Braille_Biologie_VMBO_GT_2019_TV1_aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2019 TIJDVAK 1 VMBO-GL en TL BIOLOGIE

Algemeen:

 Uitwerkbijlage vervalt.

 De meerkeuzevragen en juist/onjuist vragen worden aangegeven met 'meerkeuze' en 'juist/onjuist' achter het vraagnummer.

EXAMENOPGAVEN

titelblad

 Zin aangepast: Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. = Bij dit examen hoort een tekeningenband.

 Zin aangepast: Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...

 Onder deze zin is tekst toegevoegd:

Let op! Als een vraag een meerkeuzevraag of een juist/onjuist vraag is, dan wordt dat aangegeven achter het vraagnummer.

blz. 2

 Afbeelding vervalt. blz. 3

 Vraag 3: tekst aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 3 meerkeuze: 1 punt

Welke functie heeft de longslagader?

A vervoert bloed van de longen naar organen B vervoert bloed van organen naar de longen C vervoert bloed van de longen naar het hart D vervoert bloed van het hart naar de longen  Vraag 4: tekst aangepast:

(2)

Vraag 4: 1 punt

PAH kan als gevolg hebben dat er te veel vocht tussen de cellen van het

longweefsel komt. Ook tussen de longblaasjes en de omliggende haarvaten zit er dan te veel weefselvocht. Daardoor verloopt de gaswisseling slechter.

De twee processen van de gaswisseling zijn opname en afgifte. Bij opname wordt het gas zuurstof opgenomen en de richting van het proces is van longblaasje naar haarvat.

Wat is het gas bij afgifte en hoe is de richting van het proces? Schrijf je antwoord zo op:

gas: ...

richting van het proces: ...

blz. 4

 Vraag 5: tekst aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 5: 2 punten

PAH kan verschillende oorzaken hebben. Eén daarvan is een erfelijke afwijking, veroorzaakt door een dominant gen (A).

Hieronder staat een stamboom van een familie (ouders, 2 kinderen en 3

kleinkinderen) waarin de erfelijke vorm van PAH voorkomt. Tussen haakjes staat wie de ziekte PAH heeft.

Stamboom:

moeder (PAH) x vader dochter (PAH) x man: - kleindochter Q - kleinzoon (PAH) zoon P (PAH) x vrouw: - kleinzoon (PAH)

Wat is het genotype van zoon P? En wat is het genotype van kleindochter Q? Schrijf je antwoord zo op:

genotype zoon P: ...

genotype kleindochter Q: ...

 Afbeelding (foto) boven vraag 6 vervalt. blz. 5

 Vraag 8: tekst met gradentekens aangepast:

(3)

Ayse en Danny onderzoeken slootwater met daarin blauwalgen. Ze gebruiken hiervoor:

- vier bekerglazen

- vier waterbaden, elk ingesteld op een andere temperatuur (in graden C): 15, 25, 35 en 45.

Ze zetten in elk waterbad één bekerglas met 50 mL slootwater.

Na enkele dagen bepalen ze in elk bekerglas de hoeveelheid blauwalgen per milliliter.

Noteer de onderzoeksvraag die bij dit onderzoek past.

blz. 6:

 Afbeelding (foto) vervalt. blz. 7: geen aanpassingen

blz. 8

 Vraag 16: tekst aangepast (afbeelding = tabel 1): Vraag 16 meerkeuze: 1 punt

Bij een grote groep kinderen is onderzocht hoeveel van die kinderen dranken met cafeïne drinken (zie tabel 1 hieronder).

begin tabel 1

soort drank 2-5 jaar 6-12 jaar 13-17 jaar

koffie 8 10 27

cola 52 70 78

energiedrank 2 5 10

einde tabel 1

Naar aanleiding van tabel 1 worden twee uitspraken gedaan.

1. In elke leeftijdsgroep zijn er meer kinderen die cafeïne binnenkrijgen met energiedrank dan met het drinken van koffie.

2. Hoe ouder de kinderen zijn, hoe meer kinderen cola drinken. Welke uitspraak is juist?

A geen van beide uitspraken B alleen uitspraak 1

C alleen uitspraak 2

(4)

blz. 9

Cafeïne wordt in het verteringsstelsel opgenomen in het bloed. De lever breekt cafeïne uit het bloed af.

Welk antwoord geeft het bloedvat aan waarin cafeïne het eerst terechtkomt vanuit het verteringsstelsel?

A een bloedvat tussen holle ader en lever B een bloedvat tussen aorta en lever C een bloedvat tussen darm en lever D een bloedvat tussen aorta en darm

 Vraag 19: tekst aangepast (tabellen = opsomming): Vraag 19: 2 punten

Hieronder staan gegevens over de voedingswaarde van een energiedrank en de energiebehoefte van jongens.

Voedingswaarde van een energiedrank (per 100 ml): - energie: 340 kJ - eiwitten: 0,0 g - koolhydraten: 20 g - vetten: 0,0 g - water: 79 g - cafeïne: 32 mg - mineralen: 38 mg

Leeftijd jongens en dagelijkse energiebehoefte: - 9-13 jaar: 10.600 kJ

- 14-18 jaar: 14.000 kJ - 19-30 jaar: 12.900 kJ

Tomas is 17 jaar en drinkt op een dag vier blikjes energiedrank. Eén blikje bevat 250 milliliter.

Hoeveel procent van zijn dagelijkse energiebehoefte levert de energiedrank uit die vier blikjes? Leg je antwoord uit met een berekening.

blz. 10

 Afbeelding vervalt.

 Tekst boven tabel aangepast: In de tabel staan gegevens ... = Hieronder staan gegevens ...

