Mondiale voedselramp zonder gentechnologie
Door Raoul Bino (NRC, 17 januari 2008)
Nieuwe gewassen zijn nodig en dus moeten alle technische mogelijkheden worden aangewend om voedselrampen te voorkomen, meent Raoul Bino.
De voorraden van granen en rijst zijn gedaald tot het laagste niveau sinds 1980. De afgelopen maanden hebben veel landen de export van voedsel geminimaliseerd om prijsstijgingen te vermijden en om de schaarste in eigen land te beperken. De Wereldvoedselorganisatie FAO waarschuwt voor mondiale voedseltekorten. De dreigende voedseltekorten worden
veroorzaakt door de stijgende vraag naar landbouwproducten in landen als China en India. Ook de opkomende behoefte aan biobrandstoffen speelt mee: mais en tarwe die in ethanol worden omgezet, zijn niet langer beschikbaar als voedsel of veevoer. Voor palmolie geldt hetzelfde. Ook speelt verandering van klimaatomstandigheden een rol.
De landbouwproductie moet daarom omhoog. Er bestaat echter schaarste aan grond en water. De strijd om grond vindt plaats tussen tussen natuurbehoud, verstedelijking en
landbouw. Ongelukkig genoeg vindt juist dáár verstedelijking plaats waar de gronden rijk aan voedingstoffen zijn en waar zoet water aanwezig is. In China bijvoorbeeld is 60 procent van het land droog en arm aan voedingsstoffen, maar woont 80 procent van de mensen op gronden waar een hoge landbouwproductie had kunnen plaatsvinden.
Er zijn twee opties om de landbouwproductie te verhogen: het uitbreiden van het
landbouwareaal – meestal ten koste van de natuur – of het verhogen van de productiviteit op bestaande landbouwgronden.
Het eerste alternatief is weinig aantrekkelijk. Uitbreiding van het areaal ten koste van de natuur gaat zeker ten koste van de biodiversiteit. Veel potentieel geschikte gronden zijn in gebruik als extensieve weidegronden of als productiebos voor hout en papier.
Een wenselijker oplossing is daarom het drastisch verhogen van de productiviteit van de bestaande landbouwgronden. Het recente verleden (de ‘groene revolutie’) heeft aangetoond dat op dit gebied grote sprongen te maken zijn. Daarbij moeten we ervan uitgaan dat de klimaatsomstandigheden in veel landen sterk zullen veranderen. Vooral droogte zal een probleem worden.
Een aanpassing van onze belangrijkste gewassen aan de veranderde omstandigheden is noodzakelijk. We moeten gewassen gaan telen die minder behoefte hebben aan zoet water en die voldoende produceren op gronden die minder voedzaam zijn. Dit vraagt om gewassen die snel groeien onder zogeheten marginale omstandigheden. Dit soort gronden worden tot nu toe weinig intensief gebruikt en bieden volgens de FAO nog voldoende ruimte.
Maar om een hoge productie op marginale gronden mogelijk te maken moeten bestaande gewassen ingrijpend worden worden aangepast. De optimale plant is een korte plant met
een diep en breed wortelstelsel en met bladeren die breed uitstaan en waarvan de oppervlakte is bedekt met een waslaag of met haren. De plant moet resistent zijn tegen ziekten en plagen en bestand zijn tegen warmte en droogte. Daarbij moet de plant snel groeien en met een beperkte hoeveelheid aan hulpstoffen toch voldoende oogstbare vruchten en zaden produceren.
Zaadveredelaars en onderzoeksinstellingen over de hele wereld zijn bezig om de genen die verantwoordelijk zijn voor dit soort complexe eigenschappen te karakteriseren.
Met ‘klassieke’ veredeling zal het zeker 15 tot 20 jaar duren voordat de eerste planten met de gewenste eigenschappen in het veld staan. Een alternatief is de genetische modificatie waarbij gebruik gemaakt wordt van DNA-technieken. Hiermee worden complexe
eigenschappen vrij direct overgebracht naar het gewas. Op deze manier kunnen de gewassen in vijf tot tien jaar op het veld staan.
Helaas wordt door de Europese regelgeving deze genetische modificatie ernstig bemoeilijkt. Het uittesten van gemodificeerde gewassen is nauwelijks mogelijk. Ook kunnen producten van genetisch gemodificeerde planten in Europa nauwelijks op de markt worden gebracht. Juist op een moment dat de wereld behoefte heeft aan nieuwe gewassen moeten alle technische mogelijkheden worden aangewend om voedselrampen te voorkomen. Europese onderzoekers moeten nu toezien hoe buiten de EU wel vaart gemaakt wordt met genetische modificatie. En Europese boeren bemerken dat klimaat en vraag veranderen, maar dat het aanbod van teelbare gewassen daarbij achterblijft.
De Europese regelgeving van genetische modificatie van gewassen moet daarom worden versoepeld. Natuurlijk zijn voorwaarden voor veiligheid noodzakelijk, maar die hoeven niet anders te zijn dan zoals die gelden voor al onze andere gewassen en voedselproducten.
