Doortrappen, snelheid en vrijheid
De fixie als uiting van existentiële keuzes,
betekenisgeving in de fietswereld van de fixierijders
Maartje J. Schröder
5942896
23-6-2016
Docent: G. Moerman
Tweede lezer: C. Bouw
Universiteit van Amsterdam
Afbeelding 2. De eerste 24 hits op Google.com met de zoekterm ‘fixie’.
Inhoudsopgave
Wat is een fixie? 5
Wat onze bezittingen zeggen over ons 11
Individuele verbinding met een object 11
Sociale context van een object 12
Material culture studies 13
Een wisselwerking 14
Wat ik wil weten en hoe ga ik dat doen 17
Hoofdvraag en deelvragen 17
Onderzoeksmethoden 18
Wie zijn ze? 19
En ik dan? 20
Overal fixies 27
Hoofdstuk 1. Hoe een echte fixierijder te worden 27
Eerste kennismaking 28
Techniek en de girl cave 31
Hoofdstuk 2. Vorming van de sociale wereld rondom de fixie 34
De echte fixie rijder versus de hype-hipster 34
Ontmoetingen, alleycats en social rides 38
Hoofdstuk 3. Fixed gear rijden als vrouw 41
De fiets en fietskleding 47
Hoofdstuk 4. Het gevoel dat de fixie geeft 50
Beleving van de stad 53
De fixie is meer dan een vervoersmiddel alleen 57 Bijlagen 61 Bijlage 1: De portretten 61 Gebruikte literatuur 67 Boeken en artikelen 67 Websites 68 Foto’s 70 Dankwoord 73
5
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Wat is een fixie?
Fixie is een afkorting van fixed gear en een fixie is een fiets. Hoewel de berijders
van mening verschillen wat een fixie precies is, zijn de meesten het erover eens dat het een wielrenfiets is. Wikipedia noemt het een ‘doortrapper’, en voor het gemak houd ik dit aan als voorlopige definitie. “Een doortrapper is een fiets waarbij het wiel aangedreven wordt
zonder tussenliggende vrijloop. Bij doortrappers is het achterste kettingwiel vast verbonden met de naaf van het achterwiel. Door het vaste verzet kan een doortrapper achteruit fietsen en stil staan” (https://nl.wikipedia.org/wiki/Doortrapper). Een fixie heeft meestal geen rem
en heeft één versnelling. Nikki, een van mijn respondenten, legt uit dat er verschillende soorten fixies zijn, en dat het gebruik van deze fixies in de stad ook technische problemen met zich meebrengt.
“Een fixie, ja, hoe moet ik dat uitleggen, want ik ben absoluut geen techneut, maar het is een baanwielrenfiets eigenlijk en dat is ook de fiets die ik heb, echt een old-school baanwielrenfiets uit het jaar kruik waar ook niet zo veel aan gedaan is, hij is helemaal gestripped van alles, maar voor mij is het ook esthetisch omdat ie helemaal kaal gestripped is, en dus eenvoudig te bedienen als er iets aan kapot is” (Meral)
6 7
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID In afbeelding vier wordt duidelijker wat Nikki bedoelt. Doordat de trappers van een fixie altijd doortrappen, moeten de pedalen hoger van de grond vandaan zitten om nog veilig bochten te kunnen nemen. Met de dropout bedoelt Nikki het gedeelte op het frame waar het achterwiel en de ketting wordt gemonteerd. De ketting moet altijd strak te stellen zijn, omdat deze ook zo belangrijk is voor het remmen. Met een minder strakke ketting kan er minder goed afgeremd worden. Nikki legt uit dat er op fixie frames een grotere dropout zit zodat er meer ruimte dan op een gewone racefiets is om te ketting af te stellen.
De fixie is een fiets ontdaan van alle onnodige dingen, zoals extra versnellingen,
spatborden en een bagagedrager. De hippe fietsen in de straten van bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam zijn niet altijd ‘echte’ fixies, maar freewheel fietsen. Dit zijn fietsen die qua uiterlijk exact lijken op fixies maar uitgerust zijn met een rem en waarvan de ketting niet in directe verbinding met het achterwiel staat zodat er niet doorgetrapt hoeft te worden. Naast de freewheelfiets onderscheidt de fixie zich van de racefiets, die ook veel aanwezig is in het straatbeeld, maar dit is een heel andere soort fiets dan de fixie met een hele andere context en stijl.
Oorspronkelijk werd de fixie gebruikt als baanfiets, een sportfiets dus.
Fietskoeriers in grote steden van de Verenigde Staten gebruikten de fixie voor hun werk
“Je kunt er van allerlei soorten frames omheen hebben, maar dan kan het nog steeds een fixie zijn, dat hoef je dus niet perse te zien aan het uiterlijk van de fiets. Ik zou zeggen dat een fixie wel synoniem is komen te staan met het uiterlijk van een racefiets en dan specifiek ook nog met een baanracefiets, wat ook handiger is, want je trapt dus door en als je bochten wil maken en je hebt een normaal frame dan zit je eigenlijk te laag bij de grond, dan kan je met je trapper op de grond komen, want je kan tenslotte niet stoppen met trappen.” (Nikki)
“Remmen, daar moesten oplossingen gevonden voor worden, het hoogteverschil, dus de baanframes die zitten hoger van de grond en daardoor krijg je geen problemen als je de bocht ingaat, en gewone raceframes hebben dat niet, en ook de dropouts zoals dat heet, dat is waar je wiel aan de achterkant van je fiets erin of eruit gaat, en heel veel oude racefietsen daar kun je niet zo’n fixie inzetten want je moet altijd je ketting af kunnen stellen, die moet altijd strak staan en als je een bepaalde drop out hebt dan heb je soms geen ruimte voor de speling, dus met baanframes heb je rechte die achteruit gaat, dus dan kun je altijd je wiel naar achter trekken om je ketting strak te zetten en bij heel veel race-fietsframes zitten ze juist aan de onderkant of aan de binnenkant en dan ja goed wordt het heel lastig.” (Nikki)
vanwege de snelheid van de fiets, het onderhoudsgemak en de wendbaarheid in het verkeer. (https://en.wikipedia.org/wiki/Fixed-gear_bicycle).
De definitie die Nikki geeft gaat voornamelijk over de technische aspecten van de
fiets, maar zoals te zien is op de afbeeldingen op pagina twee, lijkt het uiterlijk een even belangrijke rol (of misschien wel belangrijker) te spelen voor de rijders . Veelal gaat het om een fiets met een strak en simpel uiterlijk, zonder al te veel poespas. Niet alleen zijn fixies te koop in een heleboel verschillende kleuren en stijlen, maar na wat internetonderzoek kom ik erachter dat er honderden soorten fietswielen, sturen, zadels, trappers, frames en accessoires te koop zijn. Deze zijn zowel te koop als massaproduct of special ontworpen door onafhankelijke ontwerpers. Deze producten ondersteunen het beeld dat een belangrijk onderdeel van de fixiecultuur bestaat uit het bijzonder maken van de fiets naar eigen stijl. Het wordt gezien als lifestyle-product dat veelal geassocieerd wordt met de hipster subcultuur. Dit lifestyle-aspect van de fixie ging niet onopgemerkt voorbij aan grote bedrijven. Zo heeft het jeansmerk Levi een jeans ontworpen met allerlei handige eigenschappen speciaal voor de fixierijder, zoals een extra lusje voor het slot.
8 9
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID Het interessante aan de fixie-cultuur is dat de relatie tot hipster-subcultuur terug lijkt te keren in de zelfidentificatie van de gebruikers. Zo lijken de gebruikers in twee groepen uiteen te vallen: degenen die de fixie voornamelijk berijden voor het uiterlijk en het bezit van de fiets enerzijds en degenen die ze berijden voor de sport en ze gebruiken als baanfiets anderzijds. Mijn hoofdinformant Nikki is in de lente van 2010 met een groepje fixierijders van Amsterdam naar Parijs gereden (verslag hiervan wordt gegeven in een korte documentaire op: https://vimeo.com/16339323). Het reisgezelschap bestond uit 20 mannen en 3 vrouwen. Dit ondersteunt de indruk dat de groep mannen die fixie rijdt groter lijkt te zijn dan de groep vrouwen. Volgens mijn Nikki staan de vrouwen wel gelijk aan de mannen, of worden ze in ieder geval als sterk gezien en benaderd. Ondanks Nikki’s indruk lijkt online wel degelijk een seksualisering van de ‘stoere fietschick’ plaats te vinden. Dit is te zien op afbeelding twee. Vanwege deze conflicterende constructies van de fixierijder ga ik mij specifiek richten op de vrouwen die een fixie bezitten en berijden.
