Media, Migratie, Macht
Een onderzoek naar de machtsverhoudingen binnen de mondiale mediawereld
Naam student: D. de Niet
Opleiding: Bachelor Sociale Geografie en Planologie Collegekaartnummer: 11307706 Datum: 17 juni 2019
Naam vak: Bachelorscriptieproject Sociale Geografie
Code vak: 734302042Y
Begeleider: dr. I. C. van der Welle
Tweede lezer: dr. M. Oudenampsen
Voorwoord
Voor u ligt mijn bachelorscriptie die ik heb geschreven ter afronding van de opleiding Sociale Geografie en Planologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ik zou graag een aantal mensen willen bedanken voor hun hulp en steun, want zonder hen was het mij nooit gelukt dit voor elkaar te krijgen. De eerste is uiteraard mijn begeleider Inge van der Welle. Zij gaf richting aan mijn onderzoek, was betrokken en gaf mij steeds nieuwe handvatten om mijn onderzoek te verbeteren. Daarnaast zou ik graag mijn ouders en zus willen bedanken voor hun
onvoorwaardelijke steun en vertrouwen.
Daan de Niet
Media, Migratie, Macht 0
Voorwoord 1
Inleiding 4
Hoofdstuk 1: Theoretisch Kader 6
Geopolitiek 6
Kritische geopolitiek 6
Westerse dominantie binnen popular geopolitics 7
Internationale persbureaus 7
Feministische kritiek op popular geopolitics 8
Framing 8
Framing van migratie 9
Popular geopolitics en migratie 10
Veranderend medialandschap 11 Samengevat 11 Hoofdstuk 2: Probleemstelling 13 Hoofdstuk 3: Methodologie 14 Onderzoeksdesign en onderzoekseenheid 14 Onderzoeksmethode 14 Operationalisering 15 Uitleg operationalisering 15 Reflectie operationalisering 17 Case beschrijving 17 De steekproef 17 Reflectie steekproef 18 Analysekader 18 Ethiek en positionering 20
Hoofdstuk 4: Context beschrijving 21
Historie en taal Kenia 21
Vorming medialandschap Kenia 21
Belangrijkste dagbladen in Kenia 22
Rol migratiedebat in Kenia 22
Analyse en theorie 23
Hoofdstuk 5: Verhoudingen productie artikelen 24
Herkomst artikelen 24
Beeld EU 25
Afkomst migranten en type migranten 28
Analyse en theorie 30
Hoofdstuk 6: Productie berichten migratie 31
Tijdlijn aantal gepubliceerde artikelen 2015-2018 31
Genoemde landen in de artikelen 33
Vermelde politici in de artikelen 34
Vermelde organisaties in de artikelen 35
Frames 37 2015 38 2016 39 2017 41 2018 42 Alternatief frame 43 Analyse en theorie 44
Hoofdstuk 7: Conclusie en Aanbevelingen 46
Conclusie 46 Aanbevelingen 47 Hoofdstuk 8: Discussie 48 Literatuurlijst 49 Tabellen en Figuren 54 Bijlage 55
Inleiding
In november 1998 sprak Lee Kuan Yes, voormalig premier van Singapore, zich op de Asian Media Conference uit tegen de toenemende stroom van westerse media richting Azië. Volgens hem zou dit leiden tot het verlies van traditionele waarden als hier niets aan zou worden gedaan (Chadha & Kavoori, 2000: p. 417). Ditzelfde onderwerp kwam terug tijdens een belangrijke bijeenkomst van de Association of South East Asian Nations in datzelfde jaar, waar gewaarschuwd werd voor culturele mondialisering. In het statement dat volgde sprak het politieke orgaan zich uit voor verenigde samenwerking om de zo sterk gekoesterde Aziatische waarden te behouden en beschermen, door westerse media content meer te reguleren (Chadha & Kavoori, 2000: p. 417). Vijftien jaar later, in 2014, deden Hazaea, Ibrahim en Mohd Nor (2014: p. 183) onderzoek naar de Yemen Times. Hun onderzoek was gericht op het vaststellen in welke mate lokale dan wel internationale identiteiten aanwezig waren in de artikelen van deze krant. Hun conclusie was duidelijk: de westerse waarden domineerden de artikelen, terwijl de lokale identiteit in de krant nog nauwelijks voorkwam.
Dit zijn drie voorbeelden van berichten over de westerse dominantie in de mondiale mediawereld. Mediaberichten afkomstig uit het westen verspreiden zich tegenwoordig razendsnel en worden dan over de hele wereld gelezen (Sparks, 2013: pp. 123-124). De westerse content beïnvloedt de manier van denken en handelen. Zij is gericht op specifieke onderwerpen of gebruikt bepaalde woorden om mensen in een bepaalde richting te sturen (Makhortykh & Sydorova, 2017: p. 363). Steeds vaker wordt dan ook gesproken van een westerse media hegemonie.
Deze scriptie doet onderzoek naar deze veronderstelde westerse media hegemonie. Het zal bekijken hoe ver de macht van het westen reikt in de mondiale mediawereld en of er
alternatieve zienswijzen bestaan. Dit wordt onderzocht aan de hand van migratie. Migratie is een onderwerp dat internationaal gezien veel aandacht in de media krijgt. Verwacht wordt dat migratie een goede case vormt om dit onderwerp te onderzoeken.
Dagelijks worden wij omringd door berichten over migratie die voortvloeien uit onze eigen westerse media en literatuur. Alternatieve perspectieven ten aanzien van dit onderwerp zijn er tot op heden nauwelijks. Dit onderzoek vult daarmee een gat in de bestaande literatuur. De maatschappelijke relevantie van het onderzoek komt voort uit het marginale perspectief dat deze scriptie inneemt. Kennis is sociaal gesitueerd (Couper, 2015: p. 121). Hierdoor wordt veelal onderzoek gedaan vanuit het perspectief van de dominante groep. Het perspectief van andere, gemarginaliseerde groeperingen wordt hierbij buiten beschouwing gelaten (Couper, 2015: p. 121). Het aanbrengen van een nieuw perspectief definieert de maatschappelijke relevantie.
Het niet-westerse perspectief wordt in deze studie onderzocht middels de Keniaanse krant Daily Nation. Deze krant is het grootste dagblad van Kenia en wordt beschreven als
betrouwbaar en onafhankelijk (Moon, 2016: p. 2385). Om het onderzoek beter af te bakenen is er voor gekozen om alleen de artikelen met betrekking tot de representatie van de instroom van migranten naar Europa tussen 2015 en 2018 te onderzoeken, omdat van deze jaren de meest recente data aanwezig is. Voortkomend hieruit is de hoofdvraag als volgt gedefinieerd:
“Hoe wordt de instroom van migranten naar Europa gerepresenteerd in de Keniaanse krant Daily Nation tussen 2015 en 2018?”
Deze scriptie zal eerst de bestaande theorieën omtrent dit onderwerp beschrijven in het theoretisch kader. Vervolgens zal de onderzoeksopzet en de manier waarop er onderzoek is uitgevoerd in de methodologie worden uitgelegd. Hierna volgt de analyse, bestaande uit drie hoofdstukken. Deze scriptie sluit af met de conclusie en aanbevelingen, gevolgd door de discussie.
