GEOCOMmunicatie 20 over astronomisch bepaalde gesteentecycli, gashydraten, een dino op de vlucht, geografie als factor in de evolutie van de mens en vroegere biodiversiteit

AFZETTINGEN WTKG22_(4),2001 72

GEOCOMmunicatie 20

overastronomisch

bepaalde

gesteentecycli,

gashydraten,

een dino op de

vlucht, geografie

als factor in de evolutie van de

mens en vroegerebiodiversiteit

A.J.+(Tom)

vanLoon*

Inleiding

Precessievan aardasen eccentriciteit van aardbaan leiden tot verschillende

_cycli

De astronomische

parameters

diehetklimaat

op aar-de sterk beïnvloedenen daareen

cyclisch

karakter

aangeven

zijn

de

_{precessie (de tolbeweging}

vande aar-das meteen

cyclusduur

van21000

_jaar),

de eccentriciteit vande aardbaanomdezon

(cycli

van100.000en400.000

jaar)

en de

_{scheefstelling (hoek}

van deaardas t.o.v.de

baanomdezon

_(cyclus

van41.000

jaar).

Inmiddels

_zijn

erop tal van

plaatsen

opaarde gesteenten

aangetroffen

waarinna een

nauwkeurige analyse

vanritmische

opeen-volgingen

de

_cycli

van deze drie astronomische

parame-ters

_zijn

herkend. Dit is ondermeerhet

_geval

ineen aan-tal

_gebieden

inGriekenlandenRoemenië. Onderzoek in

deze

gebieden

dooreen aantal

_{aardwetenschappen}

_van de Universiteit_van Utrecht heeft_nu

uitgewezen

dat de invloedvan de eccentriciteit op de

_{gesteentecycli}

duide-lijk groter

is dan de invloedvande

_precessie.

De onderzoekers

_analyseerden

gesteentendie in het

Vroeg-Mioceen (24-16 miljoen jaar geleden) bij Lupaia

(Roemenië)

ineen meerwerden_gevormd.Deze afzettin-gen bestaan uiteen

_afwisseling

vanbruinkool

_(afkomstig

van

_plantengroei

in het

_{meer) enerzijds}

_en

_pakketten

_van zandenklei

anderzijds.

Ze

_vergeleken

deze

_pakketten

met

Ooknuweer een scalaaan

_onderwerpen;

dattoont-

wel-lichttenovervloede

-nogeens aanhoe

_veelzijdig

de

aard-wetenschappen zijn.

En hoe veel interessants daarin dus isteontdekken. Die

_{ontdekkingsreis blijft}

zonder einde. Vandaardat dezeserie ook het komende

jaar

nog zal

door-gaan.

Hopelijk

meteen

groeiende

concurrentievan WTKG-ledendie,netals Larsvanden Hoek Ostendemet

zijn ‘Lapilli’

ook uit de_grote

_brij

vanruw

geologische

materiaalwat

_diamantjes

weten te isoleren. Tot

genoe-genvande

_schrijver

zelf

(want

het speurennaardeze

‘dia-mantjes’

levert

_{vanzelfsprekend}

veel

_{plezier op),}

maarook tót

genoegenvande lezersvan

‘Afzettingen’,

die ditsoort

wetenschappelijk

nieuws nog steeds

(b)lijken

te waarde-ren.

73 AFZETTINGEN WTKG22_(4), 2001

even oude

_afzettingen

uiteen meermeteen

afwisseling

van bruinkoolen

kalkgesteenten

bij

Ptolemais

(noord-Griekenland),

met

_pakketten

vanongeveereen

miljoen

jaar

oud

_(met

een

afwisseling

vanbruinkoolen

zand/klei)

bij Megalopolis (zuid-Griekenland)

enMiocene

pakket-ten

_(met

een

_afwisseling

van

kalkgesteenten

en

klei) bij

Orera

_{(noordoost-Spanje).}

Terwijl

de

_pakketten

met

_{kalkgesteenten}

hunritmiek voor-al ontlenenaan de

precessie-cyclus

- wat ook al door

an-dere onderzoekerswas

vastgesteld

-

blijkt

_nudat de ritmiek

in

_pakketten

waarin geen

kalkgesteenten

voorkomen,

juist

een

gevolg

is van de eccentriciteit vande aardbaan. De

verklaring

van de onderzoekers hiervoor is datwaterin

omstandigheden

waaronder zich kalk kan vormen,

snel-ler

reageert

op

zonne-instraling

dan water in

gebieden

waarin de

_{omstandigheden}

voor

kalkvorming

niet of

nau-welijks aanwezig zijn (de

chemische

_neerslag

van

kalk,

maarook de snelheidwaarmee

micro-organismen

kalk-schaaltjes

kunnen vormen

hangt

mede afvan de water-temperatuur,die zelfweerin

_belangrijke

mate

afhangt

van dehoeveelheid

zonnewarmte).