Afbeelding 4. Het verschil uitgelegd tussen een racefiets en een fixed gear fiets. Geverivieerd met Alex. Gevonden via google.com. http://i32.photobucket.com/albums/d7/k4drd/Bicycles/TrackvsRoadFrameGeometry.jpg
11
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Wat onze bezittingen zeggen over ons
Er is veel geschreven over hoe mensen zich tot objecten relateren, hoe er een verbinding
wordt aangegaan met een object en hoe het leven kan veranderen bij introductie van een specifiek object. Ik probeer onderscheid te maken tussen een endogeen proces, een verandering van binnenuit aan de hand van Hannam en Mugge en een exogeen proces, een verandering van buitenaf aan de hand van Becker. Vervolgens geef ik een kleine introductie tot material culture studies die een aantal andere manieren van verhouden tot objecten beschrijven. Individuele verbinding met een object beschrijven.
‘We zijn wat we hebben’ (Belk, 1988: 139)
Individuele verbinding met een object
Materiële bezittingen worden gezien als expressie en extensie van het ‘self’ (Bardhi, 2012: 510). Dit betekent voor mijn onderzoek dat de relatie die iemand met de fixie aan gaat en wat dit vervolgens tot gevolg heeft voor de vorming van de leefwereld en identiteit van de betrokkene van groot belang is. Iemand heeft een bepaalde relatie tot het object, het lokt emoties uit en hierdoor ontstaan verschillende gradaties in de emotionele band met het ob-ject (Mugge, 2008: 426). Dit roept de vraag op waarom mensen gehecht raken aan bepaalde objecten. Verbinding met een product gaat over de sterkte van een emotionele band die een gebruiker ervaart met een specifiek object. Dit impliceert dat er een band bestaat tussen een individu en object, deze verschillende gradaties van sterkte kan hebben en dat een ob-ject emoties uitlokt (Ibid.: 426). Om verbonden te raken meteen product moet het product de eigenaar iets exceptioneels leveren boven de alledaagse gebruiksbetekenis die het sow- ieso al heeft. Mugge onderscheidt vier determinanten op ba- sis waarvan mensen zich verbinden aan een object; gebruik-splezier, zelfexpressie, groepsverbinding, herinneringen (Ibid.: 430). Gebruiksplezier heeft met vermaak en ontspan-ning te maken, dit kan bijvoorbeeld uitgelokt worden door superieure kwaliteiten van een product boven producten met dezelfde gebruiksdoeleinden (Ibid.: 430). Zelfexpressie veronderstelt dat een gebruiker van een object zichzelf wil kunnen onderscheiden van anderen, het object dient dan als een uitdrukking van de persoonlijke identiteit. Gebruikers
12 13
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID bevorderen of in stand houden. Dit kan door het uitgesproken uiterlijk van een product (Ibid.: 432) of de mogelijkheid tot personaliseren [customizen] (Ibid.: 433). De derde determinant is groepsverbinding. Deze komt voort uit de behoefte van mensen om verbonden te zijn met anderen. Een product kan verbondenheid met een bepaald product uitstralen of teweeg bren-gen (Ibid.: 435). De laatste determinant bestaat uit de herinneringen die een product oproept over mensen, gebeurtenissen of plekken. Deze worden onderdeel van iemands identiteit en wordt zo bepalend voor de belevenis van een product (Ibid.: 436).
Sociale context van een object
Objecten kunnen via sociale omgeving in iemands leven terecht komen. Becker legtdit uit aan de hand van het gebruik van marihuana. Volgens Becker (1953) is het leren gebruiken van marihuana een gradueel proces. Een persoon komt in aanraking met anderen die marihuana gebruiken en leert zo langzaamaan ook een goede gebruiker te worden. Dit is een stapsgewijs leerproces wat samen valt met een verandering in de perceptie van de activiteit (Ibid.: 235). Becker spreekt over een herdefiniëring van het gebruik, anders kan het nooit een activiteit worden waar genot uit gehaald kan worden. Becker spreekt hierover omdat marihuana-gebruik semilegaal is en daardoor een negatieve connotatie kan hebben. Dit geldt uiteraard absoluut niet voor het hebben en gebruiken van een fixed gear fiets, maar wat wel een interessant aspect is het belang van meer ervaren gebruik-ers bij het leerproces. Becker beschrijft dat diegenen die al lang gebruikers van marihuana zijn aan de nieuwelingen leren hoe om te gaan met marihuana, hoe het te gebruiken en wat wel en niet kan volgens de ongeschreven regels van de groep gebruikers (Ibid.: 240). Hier kan gesproken worden van betekenisgeving aan een object via een exogeen proces.
Hannam, voortbordurend op het concept betekenisgeving [meaning-construction],
onderscheidt zes manieren waarop een object betekenis krijgt tijdens het gebruik ervan (1997). Zij illustreert dit aan de hand van het drinken van thee, maar dit voorbeeld kan gegeneraliseerd worden voor elke handeling rondom een object. De zes manieren die Hannam gebruikt zijn: betekenisgeving via de redenen waarom de actie uitgevoerd wordt; betekenis-geving via de zintuigen; betekenisgebruikt zijn: betekenisgeving via de redenen waarom de actie uitgevoerd wordt; betekenis-geving via de gebruikte objecten; betekenisgebruikt zijn: betekenisgeving via de redenen waarom de actie uitgevoerd wordt; betekenis-geving door tijdelijkheid; betekenisgeving door de sociale context; betekenisgeving door verandering in levensstijl (Ibid.: 71). De invulling van deze zes manieren van betekenisgeving genereert een map of meaning, oftewel een plattegrond van de betekenissen die tot de objecten herleiden te zijn (Kidder, 2005: 346).
Voor mij is het interessant om erachter te komen wat de fixed gear fiets als object
communiceert, en wat de persoonlijke en gedeelde betekenis ervan is. De publieke betekenis begrijp ik als de subjectieve betekenis die buitenstaanders (dus mensen die het object niet bezitten, de samenleving) aan een object geven (Richins, 1994: 505). Deze betekenis breid ik in deze scriptie uit met de gedeelde betekenis voor de bezitters van de fiets, die uiteindelijk ook onderdeel van een gedeelde publieke betekenis kan worden. De persoonlijke betekenis van een object is het totaal aan subjectieve meningen, waarden en betekenissen toegeschre-ven aan het object door de eigenaar (Richins, 1994: 506).
Material culture studies
Eén van de belangrijkste grondleggers van material culture studies is Belk (1988).
Zijn theorie beargumenteerde dat de sociale wereld om ons heen geconstrueerd wordt door materialiteit en dat de sociale wereld ook objecten creëerden. Latere theorieën ontwikkeld door onder andere Miller (1998, 2008, 2009) en Woodward (2007) stellen dat objecten een cultureel proces in gang zetten. Ook bespreek ik een aantal auteurs die vaak niet onder de noemer material cultures geschaard worden, maar die ik op basis van de inhoudelijke raak-vlakken en belang voor mijn onderzoek toch hier behandel. Ons leven wordt gekarakteriseerd door confrontaties en ontmoetingen met objecten, ze zijn een zeer groot onderdeel van de routine van ons dagelijks leven. De eerste theorieën over materiele cultuur [material culture] stelden dat objecten de sociale wereld construeren en, andersom, dat objecten onze sociale wereld construeren. Tussen objecten en sociale wereld bestaat een wisselwerking (Miller, 1998: 3). Deze wisselwerking staat op gespannen voet met het idee dat mensen een object besturen en reguleren en dat men zelf kiest om een object te gebruiken Maar volgens Woodward (2007: vi) zijn het eigenlijk de objecten die macht hebben over ons. Hierdoor worden bezittingen een belangrijk onderdeel van onze identiteit; zowel voor de vorming ervan, als de reflectie erop. Mensen zien bezittingen als een deel van zichzelf en objecten geven een gevoel van eigenwaarde (Belk, 1988: 139).