Hoofdstuk 1: Theoretisch Kader
Het theoretisch kader bevat een overzicht van de reeds bestaande literatuur ten aanzien van het onderwerp van deze scriptie. Allereerst zal worden ingegaan op geopolitiek en dan specifiek op popular geopolitics, die voortkomt uit de kritische geopolitiek. Vervolgens zal aandacht worden besteed aan de westerse dominantie binnen de popular geopolitics. Daarna wordt feministische geopolitiek besproken, en dan vooral de kritiek die deze stroming heeft op popular geopolitics. Hierna wordt ingegaan op framing binnen media content; eerst worden vijf algemene frames binnen het Europese medialandschap besproken, gevolgd door twee frames die specifiek gericht zijn op migratie. Tot slot wordt een algemeen beeld van migratie in de huidige westerse media geschetst en wordt ingegaan op het veranderende medialandschap.
Geopolitiek
Geopolitiek is een begrip dat aan het begin van de twintigste eeuw opkwam als gevolg van de toenemende rivaliteit tussen staten (Teschke, 2006: p. 327). De eerste en oudste vorm van geopolitiek wordt beschreven als klassieke geopolitiek. Friedrich Ratzel is één van de grondleggers van deze klassieke geopolitiek (Dodds & Woon, 2015: pp. 91-92).
Tegenwoordig bestaan er verschillende vormen. Ondanks het feit dat de klassieke geopolitiek gedurende de 20ste eeuw verschillende betekenissen heeft gekend, bleef de meest
voorkomende betekenis de wetenschappelijke studie over de ontwikkeling van natiestaten en hun relatie ten opzichte van elkaar (Williams & Massaro, 2013: p. 568).
Vanaf de jaren ‘90 kwam er binnen de geopolitiek een nieuwe stroming op: kritische geopolitiek. Kritische geopolitiek is niet zozeer de directe opvolger van de klassieke geopolitiek, het kan eerder worden gezien als een nieuw beginpunt (Jones & Sage, 2010: p. 316). Kritische geopolitiek zag de klassieke geopolitiek niet als een onschuldige activiteit maar als een constante greep naar de macht van verschillende staten ten opzichte van elkaar (Williams & Massaro, 2013: p. 568). Kritische geopolitiek is vooral gericht op het
herdefiniëren van bestaande machtsrelaties en de manier waarop de ruimte ingericht en gepraktiseerd dient te worden (Dodds & Woon, 2015: p. 95)
Kritische geopolitiek
In de loop van de jaren ontwikkelde kritische geopolitiek zich tot een pluraal begrip dat op verschillende manieren ‘uitgeoefend’ kan worden (Jones & Sage, 2010: p. 316). Zo werd voor het eerst onderscheid gemaakt tussen formele geopolitiek (theorieën en doctrines), praktische geopolitiek (officiële documenten) en popular geopolitics (de media) (Suslov, 2014: p. 589). Door de technologische ontwikkelingen van de laatste decennia zijn deze drie vormen van geopolitiek steeds verder onderling geïntegreerd. Met het gebruik van online platformen als Facebook, Youtube en blogs werd de uitwisseling van geopolitieke kennis tussen academici (de veronderstelde bewaarders van formele geopolitieke kennis), politici (de
veronderstelde bewaarders van praktische geopolitieke kennis) en de media (de producenten van popular geopolitieke kennis) steeds makkelijker (Pinkerton & Benwell, 2013: p. 13). Daarmee werd geopolitiek ook voor het eerst bereikbaar voor ‘gewone’ mensen die toegang hadden tot deze platformen (Jones & Sage, 2010: p. 316).
Echter, waar de toegankelijkheid door de technologische ontwikkelingen binnen de kritische geopolitiek toenam, bleef de productie hiervan in handen van een selecte groep (Pinkerton & Benwell, 2013: p. 13). Op het gebied van formele en praktische geopolitiek bleef deze in handen van academici en politici. In de popular geopolitics ligt de macht in handen van een door Pinkerton en Benwell beschreven ‘culturele elite’ die precies bepalen welke boodschap films, tijdschriften, kranten en radiostations verkondigen (Pinkerton & Benwell, 2013: p. 13). Daarbij negeren zij de tendensen die in een samenleving aanwezig zijn, omdat zij hun publiek beschouwen als nutteloze ontvangers (Pinkerton & Benwell, 2013: p. 13).
Westerse dominantie binnen popular geopolitics
Zoals beschreven ligt de macht in de media in handen van een culturele elite die de inhoud van media bepaalt. Dominantie binnen de mondiale mediawereld speelt echter al langer. In de jaren ‘70 van de vorige eeuw werd hier voor het eerst aandacht aan besteed in een UNESCO rapport (Chadha & Kavoori, 2000: p. 415). De belangrijkste conclusie van het rapport was dat er een eenzijdige stroom van media content bestond vanaf de westerse, ontwikkelde landen naar de zuidelijke, onderontwikkelde landen. Het rapport betitelde deze westerse dominantie als de media imperialism approach (Chadha & Kavoori, 2000: p. 415). De belangrijkste consequentie hiervan was niet alleen dat een kleine groep westerse landen de internationaal gepubliceerde media content controleerde, maar hierdoor ook hun eigen economische en culturele waarden konden uitdragen (Chadha & Kavoori, 2000: p. 416). Om dit proces tegen te gaan riepen onderontwikkelde landen, met name de Beweging van
Niet-Gebonden Landen, in het begin van de jaren ‘70 de New World Information and Communication Order (NWICO) in het leven (Nordenstreng, 2013: p. 348). Dit leidde tot veel politieke debatten om dit proces tegen te gaan, maar weinig echte veranderingen. Het concept is tot het einde van de jaren ‘80 erg populair gebleven, maar is daarna meer in de vergetelheid geraakt (Nordenstreng, 2013: p. 350). Tegenwoordig wordt eerder gesproken van media globalisatie, wat neerkomt op hetzelfde principe (Nordenstreng, 2013: p. 348).
Internationale persbureaus
Tegenwoordig ligt de macht binnen de mondiale mediawereld niet meer bij westerse landen, maar vooral bij westerse persbureaus. Nieuwsmedia (kranten) publiceren steeds minder zelf geproduceerde content. Veel uitgevers maken gebruik van internationale persbureaus waar ze content van overnemen (New Internationalist, 2019). De vier grootste internationale
persbureaus - United Press International, Associated Press, Reuters en Agence France Presse - zijn verantwoordelijk voor maar liefst 90% van al het nieuws gepubliceerd in kranten wereldwijd (New Internationalist, 2019). Davies (2008: p. 17) betitelde deze persbureaus dan
ook niet zonder reden als het ‘hart van de moderne media industrie’. Uitgevers zijn zeer afhankelijk van deze persbureaus bij het zo snel mogelijk verkrijgen van het meest actuele content (Boumans et al., 2018: p. 1769). Het kopen van nieuwsartikelen zorgt daarnaast voor een reducering van de productiekosten (Boumans et al., 2018: p. 1769).
Feministische kritiek op popular geopolitics
Op popular geopolitics is de afgelopen jaren veel kritiek geweest, met name vanuit het feminisme (Sharp, 2011: p. 298). Volgens feministische geopolitiek representeren popular geopolitics enkel de belangen van de westerse landen omdat zij deel uitmaken van de culturele elite (Sharp, 2011: p. 298). Een theorie die hierop aansluit is de feminist standpoint theory. De feminist standpoint theory is gebaseerd op de gedachte dat kennis sociaal
gesitueerd is (Couper, 2015: p. 121). Verschillende groepen kijken zo vanuit verschillende perspectieven naar een bepaalde gebeurtenis of ontwikkeling, afhankelijk van hun sociale positie (Couper, 2015: p. 121). De theorie benadrukt dat er echter altijd wordt gekeken naar het perspectief van de dominante groep en dat perspectieven van meer gemarginaliseerde groepen worden genegeerd (Couper, 2015: p. 121). In dit geval zijn westerlingen de
dominante groep en wordt er dus binnen popular geopolitics enkel aandacht besteed aan hun perspectief (Ayoob, 2002: p. 40). De feminist standpoint theory pleit voor meer onderzoek vanuit verschillende perspectieven (Couper, 2015: p. 121).