De_{onderzoekers opperen}

als alternatieve

_mogelijkheid

dat deeccentriciteit van de aardbaanrelatief

_gering

wastoende

_pakketten

metkalken werden

_afgezet;

die

_geringe

eccentriciteit_was

_overigens

‘toéval’,omdatten

tijde

van de

_afzetting

van deze

pak-ketten het

_{‘lage’ punt}

van de

_{eccentriciteitscyclus}

van

100.000

_jaar

samenviel met een

_laagtepunt

in een

eccentriciteitscyclus

meteenduurvan

2.300.000jaar;

deze effecten versterkten elkaar.

Referentie:

9

NW Golfvan Mexico bevat4-6 maalzoveel

gas als

Slochteren

De vondst_vanhet

_{gasveld bij}

Slochterenmaakte

Ne-derland in een

_klap

toteenvande

_rijkste

landenter

wereld,

maar erkomt in de Golfvan Mexico veel meer gasvoor;alleen alop het continentaal

plat

in het NW deel ziterzo’n 10.000-14.000

_miljard

kubiekemeter

methaan;

dat is 4-6 maal dehoeveelheiddieSlochteren heeft bevat

(ca.

2800

_miljard

kubieke

_meter),

en_{dan ook nog}vanveel

betere kwaliteit.

Het

probleem

vanhet methaan in de GolfvanMexico is dat deze

ontzagwekkende

hoeveelheidniet voorkomt in

devormvan_{gas dat zich binnen}de

_poriën

van een_poreus

gesteente

bevindt

_(de

beroemde

_{‘gasbel’),}

maarin devorm van

gashydraten:

op

ijs lijkende verbindingen

van met-haan en water. Deze

_gashydraten

vormen samen zo’n enorme

energiebron,

dat daardoor de

_verhoudingen

tus-sen

energie-importerende

en

_{energie-exporterende}

landen

drastisch kunnenveranderen. Er wordt daarom momen-teel veel onderzoeknaardeze

_{gashydraten gedaan,}

waar-bij

ook hunontstaan steeds

_duidelijker

wordt.

Alexei Milkoven

_Roger

Sassenvande Texas A&M

Uni-versity

hebben

_daarbij

voorde

gashydraten

in de NW Golf vanMexico twee

typen

onderscheiden.De meeste

gas-hydraten

komenvoor in

pakketten

waaruitzeniet kunnen

ontsnappen

(gasvallen)

doordat

_{opstijgende zoutdiapieren}

- of breuken diemetdeze

opstijging

verband houden

-hun

_migratie

_{verhinderen. Deze groep}

hydraten bevat,

om-gerekend

naarde hoeveelheid methaan erin

bij

standaard

temperatuuren

druk,

8.000-12.000

_miljard

kubieke me-ter. Het tweede_type

gashydraat

bevindtzich in

_vrijwel

ongestoorde

bekkensmet cirkel- tot

_{ellipsvormige omtrek,}

die

_zijn

ontstaan doordat gas in de

ondergrond

is

‘weg-gestroomd’ bij

de

vorming

van

zoutdiapieren

elders. Vaak worden deze mini-bekkens dan ook omgeven dooreen soort muren vanzout, waardoor het

aanwezige

gas -als

dat al

_vrijkomt

uit het

_gashydraat

- nietkan ontsnappen.

Dit_type

_{gashydraat bevat,}

weer

omgerekend,

een hoeveel-heid methaanvan2000-3000

miljard

kubiekemeter. De voorkomende hoeveelheid hebben de onderzoekers

berekend met

behulp

van een model dat de

geologische

contextin

_ogenschouw

neemt, waardooreen

goede

bena-dering

iste

_krijgen

_van de

_oppervlakte

ende diktevande

gashydraat-bevattende pakketten.

