwikkelingen verklaard worden vanuit een proces van Amerikanisering in plaats van daadwerkelijke mondialisering (Wright, 2007). Het betreffen hier namelijk dominante strategieën en concepten die vanuit de Verenigde Staten zijn overgebracht op de Britse competitie en waarbij beïnvloeding vanuit de rest van de wereld nauwelijks aan de orde was. Ook was de Premier League aanvankelijk voornamelijk interessant voor Amerikaanse investeerders die grote clubs als Manchester United, Liverpool en Arsenal overnamen. Niet veel laten traden ook andere buitenlandse investeerders toe en komen staff, spelers, fans en sponsors tegenwoordig van over de gehele wereld. De Premier League is dan ook doordrongen van processen van
mondialisering waarbij er in grote mate sprake is van een wisselwerking tussen de kern en periferieën.
Mondialisering, media en marketing
In de hedendaagse mondialisering van sport hebben massamedia en telecommunicatie een enorm belangrijke rol. In The rise of the network society (1996) beschrijft Catells hoe de
mondiale economie tegenwoordig wordt gekenmerkt door de voortdurende stroming en uitwisseling van informatie, kapitaal en culturele communicatie. Deze stromingen gaan over nationale grenzen en regelgevingen heen en geven tevens sturing aan consumptie en productie. De samenleving is enorm afhankelijk van deze nieuwe vormen van
informatiestromingen. Degenen die deze stromingen kunnen controleren zijn daardoor ook enorm machtig. De Premier League is ook in grote mate afhankelijk van communicatie middels informatiestromingen. Met name door het mondiaal uitzenden van wedstrijden uit deze competitie is de Premier League uitgegroeid tot de populairste sportcompetitie ter wereld. Door de uitbreiding van informatie- en communicatiemiddelen kunnen ook sportberichten razendsnel over de hele wereld worden gedeeld en besproken. Het wereldwijde platform van de Premier League is daarnaast ook interessant gebleken voor grote mondiale sponsors die een wereldwijd publiek willen bereiken. Alle voetbalclubs vertegenwoordigen middels shirt- en stadionsponsoring grote ondernemingen die de
7
wereldwijde populariteit van voetbal gebruiken als marketingstrategie. De Premier League steunt enorm op deze sponsorinkomsten die tot de hoogste binnen de sportindustrie behoren (Millward, 2013).
Politieke strategieën
De toenemende mondialisering van sport is ook merkbaar aan de verschillende
internationale organisaties die zich bezig houden met televisierechten, sponsordeals, de toewijzing en organisatie van sportevenementen en de regels omtrent de clubs en spelers. Een belangrijke mondiale speler in de voetbalwereld is de FIFA (International Federation of Football Associations). Deze organisatie vertegenwoordigt alle landen waarin voetbal op professioneel niveau gespeeld wordt. Zodoende heeft het een belangrijke bijdrage aan het transnationale netwerk van de mondiale voetbalsport.
De organisatie van een groot sportevenement draait al lang niet meer enkel om de sport die erop wordt tentoongesteld. De toegenomen waarde van informatie en
communicatiemiddelen zorgen ervoor dat het gastland de organisatie graag gebruikt om de wereldwijde reputatie te versterken of te veranderen, en het imago een boost te geven. Deze evenementen bestaan vaak uit een spectaculaire openingsceremonie om zodoende het gastland optimaal te presenteren. De kosten die de organisatie van een dergelijk groot evenement met zich meebrengen worden door de gastlanden voor lief genomen omdat de verwachtingen zijn dat de reputatieverbetering op den duur meer profijt op zal leveren. In grote mate komt de strategie van een gastland overheen met hoe commerciële
ondernemingen een sportevenement gebruiken om de naamsbekendheid en positie te verbeteren middels sponsoring. In beide gevallen is er sprake van een assertieve branding strategie. Echter speelt er bij de gastlanden nog een ander belangrijk element mee in deze strategie, namelijk place branding. Papadopoulus (2004) definieert place branding als een geheel van inspanningen van de nationale, regionale en stedelijke overheden, evenals bedrijfstakken, gericht op marketing van de plaatsen en sectoren die zij vertegenwoordigen. Investeringen in sportactiviteiten is ook een fundamenteel onderdeel van de
brandingstrategie van Abu Dhabi waarbij er een grote ambitie ligt om hun internationale economie te verbreden, toeristenaantallen te verhogen en de positie als internationale sportbestemming te versterken (Hazime, 2011).
De verschillende facetten van mondialisering die in dit kader zijn besproken zijn binnen de overname van Manchester City door ADUG ook in grote mate zichtbaar. De zogenaamde periferie in de vorm van Abu Dhabi investeert in een belangrijk schakel dat zich in de kern van de mondiale voetbalindustrie bevindt. Middels enorme investeringen wil het een bijdrage leveren aan het succes van Manchester City en hoopt het daar zelf ook in grote mate van te profiteren. Op welke manier dit ook daadwerkelijk gebeurt zal in deze onderzoeksscriptie nader worden onderzocht.
8
Onderzoeksopzet
In deze onderzoeksopzet wordt de centrale onderzoeksvraag gepresenteerd en opgedeeld door middel van drie verschillende deelvragen. De onderzoeksvraag luidt als volgt:
Op welke manier zijn de investeringen vanuit Abu Dhabi in de Engelse voetbalclub
Manchester City in de laatste vijf jaar te verklaren en welke belangen spelen hierbij een rol?
Deze onderzoeksvraag wordt ondersteund door drie deelvragen, namelijk:
1. Welke factoren maken de Engelse voetbalcompetitie aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders?
2. Op welke manier investeert Abu Dhabi in de voetbalclub Manchester City en welke actoren zijn hierbij betrokken?
3. In welke mate wordt er door de investeerders uit Abu Dhabi geprofiteerd van de investeringen in Manchester City?
De beantwoording van de eerste deelvraag is bedoeld om een verklaring te kunnen bieden voor de toenemende interesse die is ontstaan voor de Engelse voetbalcompetitie door buitenlandse investeerders. Op deze manier kan de casus van Manchester City in een bredere context worden geschetst en verklaard worden vanuit de tendens waarin er steeds meer buitenlandse investeerders toetreden tot de Premier League.
Deelvraag twee is specifiek gericht op het in kaart brengen van de actoren en de
bijbehorende investeringen die worden gedaan in Manchester City. Wordt er enkel in de voetbalclub geïnvesteerd of is er meer aan de hand en waaraan is dat merkbaar?
Ten slotte moet deelvraag drie een antwoord kunnen bieden op de vraag in welke mate er winst terugvloeit naar de investeerders. Welke verdiensten zijn er überhaupt en wat voor verdiensten zijn dit? Worden banden met zakenlieden uit Groot Brittannië versterkt, wordt er geprofiteerd van sponsors en televisierechten? Deze deelvraag moet meer inzicht bieden in de redenen van de investeringen in de voetbalclub. Gezamenlijk zullen de behandelde deelvragen uitmonden in een conclusie die de hoofdvraag beantwoordt.
Onderzoeksvorm
Het uit te voeren onderzoek heeft de vorm van een case studie voorafgegaan door een uitgebreide literatuurstudie (Bryman, 2008). Het onderzoek is toegespitst op de overname van Manchester City. De case studie gaat uit van een gedetailleerde en intensieve analyse van de investeringen in Manchester City waarbij de context van groot belang is. De
investeerders vormen zodoende de analyse-eenheden.
Naast diepgaand literatuuronderzoek over mondialisering binnen de sportindustrie en de Premier League zullen er tevens verschillende mediaberichten beoordeeld worden over de overname en de organisatie van zowel Manchester City en ADUG. Hiervoor wordt er ook
9
gebruik gemaakt van media uit de Emiraten om zodoende meer inzicht te krijgen in de motieven en de voordelen van de investeringen. Deze aspecten zullen hier
hoogstwaarschijnlijk meer en duidelijker aan bod komen dan in de Engelse of Nederlandse pers. Dat maakt van deze media een essentieel onderdeel van dit onderzoek.