Er zijn verschillende ideeën over de
betekenisconstructie van objecten. In zijn Afbeelding 7. Foto genomen door Alex op een evenement waar zij aan deelnam. De voorste fixie is van haar.
boek Material Culture Studies beschrijft Ian Woodward (2007) hoe objecten functioneren in processen van betekenisgeving [meaning construction]. Woodward vertrekt vanuit de ob-servatie dat objecten materiële dingen zijn waar individuen mee geconfronteerd worden, een relatie mee aangaan en die ergens voor gebruikt kunnen worden (2007: 3). Volgens hem
14 15
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
kan de studie van cultuur als iets dat gecreëerd en beleefd wordt via objecten ons begrip verdiepen van sociale structuren en dimensies als ongelijkheid, menselijke interactie en emoties. Objecten hebben de mogelijkheid om dingen te duiden, om sociale betekenis te construeren. Objecten dienen als indicatie van een subcultuur, een beroep, een bepaalde vrijetijdsbesteding of sociale status. Ook kunnen objecten wijzen op normen en waarden binnen een bepaald sociaal instituut. Buiten het feit dat objecten een grotere betekenis hebben in de gedeelde sociale wereld, hebben ze ook een persoonlijke en emotionele betekenis. Wood-ward (2007) verwerpt het idee dat een object op zichzelf een specifieke betekenis kan hebben, maar stelt dat een object betekenis verwerft in relatie tot individuen en andere objecten (Ibid.: 4).
Materiele bezittingen kunnen ook gezien worden als expressie en verlenging van de
zelf [self]. Bezittingen zijn cruciaal in het behouden, tonen en ontwikkelen van de zelf vanwege de symbolische betekenis van het object in iemands persoonlijke geschiedenis, waarden, relaties en etnische en nationale cultuur (Bardhi, 2012: 510). Net als Woodward in de vorige alinea stelt Bardhi dat we sociale structuren kunnen onderzoeken aan de hand van de persoonlijke betekenis van objecten. Bezittingen leggen de brug tussen de self en de externe wereld en stabiliseren identiteit en geven mensen een gevoel van verbondenheid.
Er zijn vele theorieën geschreven over wat de self eigenlijk is, maar ik baseer me
volledig op het lemma ‘self-concept’ in de encyclopedie van Ritzer (2005). Ritzer beschouwt het self-concept als fundamenteel sociaal. Rol en identiteit komen voort uit de positie die iemand inneemt in de maatschappij, identiteit wordt sociaal geconstrueerd en beiden kunnen verschillen per situatie. Het self-concept is niet alleen een product van het sociale leven maar de vorm en inhoud ervan weerspiegelen de cultuur en de sociale organisatie waarin het individu zich ontwikkelt. De self wordt gevormd door en blijft onder invloed van reflectie en feedback van anderen, vergelijking met anderen en door zelfreflectie (Ibid.: 686).
Een wisselwerking
Samenvattend zijn er vele verschillende manieren om uit te leggen hoe een individu
een verbinding aangaat met een object en wat dit object in grotere zin vervolgens betekent voor het sociale leven van het individu. Maar ik denk dat ik uit de verschillende reeds beschreven standpunten kan begrijpen dat we ervan uitgaan dat de integratie van een object in iemands leven een wisselwerking is van sociale en individuele ideeën. In mijn onderzoek ga ik dit proberen weer te geven aan de hand van de fixed gear fiets.
17
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Wat ik wil weten en hoe ga ik dat doen
Vanwege het kenmerkende uiterlijk van de fixie valt deze snel op in het straatbeeld.
Waar ik achter wil komen is wat een specifiek object (in dit geval dus de fixie) kan betekenen voor de vorming van de sociale wereld van een individu. Hoe functioneert de fixie bij de constructie van identiteit van de bezitter? Uit bovenstaande theorieën blijkt dat er verschillende perspectieven zijn ten aanzien van de betekenis van een object voor een persoon. Mijn standpunt is, dat de betekenisgeving altijd een wisselwerking is tussen een endogeen en exogeen proces. Hier heb ik mijn onder-zoeksvraag met drie deelvragen op gebaseerd en zo probeer ik achter deze twee processen te verklaren.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag Wat betekent de fixie voor de constructie van de leefwereld van de gebruikers? Deelvragen 1. Wat zijn de manieren waarop het individu zich verbindt met de fixie? 2. Hoe leert het individu de fixie gebruiken van andere fixierijders? 3. Op welke manieren wordt betekenis gegeven door het individueel en in groepsverband gebruiken van de fixie? Deelvraag één gaat voornamelijk in op de individuele verbinding met de fixie, waarbij ik me vooral richt op het bezit in een endogeen proces. Deelvraag twee gaat over het sociale aspect van de verbinding aan het object en beschouwt het bezit in een exogeen proces. De derde deelvraag zoekt naar een wisselwerking van beiden, ik ga dieper in op de leefwereld en de eventuele communities die het hebben van de fiets tot gevolg heeft. Deze theisis richt zich op de wijze waarop iemand een fixie leert berijden op zo een manier dat dit iemand ook kwalificeert als lid van een groep, en op de wijze waarop iemand de ‘gereedschapskist’ van een fixierijder leert herkennen. Ook onderzoek ik wat het object fixie voor veranderingen en gevolgen kan hebben in iemands leven. Ten alle tijde staat dus het object, de fixie, centraal die leidt tot een bepaalde habitus in iemands leven (Pelzer, 2012: 11). Gedurende dit proces houd ik in mijn achterhoofd dat het moeilijk is om er precies achter te komen wat de precieze betekenis is van de gedragingen van een persoon en waarom deze dit specifieke object heeft aangeschaft. Dit komt doordat de respondent zelf onbewust kan zijn van het waarom en bepaalde gedragingen kan beschouwen als automatisch en een gewoonte (Woodward, 2007: 137).18 19
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Onderzoeksmethoden
In eerste instantie wilde ik gebruik maken van de object elicitation methods, zoals be-sproken in Woodward (2015). Dit is een methode om aan de hand van semi-gestructureerde interviews in combinatie met foto’s erachter te komen hoe mensen praten over dingen en deze definiëren. Het is een methode die via beschrijving en woorden een route door de ver-halen en herinneringen van mensen maakt (Ibid.: 4). Foto’s kunnen een breder, transparanter idee geven van de ervaringen van de respondent en kan het interview op punten brengen waar het anders niet was gekomen (Rose, 2007: 238). Hoewel ik niet stelselmatig heb vastgehouden aan de object elicitation method, heb ik wel veel baat gehad bij de foto’s die de respondenten mij toonden. Tijdens de interviews lieten de respondenten mij vaak foto’s van hun fiets of gebeurtenissen zien waarbij de fiets een rol speelde. Deze foto’s maakten het voor hen makkelijker uit te leggen wat zij precies bedoelden. Het is moeilijk om erachter te komen wat de precieze redenen zijn waarom ie-mand zich aangetrokken voelt tot een bepaald object en wat dit object vervolgens betekent voor het individu op individueel niveau en in de grotere sociale context. Daarom heb ik ge-probeerd om zo dicht mogelijk bij de formuleringen van de respondent zelf te blijven. Bij het opstellen en analyseren van de interviews volgde ik ook de vingerwijzingen
van Hannams begrip meaning construction (1997). Zoals te lezen was in het theoretisch hoofdstuk stelt zij dat betekenisgeving datgene is wat de specifieke oriëntatie op de sociale omgeving van een individu reflecteert. Het is het individu dat beleeft en definieert. Dit ligt in de lijn met Levi-Straus die stelt dat taal een manier is om te begrijpen hoe men cultuur structureert en begrijpt (Ritzer, 2005: 445) en Kristeva die taal ook een zeer belangrijke manier van betekenisgeving vindt (Ibid.: 423). Ik haal het belang van taal aan, omdat re-spondenten vertellen over het object en de daarbij horende ervaringen. Bovendien onderzoek ik via taal en beeld de beleving van de respondenten. Woodward (2015) bespreekt ook het belang van participerende observatie. Dit is een lange tijd de belangrijkste manier geweest om de materiele cultuur de bestuderen (Ibid.: 3). In mijn onderzoek speelt geen hele grote rol omdat ik een beschrijving geef van een situ-atie via de ervaringen van de etnograaf (Pink, 2009: 8). Maar gaandeweg kwam ik erachter dat het in het belang van het onderzoek zou zijn om mijzelf toch een belevenis mee te laten maken en op deze manier meer vrouwen te ontmoeten. Zo was ik aanwezig bij een crit tijdens Vast Verzet Bokaal in Zwanenburg. Vast Verzet Bokaal is een serie van twaalf fixed gear criteriums in Noord- en Zuid-Holland. Crit is een afkorting van criterium en staat voor een wielerwedstrijd die vaak uit korte plaatselijke ronden bestaat en in dit geval vond het plaats
op een wielerbaan (https://nl.wikipedia.org/wiki/Criterium_(wielerwedstrijd)). Voordat het echt criterium plaats vindt, wordt er een crit clinic georganiseerd, dit is een workshop om de regels van de crit te leren. Ik heb zelf meegedaan aan deze workshop.