Daardooriseen

betrek-kelijk nauwkeurig

beeldte

_krijgen,

_{al geven de} onderzoe-kers toe dat ook hunmodelniet metalle factoren

reke-ning

kan houden. Hun model is echtervangroot

belang,

omdat daarmee beter dan _vroegereen

berekening

is te makenvande

opbrengsten

vaneventuele

winning.

In het

verleden werd daarvaak te

_optimistisch

over

_gedaan:

eer-dere

_schattingen

diemetveel minder

_geologische

details

rekening

hieldenkwamensoms uit op15-25maal_grotere voorraden. Eveneensvan

belang

is dat het model

_uitwijst

dat de_{kans op}

_grote

voorkomensvan

gashydraten

elders

in de Golfvan Mexico

betrekkelijk gering

is:

vrijwel

al het

_{gashydraat lijkt geconcentreerd}

op de continentale

helling

in het noordwesten.

Hoewel de hoeveelheid

_gashydraat

dienuis

vastgesteld

aanmerkelijk geringer

is dan in eerder

_schattingen

werd

aangenomen,

blijft

het nog

altijd

gaanom een zeer

_grote

hoeveelheid

_energie.

Deze is zelfs 30-40 maal zo

groot

als het totaal_aanolie dat via de bestaande technieken in de hele GolfvanMexico kan worden gewonnen; die hoe-veelheidwas

destijds

voorPresident Bushsr. reden om de totdantoezeerlosse bandenmetMexiconauw aante

halen.

Referentie:

6

Destabilisatie van

gashydraten

maakte

overgangvan zeer

strenge (vroege) ijstijden

naar warme

_{perioden mogelijk}

Gashydraten

-zoalsdie dus in

zeer

_grote

hoeveelhe-den in ondermeerde Golfvan Mexicovoorkomen-

zijn

er

mogelijk

de indirecte oorzaakvan _geweestdatereen einde kwamaan eenaantalzeerkoude

_ijstijden

in hetverre verledenvan de aarde. Onder die

_{ijstijden (die}

niet moe-tenworden verward met dieuithet

IJstijdvak

-Pleistoceen

-dat

ongeveertwee

_{miljoen jaar geleden begon),}

AFZETTINGEN WTKG22_(4). 2001 74

tot demeest

_{uitgesproken.}

_Sommige

_{onderzoekers gaan}

erzelfs van uit dat de

gehele

aardetoen diverse malen met

_ijs

wasbedekt

_(de

‘sneeuwbal

_aarde’).

Dezeoude

_ijstijden

worden vaak

_gekenmerkt

doorextreem dikke

_{keileem-achtige}

_lagen,

_{die suggereren dat de}

ijstij-den waarin_ze

_{zijn gevormd}

zeer

lang

hebben

_geduurd.

Minstenszo

opvallend

is echter dat deze

_{afzettingen bijna}

overal worden bedekt dooreen

_{speciaal type kalkgesteente.}

Dat is

_merkwaardig,

omdat kalkstenen in de

_geologische

geschiedenis

vooral

_zijn

ontstaan in relatiefwarmezeeën. De

_plotselinge

overgangvan

_kennelijk

zeer

_langdurige

en

zeerkoude

ijstijden

naarveelwarmere

perioden

heeft

geo-logen

dan ookvoorveel raadsels

gesteld.

Voor dat

_probleem

isnu een

oplossing aangedragen:

vol-gensMartin

Kennedy,

Nicholas Christie-Blick enLinda

Sohl bestondenerook

_tijdens

de desbetreffende

_ijstijden

temperatuurfluctuaties (zoals

dat ook binnen demeer re-cente

ijstijden regelmatig voorkwam). Bij stijgende

tem-peratuur

smolteen deelvan het

ijs af,

waardoor de

zee-spiegel

steeg.

Daarbij

werden eerder

_{drooggevallen}

delen

vanhetcontinentaal

plat

weeroverstroomd.Inde bodem

van het continentaal

plat

bevonden zich - met

ijs

verge-lijkbare

-gashydraten,

in eenbodem die eerder door de

lage temperatuur

continu bevrorenwas

_geweest

(permaf-rost).