Framing
Een belangrijke manier hoe westerse landen en persbureaus de internationale media controleren en daarmee hun eigen waarden overbrengen is framing (Makhortykh & Sydorova, 2017: p. 362). Framing is het proces waarbij mensen worden beïnvloed in hun waarnemingen en het maken van keuzes, door het selectief betekenis geven aan woorden en zinnen (Goffman, 1974: p. 21). Frames zijn van directe invloed op de manier hoe mensen informatie tot zich nemen en hoe zij daarmee hun mening vormen over specifieke
onderwerpen (Makhortykh & Sydorova, 2017: p. 363). Semetko en Valkenburg (2000: p. 95-96) hebben in hun onderzoek vijf soorten frames onderscheiden die in de Europese media en literatuur veelvuldig gebruik worden. Dit zijn:
● Het conflictframe. Het conflictframe benadrukt onenigheid tussen verschillende individuen, groepen of instituties over bepaalde problemen, gebeurtenissen of kwesties (Semetko & Valkenburg, 2000: p. 95).
● Het human interest frame. Dit frame speelt in op de emotie of personificatie van een gebeurtenis. Dit gebeurt door de gebeurtenis, het probleem of de kwestie een gezicht te geven, de impact van een situatie op mensen te beschrijven of door in te zoomen op het persoonlijke leven van de betrokken actoren (Semetko & Valkenburg, 2000: pp. 95-96).
● Het economic consequence frame. Dit frame gaat over een gebeurtenissen, problemen en kwesties die economische consequenties hebben op individuen, groepen,
instituties, landen en regio’s (Semetko & Valkenburg, 2000: p. 96).
● Het morality frame. Bij dit frame wordt een morele boodschap verkondigd of wordt verwezen naar moraliteit of geloof. Het is eigenlijk een voorschrift hoe mensen zich zouden moeten gedragen (Semetko & Valkenburg, 2000: p. 96). Omdat journalisten altijd objectief te werk moeten gaan wordt dit frame eigenlijk altijd indirect gebruikt. Dit kan bijvoorbeeld door iemand aan het woord te laten over een bepaalde kwestie (Semetko & Valkenburg, 2000: p. 96).
● Het responsibility frame. Het responsibility frame gaat over de manier hoe problemen of gebeurtenissen veroorzaakt worden of toe te schrijven zijn aan de overheid, een individu of een groep. Dit frame richt zich daarnaast op manieren hoe de lasten van een problemen verminderd kunnen worden door overheid, individuen of groepen (Semetko & Valkenburg, 2000: p. 96).
Frames hebben niet alleen invloed hoe media content wordt gepresenteerd, maar ook hoe het wordt begrepen. Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen nieuws frames en individuele frames (Makhortykh & Sydorova, 2017: p. 362). Nieuws frames kunnen worden gedefinieerd als centrale ideeën die betekenis geven aan gebeurtenissen (Gamson & Modigliani, 1989: p. 143). Individuele frames zijn clusters van ideeën die helpen bij het verwerken van informatie op individueel niveau (Scheufele, 1999: p. 107). Bij het maken en presenteren van frames in de media of literatuur zijn beide soorten frames nodig omdat de voorkennis die individuen hebben essentieel is voor de verwerking van informatie die in nieuws frames naar voren wordt gebracht (D’Angelo, 2002: p. 873).
Framing van migratie
In de Europese media en literatuur komen bovenstaande frames veelvuldig terug. Dit zijn algemene frames die aan elk onderwerp gekoppeld kunnen worden. Er bestaan echter ook twee frames die vaak terugkomen in artikelen omtrent migratie (Tkaczyk, 2017: p. 93). Het eerste is het humanitaire frame, de personificatie van migratie, waarbij vooral wordt
ingezoomd op de negatieve kanten van migratie voor de migranten zelf en de lijdensweg die migratie voor veel mensen is (Tkaczyk, 2017: p. 93). Dit frame is te vergelijken met het human interest frame. Het tweede frame dat veelvuldig opduikt in de mediaberichten en literatuur is het onveiligheidsframe, waarbij migratie wordt afgebeeld als een bedreiging en artikelen inzoomen op het beschermen van de grenzen, illegaliteit rondom migranten en het uitvergroten van de negatieve impact die migranten kunnen hebben voor het ontvangende land (Tkaczyk, 2017: p. 93).
Popular geopolitics en migratie
Migratie is bij uitstek een geopolitiek thema omdat het zowel politieke als geografische elementen heeft. Ashutosh en Mountz (2012: p. 352) zagen verhalen over migratie als de meest pure vorm van geopolitiek omdat migranten zich geografisch voortbewegen, waarbij zij stuitten op politieke structuren. Migranten zijn in hun bewegingen door de ruimte afhankelijk van formele geopolitiek, praktische geopolitiek en popular geopolitics. Politici bepalen wetten en stellen regels op omtrent migratie. Deze wetten en regels zijn vaak gebaseerd op academisch werk en aanbevelingen voortkomend uit wetenschappelijk onderzoek. En de media representeren dit. Het representeren van migratiestromen is een precaire bezigheid. Kritische geopolitiek stelt dat kennis nooit waardevrij en neutraal kan zijn (Ó Tuathail, Dalby & Routledge, 2006: p. 7). Grote groepen worden immers vaak
gecategoriseerd. Het sociaal categoriseren van mensen kan leiden tot de in- of uitsluiting van een specifieke groepen in een samenleving. Een goed voorbeeld hiervan is de keuze voor het gebruik van het woord migrant of asielzoeker (Chimni, 2008: p. 12).
Migratie is een onderwerp dat vanaf eind 2014 veel meer aandacht heeft gekregen in de Europese media. Al snel werd gesproken van een migratiecrisis (Tkaczyk, 2017: p. 91). Uit onderzoek is gebleken dat de Europese media migranten doorgaans eerder negatief dan positief afbeelden en eerder verdelen dan verbinden (Arcimaviciene & Baglama, 2018: p. 11). Zo wordt in veel berichtgeving een duidelijke scheidslijn gemaakt tussen ‘wij’ en ‘zij’,
waarbij positieve connotaties verbonden zijn aan ‘wij’ en negatieve aan ‘zij’. Deze manier van representatie creëert een vruchtbare grond voor het ontstaan van xenofobie en
stereotypering omtrent migranten (Arcimaviciene & Baglama, 2018: p. 11). Het sociaal categoriseren van mensen is dus aanwezig in de meeste Europese media en leidt tot de uitsluiting van mensen binnen een samenleving.