Uiteindelijk raakte ik aangestoken door het enthousiasme van mijn respondenten en
heb ik zelf een fiets aangeschaft, met hulp en tips van Alex. Hierdoor heb ik participerende observatie gedaan zoals Larsen dit
beschri-jft (2014) in zijn artikel als auto-etnografie. Doordat fietsen een bewegende actie is kan een onderzoeker zijn onderzoeksgebied al-leen begrijpen door het zelf te ervaren, in dit geval dus door mee te fietsen. Zo worden gewoonten, routines en specifieke vaar-digheden aan het licht gebracht (Ibid.: 59). Ik kan niet zeggen dat ik heel actief mee heb gedaan met bepaalde fietsactiviteiten, maar de uitnodiging van Juliette om mee te rijden
Afbeelding 9. De oranje Dasia is van mij, de zwarte fixie met de Amsterdam bidon is van Alex.
aan de Wednesday Night Ride staat. De Wednesday Night Ride is een kort fietstochtje door de stad, die zowel in Rotterdam als Amsterdam op woensdag plaatsvinden.
Wie zijn ze?
Ik ben op zoek gegaan naar vrouwen die in het bezit zijn van een fixie (of had-den in het geval van Chloe). De belangrijkste voorwaarden die ik stelde aan de respondent is dat ze 1) zichzelf identificeert als vrouw (ook als is dit in het licht van verschillende queertheories een zeer incorrecte term en mijn respondent Daan verwierp deze identificatie inderdaad); en 2) een fixie bezitten. Uiteraard kan men van mening verschillen over wat een fixie is, maar dit bleek een interessante uitkomst voor mijn bevindingen (zoals bij Annabelle en Paulien is gebeurd).
Uiteindelijk heb ik een groep van veertien vrouwen geïnterviewd, die zichzelf in
meerdere of minder mate als lid van de fixiescene zagen:
“Ik ben niet zo’n echte fixiefreak ofzo, het was voor mij gewoon leuk om ermee te gaan toeren.” (Anouk)
20 21
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Ik heb respondenten geselecteerd aan de hand van het snowball sampling principe (Bryman, 2012: 424). Mijn eerste respond-ent was Nikki. Ik ken haar zo’n zeven jaar en zij was de inspiratiebron voor mijn onder-zoek. Nadat zij mij in contact bracht met wat vrouwen heb ik oproepjes geplaatst in de Facebookgroepen Amsterdam Fixed Gear en Fietschicks Community. Hier heb ik nog een aantal vrouwen ontmoet en heb via hun netwerk nog meer vrouwen leren kennen.
Het nadeel van deze methode is dat er
dan een vrij homogene groep kan ontstaan en er dus geen objectief beeld kan ontstaan van wat de fixie betekent voor vrouwen in het algemeen. Dit geldt ook voor de groep die ik onderzocht heb, die bestaat uit vrouwen
tussen de 21 en 40, meestal werkend in cre- Afbeelding 10. De fixie van Anouk.
atieve beroepen en woonachtig in Rotterdam of Amsterdam. Een duidelijker beeld van wie de respondenten zijn wordt gegeven in bijlage één. Ik ben mij ervan bewust dat er nog een groep vrouwen bestaat die de fiets puur ziet als sportmiddel, maar die heb ik niet gesproken vanwege het niet verkrijgen van toegang en tijdsdruk.
Ik sprak met de respondenten af in een café naar hun keuze in Amsterdam of
Rot-terdam. Met Paulien sprak ik af in Utrecht. Met Saskia heb ik afgesproken in een café in Rotterdam en daarna nam zij me mee naar het pleintje (Binnenrotte) waar de Wednesday Night Ride altijd begint. Met Renée en Annabelle sprak ik via Skype, dit omdat Annabelle in Brabant woont en Renée in Vancouver. De interviews duurden gemiddeld een uur. Ik had vooraf een vragenlijst opgesteld, hier heb ik mij grotendeels aan vast gehouden, maar heb ook de vrijheid genomen om andere wegen in te slaan als dit de loop van het gesprek was.
En ik dan?
De allereerste keer dat ik op een fixie reed was samen met Nikki. Ik vertelde haar
dat ik voor mijn onderzoek mee ging doen aan een workshop om vrouwen te ontmoeten die ik kon interviewen. Haar reactie was dat ik wel eerst echt even op een fixie gereden moest hebben want “je kan natuurlijk niet als een leek overkomen” (Nikki). Toen ik kort daarna bij haar thuis langs ging was ze de fietsen aan het klaarmaken. Nadat Nikki de nieuwe wielset op de fiets had gezet waren we klaar om een testritje te maken. Ze gaf me wat uitleg. Ik kon het makkelijkst opstappen door mijn been over het stuur te slingeren. Voordat ik kon beginnen met trappen moest mijn trapper hoog staan en zodra ik er kracht opzette, zou ik weg fietsen. We gingen naar een beetje rustig stukje in Amsterdam-West. Ik merkte meteen dat de fiets heel licht is en heftig reageert op kleine bewegingen die ik maak. Bochten moet ik iets ruimer nemen en ik moet langer vooruit denken waar ik heen wil vanwege het afremmen. Ik vond het erg spannend, maar ook een stuk leuker dan ik had verwacht.
22 23
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Door het enorme enthousiasme van mijn respondenten tijdens te interviews werd ik
zelf aangestoken en ben op zoek gegaan naar een geschikte fixie. Een fixed gear fiets is een dure hobby werd mij verteld, en dat heb ik inderdaad ondervonden. Aangezien mijn plan destijds was om een jaar te trainen om aankomende zomer mee te kunnen gaan doen aan Vast Verzet Bokaal, moest het frame aan officiële eisen voldoen:
Afbeelding 12. Mijn eerste fietstochtje op een van de fiexies van Niki in Amsterdam-West
A fb ee ldin g13. D e o ff icie le r eg el s va n V as t V erzet B okaa l. F ot o va n h un F ace bo ok pa gin a a fg eh aa ld . Z ij s chr ev en di t b ijs chr ift: ‘ Fo r t he ne w bies t o V as t V erzet B okaa l / D ut ch Cr it C up o r a s a r emin der : t hes e a re o ur e qui pm en t r ules a nd r eco mm en da tio ns. W e u se R ed H oo k Cr it r ules a s guide lin es. F ul l r ule b oo k: h tt p://b it.l y/v vb-r ules-2016’
24 25
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID Uiteindelijk vond ik een leuk model op Marktplaats. Met veel advies van Alex vond ik een geschikt model en ben ik het op gaan halen in Hoorn. Voor korte vrouwen zoals ik is het relatief lastig om een geschikt frame te vinden. De meeste frames die online te koop zijn, zowel nieuw als tweedehands, zijn grote mannenframes. De fiets die ik vond was een baanframe geweest van een jongen die er uitgegroeid was. Toen ik de fiets kocht was deze incompleet, er moesten nog pedalen op en om de fiets in de stad te kunnen gebruiken, wilde ik er ook een rem op. Tot nog toe is het niet gelukt de fiets gereed te maken. Ik heb de fiets naar Alex gebracht om er samen aan te klussen, zodat ik geen nieuwe onderdelen (er miste pedalen en remmen, ik wil een vrouwenzadel en een ander stuur) hoefde te kopen en meteen kon leren hoe alles in elkaar zit.
27
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID
Overal fixies
Ik ga in vier hoofdstukken uitleggen wat mijn bevindingen zijn. Ik heb ze onderver-deeld in vier hoofdstukken. Hoofdstuk één, Hoe een echte fixierijder te worden richt zich op de lifestyle rondom de fixie. Hoofdstuk twee bespreekt de community, de zogenaamde fixed gear scene. Het derde hoofdstuk gaat specifieker in op wat het betekent om als vrouw in het bezit te zijn en het berijden van de fiets. Het vierde hoofdstuk behandelt het vrijheidsgevoel dat de fiets geeft. Lifestyle, community, vrouwen en vrijheid zijn tevens de belangrijkste steekwoorden die naar voren kwamen in vrijwel alle interviews. In deze hoofdstukken ga ik de theorie terugkoppelen naar de bevindingen en uitleggen waarom ik dit de belangrijkste pijlers vindt om de fixiescene mee te karakteriseren.In zoverre de Nederlandse taal dit toelaat, heb ik gekozen voor gender neutraal
taalgebruik. Dit houdt in dat ik in plaats van berijdster, berijder zal schrijven en woorden niet vrouwelijk zal maken. Hiermee probeer ik tegemoet te komen aan de aanbeveling dat het neutraliseren van taalgebruik bevorderlijk is voor de gelijkwaardigheid van so-ciale verhoudingen (http://www.tekstblog.nl/de-gevolgen-van-seksistisch-taalgebruik/, http://www.ncte.org/positions/statements/genderfairuseoflang , Moulton: 1978).