Door de

_overstroming

methetwaterontdooide de

permafrost, waarbij

de inde bodem

_aanwezige

gashydra-tenwerden

_{gedestabiliseerd,}

enuiteenvielen.

_Daarbij

kwa-men zeer

_grote

hoeveelheden

methaangas

vrij.

Die

hoe-veelheid

methaangas zorgde

voor eenzosterk

broeikas-effect,

dat daarmee de

_{omstandigheden}

voor

kalksteen-vorming gunstig

werden.

Een interessante

_{ondersteuning}

van dezetheorie vinden de onderzoekers in de

verhoudingen

tussende

koolstof-isotopen

in de kalkstenen die direct

opde

glaciale

afzet-tingen liggen.

Viaeen

tamelijk

technische

_redenering

ko-men zetotdeconclusie dat hetmeeste

_vrijkomende

me-thaan

op hetcontactvlakvansedimentenzeewaterwerd

geoxideerd

door_een

proces

waarbij

zuurstof

_vrijkwam

ten

gevolge

vande reductie_van sulfaten. Daardoor werdhet

milieualkalischer

_{(meer basisch)}

enkon kalksteen

che-mischneerslaan.

Ooknubevinden zich in de zeebodemonvoorstelbaar_grote hoeveelheden

_gashydraten.

Al eerder is_er

op

geologische

conferenties

op gewezen dat

verstoringen

vande zeebo-dem

_{(bijv. bij}

het

_leggen

_van

kabels)

de kans

op het uit-eenvallenvande

_{gashydraten vergroten,}

endaardooreen milieurisicovormtdatin

_beschouwing

moetworden

ge-nomen

bij

iedere activiteit die

_plaatsvindt

waarzich_grote concentraties

_gashydraten

bevinden.

Referenties: 3,

5

Belangwekkende

dino

_{blijft ontsnappen}

aan onderzoekers

Hadden

_(bijna)

alle dinosauriërs haren? Of wellicht

veren? De

_{beantwoording}

van die vragenzouhet beeld datwe nu hebbenvan deze

_uitgestorven

_groep

_volledig

kunnen veranderen. Eneriseenfossiel dat opeen vandie

vragen

mogelijk

een

positief

antwoord kan geven. Tot dus-verre heeft de

wetenschap

echter steedsachterhetnet ge-vist

_{bij pogingen}

omhet fossielteonderzoeken.Dereden

is dathet fossiel

_{merkwaardige omzwervingen maakt,}

tus-senhandelarenen

_mogelijk

ook

_particuliere

_{verzamelaars.} Een

kortgeleden gepubliceerd

boek_vanLuis

_Rey,

metals titel ‘Extremedinosaurs’,heeft de

_naspeuringen

_{in gang}

gezet.

Het boekbevateen

_figuur

van eendinosauriër die

waarschijnlijk

behoorttot de

_{psittacosauriden,}

een_groep

die behoort totde ordevan de

Omithischia,

eenvan de

twee ordes waarin dinosauriërs worden onderverdeeld. Van deandere

orde,

de

_{Saurischia, zijn huidplaten}

bekend

waarop haren ofverenzouden kunnen hebben

gegroeid.

Bij

de Omithischia

_zijn

zulke

_huidplaten

nooit

aangetrof-fen.

_Bij

de

_{psittacosauride}

in het boekvan

Rey

komenze echter wel voor,enomdat de

_figuren

in dit boek als

be-trouwbare

_{interpretaties}

_{op basis} van fossiele vondsten

kunnen worden

_{gekenschetst,}

is de

figuur waarschijnlijk

gebaseerd

op

waarnemingen.

Als diecorrectzouden

_zijn,

dan maakt dat het stuk

_{waarschijnlijker}

dat alle

_(of

_{op z’n} minst

_veel)

dinosauriërsverenof haren hebben

_gehad.

Controle is dusvan

belang.

Ener is bekend dater een

fossielvan een

_{psittacosauride}

bestaat dat

_dergelijke

huid-platen

vertoont. Het fossiel

_is,

zoals zoveel fossielenvan dinosauriërs_en

vroege

vogels, afkomstig

uit China.Voor

zoverbekend bevat het

huidplaten langs

destaart met struc-turen die kunnen

_wijzen

_op verenof haren. Maar dit

bij-zondere

_fossiel,

dat

_illegaal

uit China is

verdwenen,

is nooit door

_{wetenschappers onderzocht,}

en eris nooitover gepu-bliceerd.