Het doorgaans negatieve beeld dat de westerse media schetst over migratie is het gevolg van vier elementen. Het eerste is het gebrek aan diversiteit van bronnen en de daarmee gepaard gaande afhankelijkheid van officiële documenten, beleidsbepalers en overheden. Hierdoor worden artikelen steeds vaker door politieke agenda’s gestuurd (Tkaczyk, 2017: p. 93). Een ander steeds vaker voorkomende tendens is de nadruk die binnen media wordt gelegd op uitzonderlijke en verbazingwekkende gebeurtenissen. Dit gaat echter vaak ten koste van de context. Het is voor nieuwsbronnen aantrekkelijker negatieve gebeurtenissen rondom migranten te belichten dan positieve, die voor minder ophef zorgen (Tsatsou & Armstrong, 2014: p. 201). Het derde element heeft betrekking op buitenlandse nieuwsberichten. Uit onderzoek is gebleken dat buitenlands nieuws - en dus ook migratie - wordt beïnvloed door nationale belangen, veiligheid en een eurocentrisme. Mediabronnen zijn in toenemende mate afhankelijk van internationale persbureaus, door de afname van correspondenten in het buitenland. Hierdoor komt het meeste nieuws over het buitenland in verschillende
enerzijds, en van officiële documenten, beleidsbepalers en overheden als bron anderzijds, worden in mediaberichten steeds vaker dezelfde landen, politici en organisaties genoemd (Tsatsou & Armstrong, 2014: p. 198). Als gevolg daarvan is de autonomie en kritische houding van journalisten de afgelopen jaren sterk afgenomen. En daarmee is media content tegenwoordig globaler en minder verdiepend (Otto & Meyer, 2012: p. 206).
Veranderend medialandschap
Binnen de popular geopolitics is het mondiale medialandschap de afgelopen decennia ingrijpend veranderd (Mander & Young, 2017: p. 6). De belangrijkste verandering is de overgang van het gebruik van traditionele media (tv, radio en kranten) naar digitale en social media. Uit groot mondiaal onderzoek is gebleken dat in veel landen een transitie aan het plaatsvinden is van het overheersende gebruik van traditionele media naar social media (Mander & Young, 2017: p. 6). Vooral in landen met een snelle economische ontwikkeling neemt het gebruik van digitale media in een rap tempo toe, ook omdat deze landen over het algemeen een jonge bevolking hebben, wat de penetratie van digitale media versnelt (Mander & Young, 2017: p. 6).
Waar het gebruik van social media groeide, nam de persvrijheid wereldwijd af ten opzichte van 2018. Uit onderzoek van Verslaggevers zonder Grenzen is gebleken dat slechts 24% van de landen wereldwijd een klimaat heeft gecreëerd waarin journalisten in alle vrijheid hun werk kunnen uitoefenen. Dit is 2% lager dan in 2018 (RSF, 2019). De regio met de grootste daling is het Amerikaanse continent, zowel Zuid- als Noord-Amerika. In West-Europa en de Balkan verslechterde de persvrijheid. Dit had te maken met politieke ontwikkelingen in de Balkan die hier een negatieve invloeden op had (RSF, 2019). Het Midden-Oosten en
Noord-Afrika zijn regio’s met de laagste persvrijheid (RSF, 2019). Na het Midden-Oosten en Noord-Afrika volgen Oost-Europa en Centraal Azië (RSF, 2019). In de lijst bekleedt Afrika de derde plek, ten opzichte van 2018 is de daling het minst groot in vergelijking met andere regio’s, en Azië de vierde.
Samengevat
Dit hoofdstuk is gestart met een beschrijving van geopolitiek en de ontwikkelingen die dit concept in de tijd heeft ondergaan. Binnen de geopolitiek bestaan verschillende stromingen, waarvan kritische geopolitiek het meest recent is. Kritische geopolitiek kan op verschillende manier ‘uitgeoefend’ worden (formele geopolitiek, praktische geopolitiek en popular
geopolitics) en is door de technologische ontwikkelingen van de afgelopen jaren een stuk bereikbaarder geworden voor de maatschappij. Echter, ondanks de toegenomen
bereikbaarheid wordt geopolitiek nog altijd gedomineerd door een selecte groep mensen. Binnen popular geopolitics kan deze groep omschreven worden als een culturele elite die bepaalt hoe de media worden vormgegeven en welke boodschap deze uitdragen. Westerse landen en persbureaus zijn onderdeel van deze culturele elite. Vanuit de feministische geopolitiek is hier de afgelopen jaren kritiek op geweest. Volgens deze stroming worden
enkel de belangen van de westerse landen gerepresenteerd in de media. De feminist standpoint theory pleit voor meer onderzoek vanuit verschillende sociale posities in de samenleving zodat niet alleen het standpunt van de dominante groep, in dit geval de westerse landen, wordt belicht.
Een manier waarop westerse landen en persbureaus de media controleren en daarmee hun eigen waarden uitdragen is framing. In dit hoofdstuk zijn vijf algemene westerse frames behandeld en twee frames die expliciet worden gebruikt bij artikelen die gaan over migratie. Vervolgens is ingegaan op de representatie van migratie in de westerse media. Hierin werd gesteld dat migranten eerder negatief dan positief in de westerse media worden afgebeeld en dat zij worden gezien als een grote groep. Het sociaal categoriseren van de samenleving leidt tot een ‘wij’ tegen ‘zij’ verdeling. Hieruit voortvloeiend is een aantal processen opgesomd die invloed hebben op dit negatieve beeld; de toenemende afhankelijkheid van officiële
documenten, beleidsbepalers en overheden, de zoektocht naar sensatie door media
producenten, de toenemende afhankelijkheid op internationale persbureaus en daarmee de afnemende autonomie van correspondenten. Het hoofdstuk eindigt met een beschrijving van het veranderende medialandschap.
Hoofdstuk 2: Probleemstelling
Voor deze scriptie is onderzoek gedaan naar de representatie van de instroom van migranten in Europa in de Keniaanse krant Daily Nation tussen 2015 en 2018. Het theoretisch kader heeft duidelijk gemaakt dat de westerse perspectieven dominant zijn en dat het nieuws dat zij publiceren zich over de gehele wereld verspreid. Het westen zorgt met hun curatie van het nieuws voor een bepaald perspectief. Andere perspectieven worden hierbij nauwelijks belicht. De creatie van media content ligt hierbij in handen van een culturele elite. Dit onderzoek houdt zich bezig met de vraag hoe groot de dominantie is van het westen in de mondiale mediawereld en of er andere perspectieven bestaan ten aanzien van dit onderwerp. Migratie vormt in dit onderzoek de case. De hoofdvraag luidt dan ook:
“Hoe wordt de instroom van migranten naar Europa gerepresenteerd in de Keniaanse krant Daily Nation tussen 2015 en 2018?”
De hoofdvraag is opgesplitst in de volgende deelvragen:
1. “Hoe zit het Keniaanse medialandschap in elkaar?”
2. “Hoe verhouden de artikelen geproduceerd door Daily Nation zich tot de artikelen overgenomen van internationale persbureaus?”
3. “Hoe is de berichtgeving van de instroom van migranten naar Europa in Daily Nation geproduceerd tussen 2015 en 2018?”
Hoofdstuk 3: Methodologie
Onderzoeksdesign en onderzoekseenheid
De eerder genoemde onderzoeksvraag is beantwoord aan de hand van een cross-sectional onderzoek met interpretatieve elementen. Een cross-sectional onderzoek is een type
onderzoek waarbij er een onderzoekseenheid wordt onderzocht op één bepaald moment aan de hand van verschillende variabelen (Bryman, 2016: p. 53). Het onderzoeksdesign kan ook worden gezien als een media analyse, omdat de media door middel van artikelen onderzocht is. De onderzoekseenheid binnen dit onderzoek is Daily Nation. Deze onderzoekseenheid is onderzocht aan de hand van een tal van variabelen, die terug te zien zijn in de
operationaliseringstabel. Doordat Daily Nation de onderzoekseenheid is, worden de
conclusies getrokken op het niveau van de krant. Op deze manier zouden de resultaten van dit onderzoek gegeneraliseerd kunnen worden naar andere, overeenkomende kranten in en buiten Kenia.