Werkhypothese
De relaties tussen de te onderzoeken variabelen zijn middels een schematische
werkhypothese weergegeven. Op deze manier krijgt het onderzoek een duidelijke richting mee en worden alle mogelijke verbanden in kaart worden gebracht. De overname van, en de investeringen in Manchester City staan hierin centraal. Deze investeringen zijn op gang gekomen door het enorme kapitaal dat wordt gegenereerd door de olie-industrie in Abu Dhabi. Deze verdiensten zijn zo enorm dat ze op verschillende manieren worden
geïnvesteerd, waaronder in de Westerse sportindustrie. De investeringen in Manchester City zijn onder andere afhankelijk van de aantrekkelijke factoren die de Premier League voor buitenlandse investeerders heeft. Deze gunstige factoren trekken welvarende buitenlandse investeerders aan waaronder de Koninklijke familie van Abu Dhabi. Met de enorme
bedragen die in Manchester City worden gestoken kunnen de beste spelers aan de club worden verbonden en is het succes van de club toegenomen. Dit succes straalt af op de investeerders en het Emiraat zelf waardoor Abu Dhabi aantrekkelijker zou kunnen worden voor toeristen, sporters en investeerders. Of dit daadwerkelijk het geval is, en of dit het hoofdmotief vormt voor de investeringen, zal middels het onderzoek moeten blijken. Een ander motief zou kunnen zijn dat ADUG deze investeringen puur uit zakelijk belang heeft gedaan en verwacht hier later van te kunnen profiteren door het maken van winst en het uitbreiden van zakelijke contacten in Europa. Ten slotte zouden er nog andere motieven een rol kunnen spelen welke tot nu toe onbekend zijn gebleven. Door beantwoording van de deelvragen zou hier meer inzicht in kunnen worden verkregen. Een visuele weergave van de werkhypothese is hieronder weergegeven.
10
Deelvraag 1: Welke factoren maken de Engelse voetbalcompetitie
aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders?
De Premier League is enorm interessant gebleken voor investeerders van buiten Groot Brittannië. Elf van de twintig voetbalclubs zijn op dit moment namelijk in de handen van grote buitenlandse investeerders. Waarom deze competitie zo aantrekkelijk is voor
buitenlandse investeerders zal in dit eerste hoofdstuk worden behandeld. Hierbij ligt er een grote focus op de ontwikkelingen die de competitie heeft doorgemaakt waardoor deze is uitgegroeid tot een mondiale sportcompetitie.
Achtergrond
De Premier League ontstond in 1992 en ging gepaard met grote hervormingen om het Engelse voetbal rendabel en aantrekkelijker te maken (Taylor, 1995). Clubs gingen fungeren als zakelijke bedrijven en marketing werd een belangrijk onderdeel hiervan. De competitie voorafgaand aan de Premier League kon namelijk niet concurreren met de wereldtop die op dat moment voornamelijk uit clubs uit Italië, Spanje en Duitsland bestond. In de jaren tachtig bereikte de divisie een dieptepunt wanneer er een verbod komt op het spelen van Europees voetbal voor vijf jaar voor clubs uit de Engelse eredivisie. Dit als sanctie op het Heizeldrama in 1986. Bij een Europa Cup finale tussen Liverpool en Juventus, welke gespeeld werd in het Heizelstadion in België, bestormden toentertijd Liverpoolsupporters het neutrale vak dat met veel supporters van Juventus was gevuld. Bij de rellen die volgden vonden 39 fans de dood (Nauright & Ramfjord, 2010). In de periode die volgde bleef de populariteit van de Engelse competitie vervolgens ver achter bij die van andere Europese divisies. De clubs slaagden er niet in om grote spelers aan te trekken en de competitie werd verder vooral gebruikt als opstapje naar grotere clubs in Europa.
Hervormingen
Sinds de hervormingen werd een nieuw soort bestuurder binnen de clubs geïntroduceerd. Voorheen waren voetbalclubs in Engeland vooral een filantropische hobby van de
bestuurder en onderdeel van de openbare voorzieningen in een gebied. Winstbejag was niet aan de orde (Inglis, 1991). Met de lage toegangsprijzen waren voetbalwedstrijden dan ook voor iedereen toegankelijk, de meeste clubs werden ook grotendeels ondersteund door de arbeidersklasse. Onder de nieuwe eigenaren werd winst maken juist wel een speerpunt waarmee ook de toegangsprijzen stegen en clubs zich gingen richten op de midden en hogere klasse (Nauright & Ramfjord, 2010). In tegenstelling tot vele andere clubs in Europa werden Engelse voetbalclubs geen onderdeel van grote kapitalistische ondernemingen, maar werd de club voor de nieuwe eigenaren een onafhankelijke, regionale investering. Er
bestond dan ook een noodzaak om de club winstgevend te maken, veel meer dan andere clubs in West-Europa welke onderdeel waren van grotere bedrijven en waar winst maken een bijzaak was (King, 1997). Engelse voetbalclubs gingen fungeren als elk ander normaal bedrijf waarvan winst maken dus een belangrijk onderdeel van werd.
11
In 1992 kwam de Engelse Premier League tot stand na het omvormen van de toenmalige eerste divisie. Vervolgens werden er voor de clubs uit deze competitie ook aparte
televisiecontracten geregeld. Hierdoor werden de inkomsten hoger waarmee vervolgens ook topspelers konden worden aangetrokken. De clubs konden hierdoor ook weer gaan
concurreren met de Europese top van dat moment. Mede door de invoering van het Bosman-arrest uit 1996 waarbij binnen de Europese Unie spelers een grotere mobiliteit kregen op de arbeidsmarkt werden steeds meer spelers uit het buitenland aangetrokken (McArdle, 2000).
De televisiecontracten bleken daarnaast erg rendabel en de opbrengsten groeiden aanzienlijk met het succes van Sky Sports Network, aangestuurd door Rupert Murdoch’s News Corporation (Nauright & Ramfjord, 2010). In tegenstelling tot andere Europese competities moest er met de verkoop van de televisierechten ook voor het eerst betaald worden voor het kijken naar de Engelse wedstrijden. De inkomsten van televisierechten bleek de belangrijkste bron van inkomsten te worden voor de Britse voetbalclubs. Zowel in binnen- als in het buitenland blijven de inkomsten uit televisierechten groeien. Zo werden de televisierechten in 1997 voor vier jaar verkocht voor zo’n 647 miljoen pond, in 2002 was dit bedrag opgelopen tot 1.6 miljard pond (Duffy, 2003). In tabel één is de toename aan
inkomsten te zien en in grafiek één is het grote verschil in inkomsten met de buitenlandse competities zichtbaar. De toenemende winst uit televisierechten is een van de aantrekkelijke factoren van de Premier League voor buitenlandse investeerders. Een tweede
samenhangende factor is dat de waarde van de grote Engelse clubs hierdoor ook steeds meer toeneemt. Deze grote clubs profiteren het meest van deze lucratieve deals, mede door mondiale marketinginkomsten.
12
Tabel 1: Totale inkomsten uit de verkoop van televisierechten in de Premier League, 1992-2016 (Harris, 2012).
Grafiek 1: Inkomsten uit televisierechten per seizoen (2013-2016) voor verschillende voetbalcompetities. (Pantanella, 2012).