Als ik Daan bespreek refereer ik naar haar/zijn of zij/hem. Dit omdat tijdens ons in-terview Daans genderidentiteit ter sprake kwam (I=interviewer, D=Daan)
Er zijn vele mogelijkheden om taal-technisch genderneutraliteit of andere genderinvullingen dan het binaire haar/hem systeem te gebruiken, maar ik heb ervoor gekozen het op deze manier te doen. Dit omdat in antwoord op mijn vraag hoe ik naar Daan diende te verwijzen, Daan zelf aangaf dat de keuze bij mij lag.
Hoofdstuk 1. Hoe een echte fixierijder te worden
Dit hoofdstuk bespreekt de stappen van eerste aanraking met de fiets tot en met hoe
men vervolgens een echte fixierijder wordt. Volgens Becker worden hier een aantal
stap-I: nog even om terug te komen op wat je me net vertelde over dat stoere, toch een beetje een mannending, wat betekent het heb-ben van een fixie voor een vrouw dan of ja, een female identified person, hoe ga ik dit correct zeggen?
D: een non binary, een non-gender identified misschien meer, ja, wat het voor mij betekent bedoel je dan? Of voor vrouwen? Want ik voel me niet echt vrouw zeg maar. Ik kan niet zeggen wat het voor vrouwen betekent, dat moet je het even aan Sanne vragen haha [Sanne is Daans partner]
28 29
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID pen doorlopen (1953) en verandert de perceptie van de activiteit zelf (Ibid.: 235). Doordat men herhaaldelijk in aanraking komt met hetzelfde object ontstaan er gebruikspatronen die gelden voor de meeste gebruikers van het object; deze gebruikspatronen zijn ook onderdeel van persoonlijke verhalen (Scott & Woodward 2011: 499). Er vindt een verandering van hab-itus plaats en ik probeer de elementen die die verandering teweeg brengen te identificeren.
Eerste kennismaking
Afbeelding 16. Alex zoeft voorbij tijdens de crit criterium in Zwanenburg.
“Ik denk dat ik het vooral heel erg vet vond hoe je hem een soort van zelf onder controle kon krijgen met remmen, met naar achter rijden, maar ook wel heel spannend, ik weet nog wel dat ik het bruggetje af ging en dat ik dacht van, oh ja, dit is wel iets waar ik moet opletten, gewoon omdat, het voelt niet onwennig, maar wel onbekend nog, dus ik moest wel, het duurde wel even, dus vooral aan het begin voorzichtig rijden” (Iris)
Afbeelding 17. De fixie van Iris. Zij zet haar fiets altijd boven in haar woonkamer, want deze is te kostbaar en mooi om buiten op de Albert Cuijp Markt te laten staan
De respondenten gaven aan dat de belangrijkste wijze voor hun eerste
kennismak-ing met een fixie bestond uit een collega of vriend die al fixie reed. Vaak begeleiden deze mensen hen ook tijdens hun eerste ervaring met het rijden. De interesse wordt gewekt door het uiterlijk of men wordt getriggerd door het enthousiasme waarmee de ander erover vertelt (zoals bij mij is gebeurd). Een andere belangrijke reden voor de keuze voor de fixie is dat men al in de fietswereld zit en iets nieuws wil proberen en vaak rijdt men al op een racefiets, zoals Meral en Danielle. Weer anderen, zoals Alex en Daan, benadrukken dat het
“meant to be” was.
Een ander vaak gehoord reden voor de keuze van de fixie is dat de respondenten
aangeven dat zij graag iets nieuws wilden leren. Dit omvat zowel de technische kennis van de fiets als de vaardigheid opnieuw leren te fietsen. Deze zijn ook fundamenteel met elkaar verbonden: de techniek van het materiaal en de techniek van het berijden van de fiets is an-ders dan die van een gewone stadsfiets en er moet dus een verandering plaatsvinden in de manier van fietsen. In eerste instantie voelt dit onwennig en onnatuurlijk aan en dit is iets wat men onder controle moet leren krijgen. De nieuwe fixierijder moet dus nadenken en voorheen normaal gedrag ontleren. Dit wordt geoefend door het gewoon te doen: je moet niet bang zijn, doorzettingsvermogen hebben en niet bang zijn om te vallen. Het vallen en het hebben van (kleine) ongelukken hoort erbij volgens alle respondenten. De uitdaging wordt meestal aangegaan door te leren van anderen. Meer ervaren fixierijders geven tips en tricks, waaruit het grote enthousiasme blijkt voor het doorgeven van kennis. Chloe vertelt dat zij het helemaal alleen heeft gedaan “gewoon door het te doen”. Zij is in aanraking gekomen met de fixie door haar ex-vriendje, maar op het moment van aanschaf was de relatie beëindigd. Trainen is dus een belangrijk onderdeel van het onder de knie krijgen van de fietstechniek. Het gebruik van het object vereist een verandering in gedrag en bewegingen, motoriek en reactie op het andere verkeer. Belk (1988: 150) legt uit dat het leren kennen van een object een belangrijke stap is waarin het object onderdeel wordt in het leven van de eigenaar. Iets wat ook meespeelt in de keuze voor de fixie is het feit dat Nederland een fietsland
is. Je moet toch overal naar toe fietsen, “fietsen is toegankelijk, ik moet altijd naar mijn werk
fietsen, je loopt de deur uit, bam, je pakt je fiets” (Alex). Volgens Pelzer (2012) kan fietsen
benaderd worden als gewoonte, leefstijluiting en tegencultuur. Zoals Alex het beschrijft, kan het gezien worden als gewoonte (Pelzer, 2012: 11). Het is een onderdeel van de lokale of nationale cultuur, en gedrag en ervaringen zijn zowel reflecties op als gevolgen van deze cultuur. Hierin maakt Alex niet zelf de keuze om te gaan fietsen, maar haar keuze komt voort uit de ‘nationale habitus met betrekking tot fietsen’(Ibid.: 11). In dit artikel wordt habitus uitgelegd als ‘aangeleerde praktijken, gebruiken, gevoelens en standaarden die zo zeer deel van ons zelf zijn geworden dat ze vanzelfsprekend en natuurlijk voelen’ (Pelzer, 2012: 11). Voor Vroni lijkt het fietsen een vorm van afzetten en kan dus gezien worden als tegencultuur.
30 31
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Vroni is woonachtig in London en gebruikt haar fiets als primair vervoersmiddel.
Omdat het daar een stuk ongewoner is om te fietsen heeft het een veel politiekere connotatie dan fietsen in Nederland. Omdat zij in London fietst maakt zij een statement over het verbe-teren van het milieu, haar gevaarlijke en kwetsbare positie op de weg en eventueel voor haar politieke overtuiging (Pelzer, 2012: 12). Een belangrijk onderdeel van de eerste ervaring en de toegang tot de fixiescene is het zelf bouwen van de fiets. De meesten hebben hun eerste fiets zelf in elkaar gezet met hulp van die ene persoon die de fiets bij hen geïntroduceerd heeft. Juliette, Daan, Anouk en Chloe hebben de fiets kant en klaar gekocht. Chloe wil ge-woon zeker weten dat er technisch niks mis is en Anouk heeft geen behoefte om te weten hoe het werkt. Juliette weet inmiddels wel precies hoe ze de fiets in en uit elkaar moet halen.
“Ja, wel met hulp van wat vrienden natuurlijk, want dat vind ik wel leuk dan, want mijn racefiets probeer ik ook zelf uit elkaar te halen en in elkaar te zetten zo vaak mogelijk, omdat ik gewoon graag goed wil weten hoe het werkt en ik vind het fijner om het zelf te doen.” (Renée)
Afbeelding 18. Renée op haar fixie. Deze foto is onderdeel van een fotoshoot met een professionele fotgraaf.