In dit onderzoek is de data uit de artikelen geclassificeerd. Bij het classificeren van data is de data aan de hand van kenmerken geordend in verschillende groepen. Classificeren is bij uitstek een vorm van interpreteren omdat de onderzoeker bepaald wat de kwalificaties zijn om data aan een bepaalde groep toe te wijzen. Vandaar dat het onderzoek wordt gezien als een cross-sectional onderzoek met interpretatieve elementen.
Dit onderzoek is gedaan vanuit een poststructuralistische invalshoek. In het
poststructuralisme staat interpretatie centraal. Deze sociaal wetenschappelijk stroming gaat ervan uit dat ieder mens dingen op zijn eigen manier interpreteert, waardoor dingen nooit vaststaan (Couper, 2015: p. 136). Een tweede punt waardoor dit onderzoek als
poststructuralistisch bestempeld kan worden is de erkenning van diversiteit. In dit onderzoek is onderzocht of er alternatieve zienswijze bestaan ten aanzien van de instroom van
migranten. Hiermee tracht de studie nieuwe perspectieven te ontdekken en daarmee de diversiteit te vergroten. De erkenning van diversiteit is een tweede punt dat centraal staat binnen het poststructuralisme (Couper, 2015: p. 135). Daarnaast is deze stroming erg gericht op de representatie van processen en dan specifiek op de representaties van dominante frames waardoor macht wordt geproduceerd en gereproduceerd (Couper, 2015: p. 150). Hierbij tracht de stroming steeds uit te vinden waardoor bepaalde representaties wel worden gepubliceerd terwijl andere achterblijven (Calkivik, 2017: p. 2). De representatie van dominante frames is een benadering die centraal staat binnen dit onderzoek.
Onderzoeksmethode
De gebruikte onderzoeksmethode is een analyse van documentatie en een literatuurstudie. Binnen dit onderzoek wordt er onderzoek gedaan naar de media. Met ‘de media’ wordt in dit onderzoek gedoeld op krantenartikelen van de Keniaanse krant Daily Nation. Daily Nation kan het best onderzocht worden door artikelen voortkomend uit deze krant te bestuderen
doordat artikelen het best een beeld geven hoe de onderzochte migratiestromen worden gerepresenteerd. Daarnaast is er een literatuurstudie gedaan om meer context te creëren en informatie te verkrijgen die niet uit de analyse van documenten naar voren zou kunnen komen.
De data voortkomend uit de analyse van de artikelen van Daily Nation beantwoorden deelvragen twee en drie. Deelvraag twee gaat namelijk in op de productie en samenstelling van het nieuws waarbij er wordt gekeken wie wel en wie niet aan bod komen binnen de artikelen. Tevens is er onderzoek gedaan naar welke frames aanwezig zijn binnen de artikelen, ook dit heeft betrekking op de artikelen. Deelvraag drie doet onderzoek naar de manier hoe de artikelen die zijn geproduceerd door auteurs van Daily Nation zich verhouden tot de artikelen die niet zijn geproduceerd door de auteurs van de krant. Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn opnieuw artikelen van de krant nodig. Deelvraag één tracht een algemeen beeld te schetsen van het Keniaanse medialandschap. Voor deze
contextbeschrijving is gebruik gemaakt van een literatuurstudie.
Operationalisering
Deze scriptie heeft onderzoek gedaan naar het Keniaanse medialandschap. Omdat dit een erg abstract begrip is, is er gebruik gemaakt van een operationalisering om het begrip beter onderzoekbaar te maken. Deze operationalisering is terug te zien in de onderstaande tabel:
Concept Dimensie Variabele Bron
Keniaans medialandschap Type medium - TV - Radio - Kranten - Social media - Literatuurstudie
Journalistiek klimaat - Volledige persvrijheid - Matige persvrijheid - Geen persvrijheid - Literatuurstudie Taal - Engels - Swahili - Literatuurstudie Producenten - Persbureaus - Eigen correspondenten - Krantenartikelen Tabel 1: Operationaliseringstabel Uitleg operationalisering
Tabel 1 laat de operationalisering van het Keniaanse medialandschap zien. Het
medialandschap is onderverdeeld in vier dimensies. De eerste drie dimensies zijn gekoppeld aan de eerste deelvraag, de vierde dimensie is gekoppeld aan de tweede. Bij deelvraag drie is
gekeken welke frames er aanwezig zijn in de artikelen van Daily Nation. Deze frames zijn al eerder aan bod gekomen in het theoretisch kader. Hieronder is een tabel zichtbaar die alle thema’s laat zien van waaruit alle frames zijn opgebouwd.
Frames (met code) Thema’s
1. Conflictframe a. Conflicten tussen westerse landen onderling nav de instroom van migranten
b. Conflicten tussen niet-westerse landen nav de instroom van migranten
c. Conflicten tussen westerse landen en niet-westerse landen nav de instroom van migranten
d. Conflicten in westerse landen zelf over de instroom van migranten
e. Conflicten tussen organisaties en westerse landen over de instroom van migranten
2. Human interest frame a. Impact van migratie op mensen
b. Personificatie van migratie door in te zoomen op betrokken actoren
3. Economic consequence frame
a. Economische gevolgen van de instroom van migranten voor westerse landen
b. Economische gevolgen van de uitstroom van migranten voor niet-westerse landen
c. Investeringen van westerse landen in niet-westerse landen om migratie te verminderen
d. Economische gevolgen van de instroom van migranten in niet-westerse landen
4. Morality frame a. Invloed van migratie op de identiteit van een land b. Invloed van migratie op het nationalisme van een
land
c. Invloed van migratie op het sociale stelsel van een land
5. Responsibility frame a. Gevolgen instroom migranten in westerse landen: verantwoordelijkheid Europa
b. Gevolgen instroom migranten in niet-westerse landen: verantwoordelijkheid niet-westerse landen c. Verantwoordelijkheid niet-westerse landen bij de
uitstroom van migranten
d. Verantwoordelijkheid niet-westerse landen bij het retourneren van migranten
Reflectie operationalisering
Bovenstaand is de operationalisering van de frames weergegeven. De frames zijn afkomstig uit het artikel van Semetko en Valkenburg. De thema’s die aan de frames zijn gekoppeld, zijn voor het tijdens het onderzoek gecreëerd. Dit onderscheid is zichtbaar omdat de thema’s die tijdens het analyseren zijn toegevoegd, schuingedrukt zijn. Artikelen konden aan meerdere frames tegelijk worden gekoppeld.
Artikelen die onder het eerste frame vielen zijn artikelen die een conflict beschrijven. Dit kunnen zowel politieke conflicten zijn over migratie, maar ook conflicten waardoor migratie veroorzaakt wordt. Artikelen die onder het tweede frame vielen vertelden persoonlijke verhalen van migranten. In sommige gevallen ging het echter ook over wat de impact van migratie was op de ontvangende samenleving. Artikelen toebehorend aan het derde frame waarborgde een economische component. Hierbij werden de gevolgen van migratie
gekoppeld aan de economie doordat het bijvoorbeeld invloed had op de arbeidsmarkt of de beroepsbevolking van het land van herkomst of het ontvangende land. Artikelen die transnationale betalingen beschreven om migratie te stoppen vielen ook onder dit frame. Artikelen toebehorend aan het vierde frame hadden betrekking op artikelen die de gevolgen van migratie voor de identiteit, het nationalisme en het sociale stelsel van een land
beschreven. Dit kan zowel voor het land van herkomst zijn als het ontvangende land. Het laatste frame bevat artikelen die politieke afspraken over migratie tussen verschillende landen beschreven.