13 Mondialisering
Mede door het wereldwijd uitzenden van de wedstrijden uit de Premier League heeft deze rond het nieuwe millennium ook steeds meer facetten van mondialisering kunnen
doormaken (Millward, 2013). De toenemende mondiale mobiliteit is daar een belangrijk onderdeel van en is onder andere terug te zien in het toenemende aantal buitenlandse spelers, managers en coaches. Daarnaast zijn de Engelse voetbalclubs sinds de overname van Chelsea door de Russische oliemagnaat Abramovich in 2003 een aantrekkelijk doelwit geworden voor welvarende zakenlieden (Bi, 2013). Deze overname betekende dat er voor de tweede keer vanuit het buitenland een Engelse club in de Premier League gekocht werd. In 1997 werd de eerste club overgenomen door Egyptenaar Mohamed Al Fayed. Deze
zakenman had al voet aan de grond in Engeland met het bezit van het warenhuis Harrods in Londen. De aankoop van Fulham verstevigde deze positie. Zes jaar later waagde Abramovich zich aan de aanschaf van een voetbalclub. Chelsea ontpopte zich van een top zes club in het Engelse voetbal naar een topclub op Europees niveau welke voor de eerste keer de
Champions League won. Na deze succesvolle overname volgden al snel zakenlieden uit het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië. In het seizoen 2011-2012 zijn 10 van de 20 clubs in de Premier League in handen van buitenlandse investeerders (Bi, 2013). Door een aantal factoren bleek vanaf 2000 de Premier League voor investeerders aantrekkelijker te zijn dan de Italiaanse, Spaanse of Duitse competitie. Allereerst bleek de eerder genoemde
toenemende winst uit televisierechten op mondiaal niveau een enorme aantrekkingskracht te hebben. Daarnaast bleek de economische structuur van de Premier League veel gunstiger te zijn dan van andere competities in Europa. In de Engelse competitie is direct eigendom van een club mogelijk door middel van een meerderheidsbelang. Dit is niet het geval bij clubs als FC Barcelona en Real Madrid die eigendom zijn van leden van de clubs. Het is zodoende niet mogelijk om aandelen in deze clubs te kopen. FC Barcelona en Real Madrid staan al jaren stevig aan de top van de Spaanse competitie. De aanschaf van een Spaanse club die zonder eigendom door lidmaatschap werkt en waarbij een meerderheidsbelang wel te koop is geldt dan ook als een groot risico. Het is dan namelijk nog maar de vraag of het de enorm sterke en gevestigde clubs met een enorme fanbase als Barcelona en Real Madrid de baas kan zijn. Als we kijken naar de Duitse competitie wordt het ook hier lastig om als grote investeerder de competitie binnen te komen. In Duitsland zijn alleen minderheidsbelangen toegestaan waardoor ook hier grote investeerders geen mogelijkheid hebben om een club te bezitten (Nauright & Ramfjord, 2010). Op deze manier wordt getracht de clubs ook zoveel mogelijk in bezit van de fans te houden.
Deze obstakels binnen de andere topcompetities in Europa maken het dat de Premier League voorlopig nog een grotere aantrekkingskracht zal behouden. Eigendom door rijke zakenlieden is hier een normaal onderdeel geworden van een strategie om een club succesvol te maken. De clubs in de Premier League zijn daarnaast ook steeds meer
geprofessionaliseerd op het gebied van marketing en management. Zodoende wordt deze competitie steeds meer een afspiegeling van grote Amerikaanse sportcompetities als de NBA. Met de gelijkenissen die de voetbalclubs hebben met commerciële bedrijven is
14
winstmaximalisatie een belangrijk streven geworden, veel meer dan in de andere
buitenlandse competities. Ook deze facetten van de competitie maken de Premier League een aantrekkelijke investering.
15
Deelvraag 2: Op welke manier investeert Abu Dhabi in de
voetbalclub Manchester City en welke actoren zijn hierbij
betrokken?
Zowel de aanschaf en de aankoop van topspelers en het verbeteren van de faciliteiten van Manchester City hebben enorm grote kapitaalinjecties betekend voor de nieuwe eigenaar en sponsors uit Abu Dhabi. Deze investeringen zullen in deze deelvraag worden besproken. Daarnaast wordt er aandacht geschonken aan de actoren die voor deze investeringen verantwoordelijk zijn.
ADUG
Manchester City werd in september 2008 overgenomen door de Abu Dhabi United Group for Development and Investment. Voorheen was Manchester City in handen van de zakenman en voormalig minister president van Thailand, Thaksin Shinawatra. Shinawatra is omstreden in binnen en buitenland door vele gevallen van corruptie en het schenden van
mensenrechten. Zijn vermogen in Thailand werd in 2008 bevroren en Manchester City stevende af op een faillissement totdat de Sjeik van Abu Dhabi interesse toonde. Shinawatra verkocht de club met 90 miljoen pond aan winst voor maar liefst 210 miljoen (Conn, 2012). Vervolgens werd er door de Sjeik ook nog voor zo’n 200 miljoen pond aan nieuwe spelers aangetrokken.
ADUG werd special voor de aankoop van Manchester City opgericht door Sjeik Mansour bin Zayed Al Nahyan, lid van de Koninklijke familie van Abu Dhabi, vicepremier en minister van presidentiële zaken voor de Verenigde Arabische Emiraten. Sjeik Mansour is de rijkste eigenaar van een club binnen de mondiale voetbalwereld. Zijn individuele vermogen wordt geschat op meer dan 4.9 miljard dollar, het familie fortuin bedraagt meer dan 150 miljard dollar (Longman, 2013). De rijkdom van de familie is grotendeels ontleend aan de handel en winst uit olie. De familie Al Nahyan is een van de zes regerende families van de Verenigde Arabische Emiraten. Sinds 1793 zijn ze de heersers over Abu Dhabi (Onley & Sulayman, 2006). Onder de 19 broers van Sjeik Mansour bevinden zich eveneens de kroonprins als de president van Abu Dhabi. Op zakelijk gebied is Mansour voorzitter van de International Petroleum Investment Company en voorzitter van de First Gulf Bank geweest. Al eerder heeft de Sjeik zijn interesse voor de sportwereld laten blijken. Zo is hij is voorzitter van de Al Jazeera Football Club en de Emirates Horse Racing Authority (Austin, 2008).
Ook heeft Mansour al eerder interesse getoond in een club uit de Premier League. Er was belangstelling voor de club Liverpool maar de onderhandelingen duurden te lang waardoor de Sjeik zich ging richten op Manchester City, een club die spoedig op zoek was naar een nieuwe eigenaar nadat deze onder het bewind van Shinawatra op een faillissement afstevende.
Bij de overname beloofde ADUG langdurige investeringen om de club bij de beste clubs van Engeland te laten behoren. Binnen het nieuwe bestuur van Manchester City werd ADUG vertegenwoordigd door Sulaiman Al Fahim, CEO van vastgoedontwikkelaar Hydra Properties. Voorheen was Al Fahim al betrokken bij de sponsoring van Dubai sport televisie, de Duitse Bundesliga en de bouw van een nieuwe voetbalacademie in Abu Dhabi in samenwerking met de Italiaanse voetbalclub Internazionale (ook wel bekend als Inter Milan) (Gripper, 2009). Bij
16
de aankoop van Manchester City liet Al Fahim weten dat hij hoopte dat Abu Dhabi zijn positie op het gebied van sport en economie zou kunnen versterken.
"We in Abu Dhabi United Company for Development and Investment are keen to develop ways to provide support and care for various sports activities to help build and develop a new generation of young State, which represents the real wealth and the future of this nation and the cornerstone for building the future of our civilization." (Bhoyrull, 2008).
Door vele onrealistische uitlatingen in de media werd Al Fahim niet veel later vervangen door Khalid Al Mubarak. Al Fahim liet meerdere malen weten met de club binnen een jaar de Champions League te winnen en Christiano Ronaldo voor het absurd hoge bedrag van 135 miljoen pond te zullen kopen (Norrish, 2008). In de media was hij vooral bezig met
opscheppen over het enorme kapitaal van Mansour. Al snel verving de Sjeik hem voor de meer gematigde en ervaren Al Mubarak. Al Mubarak is tevens CEO van een grote
investeringsmaatschappij van Abu Dhabi genaamd Mubadala Development.
Investeringen
Het meerderheidsbelang van negentig procent in Manchester City koste Sjeik Mansour zo’n 200 miljoen pond. Shinawatra bleef voor tien procent eigenaar van de club. Een jaar later in 2009 kon Mansour ook dit percentage overnemen en werd de Sjeik voor 100 procent eigenaar.
Na de overname werden er direct topspelers aangetrokken om de resultaten van
Manchester City te verbeteren. Binnen een aantal jaar waren tweeëntwintig nieuwe spelers overgenomen met een gemiddelde prijs van 22 miljoen pond. (Conn, 2012; Jackson, 2012). In totaal hebben deze spelers meer 200 miljoen pond gekost. Hieronder staat een weergave van de tien duurste spelers die gekocht werden vanaf de overname tot en met seizoen 2013/2014.