_{Naspeuringen wijzen}

uit dat hetfossiel in de

af-gelopen

twee

jaar

heeft

_{rondgezworven}

in

Europa.

Een

jaar geleden

dook hetevenop

bij

eenwinkel

_{(Stone Age)}

in het Italiaanse Triest.

_Volgens

de

_eigenaar,

_Flavio

Bac-chia,

hadeenDuitse

geoloog

hetaan_{hem gegeven}om schoon temaken. Bacchia _zegt het fossiel daarnanaar

paleontologen

vanhet Museumvoor

Natuurlijke

Historie in Milaante hebben

_gestuurd.

Daar is het

_volgens

een medewerker inderdaad

_aangekomen,

maarop verzoekvan

Bacchiaweer aan hem

teruggestuurd. Volgens

Bacchia

was dat omdat

hij

een

gezamenlijk

onderzoekdoor Itali-aanse enChinese

paleontologen probeerde

te_arrangeren. Toen datmislukte,zou

hij

het fossiel_{weer naar}de Duitse

eigenaar

hebben

_verzonden,

maar die wilde niet

_ingaan

opeenverzoekvanhet

_tijdschrift

Naturevoor een inter-viewoverdeze zaak.

Volgens

Mark

_Norell,

een

bij

het Amerikaans Museum voor

Natuurlijke

Historie in New York

_werkzame,

geres-pecteerd deskundige

op het

gebied

van Aziatische

dino-sauriërs,

bewijst

deze

_geschiedenis

eenste meerhoe

AF2ETTINGENWTKG22(4), 2001 75

de weg kunnenstaan.

Hij pleit

ervoor omhet fossiel opte sporenom het in China

wetenschappelijk

telaten onder-zoeken.

Referenties: 1,4,7

Evolutie van _vroegemens inAustralazië

geografisch

beïnvloed

Hoeinteressantdeevolutievandinosauriërsnaar

vo-gels

ook mag

zijn

- enhoeveel aandachtdaaraanook in de literatuurwordtbesteed-er

_zijn

nog veelmeer inte-ressanteevolutionaire

ontwikkelingen,

inclusief dievan

demens.

Daarbij blijken

vaak eerder

_ongedachte

factoren eenrolte

_spelen.

Zo iser

_bij

het beschouwenvande evo-lutievan de vroegemens in Australazië in het verleden

onvoldoendeaandacht besteedaandeunieke

geografische

en

ecologische

contextwaarin diemenszich bevond. Dat

stelt Paul

Storm,

medewerkervan hetmuseum Naturalis

in Leiden. Dat is

_volgens

hem deste

merkwaardiger

om-dat heel

_goed

bekendis dat de

_{zoogdierfauna’s}

daar in sterkematebeïnvloed

_zijn

_geweestdoor

_geografische

bar-rièresenhet bestaanvansterk

_{uiteenlopende ecologische}

zones.

Tot_nutoe

zijn

de

_verklaringen

voordeevolutionaire

ge-schiedenis van demens ter

_plaatse

vooral

_bepaald

door twee

zienswijzen.

Deeerste

(het zogeheten multiregionale

scenario)

gaatuitvan een

_geleidelijke

evolutievande

fos-sielenaar de

huidige

mens; het

belangrijkste

argument

daarvoor is devorm vande schedel. De tweede

verkla-ring (de

‘out of Africa’

hypothese)

gaatervanuit dat Homo

sapiens

zich ontwikkeldein

_Afrika,

vandaaruit

_migreerde

naarondermeerAzië, ende daar levende Homoerectus

verdrong.

Wanneer

_{milieu-aspecten}

in

_beschouwing

wor-dengenomen, iser

_volgens

Storm alle

_aanleiding

omte

veronderstellendatbeide

_verklaringen

correct

_zijn,

althans

datze samen aande

ontwikkeling

vandemensin Austral-azië hebben

_bijgedragen.

Een

_{buitengewoon belangrijk}

- entotnutoeoverhet hoofd

gezien

-_aspectzoude

bijna

onneembare waterbarrièrevan Wallacea

_{zijn geweest.}

Die hadeenenorme_{invloed op de}

verspreiding

- _en daarmee ook de evolutie

- van

talrijke

zoogdieren,

waaronder ook de vroegemens. Er is geen enkele

_aanwijzing

dat Homoerectuskans heeft

_gezien

om dezebarrièretenemen.