“Dat vind ik heerlijk om te doen, ik kan die fiets uit elkaar halen, in elkaar zetten, alle onderdelen weer terug bij elkaar halen, din-gen vervandin-gen, dindin-gen repareren, ik vind het hartstikke leuk om te doen, het is echt een hobby.” (Juliette)
Techniek en de girl cave
De fixie bestaat uit relatief weinig onderdelen, en het is een vrij minimalistische tech-niek, zoals te zien is op afbeelding vijftien hiernaast. Het grote belang van de kennis over de fixie begrijp ik aan de hand van mechanisme twee van Becker, namelijk via het herken-nen van de gereedschapskist van de fixierijder. Zoals ik eerder toonde, hebben de meeste respondenten hun eerste fiets zelf in elkaar gezet en beschikken zij over voldoende kennis voor klein onderhoud. Klussen, customizen en onderhoud is voor de meesten belangrijk en hoort bij het bezit van de fixie. Bovendien beschouwen de respondenten klussen als ontspan-ningsmoment. Chloe heeft haar eerste fixie bij een hobbyist in Leiden gekocht, en zij geeft aan dat ondanks haar interesse in de technische aspecten ze niet zelf bouwt of verbouwt. Zij rijdt niet meer op zelf gebouwde fietsen:
“Ik bouw zelf mijn eigen fixies op, gewoon helemaal from scratch, onderdelen verzamelen, ruilen of bestellen, ik heb thuis een girl cave, een eigen gereedschapskist, de meeste dingen doe ik zelf ja.” (Saskia)
Afbeelding 19. Alle onderdelen van een fixie.
“Je neemt al een risico door fixed te rijden, dus je moet ervoor zorgen dat alles van je fiets helemaal goed is en als je een beetje aan het knutselen bent, ik vind dat zeker niet genoeg, ik wil er zeker van zijn dat iemand met verstand er naar gekeken heeft, je rijdt al link en dalijk heb je een moertje niet goed aangedraaid en dat is gewoon, nee.” (Chloe)
32 33
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID Wat opvalt is dat mijn respondenten soms oneindig lang kan praten over de technische aspecten van de fiets en de onderdelen, waardoor het lijkt alsof de respondenten heel veel technische kennis hebben. De respondenten vertellen mij wat wel en niet handig is, wat wel en niet mag volgens de wet en hoe om te gaan met bepaalde problemen die de fiets in het gebruik in de stad met zich mee brengt. Het belangrijkste twistpunt is het wel of niet hebben van een rem. Er is mij uitgelegd dat er zowel fysieke manieren bestaan om te remmen (zoals het zogenaamde skidden) als het simpelweg aanbrengen van een handrem op de fiets. Skid-den is het met grote kracht stoppen met trappen waardoor de fiets tot stilstand komt, maar dit schijnt erg slecht te zijn voor de knieën. Vele respondenten geven aan voor de veiligheid wel gekozen te hebben voor een handrem op het voorwiel, en Anouk heeft zelfs een voor- en achterrem. Een andere mogelijkheid van remmen is door het gebruiken van straps (banden over de voet heen die aan de pedalen vastzitten). Iedereen heeft deze behalve Danielle en Pris, die met clickpedalen rijden. Bij het technische probleem met remmen, wat alleen om de hoek komt kijken als men in de stad fietst, komt nog het probleem met het gezag. De vraag is namelijk, is het verboden om zonder zichtbare rem te rijden en wat wordt dan gezien als een rem? Hier verschillen de meningen over zoals ik verderop zal laten zien. Tijdens mijn zoektocht naar fixie rijdende vrouwen ontmoette ik Paulien. Gedurende het interview bleek dat zij volgens de officiële regels geen fixed gear fiets heeft, maar een single-speed. Een single-speed is een fiets met maar één versnelling, een racefietsframe en de trappers staan niet direct in verbinding met het achterwiel. Deze fixie single speed heeft zij volledig zelf in elkaar gezet, met hulp en tips van haar vriend. Aan het einde van het inter-view pakte Paulien haar laptop erbij en liet mij onderstaand document (afbeelding 20) zien:
“Eigenlijk is het gewoon een beetje een vreemde ontwikke-ling, het is natuurlijk ook zeker in de Nederlandse steden niet de allerveiligste manier, ik bedoel, je kan eigenlijk niet zomaar stilstaan dus daar moet je dan al skills voor gaan ontwikkelen zoals skidden om dus in de stad er mee te kunnen gaan rijden, want eigenlijk is het daar niet voor bedoeld.” (Renée)
A fb ee ldin g 20. H et ex ce l do cum en t va n P au lien massa Kosten geschat definitief geschat definitief MSRP Binnen Bijzonderheden Frame
Astro custom 1620 gram zonder lak 52cm
1750
1732
140
70
100
incl lak. met pad. Gefreest en wel
Vork Ritchey wcs UD race 333 333 150 150 450
Incl starnut en rembusje
Balhoofd CC zero 128 128 20 16 25
zonder starnut incl topcap+bolt
stuurpen Thomson 25.4 200 200 50 0 120
Check of er nog syntace bestaat
stuur
Profile design NOT
FOR SALE BITCHEZ
95
89
120
appeltaart
70
Taart voor vinc
handvatten
geel lizard skin
60 60 10 35 55 Bottom bracket Shimano 5500 255 252 20 23 40 68 1 10mm Voorrem Sram red 134 134 0 0 130 Achterrem
Sram red black edition
134 134 0 0 130 kabels Shimano plain 60 60 5 10 hendels Brompton 2016 180 180 27 45 crankset
Isaac carbon octalink 175mm
516
516
75
120
350
incl spider +bolts
pedalen
NC17 trekking needle bearing
251 251 0 20 55 Used product Chain tensioner Bikeright stock 160 11 0 20 23
Roll ring proberen
voorblad Oude race 39 T steek 1 10 5 arm 70 70 40 0 40 bladbouten BBB silver alu 20 15 0 17,5 ketting
Sram red 10 speed
260
260
20
0
55
Oude van pink bikos
A tandwiel 16T 8sp 25 6 10 0 10
Oude van Bas fiets
Voornaaf
DT
swiss 240 hugi 28 gaats zwart
100
95
100
45
180
Nog zelf geel spuiten
Spaken voorwiel
DT
swiss competition crawfoot
60 60 30 30 274 Velg voor
Mavic Sup open pro Black 28H
435 423 40 35 55 Besteld Binnenband voor Standaard race 120 11 7 3 3 9 Voorraad
Quick release Front
40 40 kijken Buitenband voor CST yellow CZAR 302 302 20 7 25 Via doppie Achternaaf
Chris King 32h 9sp disc
360 332 0 0 350 Oude overgebleven Spaken Achter DT swiss competition 90 90 30 30 292 en 274 Velg Achter
Mavic Supe open pro Black 32H
435 430 40 38 55 Besteld Binnenband achter Standaard race 120 11 7 3 3 9 Voorraad
Quick release rear
40 80 Buitenband achter CST yellow CZAR 302 302 20 7 25 Via doppie
bits and bolts
300 zadelpen Thomson 31,6 200 195 80 0 120 zadel speci dolce 200 200 90 0 25 Nog zoeken zadelpen klem XLC 26 26 0 7,5 Slot yellow something Verlichting remlicht 30
Knog arc 640 & axa tail
Totaal 7461 7669 1136 622 2623 Gramm
34 35
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
De fiets heeft de bijnaam Maja de Bij fiets gekregen vanwege het gele frame en
weegt slechts 6,6 kilo. Van elk onderdeel is weergegeven wat de technische aspecten zijn, wat het weegt en wat Paulien er voor betaald heeft. Dit document staat volgens mij symbool voor de enorme technische kennis van de fietsen en onderdelen van de meeste van mijn respondenten.
Hoofdstuk 2. Vorming van de sociale wereld rondom de fixie
Dit hoofdstuk gaat over de fixierijders als groep, de sociale evenementen en de gren- zen van de groep. Hierin staat het artikel van Hannam (1997) centraal. De elementen die so-ciale betekenis geven aan de fixie zijn groepsontmoetingen waarin de grenzen van de groep worden geconstrueerd. Ik geef een beschrijving van de verschillende evenementen en samen-komsten die worden georganiseerd, hoe groepsgrenzen worden gevormd en hoe aangegeven wordt wie een ‘echte’ fixierijder is en wie niet.De echte fixie rijder versus de hype-hipster
Wat is de context waaronder de gemeenschap [community] gedefinieerd wordt, hoe wordt de fixiewereld sociaal geconstrueerd (Black, 1996: 101)? Er bestaan gedeelde en unieke per-soonlijke ideeën over wie wel een echte fixie rijder is en wie niet. Een terugkerend criterium is het onderscheid tussen de hipster die rijdt voor de esthetiek en degene die rijdt uit de liefde voor de fiets. Een voorbeeld van de eerste groep is de website bigshotbikes.com, die de fietsen omschrijft als het ultieme item voor de urban chic (andere benaming van hipsters door de website zelf):Tegelijkertijd is het belangrijk te realiseren dat deze grens een
ana-lytisch onderscheid is, dat zich in de praktijk niet altijd even scherp toont.