Top 10 duurste transfers sinds de overname van Manchester City
Speler (seizoen) Transferprijs
Sergio Agüero (seizoen 2011/2012) £38,000,000
Robinho (Seizoen 2008/2009) £32,500,000
Fernandinho (seizoen 2013/2014) £30,000,000
Edin Dzeko (seizoen 2010/2011) £27,000,000
James Milner (seizoen 2010/2011) £26,000,000
Stevan Jovetic (seizoen 2013/2014) £25,800,000
Carlos Tevez (seizoen 2009/2010) £25,500,000
Emmanuel Adebayor (seizoen 2009/2010) £25,000,000
David Silva (seizoen 2010/2011) £25,000,000
Mario Balotelli (seizoen 2010/2011) £24,500,000
Tabel 2: Top tien duurste transfers door Manchester City na de overname door ADUG (Transfer League, 2014).
Uit recent onderzoek van ESPN The Magazine en Sportingintelligence is gebleken dat de spelers van Manchester City de best betaalde sporters ter wereld zijn. De club betaalt een gemiddeld jaarloon van £5.3 miljoen voor de spellers in het eerste team. Dit komt neer op 102 653 pond per week (Jolly, 2014). Daarmee verdienen de spelers meer dan de best
17
betaalde spelers uit de Amerikaanse honkbalcompetitie, de Major League Baseball waarin onder andere de New York Yankees actief zijn.
Inmiddels heeft Mansour in drie jaar tijd al meer dan een miljard dollar in de club gestoken (Conn, 2012). In 2012 werden deze investeringen beloond met de winst van de Premier League, na maar liefst 44 jaar. Naast het aantrekken van nieuwe spelers zijn de
voorzieningen voor de staf verbeterd en wordt het stadion uitgebreid met 14000 zitplekken. Ook wordt er geïnvesteerd in de bouw van een enorme trainingsacademie waarmee er meer spelers vanuit de eigen club kunnen worden opgeleid. Sheik Mansour sprak op de United Arab Emirates University en omschreef zijn investeringen als volgt: “ The investments are not
just to buy players, as some believe, but to establish an academy to develop and train young people on a global level and the development of football in the city of Manchester in general. This is a good opportunity for the academy to expand the development of young players which will reduce future spending on buying players.” (Keegan, 2013).
De academie moet gereed zijn voor het nieuwe seizoen 2014/2015 en biedt ruimte voor maximaal 400 jeugdspelers. Daarnaast zal het eerste team zijn trainingen hier uitvoeren en zullen bestuursfuncties van de club worden overgeheveld naar het complex. De bouw van het complex kost zo’n 100 miljoen pond en zal het Etihad campus gaan heten, naar de hoofdsponsor die 150 miljoen pond financiert voor de bouw ervan (Pollard, 2014). Het enorme opleidingscomplex moet van Manchester City het Mekka van de voetbalwereld maken. Voor het aankomende seizoen moet het complex compleet zijn. Binnen het complex bevinden zich ook twee kleinere stadions voor de jeugdteams. Het toekomstige complex is hieronder weergegeven.
18
Naast de bouw van de academie zijn er ook plannen om het omliggende gebied op te waarderen. De club is daarvoor een partnerschap aangegaan met onder andere de
gemeente van Manchester om deze plannen te realiseren. Het partnerschap genaamd het Eastlands Development Partnership omvat 200 hectare grond rondom het stadion van Manchester City. In dit gebied moeten verschillende sportfaciliteiten worden geclusterd waaronder een groot zwembad en een BMX-centrum. Ook voor andere vormen van recreatie wordt hier plaatsgemaakt evenals enkele opleidingsinstituten (Morby, 2011). Ten slotte zijn er onderhandelingen gaande om rondom het stadion 7000 nieuwe woningen te realiseren. Een gebied van 90 hectare braakliggend en vervallen industriegebied wordt zodoende opgewaardeerd. Dit gebied behoort tot de armste wijken van Manchester. De top zeven van slechtste buurten in Manchester zijn alle voormalige industriegebieden en
arbeiderswijken in het oosten van de stad rondom het Etihad stadion, namelijk: Bradford, Miles Plattin en Newton Heath, Harpurhey, Gorton South, Charlestown, Ardwick en Gorton North (Jivanda, 2014). Voor een groot deel zal dit gebied worden verbeterd en gaan bestaan uit particuliere huurwoningen. Daarnaast is er plek voor een winkelgebied, kantoorruimte, commerciële bedrijven en winkels. Hoofdsponsor Etihad en president Mansour zijn bereid om in een kapitaalinjectie van 750 miljoen pond te voorzien. (Berkin, 2014).
Naast dat er dus enorm veel geld in de club is gepompt voor het verbeteren van de faciliteiten en het aantrekken van topspelers lijkt het erop dat de Sjeik ook in een lange termijn betrokkenheid wil voorzien, niet alleen voor de club maar ook voor het omliggende gebied in Manchester. Door de omgeving te verbeteren zal dit gebied aantrekkelijker
worden voor toeristen, bewoners, bedrijven en investeerders. Vooral de aantrekkingskracht op deze laatste categorie zal voor Mansour een belangrijke reden kunnen zijn voor de opwaardering van dit gebied.
Rondom het stadion van Manchester City bleek dus veel vrije ruimte te zijn waar er grote mogelijkheden zijn om de club en de omgeving te verbeteren. Deze
uitbreidingsmogelijkheden zullen ook zeker een belangrijke factor zijn geweest voor Mansour om voor de overname van Manchester City te kiezen. Rondom de stadions van clubs als Arsenal in London en het stadion van Manchester United zijn de mogelijkheden zeer beperkt. Daarnaast behoorden deze clubs al tot de beste van de Premier League en viel er met de overname van een gevestigde club weinig eer te behalen. Door de overname van Manchester City kon Mansour met zijn investeringen de club naar een hoger plan tillen. Dit succes zal zodoende ook kunnen afstralen op hemzelf en Abu Dhabi.
Sponsors
In 2011 sloot Manchester City een tienjarige sponsor deal met Etihad Airways, de belangrijkste luchtvaartmaatschappij uit Abu Dhabi. Voor 400 miljoen pond werd de
maatschappij shirtsponsor en werd het stadion omgedoopt tot het Etihad stadion. Daarnaast werden er afspraken gemaakt voor de financiering van de bouw van de Etihad campus rondom het stadion. Etihad heeft naast de deal met Manchester City ook sponsordeals met het Mumbai indians Cricket Team, Al Ain voetbalclub, Abu Dhabi grand prix en de Abu Dhabi Golf Championship (Etihad, 2014). Er wordt door de luchtvaartmaatschappij dus al
19
veel gedaan aan sportsponsoring en het daardoor vergroten van de naamsbekendheid van Etihad. De deal met Manchester City was de grootste sponsordeal ooit binnen de
voetbalwereld (Taylor, 2011). Naast Etihad wordt Manchester City vanuit Abu Dhabi
gesponsord door telecomgigant Etisalat, de internationale investeringsmaatschappij Aabar die zich bezighoudt met het kopen en verkopen van olie en ADTA, de Abu Dhabi Tourism Authority. Al deze bedrijven zijn in handen van de Verenigde Arabische Emiraten
(Manchester City, 2014). Aabar is zelfs een onderdeel van International Petroleum
Investment Company (IPIC) waar Mansour de voorzitter van is. In mei van dit jaar is de vijfde sponsor uit de Emiraten aangesloten, namelijkingenieurs en bouwbedrijf Arabtec (Thomas, 2014). De inkomsten uit sponsordeals zijn vanaf seizoen 2008-2009 vertienvoudigd naar 143 miljoen pond over het laatste seizoen (Smith, 2014). Abu Dhabi speelt zodoende een
belangrijke rol in het versterken van de financiële situatie van de club.