Wel is Homoerectus

_{waarschijnlijk}

voortdurend in

zuid-oostelijk

Azië

_aanwezig

_geweest. Dat

blijkt

uit diverse vondsten zoals dievan deTrinil-, de

_Sangiran-

_en de

Ngandong-mens.

Tussen 126.000en81.000

_{jaar geleden}

werd het klimaat

_vochtiger,

metals

_gevolg

dat het

tro-pisch regenwoud

zich tot

_oostelijk

Java kon uitstrekken. Die nieuwe

_{omstandigheden}

maakten hetvoorelder

ver-derontwikkeldemensen

mogelijk

omdat

gebied

te berei-ken. Een aantalvande lokalemenstypen,waaronderHomo erectus.werden door de beteraanhet nieuwe klimaat

aan-gepastemensenverdreven.

Homo

_sapiens

bleekwel in staatomWallaceaoverte

ste-ken.

_Hij

deed

_dat,

maar erbleven ook genoegindividuen

achter,

zodat desoortzichaanbeide

zijden

vanWallacea

verder ontwikkelde.Dat

_{gebeurde onafhankelijk}

van

el-kaar,

waardoor de

_huidige

bewoners ook_opbasis_vanhun

schedel intwee

duidelijk

verschillende_typen

_zijn

te on-derscheiden.

Referentie:

8

Biodiversiteit

in

_geologisch

verleden

onge-kend

_groot

Het leven op aarde is in het verleden veel diverser

geweest

danwe nuweten.Dat

ligt

voorde

hand,

want slechts een minieme fractie van alle levendewezens

fossiliseert;

vandie fossielen wordenerin de

_loop

vande

tijd

veleonherkenbaar

(bijv.

door

_{‘omsmelting’ bij}

ver-hoogde temperatuur

endruk opgrote

diepte),

en er

ver-dwijnen

veel fossielen doordatze

tijdens erosieprocessen

tot onherkenbaar kleine

_fragmenten

worden

_verpulverd.

Envande fossielen die al deze gevarenoverleven,wordt

uiteindelijk

slechtseenverwaarloosbare fractie

gevonden

en

_{wetenschappelijk}

verwerkt.

Hoe_{divers het leven op aarde is}

geweest,

is danook

moei-lijk

te schatten. Toch

zijn

ergegevens over, vooral

dank-zij

het eindeloze monnikenwerkvanJack

Sepkoski,

die voor meerdan 31.000

geslachten (verdeeld

overongeveer 4000

_families)

van

zogeheten

macro-invertebraten

(d.w.z.

dieren zonder

_{inwendig skelet,}

_{en zogroot}datzemethet

blote_oogtedetermineren

_zijn;

het bekendste voorbeeld

zijn schelpdieren

uit

_zee)

onderzocht wanneer ze in de

geologische

geschiedenis

voorkwamen.

_Hij

_{deed dit op} basisvan literatuuronderzoek.Dat

hij geslachten

als

uit-gangspuntnam enniet soorten,was omde discussiesover welke

_exemplaren

toteensoort

_behoren,

tevoorkomen. Uit de

_optelling

_van alle

_geslachten

die_opeengegeven

momentleefdenop

aarde,

kon

_Sepkoski

zo eenbeeld

krij-genvande biodiversiteit op datmoment.Die biodiversiteit is

toegenomen

van een verwaarloosbaar aantal

geslach-ten zo’n540

_{miljoen jaar geleden}

tot_ongeveereen

mil-joen geslachten

nu. Dat is echter _geen

_geleidelijke

toe-namegeweest,maar een

ontwikkeling

met

_pieken

en da-len. Zowetenwe nu

dankzij Sepkoski

dat de_grote

massa-uitstervingen (bijv.

nade

inslag

van eenhemellichaamop

de _grenstussen

_Krijt

en

Tertiair) altijd

slechts eenkorte

terugslag

heeft gegeven,en daarna

juist

een sterke toe-name vanhet aantal nieuwe

geslachten.