Vol-“Ik vind het ook wel dope hoe ze dat in Tokio doen en zo en dan ga ik filmpjes zoeken hoe ze daar fixed gear rijden met al die toeters en bellen erop, precies zoals Japanners altijd zijn, ze versieren altijd alles zo, met lampjes en gekke kleurtjes en daar-bij een hele lifestyle van kleding, ja dat is best sick en ik denk dat dat het voornamelijk is, want wat ik al zei, ik noem me niet echt een echte fixie rijder, omdat ik niet in die community zit, maar, ik denk dat de main essentie ervan is, dat je gewoon samen die connectie deelt van dat je het zo kicken? vindt.” (Iris)
‘Fixie bikes are simple and elegant, with clean lines and a genu-ine beauty which springs from their lack of complexity, stripped to the bare requirements of pedaling, steering and rolling’
gens Nikki gaat de hipster puur voor de esthetiek en is er een verschil tussen de mensen die fixie rijden voor de esthetiek en degene die zelf niet kunnen bouwen of onderhouden. Alex gaat hierin zelfs nog een stap verder en volgens haar zijn alleen de koeriers de echte fixie rijders.
“Ik ben geen koerier, dus ik heb mezelf ook sort of moeten bewijzen, dat ik hard kan fietsen en dat ik best wel bike-skills heb, mijn eigen fiets kan handelen, mijn eigen fiets kan opbouwen, dat zijn allemaal dingen waar je respect voor wint.” (Alex)
Afbeelding 21. De fixie van Alex.
Hiermee wordt geïmpliceerd dat er een vrij strakke lijn bestaat tussen wie niet bij
de familie en kern horen zoals Alex het noemt. Maar toch wordt de scene door de meeste respondenten beschreven als warm, open, vrij en verwelkomend. Elke woensdag vindt in Rotterdam de Wednesday Night Ride plaats. Op één van die woensdagavonden sprak ik af met Saskia op het pleintje waar de Ride begint. Langzamer-hand arriveerden de andere deelnemers die geïnteresseerd waren in het opnameapparaatje dat ik onder Saskia’s neus hield. Saskia stelde me voor en ik werd gezien als ‘nieuw bloed’ en ik zei dat ik het enthousiasme en interesse van iedereen zo leuk vond. Met Saskia besprak ik
“De scene is open, en dat voelde ik ook vooral omdat ik niet race, maar toch een soort van meteen geaccepteerd werd, en dan is ook meteen de vraag moet je geaccepteerd worden, je levert ook een soort van input door er gewoon te zijn als persoon en door tijd door te brengen met elkaar.” (Renée)
36 37
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN VRIJHEID ook hoe de openheid van de scene zich uitte in het delen van kennis, het leren van techniek en trucjes en het delen en ruilen van materialen. Voor Iris is het belangrijk dat zij voldoet aan de eisen van de scene waarvan zij denkt dat het eisen zijn. Voorbeelden van deze eisen zijn, zoals Nikki het formuleert, het bezit van een bepaald merk fiets en het goed onderhouden van de fiets. Iris bezit een Bianchi net als Chloe en Nikki. Een interessante aanvulling hierop is die van Chloe. Na lang nadenken besloot zij toch om haar tweede fixie te verkopen via Marktplaats, maar Chloe wilde deze alleen verkopen aan een echte fietsliefhebber. Een jongen kwam samen met zijn vriendin, voor wie hij de fiets wilde kopen, langs om de fiets te bekijken: Hierin probeert Chloe duidelijk te maken wat voor haar wel een echte fietsliefhebber is en wat niet. Het merk Bianchi is een vrij prominent merk in de wielerwereld. Het merk staat hoog in aanzien, het zijn erg dure fietsen, maar daarmee kwalitatief ook goed. Chloe stelt hier dat mensen die niet weten hoe het merk uit te spreken, geen echt fietsliefhebbers zijn en daarmee dus haar fiets niet waard zijn. Tijdens mijn interviews viel bij de meeste respondenten het woord hipster, zonder dat ik daar specifiek naar vroeg. Door degenen die geen fixie bezitten (‘buitenstaanders’) wordt de fiets vaak geassocieerd met hipsters. Geen van de respondenten vond zichzelf een hipster, of vond deze benoeming maar gedeeltelijk passen bij hun identiteit. Toch valt de veelgehoo-rde combinatie van fixies, koffie, baarden en hipsters op. Danielle is filiaalmanager bij een koffiezaak naast Rotterdam Centraal Station en Renée heeft een tijd gewerkt bij Lola Bikes & Koffie. Ik vroeg haar waar zij denkt dat de combinatie koffie en fixies vandaan komt. Renée koppelt de esthetiek die in de fietsscene wordt nagejaagd aan de koffiescene:
“Ik wilde gewoon niet zo phony zijn, niet zo half weten waar je op rijdt, want ik vind wel dat het een cultuur is die heel interes-sant is en die niet beschadigd moet worden doordat er van die simpele fietsjes op de markt komen waar iedereen op gaat rijden en vervolgens weten mensen helemaal niet wat er nou bijzonder aan is.” (Iris)
“…toen waren ze die fiets aan het bekijken en toen zei hij, oh ja, het is wel echt een hele mooie Bianchi [uitgesproken als Biantji], en toen dacht ik WAT, Biantji, wat nou mooie Biantji, nee, ik ga mijn fiets echt niet aan jou verkopen, als jij niet weet dat het een BianKi is, dan verdien jij die fiets niet, het is heel erg, maar nee, dat wil ik niet, dus ik had het toen al besloten dus ik dacht nou nog heel even wachten, misschien kalmeert het dan, nou dat meisje, ja heel lullig, ik vroeg ook van, rij je al fixed, ja ja ja ik rij wel op single-speed [met piepstemmetje], maar dat is echt heel anders he en dit is echt een hele bijzondere fiets … superlullig maar die mensen waren nog niet weg en ik dacht al van, ik ga die fiets echt niet aan jullie verkopen.” (Chloe)
“Ik denk dat het een beetje in dezelfde ontwikkeling is gekomen dat mensen het leuk vinden om meer te weten over het product en dan noem ik het product koffie en het product fiets, dat barista als beroep zijnde en het fietser zijn, niet perse als beroep maar een beetje dat fietsmechanic koerier, ja fiets lifestyle en mensen die koffie gaan leren zetten en echt willen weten waar hun koffie vandaan komt, maar koffietentjes blijven gewoon plekken waar je makkelijk even met je fiets binnen hobbelt, eventjes wifi hebt en dat is gewoon iets wat gewoon bijna wereldwijd is…” (Renée)
“En dan toevallig zag ik net op Facebook, er wordt een nieuw koffietentje geopend vlakbij mijn huis, en dat heet dan Coppi Koffie & Fietsen, het is een beetje de Rotterdamse Lola, maar ze hadden ook een oproepje, gezocht, barista met baard en fiets, weet je wel, zo in een hokje geplaatst.” (Danielle)
Voor Danielle kwam eerst de koffie en daarna de fiets. Zij beschrijft dat het grootste
gedeelte van haar team (medewerkers in de koffiezaak) fixierijders zijn en dat die haar geïnspireerd hebben om fixie te gaan rijden. Ze kan niet precies aangeven waar de relatie tussen koffie en fietsen vandaan komt, maar ze geeft wel aan het een interessante ontwik-keling te vinden:
Afbeelding 22. De oproep op Facebook waar Danielle over spreekt.
“Ik denk het wel, want daar is helemaal de latte art scene en ook een beetje dat authentieke, dat het mooi en ambachtelijk is, dat wordt in de fietswereld ook steeds meer gewaardeerd.” (Renée)
38 39
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
Ontmoetingen, alleycats en social rides
Een belangrijk onderdeel van de fixie scene is het gezamenlijk fietsen.
De samenkomstmomenten waarover mijn respondenten vertellen, zijn alleycats, races, fietsclubjes, social rides (zoals de Wednesday Night Rides in Rotterdam en Amsterdam) en het afspreken om met een groepje een stuk te gaan rijden. Voor het leggen van connecties spelen sociale media als Facebook en Instagram een grote rol.