De sponsordeal met Etihad bleek de meest omstreden te zijn, niet alleen om het enorme bedrag dat ermee gemoeid was maar ook om de nauwe banden die bestaan tussen de sponsor en Sjeik Mansour. Etihad Airways is namelijk net als de andere sponsors uit Abu Dhabi een overheidsbedrijf. De luchtvaartmaatschappij is eigendom van de Koninklijke familie. Tegelijkertijd is de bestuurder van Abu Dhabi en Etihad, Sjeik Kalifa ook de
halfbroer van Sjeik Mansour (Slater, 2011). Er kan dan ook niet gesproken worden van een eenvoudige zakelijke deal maar lijkt de familie Al Nahyan op deze manier de club te willen versterken en de schulden van de club te verkleinen. Het verkleinen van het financiële verlies van de club is van groot belang als de club Europees voetbal wil blijven spelen. Volgens het Financial Fair Play Reglement van de UEFA mag er over de laatste twee seizoenen voor 45 miljoen euro (37 miljoen pond) aan verlies door Europese topclubs worden geleden. Manchester City maakte een verlies van £ 97,9 miljoen in 2012 en £ 51,6 miljoen in 2013. De bedragen die besteed zijn aan faciliteiten, jeugdopleiding en een aantal andere zaken mogen hier echter nog afgeschreven worden waardoor het verlies lager uit zal vallen. Wanneer het verlies echter nog steeds boven de 45 miljoen zal blijven zal dit grote gevolgen kunnen hebben voor de club. Een van de mogelijke sancties is namelijk het
uitsluiten van de club voor de Europese competities (the Guardian, 2014). De regels omtrent het Financial Fair Play zijn in 2009 door de UEFA opgesteld om te voorkomen dat
professionele voetbalclubs meer uitgeven dan ze verdienen en daardoor in de financiële problemen (kunnen) komen. Een belangrijke aanleiding voor de regels ligt in de grote uitgaven die bepaalde clubs in Europa doen doordat ze opgekocht zijn door welvarende eigenaren die enorm veel geld in de club pompen. De UEFA wil deze oneerlijke vorm van concurrentie aanpakken en een duurzame en gezonde bedrijfsvoering aanmoedigen (UEFA, 2011).
Met de lucratieve sponsordeal die Manchester City is aangegaan is de schuld van de club al enorm geslonken van 197.5 miljoen pond in 2011 (grotendeels door de aanschaf van vele topspelers) naar 51.6 miljoen pond over het laatste seizoen (Conway, 2014).
De regels van UEFA betekenen in ieder geval dat clubs als Manchester City die in grote mate profiteren van rijke eigenaren zich ook meer moeten focussen op enig winstbejag. De
20
sponsordeal met Etihad is in het kader van het Financial Fair Play reglement tevens verder door de UEFA onderzocht. Sponsordeals moeten een marktconforme prijs betreffen, de 400 miljoen die Etihad betaalde voor de shirt en stadionsponsoring lijkt boven marktconform te liggen. De schulden van de club zijn ook nog behoorlijk, hiervoor heeft de UEFA een boete opgelegd van 60 miljoen euro. Daarnaast mogen er minder spelers in de eerstvolgende Champions League aantreden. In plaats van de gebruikelijke 25 zal de club het met 21 spelers moeten doen. Ook zullen de inkomens van de spelers in het komende seizoen niet mogen stijgen en zullen de uitgaven aan nieuwe spelers moeten worden ingeperkt. Als aan al deze opgelegde regels voldaan wordt zal de UEFA tweederde van de opgelegde sanctie van 60 miljoen euro terugbetalen (Blitz, 2014).
Naast de sancties voor Manchester City zijn op dezelfde wijze acht andere clubs beboet waaronder Paris Saint Germain uit Frankrijk en Galatasaray uit Turkije. Met de nieuwe regels en bijbehorende sancties van de UEFA wordt het voor Europese clubs steeds belangrijker om de uitgaven te beperken en op zoek te gaan naar andere methoden om de teams te
versterken. Paris Saint Germain heeft net als Manchester City te maken met een Arabische investeerder die een vergelijkbare strategie voert als Sjeik Mansour. Deze Franse club werd in 2011 overgenomen door Qatar Sports Investments, een bedrijf in handen van Qatar. Binnen een jaar werd voor meer dan 200 miljoen euro aan nieuwe spelers binnengehaald (Hynter, 2012). De ambities van de club zijn groot, evenals Manchester City zal PSG bij de beste clubs van Europa moeten gaan behoren. Daarnaast heeft deze club ook een grote sponsordeal met het thuisfront kunnen sluiten. The Qatar Tourism Authority sponsort de club voor 200 miljoen per jaar (Rumbsy, 2014). Ook deze sponsordeal is controversieel te noemen en lijkt tevens bedoeld om het verlies van de club goed te maken. Zodoende probeert het net als Manchester City aan het Financial Fair Play reglement van de UEFA te kunnen voldoen en te zorgen dat Europees voetbal voor de club mogelijk is. De UEFA is nog aan het onderzoeken of de sponsordeal en het gemoeide bedrag legitiem is. Net als
Manchester City bevind Paris Saint Germain zich dus in een benarde positie als het gaat om het FFP reglement. Door deze nieuwe regels komen enorme sponsordeals onder een vergrootglas te liggen betreffende de legitimiteit vanwege de absurd hoge bedragen die zodoende de club instromen. Ook zullen de investeringen van deze clubs in de toekomst wellicht andere vormen moeten gaan aannemen. Manchester City is al grotendeels begonnen met een andere strategie naar succes. Met investeringen in het verbeteren van trainingsfaciliteiten en methoden kunnen er in toekomst wellicht meer spelers doorstromen vanuit de eigen gelederen. Investeringen in trainingcomplexen en voetbalscholen vallen namelijk niet onder het Financial Fair Play reglement en worden dan ook niet meegeteld als verlies op de financiële balans. Er bestaat dus ook een mogelijkheid dat er in de toekomst steeds meer voetbalscholen door de rijkere clubs over de gehele wereld worden geopend om zodoende overal nieuw talent te kunnen aantrekken en opleiden. Het aantrekken van topspelers voor miljoenenbedragen kan dan worden verminderd en zo kan een club als Manchester City op den duur ook winstgevend gaan worden net als stadsgenoot Manchester United.
21
Deelvraag 3: In welke mate wordt er door de investeerders uit
Abu Dhabi geprofiteerd van de investeringen in Manchester City?
Uit de beantwoording van de vorige deelvragen is gebleken dat er vanuit Abu Dhabi enorm veel kapitaal de voetbalclub Manchester City instroomt. Op welke manier de investeerders hiervan profiteren zal middels deze deelvraag worden onderzocht. Daarvoor zal onder andere aandacht zijn voor de inkomsten uit de verkoop van televisierechten, één van de belangrijkste en grootste inkomstenbronnen voor clubs uit de Premier League. Ook wordt er onderzocht op welke manier Manchester City een boegbeeld en marketingstrategie vormt voor Abu Dhabi.
Televisierechten
Wedstrijden uit de Premier League worden in steeds meer landen live uitgezonden. Deze uitbreiding gaat samen met steeds hoger wordende inkomsten door de verkoop van televisierechten. De voetbalwedstrijden werden In het seizoen 2008/2009 in 211
verschillende landen uitgezonden. De inkomsten uit de televisiecontracten bedroegen voor het seizoen 2010/2011 in totaal meer dan 1 miljard pond (Millward, 2013). Met de stijgende inkomsten uit televisierechten zijn echter ook de inkomsten van de voetballers uit de
Premier League enorm toegenomen. Na de overname door Mansour loopt Manchester City inmiddels voorop bij de bedragen die voor spelerssalarissen worden uitgekeerd. Hieronder is te zien in welke mate de salarissen van topclubs in de Premier League zijn toegenomen in de periode 2003-2011.
Grafiek 2: Totale uitgaven aan spelerssalarissen over de periode 2003-2011 in miljoenen in ponden (Behnisch, 2012)
Terwijl de spelers de salarissen zien stijgen profiteren de eigenaren in veel mindere mate van de oplopende verdiensten uit de televisierechten. In de Premier League worden de inkomsten van de televisierechten uit het buitenland gelijk verdeeld over de twintig clubs uit de competitie. Met de inkomsten uit het binnenland vindt een ander verdeling plaats. 50
22
procent van de inkomsten wordt gelijk verdeeld over de clubs, 25 procent wordt verdeeld afhankelijk van hoe vaak een club op televisie was, en de laatste 25 procent is afhankelijk van waar een club eindigde in de Premier League (prestatiebeloning) (Harris, 2012b). Voor het seizoen 2011-2012 had Manchester City als winnaar van de Premier League de hoogste inkomsten gegenereerd, 20 keer meer dan de club die als laagste eindigde in de competitie. Manchester City verdiende 15.101.240 pond uit binnenlandse televisierechten. Een
overzicht van de totale inkomsten inclusief die uit het buitenland staat hieronder
weergegeven. Zoals af te lezen valt verdiende Manchester City in totaal meer dan 60 miljoen pond.