Hoe baanbrekend het werkvan

Sepkoski

ook is_geweest, het

_geeft

- alleen al omdat het

op literatuurstudieswas

gebaseerd

- eenbeeld dat niet

_volledig

is. Dat

_blijkt

uit

onderzoek dat is

_uitgevoerd

door de Phanerozoic Marine

Diversity Working

Group.

Het

_systematisch

onderzoek

door deze

_werkgroep

van344 collectiesmet

_schelpen

uit het Plioceen

_{(5-1,7 miljoen jaar geleden)}

vanPanamaen Costa Rica

_(minder

dan

_0,1%

van de

toenmalige

7

mil-joen

km2

oceaan)

bracht veelmeer_generaaan het licht dan_op

_grond

vanstatistische

berekeningen

verwachtzou

AFZETTINGEN WTKG22(4), 2001 76

mogenworden. Deonderzoekers concluderen daaruit dat

de

_{huidige schattingen}

_{vande vroegere biodiversiteit veel} te

laag zijn.

Twee Amerikaanse onderzoekers berekenen op

theoreti-sche

_gronden

dater

waarschijnlijk

in totaalzo’n

_miljoen

geslachten

van _{marine macro-invertebraten hebben}

ge-leefd,

endat daarvan

waarschijnlijk

zo’n 67.000

geslach-ten ook

_{daadwerkelijk}

als fossielen zouden kunnen wor-den

_gevonden.

Dan moeternogwel veelaande bestaande kennis worden

toegevoegd.

Alleen_een

_uitgebreid

syste-matisch

_{onderzoek, waarbij}

de onderzoekers denkenaan

een

project

dat

ongeveertwintigmaal

zo

uitgebreid

als het nu

uitgevoerde project

zou moeten

_zijn,

zou een statis-tisch

_gezien

betrouwbaar inzicht in de

_ontwikkeling

van debiodiversiteitopaarde kunnen geven, inclusiefeenbeter

inzichtin de effectenopdiebiodiversiteit van

_wereldwijde

natuurrampen.

Referentie:2

Geraadpleegdeliteratuur

1

Dalton, R.,

2001. Elusive fossil could concealanswer

todinosaur debate. Nature412,p. 844.

2 Jackson,J.B.C. &Johnson,

K.G.,2001. Measuring

past

biodiversity.

Science293,p. 2401-2404.

3

_{Jacobsen, S.B.,}

2001. Gas

hydrates

and

_{deglaciations.}

Nature

412,

p. 691-693.

4 _{Ji, Q., Norell, M.A., Gao, K.-Q.,}

_Ji,

S.-A. &Ren, D.,

2001. The distribution of

_{integumentary}

structures in

afeathered dinosaur. Nature

410,

p. 1084-1088.

5

_Kennedy,

_M.J.,

_{Christie-Blick,}

N. &

_{Sohl, L.E.,}

2001. Are Proterozoic cap carbonates and

isotopic

excursions arecord of

gashydrate

destabilization

_following

Earth’s coldest intervals?

_Geology

29, p. 443-446.

6

_Milkov,

A.V.,2001. Estimate of

_gashydrate

_resource,

northwestem GulfofMexico Continental

_slope.

Ma-rine

_{Geology 179,}

p. 71-83.

7

_{Stokstad, E.,}

2001.

_{Mysterious E-photos}

vex

paleon-tologists.

Science

_293,

_p. 1573.

8 Storm, P.,2001. The evolution of humans in Austral-asia from _an environmental

_perspective.

Palaeo-geography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 171,

p. 363-383.

9

_Vugt,

N.

_{Van, Langereis,}

G.C. &

_Hilgen,

F.J., 2001. Orbital

forcing

inPliocene-Pleistocene Mediterranean lacustrine

deposits:

dominant

_expression

of

_eccentricity

versus

precession.

Palaeogeography,

Palaeoclimato-logy, Palaeoecology

172,p. 193-205.

*A.J.

(Tom)

van

_Loon,

Geocom

_{B.V., Benedendorpsweg}

61,

6862 WCOosterbeek tel. 026-339 09

_{08, fax}

026-33907

_83,

email

_{ronivan.loon@wxs.nl}

spec. 1

Pyrgophorus

Mloceen, Pebas Formatie

Indiana,Peru (Tek. Frank

_Wessellngh)

Schetsboek

1

Mioceen, Pebas Formatie Nuevo _Horizonte

Tryoniaspec.

Peru