(5)

 Tabel = opsomming:

Voedingswaarde banaan (per 100 gram): - energie: 400 kJ

- eiwitten: 1,0 gram

- koolhydraten (zetmeel, glucose): 20,0 gram - water: 74,0 gram

- voedingsvezels: 2,0 gram

- overige voedingsstoffen: 3,0 gram  Vraag 20: tekst aangepast: Vraag 20: 1 punt

In bovenstaande informatie ontbreken de gegevens van een groep voedingsstoffen die als brandstof kunnen dienen.

Welke groep ontbreekt?

Bananen bevatten veel kalium. Een teveel aan kalium in het bloed wordt door de nieren uitgescheiden. Deel P is het buitenste deel van de nier dat betrokken is bij die uitscheiding.

Hoe heet deel P? A nierbekken B niermerg C nierschors

blz. 11: geen aanpassingen

blz. 12

 Afbeelding (foto) vervalt. blz. 13

 Vraag 28: tekst aangepast: Vraag 28 juist/onjuist: 1 punt

Over de onderzoeken 1 en 2 worden onderstaande twee uitspraken gedaan. 1. Uit de resultaten van beide onderzoeken blijkt dat de mannetjes van de twee broedparen hun vrouwtje na anderhalf jaar nog herkennen.

(6)

2. Uit de resultaten van beide onderzoeken blijkt dat het verdwijnen van de partner stress veroorzaakt bij het mannetje.

Neem de nummers over en geef van elke bewering aan of deze 'juist' of 'onjuist' is.  Vraag 32: tekst aangepast:

Vraag 32 juist/onjuist: 1 punt

Over de vaccinatie tegen HPV type 16 en type 18 worden onderstaande twee uitspraken gedaan.

1. Het vaccin bevat antigenen van HPV.

2. Vaccinatie tegen HPV biedt volledige bescherming tegen baarmoederhalskanker. Neem de nummers over en geef van elke uitspraak aan of deze 'juist' of 'onjuist' is.

blz. 14: geen aanpassingen

blz. 15

 Vraag 38: tekst aangepast (afbeelding = opsomming): Vraag 38 meerkeuze: 1 punt

De temperatuur van het zeewater voor de westkust van Zuid-Amerika wisselt voortdurend onder invloed van de golfstromen. Hieronder zijn de positieve en

negatieve afwijkingen in temperatuur van het zeewater van een gemiddelde waarde tussen 1982 en 2014 weergegeven. Temperatuurafwijking: - 1982-1986: +3 en -1 - 1986-1990: +2 en -2 - 1998-2002: +3 en -2 - 2010-2014: +2 en -2

In welke periode was het verschil tussen de hoogste en de laagste temperatuur van het zeewater het grootst?

A 1982-1986 B 1986-1990 C 1998-2002 D 2010-2014

blz. 16

 Afbeelding (vissen) vervalt.

 Verwijzing naar afbeelding in tekst ernaast vervalt: "(zie de afbeelding)".  Afbeelding (schema) = tekening 1.

 Verwijzing naar afbeelding in tekst erboven aangepast: ... een stamboom (zie de afbeelding). = ... een stamboom (zie tekening 1).

(7)

 Vraag 41: tekst toegevoegd: ... volgens de stamboom ... = ... volgens de stamboom in tekening 1 ...

blz. 17

 Vraag 42: tekst toegevoegd: ... volgens de stamboom? = ... volgens de stamboom in tekening 1?

 Vraag 43: tekst aangepast (tabel = tabel 2): In de tabel staan ... = In tabel 2 staan ...

blz. 18

 Afbeelding (foto) vervalt.

 Vraag 45: tekst aangepast (afbeeldingen vervallen): Vraag 45: 1 punt

Zwarte populieren hebben óf alleen mannelijke óf alleen vrouwelijke bloemen. Bij de zwarte populier zijn er bloemen met helmknoppen (type P) en bloemen met een stempel (type Q).

In welk type bloem ontstaan de zaden? Noteer de letter en leg je antwoord uit.

blz. 19

 Afbeeldingen (foto's) vervallen.

 Vraag 49: tekst aangepast (afbeelding vervalt): Vraag 49: 1 punt

In het voorplantingsstelsel van een man komen vier onderdelen voor die met letters worden aangegeven:

P: buis van nier naar blaas

Q: buis vanaf de prostaatklier door de penis R: buis vanaf de zaadbal naar de prostaatklier S: orgaan dat op de zaadbal ligt

Welke letter geeft een onderdeel aan waarin een kunststofpropje wordt aangebracht als voorbehoedmiddel?

blz. 20

In het voortplantingsstelsel van een vrouw komen vijf onderdelen voor die met letters worden weergegeven:

(8)

P: eierstok

Q: baarmoederwand R: baarmoedermond S: schede

T: anus

Een vrouw moet een SILCS zelf aanbrengen in haar lichaam.

Welke letter geeft de plaats aan waar een SILCS zich bevindt, als deze juist is aangebracht?

blz. 21

Welk van de onderstaande vier producten bevindt zich in de huid in grote hoeveelheden in het onderhuids bindweefsel? Schrijf de letter op.

P: bloed Q: eelt R: hoorn S: vet

blz. 22

 Vraag 55: tekst aangepast (afbeeldingen vervallen): Vraag 55 meerkeuze: 1 punt

Een microchip en een implantatiestaafje geven hormoon af.

Hoe verloopt de hoeveelheid hormoon in het bloed na plaatsing van een implantatiestaafje?

A blijft gelijk B is wisselend C is dalend D is stijgend