Figuur 2: De verdeling van televisie-inkomsten van de Premier League over de twintig verschillende clubs in 2011-2012 (Harris, 2012).
Ondanks deze en andere inkomsten werd er over dit seizoen toch nog een verlies gemaakt van £97.9 miljoen. Het seizoen 2010-2011 betekende voor de club maar liefst een tekort van £197 miljoen, het grootste tekort ooit in de voetbalgeschiedenis (Conn, 2011). De tekorten slinken echter per seizoen met name onder de grote druk van het Financial Fair Play reglement.
Het uitzenden van voetbalwedstrijden uit de Premier League heeft al jaren een enorme aantrekkingskracht op investeerders en sponsors van over de hele wereld. In het Midden Oosten woedde er al een hevige concurrentiestrijd tussen Showtime Arabia en Al Jazeera uit Qatar over de televisierechten van de Premier League. In 2010 won de televisiemaatschappij van de Koninklijke familie van Abu Dhabi echter de strijd om de televisierechten van de Premier League. Voor 200 miljoen pond verkreeg Abu Dhabi Media Company de
uitzendrechten voor drie jaar, voor het midden oosten en Noord-Afrika. (Millward, 2011). Tot nu toe is deze deal eenmalig gebleken. Voor de seizoenen die volgden was Al Jazeera
23
weer de uitzendende partij. Toch was de deal van Abu Dhabi Media Company opvallend. Niet eerder heeft dit mediabedrijf meegedongen om de televisierechten. ADMC zette rondom de Premier League een speciaal kanaal op waar 24 uur per dag wedstrijden en programma’s over de Premier League te zien waren. Inkomsten worden voornamelijk gegenereerd uit de samenwerkingsverbanden met betaalzenders, sublicenties van de rechten aan lokale zenders en reclames.
Abu Dhabi visie 2030
De investeringen in de voetbalclub Manchester City door Sjeik Mansour lijkt tot nu toe buiten sportief succes, weinig rendement op te leveren. Het geld dat verdiend wordt
middels sponsoren komt rechtreeks van de familie van de Sjeik. Tot dusver wordt er dan ook geen winst gemaakt door de club. De investeringen in nieuwe trainingscomplexen en
methoden zouden hier op den duur wel voor kunnen zorgen en de club rendabel kunnen maken, net als stadsgenoot Manchester United.
De investeringen in de club lijken vooralsnog vooral een middel van de overheid en de Koninklijke familie om Abu Dhabi te promoten voor toeristen, sporters en investeerders. Manchester City moet de welvaart van Abu Dhabi en de Sjeik uitdragen. Al Mubarak, voorzitter van Manchester City maakte dit ook in een interview met David Conn,
sportjournalist van The Guardian en auteur van het boek Richer than God: Manchester City,
modern Football and growing up, ook meermaals kenbaar: “It is showing the World how we are handling this project, the true essence of who Abu Dhabi is and what Abu Dhabi is about. There is almost a personification of the values we hold as Abu Dhabi, with the values of the club and the values we would like to stick to. The values are loyalty, commitment, discipline, long term thinking. You look at everything we do in Abu Dhabi” (Conn, 2012 p. 264).
De investeringen in de voetbalclub kunnen ook grotendeels worden gerelateerd aan de Abu Dhabi Vision 2030 dat in 2007 door de overheid van Abu Dhabi werd opgesteld. Een cruciale doestelling van dit plan is om een effectieve economische transformatie door te maken. Dit doel moet bereikt worden middels de verbreding van economische activiteiten en het uitbreiden van de buitenlandse markten waarop men actief is. Ook op de uitbreiding van de toerismesector ligt een grote focus. De branding strategie is er dan ook sterk op gericht om Abu Dhabi op de kaart te zetten (UAE Yearbook, 2009). Abu Dhabi wil minder afhankelijk worden van de olie-industrie als voornaamste bron van inkomsten. Inmiddels heeft het Emiraat al zwaar geïnvesteerd in de aanleg en het verbeteren van de faciliteiten voor toeristen bijvoorbeeld middels megaprojecten rondom de bouw van luxe hotels, golfbanen, musea en themaparken (Thompson, 2008). Al Mansour zegt over deze investeringen het volgende: “All of it, the international museums, the racetrack, the universities- New York and
the Sorbonne- it is all part of a long-term plan we are very confident in” (Conn, 2012 p. 265).
Naast de bouw van deze faciliteiten is ook het vliegveld van Etihad Airways aan het
uitbreiden om zodoende meer toeristen te kunnen ontvangen en naar meer bestemmingen over de gehele wereld te kunnen vliegen. De sponsordeal van Etihad Airways is dan ook enorm belangrijk voor het promoten van de luchtvaartmaatschappij op Europees
24
stadion- en shirtsponsor van Manchester City wordt de bekendheid van Etihad op mondiale schaal dan ook enorm snel verspreid. Mondiale markten worden in rap tempo aangeboord welke de naamsbekendheid en marktwaarde van Etihad ten goede komen. Naast Etihad Airways proberen ook de andere sponsors uit Abu Dhabi om op een snelle wijze meer
naamsbekendheid op te bouwen waardoor op internationaal niveau meer markten betreden kunnen worden. De aankoop van Manchester City heeft naast een grote naamsbekendheid ook een aandeel gehad in het versterken van de zakelijke banden met Groot Brittannië. Abu Dhabi Future Energy Company Masdar financiert 's werelds grootste offshore windpark The London Array en DP World investeert £ 1.5 miljard in het London Gateway project welke gericht is op uitbreiding van de haven en de omliggende infrastructuur (Kader, 2013). Volgens de Britse minister van infrastructuur Paul Deighton zijn de banden met Abu Dhabi verstevigt en zijn er voor het Emiraat nog vele andere mogelijkheden tot investeringen in Groot Brittannië bijvoorbeeld in energie, infrastructuur, gezondheidszorg en innovatie. In 2013 kwam een handelsdeal tussen Groot Brittannië en Abu Dhabi tot stand waarbij werd vastgelegd dat het Emiraat in de komende 10 jaar 300 miljard zal investeren in de Britse infrastructuur. Ook heeft de minister de luchtvaartmaatschappij Etihad ervan verzekerd dat de capaciteit van Britse luchthavens zal worden vergroot voor vluchten van en naar de Emiraten (Arnold, 2013). Naast de investeringen van Abu Dhabi in Groot Brittannië levert Groot Brittannië op haar beurt expertise om de Abu Dhabi visie 2030 te realiseren. Zo is het Britse bouwbedrijf Carrillion nauw betrokken bij de bouw van een Universiteit en musea in Abu Dhabi. Ook de ervaring met het organiseren van de Olympische Spelen in Londen wordt door Groot Brittannië uitgewisseld met het Emiraat om de positie als sportbestemming te verbeteren. Een fundamenteel onderdeel van de Abu Dhabi visie 2030 is namelijk het investeren in sportactiviteiten en evenementen. Zodoende wil het de bezoekersaantallen verhogen en de positie van de Emiraten als internationale sportbestemming verbeteren. In 2003 was Abu Dhabi al host van het FIFA jeugd- wereldkampioenschap, daarna heeft het steeds meer evenementen mogen ontvangen. De Golf Cup in 2007, de FIFA World Cup in 2009 en een formule 1 Grand Prix behoren tot de bekendste (Hazime, 2011). Naast Abu Dhabi is ook Qatar en het Emiraat Dubai op soortgelijke manier bezig met het aantrekken van sportevenementen en toeristen. Dubai is al eerder begonnen met de implementatie van deze strategie waardoor het al ruime tijd de meest populaire toeristische bestemming is in zowel de Emiraten als in het Midden Oosten (Hazime, 2011). Abu Dhabi is veel later
begonnen met het aantrekken van toeristen middels buitenlandse investeringen en het creëren van aantrekkelijke toeristische faciliteiten. Het aantal toeristen blijft dan ook nog ver achter op Dubai. Middels de hervormingen omtrent de Abu Dhabi visie 2030 kan het Emiraat echter een inhaalslag maken. De relatie met Groot Brittannië kan daarbij een groot voordeel zijn.