Het vaakst verwijzen mijn respondenten naar de zogenaamde alleycat. Een alleycat is
een race door de stad die de route van een fietskoerier nabootst. Als deelnemer moet je van punt naar punt rijden (‘bezorgadressen’). De deelnemers krijgen vaak alleen het adres en moeten zelf de weg vinden. Geografische kennis van een stad is daarom erg belangrijk (htt-ps://gearjunkie.com/alleycat-bike-racing). Bovendien kan een alleycat op elk moment van de dag of zelfs ‘s nachts plaatsvinden (https://deamsterdammer.wordpress.com/2011/12/30/ koerier-zonder-rem-is-geen-kamikazefietser/). Iris gaf mij hier een leuke anekdote over: De meeste respondenten rijden samen met een paar andere vrienden of vriendinnen, of rijden samen met hun vriend. Chloe en Meral daarentegen geven aan graag alleen te rijden. De voorkeur van Chloe en Meral om alleen te rijden lijkt echter een uitzondering te zijn. Dit blijkt ook uit twee respondenten die, in de loop van mijn onderzoek, actief op zoek gingen naar manieren om met anderen te fietsen. Toen ik Juliette begin april ontmoette, vertelde zij dat zij noodgedwongen alleen tochtjes rijdt omdat zij geen anderen kende om mee te fietsen.
“Iedereen kent elkaar, uit Amsterdam, uit Rotterdam kennen ze mekaar, het is hier zo klein, wat ook eigenlijk klein moet blijven, het moet niet te groot worden, iedereen kent elkaars tegenstand-ers, ik weet nog vorig jaar dat er een paar jongens uit Duitsland een race kwamen rijden in Rotterdam en die konden zo makkelijk een slaapplek vinden, want je kent elkaar, dat gaat zo makkelijk.”
(Danielle)
“Mijn eerste alleycat was in Den Haag, ik denk dat ik nooit zoveel van mezelf gevraagd heb qua inzet van mijn lichaam. We reden elke keer compleet verkeerd en je kreeg bij elke post een nieuw kaartje van je moet daar heen rijden. Maar doordat we er een aantal gemist hadden en doordat we veel te lang over alles deden doordat we er niet uit kwamen, was het gewoon echt heel pittig. Iets van 80 of 100 kilometer denk ik en echt heel veel wind, en ik was echt kapot, maar het voelde zo lekker. Dat was ook met een groepje, en dat teamgevoel en die kick dat iedereen op hetzelfde soort fietsje reed. Ik denk dat dat wel mijn mooiste ervaring is geweest, ik zou het niet snel nog een keer doen, maar nee, ik had het zeker niet willen missen” (Iris)
Toen ik haar in mei sprak, gaf ze aan wel eens mee te rijden met de Wednesday Night Ride en nodigde ze mij uit mee te gaan. Renée woont inmiddels in Vancouver en heeft zich daar aangesloten bij de fixiescene:
Een ander belangrijk moment om mensen te ontmoeten is door deelname aan
wedstrijden. Vooral Saskia vertelt me hier veel over. Zo organiseert zij de crits van Vast Verzet Bokaal en andere grote en kleinere evenementen:
“Ik had niet zo’n zin in weer zo’n dinsdagavond groep, ik had gewoon zin om met mensen samen te gaan fietsen en dat gaat eigenlijk heel makkelijk, omdat veel mensen een racefiets heb-ben, en toen ben ik eigenlijk via een andere vriend die ook fietskoerier is geweest, die ik via Tinder heb ontmoet, dat is ook weer zo’n grappige manier om mensen te ontmoeten hier, die heeft me eigenlijk weer in een ander soort scenetje geïntroduceerd wat eigenlijk veel leuker is, dat zijn eigenlijk ook de soort mensen die bij een bike-shop horen, die zijn heel relaxed, die zijn echt een beetje van het ravotten fietsen, dus dat gaat een beetje vanzelf.”
(Renée)
“Nou als wij, en dat doe ik bijvoorbeeld met Rotje Rond, dat is een organisatie van mij en Lambri in Rotterdam. Als wij met z’n tweeën een sprintrace [organiseren], vrijdag de 13e sprin-trace hebben we. De winnaar wint een tatoeage en de rest wint niks. Je kunt alleen winnen of verliezen weet je, het is echt heel erg basic. Tenzij we nog iets anders hebben geregeld, maar de winnaar wint een tatoeage en dat is altijd gewoon ja, een heel groot woord, een illegale wedstrijd. Je gaat op een bepaald fietspad of een bepaalde plek die is afgezet of whatever, ga je dat doen. Daar ga je niet heel openlijk de halve stad voor uitnodigen, dat is gewoon niet de bedoeling. Dat werkt niet want wij hebben de verantwoordelijkheid voor al die mensen die zouden komen. Daar zijn we ons super bewust van dus dat is eigenlijk alleen voor ons, voor de scene” (Saskia)
40 41
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
MAAR
TJE SCHRÖDER DOOR
TRAPPEN, SNELHEID EN
VRIJHEID
In Amsterdam en in Rotterdam worden (elke) woensdag de Wednesday Night Ride
georganiseerd. Dat is een fietstochtje door de stad met een aantal geïnteresseerde fixie rijders, er is geen sociale verplichting om te komen. Volgens Saskia is iedereen welkom, ook niet-fixie rijders. Saskia geeft aan dat deze rides een goed moment zijn om andere fixie rijders te ontmoeten. Ook lijken deze rides een internationaal verbreid fenomeen te zijn, wat in lijn ligt met het internationale karakter van de scene. Vroni vertelde me dat op het moment dat zij naar London verhuisde dit de manier was voor haar om mensen te ontmoeten: Hieruit kan ik ook opmaken dat de scene internationaal is. Volgens Alex is de scene “mad internationaal echt van Japan tot aan fucking Duitsland”. Zij vertelt dat ze naar New York is geweest om aanwezig te zijn bij het zogenaamde ‘Red Hook Criterium’, een fixed gear race die voor het eerst plaats vond in 2008 in Brooklyn en inmiddels is uitgegroeid tot de grootste wedstrijd gehouden in een stad ter wereld. Elk jaar vindt de wedstrijd, die puur om snelheid gaat, plaats in een andere grote wereldstad (https://www.specialized.com/de/ de/red-hook). Ook Saskia heeft wel eens een wedstrijd gereden in het buitenland. Uit het verhaal dat zij mij vertelde blijkt ook de grote openheid en het delen van de scene zoals be-sproken is in de eerste alinea’s van hoofdstuk 1.
“It’s a kind of lifestyle for me, I moved to London two years ago and I didn’t know anyone here, cycling was in the beginning my platform to meet other people, to join social rides, join different cycling groups and then I started to ride fixed and now I have my own fixed gear group” (Vroni)
“Ja omdat dat netwerk gewoon wel heel erg groot is, ik had echt zo’n geluk, ik was in Berlijn, ik wilde heel graag meedoen met een wedstrijd, ik kon mijn fiets niet meenemen, toen heb ik gewoon gevraagd en dan zijn mensen, zo, zo nice dat ze gewoon, oh ja, ik heb een fiets, welke maat heb je, oh ja, dan moet ik wel nog even dat en dat erop, misschien nog even andere banden, maar dan mag jij hem lenen en dan komen ze het gewoon brengen, meene-men uit Eindhoven, dat je echt denk van, really? Really? Gewoon, dat gaat gewoon je pet te boven, voor hetzelfde geld dan komt er gewoon iemand hier fietsen en die zegt hey Saskia weet je een slaapplek, ja hier weet je, kom maar gewoon dus dat is gewoon, dat is wel community ja, heel erg” (Saskia)
Afbeelding 24. Detail van de fixie van Saskia. Het nummerbordje moet je bij een criterium of race achterop je fiets zetten
Hoofdstuk 3. Fixed gear rijden als vrouw
Tijdens mijn deelname aan sociale ritjes en het kijken naar wedstrijden merkte ik op dat relatief weinig vrouwen fixed gear fietsen. Al mijn respondenten herkennen dit en geven aan weinig vrouwen te kennen. Saskia en Alex rijden beide veel wedstrijden en kennen daar-door dus relatief veel vrouwen die fixie rijden. Mijn respondenten geven aan dat zij vaak met mannen rijden, zoals de vrienden die hen kennis lieten maken met de fixed gear. Als ik vraag of zij hier problemen mee ervaren wordt dit eigenlijk door iedereen ontkent. Jongens vinden het juist alleen maar leuk dat er ook meiden mee rijden, zoals Nikki suggereert:“Ik denk dat het iets is dat je helaas meer ziet in de extreme sport, als er iets gebeurt dan kan er ook iets flinks ernstigs gebeuren. Er zit ook een bepaalde macho-cultuur om heen. Ik geloof niet dat meisjes of vrouwen niet geïnteresseerd zijn, maar het is een beetje een boysclub. Ik kan me voorstellen dat dat meiden of vrouwen in eerste instantie afschrikt. Als ik mezelf er niet in terug zie dan hoef ik daar niet heen, of dan hoef ik daar niet deel aan te ne-men. Zelfs de grootste bladen en de grootste winkels zijn allemaal wel van mannen, je ziet alleen mannen of vrienden bij elkaar.”