Case beschrijving
Er is gekozen voor de krant Daily Nation als case omdat deze krant als representatief wordt beschouwd voor de Keniaanse media. De krant wordt zowel uitgebracht in het Engels als in het Swahili, wat beide officiële talen van het land zijn (Orao, 2012: p. 78). De krant wordt tevens beschreven als onafhankelijk en betrouwbaar (Moon, 2016: p. 2385). Vooral dat eerste is erg belangrijk. Zoals beschreven gaat worden in hoofdstuk 1 staat de vrijheid binnen de Keniaanse media nog wel eens onder druk (Hauswedell, 2014). Kranten die zich te
onafhankelijk opstellen, zoals The Star, hebben het hierdoor regelmatig aan de stok met de Keniaanse overheid (Mulupi, 2012). Daily Nation is een krant die zich in beperkte mate onafhankelijk opstelt en is daarmee representatief voor het Keniaanse medialandschap. Het is tevens ook de grootste krant van het land.
De steekproef
Daily Nation heeft op haar website een database beschikbaar gesteld waarmee per
zoekfunctie kan worden gezocht op specifieke onderwerpen. Deze database verzamelt alle artikelen sinds maart 1998 (Daily Nation, 2019). Verschillende combinaties van woorden leiden tot een verschillend aantal artikelen. Omdat één zoekterm niet genoeg artikelen
genereren. Hierbij is gekozen om in de zoekopdracht aan te geven dat alle woorden achter elkaar binnen de zoekterm aanwezig moeten zijn om binnen de steekproef te vallen. De gebruikte zoekterm is de volgende:
- “European migration crisis” OR - “Migration to Europe” OR - “European migration”
De steekproef heeft betrekking tot de laatste twee deelvragen. De eerste deelvraag maakt geen gebruik van de steekproef.
Reflectie steekproef
Het aantal geanalyseerde artikelen is uitgekomen op 128. Dit is een stuk minder dan de 180 die uit de zoekterm komen op de website van Daily Nation. Dit komt doordat er tijdens de analyse 51 artikelen als onbruikbaar zijn bestempeld. Dit kwam doordat deze artikelen wel migratie behandelden, maar dan vanuit een niet relevante invalshoek met betrekking tot dit onderzoek. Hierbij moet gedacht worden aan artikelen over de wildebeest migratie, over klimaatverandering die migratie tot gevolg heeft en over artikelen omtrent gezondheidszorg en welzijn waarbij er ook een vorm van migratie optreedt.
Onderzocht is of Daily Nation al zijn artikelen beschikbaar stelt binnen de database. Het is namelijk vaak zo dat uitgevers maar een beperkt aantal artikelen gratis online zetten en dat er voor alle content een abonnement afgesloten moet worden. Hier is echter geen bewijs voor gevonden.
Analysekader
Om de gebruikte artikelen voortkomend uit de steekproef op een overzichtelijke manier te kunnen verwerken is er gebruik gemaakt van een analysekader. In de analysekader zijn alle maatstaven opgenomen waaraan een artikel getoetst is. Het analysekader zocht hierbij naar de volgende gegevens: 1. Datum 2. Datum publicatie 3. Titel artikel 4. Bron/Auteur 5. Frame 1 6. Frame 2 7. Frame 3 8. Frame 4 9. Frame 5
11. Quote frame 12. Genoemde landen 13. Genoemde politici 14. Genoemde organisaties 15. Beeld EU 16. Beeld migranten 17. Afkomst migranten 18. Type migranten
Al deze maatstaven zijn ingevoerd in Excel en onderzocht per individueel artikel. Om
overzicht te creëren stonden bovenaan alle frames. Wanneer een artikel toe te wijzen was aan een bepaald frame is dit aangeduid door onder dit frame de letter neer te zetten van een van de verschillende thema’s die toebehoren tot dat frame. Deze verschillende thema’s met bijbehorende frames zijn terug te vinden in Tabel 2. Wanneer een artikel niet toe te schrijven was aan een van de onderzochte frames werd dit aangegeven door een 0 in te vullen bij frame 0. Om duidelijk te maken waarom een bepaald artikel toebehoord aan een bepaald frame werd er altijd een quote genoteerd die duidelijk maakte waarom het aan een bepaald thema te koppelen was. Ter beantwoording van deelvraag 3 zijn per artikel de genoemde landen, politici en organisaties genoteerd. Voor deelvraag 2 is het beeld van de EU, het beeld van de migranten, de afkomst van de migranten en de typering van de migranten genoteerd. Deze deelvraag maakt daarnaast gebruik van de data verzameld bij frame 0. Om te bekijken of er echt een nieuw frame gevormd kon worden zijn alle artikelen die niet aan een frame
gekoppeld konden worden na afloop van de analyse onder elkaar gezet en is er gezocht naar gemeenschappelijke overeenkomsten.
Om de resultaten behaald in de analyse te kunnen verwerken tot overzichtelijke visuele figuren zijn alle gegeven in het analysekader gecodeerd. Hierbij is het zo dat bepaalde statistieken zijn samengevoegd ter bevordering van de overzichtelijkheid van de figuren. Dit is gedaan bij de genoemde landen, politici, organisaties en de afkomst van migranten omdat bepaalde waardes te laag waren om te verwerken in de resultaten. De groepen die zodoende zijn ontstaan hebben overeenkomende kenmerken en zijn niet zomaar bij elkaar ingedeeld. Tabel 3, 4, 5 en 6 laten deze verdeling zien en zijn terug te vinden in de bijlage. De
statistieken die wel frequenter voorkwamen in de resultaten zijn wel individueel van elkaar afgebeeld in de resultaten.
Ethiek en positionering
Binnen dit onderzoek is positionering erg belangrijk en ook enigszins paradoxaal.
Onderstaand wordt toegelicht waar dit vandaan komt en worden oplossingen aangedragen om eventuele problemen te voorkomen.
Er is onderzoek gedaan naar de representatie van de Keniaanse media naar de instroom van migranten in Europa. Echter, aangezien ik zelf Europees en westers ben kan dit vreemd overkomen. Zeker omdat er in het theoretisch kader aangegeven is dat niet alles vanuit een westers perspectief bekeken dient te worden en dat er meer aandacht besteed moet worden aan andere perspectieven. Doordat ik zelf westers ben bekijk ik dus een niet-westers
perspectief vanuit een westerse context. Om dit te kunnen voorkomen is geprobeerd zo dicht mogelijk bij de data te blijven en dit perspectief hierdoor enigszins uit te schakelen.
Daarnaast heeft het feit dat ik Europees ben nog een nadeel. Door mijn gebrekkige kennis van de Keniaanse dan wel Afrikaanse historie en cultuur kan het zijn dat ik bepaalde elementen over het hoofd zie en dus (essentiële) data misloop. Dit is grotendeels ondervangen doordat ik mij ter beantwoording van deelvraag 1 heb moeten verdiepen in de Keniaanse historie en cultuur. De opgedane kennis compenseert deze achterstand grotendeels en voorkomt het mislopen van essentiële data. Op de volgende bladzijde zal verder op deze Keniaanse cultuur en historie in worden gegaan.