Samenwerkingsverbanden
De aankoop van Manchester City door Sjeik Mansour luidde het begin in van verschillende partnerships tussen de club en Abu Dhabi. In 2012 is er speciaal voor kinderen uit de Emiraten de Manchester City School of Football in Abu Dhabi geopend (Wam, 2012). Hier
25
worden dezelfde trainingstechnieken gebruikt als in Manchester en verschillende trainers en spelers vliegen over om trainingen te geven. Mede hierdoor is de school enorm populair in de regio. Naast de Manchester City School of Football is Manchester City ook een
samenwerkingsverband aangegaan met de First Gulf Bank om een creditcard te ontwikkelen. Niet geheel verassend is ook de First Gulf Bank in handen van verschillende leden van de Koninklijke familie van Abu Dhabi.
Met de Creditcard kunnen speciale producten en souvenirs van Manchester City worden aangeschaft. Daarnaast kunnen er kaarten en verzorgde reizen voor de wedstrijden in Manchester worden gewonnen en krijgen leden korting op de Manchester City School of Football. De Creditcard is vooral bedoeld voor de steeds groter wordende fanbase van de club in de Verenigde Arabische Emiraten (Haggerty, 2013). Deze groei wordt mede veroorzaakt door de spelers die regelmatig bezoekjes brengen aan de Emiraten en de verschillende evenementen van de club die hier plaatsvinden. De officiële website van Manchester City is nu ook beschikbaar in het Arabisch en in Abu Dhabi is de eerste fanshop buiten het Verenigd Koninkrijk geopend. In het Emiraat wordt er dan ook alles aangedaan om de populariteit van Manchester City te vergroten. Ook in deze ontwikkelingen is de Abu Dhabi visie 2030 zichtbaar en wordt de band tussen de club uit Engeland en Abu Dhabi versterkt.
Naast samenwerkingsverbanden in Abu Dhabi probeert Mansour middels Manchester City in de Verenigde Staten zijn voetafdruk en die van Abu Dhabi te vergroten. Eén jaar geleden is Mansour in een partnerschap met de New York Yankees eigenaar geworden van de New York City Football Club (Bondy, 2013). De club is speciaal door de twee partijen opgericht om in de toenemende populariteit van voetbal in de VS te kunnen voorzien. De club zal nauwe banden onderhouden met Manchester City (die een meerderheidsbelang heeft) om zodoende ook van deze club een succes te maken. Vanuit de Yankees wordt voornamelijk commerciële expertise overgebracht. Sjeik Mansour is zijn sportinvesteringen op deze manier ook aan het uitbreiden naar de VS. Op deze manier hoopt hij ook het succes en de welvaart van Abu Dhabi daar ten toon te kunnen spreiden en zakenrelaties te kunnen uitbreiden. Investeringen in sport is daar het geschikte middel voor gebleken.
Naast de voetbalclub heeft Abu Dhabi al eerder in New York een poging ondernomen om Abu Dhabi op de kaart te zetten. Het emiraat werd in 2008 voor 90 procent eigenaar van het Chrysler gebouw, handelsmerk en icoon van de stad New York. De overheid van Abu Dhabi betaalde zo’n 800 miljoen dollar aan Tishman Speyer die voor 10 procent eigenaar bleef, ook bleef deze onderneming het pand beheren en managen (Bagli, 2008).
Deze overname past ook in de strategie om Abu Dhabi en zijn financiële macht onder de aandacht van de Westerse wereld te brengen. De aandacht voor deze aankoop is echter gering in vergelijking met de bekendheid die het bezit van een grote sportclub met zich meebrengt. Hier zal voortdurend aandacht aan worden geschonken en zullen er
mediaberichten over blijven verschijnen. Zodoende blijft ook de macht Abu Dhabi door de oprichting van de New York City Football club in beeld.
26 Toekomstige verdiensten
Naast de voordelen die de investeringen hebben voor bedrijven uit Abu Dhabi en de promotie van het Emiraat op het gebied van sport en toerisme zullen de investeringen mogelijk in de toekomst ook gaan zorgen voor inkomsten vanuit Manchester City richting Abu Dhabi. Al Mubarak liet zich in het interview met Conn ook uit over de motieven van de Sjeik voor de aankoop van Manchester City: “Sjeik Mansour is a huge football fan, he follows
it very closely and I think he has always wanted to have a European club that he can take and build and become one of the top clubs in the world’... ‘It’s a great ride, a great journey, but there is also a business sense that we can create a franchise, a business, over years, which will create value and reap a long term return.” (Conn, 2012, pp243).
Een van de lange termijn rendementen kan worden behaald middels het enorme trainingscentrum dat wordt gebouwd. Deze academie kan op den duur veel talent gaan afleveren. Deze voetballers kunnen vervolgens worden verhuurd of doorverkocht aan andere clubs. Op deze manier kan de academie enorm hoge inkomsten genereren.
Daarnaast is het vooral belangrijk dat deze voetballers kunnen doorstromen naar het eerste elftal van Manchester City en daar voor groot succes zorgen, dit naar voorbeeld van FC Barcelona die ook veel eigen talent heeft opgeleid waarna het grote successen behaalde. De verliezen van de club zijn daarnaast al steeds meer aan het slinken, de enorme uitgaven voor het aantrekken van topspelers zijn al grotendeels gemaakt waardoor deze kosten ook zullen afnemen. Ook begeeft de club zich in de top van de Premier League en kan het door succesvol spel in de Champions League hoge inkomsten genereren. Deze competitie is de meest lucratieve voor clubs uit Europa. Het winnen van de Champions League kan voor een Engelse club tot 50 miljoen pond opleveren (Wood, 2013). Naast de inkomsten door
succesvol spel van de club in binnen- en buitenland zijn de investeringen gemaakt in de omgeving van het stadion van de club ook interessant voor toekomstige inkomsten. Deze investeringen moeten van Oost Manchester een internationale topbestemming maken, voornamelijk op het gebied van sport en entertainment. Naast de aantrek op toeristen zal dit gebied ook aantrekkelijk moeten worden voor binnen- en buitenlandse investeerders. In welke mate dit zal gebeuren zal de toekomst nog moeten gaan uitwijzen. Het partnership met de gemeente kan voor Abu Dhabi ook in de toekomst lucratief blijken wanneer het wil investeren in andere delen van de stad. De zakelijke banden met Groot Brittannië zijn in de laatste jaren ook al enorm verstevigd. Grote bedrijven uit het Emiraat zijn betrokken bij enorme projecten in Londen en deze relaties kunnen op den duur steeds steviger worden waarnaar de Britse markten ook door andere bedrijven uit de Emiraten kunnen worden betreden. Zodoende kan Abu Dhabi een langdurige zakelijke band opbouwen binnen het Europese continent.
27
Conclusie
Middels de beantwoording van de drie voorafgaande deelvragen zal er hier een antwoord worden geboden op de centrale onderzoeksvraag. Deze luidde als volgt:
Op welke manier zijn de investeringen vanuit Abu Dhabi in de Engelse voetbalclub
Manchester City over de laatste vijf jaar te verklaren en welke belangen spelen hierbij een rol?
Allereerst is de Premier League de best bekeken voetbalcompetitie wereldwijd. Bijna overal ter wereld worden de wedstrijden uitgezonden en de inkomsten uit televisierechten nemen nog steeds toe. Daarnaast heeft de competitie een gunstig investeringsklimaat en staat deze meer open voor rijke weldoeners dan andere Europese competities. Allerlei facetten van mondialisering komen zodoende in deze competitie tot hun recht. We kunnen daarom concluderen dat deze competitie en de clubs die hierin actief zijn, zeer belangrijke knooppunten vormen binnen een transnationaal netwerk (zie Castells, 2000) . Er zijn belangrijke banden met andere knooppunten en gebieden welke gekenmerkt worden door de uitwisseling van arbeid (internationale spelers en trainers), kapitaal en informatie (televisiewedstrijden en mediaberichten). De Premier League is voornamelijk door dit internationale karakter voor Sjeik Mansour de beste competitie gebleken om in te
investeren. Deze investeringen zijn niet beperkt gebleven tot de Sjeik. Inmiddels zijn er vijf grote sponsors uit Abu Dhabi bij hem aangesloten om de club succesvol te maken. De grootste hiervan is Etihad die een sponsordeal voor 400 miljoen pond aanging. Deze investeringen zijn voornamelijk bedoeld om de naamsbekendheid van Abu Dhabi en deze bedrijven te vergroten. Binnen de Abu Dhabi visie 2030 is vastgesteld dat Abu Dhabi een meer diverse economie zal moeten ontwikkelen. Voor bedrijven uit het Emiraat is het daarom van belang om meer verschillende markten te gaan aanboren. De investeringen in Manchester City kunnen in rap tempo de naamsbekendheid van bedrijven uit Abu Dhabi vergroten waardoor ook meer potentiële consumenten vertrouwd raken met
ondernemingen uit het Emiraat. Abu Dhabi heeft inmiddels ook een goede zakelijke relatie kunnen opbouwen met Groot Brittannië waarbij bedrijven uit het Emiraat steeds vaker betrokken zijn bij grote infrastructuurprojecten in het land. Ook profiteert Abu Dhabi van de Britse expertise om van het Emiraat de ideale sportbestemming te maken. De investeringen in Manchester City en zijn omgeving hebben de zakelijke relatie met het Verenigd Koninkrijk zodoende kunnen verstevigen. Naast een marketingstrategie valt de aankoop van een Engelse club dan ook goed te verklaren vanuit de toenemende samenwerking en
investeringen in Groot Brittannië. Op deze manier kan een lange termijn partnership worden verstevigd. In welke mate dit ook daadwerkelijk het geval blijkt te zijn zal de toekomst
moeten uitwijzen. We kunnen ten slotte stellen dat de overname van Manchester City en de investeringen die hierop volgden een goed voorbeeld vormen van hoe
mondialiseringprocessen tot uiting kunnen komen. Aan deze casus valt bijvoorbeeld goed af te lezen hoe de economische machtsstructuren aan verschuiving onderhevig zijn en dat degenen met de olievoorraden en daardoor een enorm kapitaal van grote waarde kunnen zijn voor de gevestigde orde in de vorm van (in dit geval) Groot Brittannië. De internationale spelers en de enorme buitenlandse kapitaalstromen die met de Premier League gemoeid zijn, zijn grotendeels verantwoordelijk voor het aantrekkelijke voetbal dat in de competitie
28
wordt gebracht. In de toekomst zullen deze mondialiseringprocessen zich verder uitbreiden en zullen de andere Europese competities wellicht ook meer open staan voor de rijke Arabieren om de concurrentiestrijd te kunnen blijven volhouden. Deze ontwikkelingen doen in grote mate afbreuk aan het traditionele wereldsysteem van Wallerstein. Een duidelijk onderscheid tussen kernlanden en periferie vervaagt namelijk door het transnationale karakter van de voetbalcompetities waardoor ook vele spelers en investeerders uit de zogenaamde periferieën toetreden tot de topcompetities. Deze scriptie over de overname van Manchester City maakt duidelijk dat door de toenemende mondialiseringprocessen traditionele theorieën in onvoldoende mate in staat zijn de veranderingen in de
voetbalindustrie te verklaren. Nieuwe inzichten zoals in het werk van Millward (2011, 2013) zijn daarom een welkome aanvulling op de traditionele literatuur over mondialisering (in de sportindustrie).
29 Literatuur
Arnold, T. (2013) Olympics expert Lord Deighton visits UAE to drum up financial support for £300 billion of UK projects. The National, 25 september 2013.
Austin, S. (2008) Arabian might at Eastlands. BBC, 2 september 2008. Behnisch, A. (2012) Arsenal’s wage bill history. 28 Februari 2012. http://abehnisch.com/arsenal-wage-bill-history/
Laatst geraadpleegd op 16-6-2014
Bagli, C. (2008) Abu Dhabi Buys 90% Stake in Chrysler Building. New York Times, 10 juli, 2008.
Bhoyrul, A. (2008) Abu Dhabi seals deal to buy Manchester City. Arabian Business, 1 September 2008 http://www.arabianbusiness.com/abu-dhabi-seals-deal-buy-manchester-city-44156.html Geraadpleegd op 24-4-2014.
Berkin, C. ( 2014) Man City backers plan 7,000 Eastlands homes. Estates Gazette, 28 maart 2014.
Bi , Y. (2013) Integration or resistance: the influx of foreign capital in British football in the transnational age. Soccer & Society 14: 1-25.
Blitz, R. (2014) Manchester City hit with €60m Uefa financial fair play fine. Financial Times, 16 Mei 2014.
Bondy, F. (2013) Yankees partnering with Manchester City on new MLS team to be known as New York City Football Club. NY Daily News, 22 mei 2013.
Bryman, A. (2008) Social research methods. University press, Oxford.
Castells, M. (1996) The Rise of the Network Society; ‘Materials for an Explanatory Theory of the Network Society’. British Journal of Sociology 51: 5-24.
Conn, D. (2011) Manchester City announce biggest ever loss in English football. The
Guardian, 18 November 2011.
Conn, D. (2012) Richer than God: Manchester City, modern football and growing up. Londen, Quercus.
Conn, D. (2014) Manchester City reveal £52m loss for year to May 2013, down from £98m.
The Guardian, 29 januari 2014.
Conway, R. (2014) Manchester City: Premier League club upbeat despite £51.6m loss. BBC
30
Duffy, W. (2003) Football May Be Ill, but Don’t Blame Bosman. Sports lawyers journal 10: 295-316.
Etihad Airways (2014) Our Sponsorships http://www.etihad.com/en-us/about-us/our-sponsorships/ Geraadpleegd op 24-4-2014
Giulianotti, R. & Robertson, R. (2006). Glocalization, globalization and migration: The case of Scottish football supporters in North American. International Sociology, 21: 171–198.
Giulianotti, R. & Robertson, R. (2009) Globalization and football. Londen: SAGE Publications. Gripper, A. (2009) Dr Sulaiman Al Fahim profile: 10 Things you need to know about the new Portsmouth chairman. Mirror Football, 21 juli 2009.
Guardian, The (2014) Manchester City and Paris Saint-Germain face financial fair play fate.
The Guardian, 14 april 2014.
Harris, N. (2012a) This bubble ain’t bursting yet: all the details you’d ever want to know about the Premier League’s new TV deals. Sporting Intelligence, 17 juni 2012.
http://www.sportingintelligence.com/2012/06/17/this-bubble-ain%E2%80%99t-bursting-
yet-all-the-details-you%E2%80%99d-ever-want-to-know-about-the-premier-league%E2%80%99s-new-tv-deals-170601/ Geraadpleegd op 24-4-2014.
Harris, N. (2012b) Premier League TV rights Q&A, including where the money goes and what next. Sporting Intelligence, 19 juni 2012.
http://www.sportingintelligence.com/2012/06/19/premier-league-tv-rights-qa-including-where-the-money-goes-and-what-next-190601/ Geraadpleegd op 24-4-2014.
Hazime, H. (2011) From city branding to e-brands in developing countries: An approach to Qatar and Abu Dhabi. African Journal of Business Management 12: 4731-4745.
Haggerty, A. (2013) Manchester City FC to launch first credit card in deal with First Gulf Bank.
The Drum, 17 september 2013.
http://www.thedrum.com/news/2013/09/17/manchester-city-fc-launch-first-credit-card-deal-first-gulf-bank Geraadpleegd op 29-4-2014.
Hynter, D (2012) Nasser al-Khelaifi, Paris Saint-Germain's Mr Big, has dream to match. The
Guardian, 20 September 2012.
Inglis, S. (1991) The football grounds of Great Britain. London: Collins.
King, A. (1997) New directors, customers and fans: The transformation of English football in the 1990s. Sociology of Sport Journal, 14: 224–240.
King, A. (2002) The end of the terraces: The transformation of English football in the 1990s. London: Leicester University Press.