Hoofdstuk 4: Context beschrijving
Het vierde hoofdstuk levert een globale beschrijving van het Keniaanse medialandschap. Het zal zowel de huidige situatie belichten, als de historische processen die het medialandschap hebben gevormd. Ook wordt zal het ingaan op de leidende dagbladen in Kenia. Ook zal het de rol die Kenia vertegenwoordigd in het huidige migratiedebat toelichten.
Historie en taal Kenia
Kenia heeft een rijke historie van Europese overheersers. Het land werd voor het eerst bezet aan het eind van de 15de eeuw door de Portugezen, die het land gedurende twee eeuwen regeerden (Verrijp & Willems, 2019). Vanaf het begin van de 18de eeuw kregen de Arabieren het voor het zeggen. Hieraan maakten de Britten halverwege de 19de eeuw een einde. Kenia is tot 1963 een Britse kolonie gebleven (Verrijp & Willems, 2019). Door deze rijke historie zijn de banden met Europa, en dan met name de Britten, goed. De meeste Keniaanse emigranten vertrekken dan ook naar Groot-Brittannië (IOM, 2015: p. 17). Dankzij de Britse kolonisatie kent Kenia twee officiële talen: Swahili en Engels (Orao, 2012: p. 78). De meeste dagbladen en tijdschriften worden in beide talen uitgebracht (Orao, 2012: p. 84). Dus in tegenstelling tot andere Afrikaanse landen is Engels een hoofdtaal.
Vorming medialandschap Kenia
Kenia heeft pas sinds een paar jaar persvrijheid. In de tijd van de koloniale bezetters werden gedrukte media geïntroduceerd, maar deze werden eigenlijk vooral gebruikt door de bezetters als propagandamiddel, om haar eigen beleid te promoten (Amutabi, 2013: p. 15). Vanaf 1920 groeide de weerstand tegen de overheersers. Deze weerstand was één van de drijfveren voor de lokale bevolking om gedrukte media vaker te gaan gebruiken. De media werden ingezet als middel om hun politieke boodschap te verkondigen, bijvoorbeeld door op te roepen tot vrijheid en nationalisme (Amutabi, 2013: p. 15). Na de onafhankelijkheid in 1963 werden de media lange tijd gezien als een instrument ter bevordering van de ontwikkeling. Dit duurde echter niet lang; al snel werd het gebruik van de media aan banden gelegd door de
verschillende heersende politieke partijen die de media gingen hanteren als instrument ter bevordering of verdediging van hun eigen beleid (Amutabi, 2013: p. 16). In 1991 werd de dictatuur afgeschaft wat leidde tot een liberalisering van de media. Daarmee ontstonden in een hoog tempo nieuwe radio- en TV-zenders, alsmede nieuwe uitgevers van dagbladen. Deze liberalisering heeft het fundament gelegd voor het huidige medialandschap
(Amutabi, 2013: p. 16).
Kenia heeft sinds 2010 een wet aangenomen die persvrijheid veilig stelt. Hiermee loopt het land ver voor op andere Afrikaanse landen (Hauswedell, 2014). Er is echter internationaal veel kritiek vanuit NGO’s op het huidige medialandschap in Kenia, vooral door
Verslaggevers zonder Grenzen. De belangrijkste kritiek is dat de media nog altijd worden gemonitord op basis van politieke belangen. Daarnaast zouden grote bedrijven met een
winstoogmerk de dienst uitmaken (Hauswedell, 2014). Journalisten zouden niet geheel in vrijheid kunnen schrijven, uit angst voor reprimandes. Bovendien zouden de meningen en belangen van het volk teveel worden genegeerd (Hauswedell, 2014).
Uit een media analyse van de Kenya Audience Research Foundation is naar voren gekomen dat in Kenia de traditionele media (TV, radio en dagbladen) nog altijd het grootste aandeel heeft als het gaat om mediaconsumptie onder de bevolking, ondanks de opmars van de
nieuwe media de afgelopen jaren (Amadala, 2017). Dagbladen zijn belangrijk in Kenia omdat nog lang niet iedereen beschikt over een goede internetverbinding, wat het gebruik van bijna alle andere soorten media onmogelijk maakt (BBC News, 2017).
Belangrijkste dagbladen in Kenia
Het grootste dagblad van Kenia is Daily Nation. De krant werd opgericht in 1960 door Aga Khan en behoort tot de Nation Media Group (NMG). De NMG gaf vanaf dat jaar naast Daily Nation ook de Taifa uit. Dit dagblad wordt gezien als het kleine broertje van de Daily Nation (Mulupi, 2012). Beide dagbladen werden opgericht als onafhankelijke nieuwsbron ten tijde van de onafhankelijkheid van Kenia (Mulupi, 2012). Op dit moment is Daily Nation het grootste dagblad van Kenia en wordt uitgebracht in zowel het Engels als in het Swahili. Het dagblad wordt nog altijd gezien als betrouwbaar en onafhankelijk (Moon, 2016: p. 2385). Een andere groot dagblad is The Standard. Dit dagblad is gematigder dan Daily Nation
(Pressreference, 2019). De derde grootste titel van het land is de The Star. The Start wordt gezien als het meest onafhankelijke en meest uitgesproken dagblad van het land en ligt daardoor regelmatig onder vuur bij de overheid (Mulupi, 2012).
Rol migratiedebat in Kenia
Binnen het huidige migratiedebat speelt Kenia geen opvallende rol. Het land kent een negatief migratiesaldo van -0.22, wat inhoudt dat er net iets meer mensen emigreren dan immigreren (IOM, 2015: p. 17). Het land zelf neemt veel migranten op uit andere Afrikaanse landen. Keniaanse migranten vertrekken vaak naar Europa of omliggende buurlanden (IOM, 2015: pp. 16-17).
Waar Kenia geen belangrijk migratieland is voor vluchtelingen of migranten die afreizen naar Europa is het land wel belangrijk als doorvoerland waar migranten tijdelijk verblijven
voordat ze verder trekken op hun reis richting Europa (IOM, 2015: p. 17). De rol van het land binnen het huidige migratiedebat zou om die reden als die van buitenstaander bestempeld kunnen worden. Om deze reden zou het kunnen zijn dat de Keniaanse media minder aandacht schenken aan dit onderwerp. Daarnaast zou ook kunnen betekenen dat de nationale media een genuanceerder standpunt innemen ten aanzien van het migratie-vraagstuk.
Analyse en theorie
Uit de theorie is naar voren gekomen dat wereldwijd het gebruik van social media het gebruik van traditionele media heeft overstegen. Kenia is een land dat van deze trend afwijkt. Uit de analyse is immers gebleken dat de traditionele media nog altijd het meest worden gebruikt. In Kenia heeft dit vooral te maken met het feit dat nog lang niet iedereen beschikt over een goede internetverbinding.
Daarnaast kwam uit de theorie naar voren dat persvrijheid in veel delen van de wereld nog altijd onvoldoende is, zeker in Afrika. In de index van Verslaggevers zonder Grenzen viel Kenia binnen de regio Afrika, dat de derde positie innam als het gaat om persvrijheid per regio. In deze regio is het hebben van voldoende persvrijheid dus eerder uitzondering dan regel. Uit de literatuurstudie is gebleken dat Kenia sinds 2010 wettelijk volledige persvrijheid heeft maar dat dit in de praktijk nog niet het geval is. Dit sluit dus aan bij de theorie.
Hoofdstuk 5: Verhoudingen productie artikelen
Dit hoofdstuk onderzoekt de verhouding tussen de mate waarin de onderzochte artikelen zijn geproduceerd door journalisten van Daily Nation versus via het persbureau AFP aangekochte content. Allereerst zal onderzocht worden wie de bron of auteur is van de artikelen uit de steekproef. Aan de hand van deze globale indeling worden de artikelen geproduceerd door Daily Nation inhoudelijk, op onderwerp, vergeleken met de door AFP aangeleverde content. Deze artikelen zullen worden vergeleken aan de hand van vier maatstaven, namelijk het beeld dat de artikelen hebben van de EU, van migranten, wat voor ‘type’ migranten beschreven worden en wat het land van herkomst van de migranten is.
Herkomst artikelen
Uit het theoretisch kader en hoofdstuk 1 bleek dat er verschillende grote internationale persbureaus bestaan die media content creëren. Om te bepalen of, en in welke mate dat bij Daily Nation ook het geval is, is bij elk artikel uit de steekproef de producent genoteerd. De uitkomsten hiervan zijn te zien in onderstaande figuur.
Figuur 1: Verdeling producenten artikelen
In het figuur is te zien dat Daily Nation iets meer dan een derde van de artikelen uit de steekproef produceert. Het merendeel (63%) van de artikelen is afgenomen via AFP. NU zal beschreven worden wat de uitkomsten zijn van de analyse in hoeverre er verschillen zijn in beeldvorming omtrent de EU en migranten tussen de verschillende producenten.
Beeld EU
Tijdens het analyseren is per artikel genoteerd wat het beeld was dat het artikel schetst van de EU. Een kanttekening daarbij is, dat de EU niet in alle artikelen zijn genoemd. Wanneer dit wel het geval was kon het beeld ten aanzien van de EU worden aangemerkt als zijnde negatief, neutraal of positief. Onderstaande figuur laat de uitkomsten zien van de analyse.
Figuur 2: Beeld EU geschetst door de artikelen van Daily Nation
De grafiek laat duidelijk zien dat beide partijen de EU vaak hebben beschouwd als een politiek orgaan of eenheid van landen zonder daar een waarde aan te hechten. Dit is zeker bij de artikelen geproduceerd door de AFP het geval, die in 55% van haar artikelen waarin de EU genoemd wordt, het als neutraal waardeert. De volgende quote vertegenwoordigt een artikel waarbij de EU als neutraal afgebeeld is:
“Most cross by boat from Turkey to Greece and the United Nations says more than 46,000 people have turned up on the European Union member’s beaches so far this year, while 170 people died making the dangerous journey” (AFP, 2016).
Hoewel het constatering van de quote verschrikkelijk is (170 doden), wordt de schuld niet bij de EU neergelegd, waarmee het beeld van de EU neutraal is.
Opvallend is dat de journalisten van Daily Nation de EU in 22% van de artikelen positief beoordelen. Dit is opvallend, want bij AFP ligt dit veel lager, waar 5% van de artikelen de EU positief beoordelen. De resultaten omtrent het negatief afbeelden van de EU ligt bij beide bronnen dicht bij elkaar.
De belangrijkste reden van het positief afbeelden van de EU door de auteus van Daily Nation is dat de auteurs het tot dan toe uitgevoerde beleid ten aanzien van migranten door de EU succesvol vonden. Dit is terug te zien in het artikel van Mogherin. Een belangrijke quote die dit laat zien is:
“We have increased cooperation with our neighbours and partners, from the fight against terrorism to a better management of migration flows. Things can change – when we work united, with a clear objective, to turn a vision into action. This first progress report on the Global Strategy’s implementation maps this year’s achievement, and helps us to chart the path ahead. A stronger and safer EU is possible: Together, we are making it happen” (Mogherin, 2017).
Echter, in 33% van de artikelen geproduceerd door journalisten van Daily Nation werd de EU als negatief beoordeeld. De voornaamste reden hiervoor is, dat de EU volgens de auteurs onvoldoende maatregelen heeft genomen om de toenemende stromen migranten te beteugelen. Een quote die dit standpunt illustreert is de volgende:
“After all, most refugees and immigrants are the result of historical injustices and segregation. They are the result of the ransacking of their culture, wealth and natural resources. Most European countries may need a paradigm shift in their approach to the immigration crisis. They are part of the problem, and they should also be part of the solution” (Franceschi, 2018).
Bij de artikelen van AFP valt het hogere percentage negatieve beeldvorming op (40%). Deze artikelen kunnen als negatief bestempeld worden omdat uit de artikelen het beeld naar voren komt van een te weinig doortastende EU, wat soms vele doden tot gevolg had. Het negatieve beeld komt dus niet naar voren uit directe kritiek op de EU. Dit is duidelijk terug te zien in de volgende quote:
“Nine adults also lost their lives when the boats went down, with the drownings once again highlighting the human cost as Europe struggles with its worst migrant crisis since the Second World War. Although rescue officials in Greece and Turkey pulled another 157 people from the water, such drownings have become an almost daily occurrence as thousands of people brave high seas and wintry weather to make the crossing on flimsy, overloaded boats. Greek Prime Minister Alexis Tsipras expressed “shame” over Europe’s failure to prevent yet another “humanitarian tragedy”, and said it was crucial to prevent the Aegean Sea from becoming a graveyard for people fleeing war and misery” (AFP, 2015).
Beeld migranten
Naast waardering van de EU is ook het beeld wat deze artikelen gaven van migranten genoteerd. Waar de EU niet in alle onderzochte artikelen was vermeld, is dit bij migranten uiteraard wel het geval. Het beeld van de migranten kon ook nu weer worden omschreven als negatief, neutraal en positief. In de onderstaande tabel zijn de resultaten zichtbaar.
Figuur 3: Beeld migranten geschetst door de artikelen van Daily Nation
In bovenstaande figuur is te zien dat ook het beeld ten aanzien van migranten vaak neutraal was, zeker bij artikelen geproduceerd door de AFP. In de meeste gevallen kwam dit omdat migranten werden benoemd als een groep mensen, zonder dat daar verder een betekenis aan werd gegeven. Het aantal artikelen dat migranten betitelde als negatief is bij beide bronnen ongeveer gelijk. Het grote verschil zit in de artikelen die migranten bestempelen als positief, waarbij het percentage bij Daily Nation een stuk hoger is dan bij de AFP.
De artikelen van Daily Nation die een positief beeld neerzetten van migranten deden dit door de waarde die migranten kunnen hebben voor een ontvangende samenlevingen te erkennen. Dit is duidelijk terug te zien in de volgende quote:
“Contrary to perceptions, many of the immigrants are small traders, shopkeepers and informal workers who don’t really eat into the formal labour force. They contribute in their own small way to the economy rather than suck the blood out of it. They are hardly stealing jobs” (Warigi, 2017).
De negatieve beeldvorming van migranten in de artikelen geproduceerd door Daily Nation kwam het meest voort uit angst. Zowel angst beschreven door politiek leiders binnen de EU,
als de angst die de auteurs zelf kenden over de instroom van migranten in Kenia. Want, zoals beschreven in hoofdstuk 4, is Kenia een land dat in zijn ontwikkeling voor ligt op de meeste van zijn buurlanden en dus voor veel inwoners van die buurlanden als aantrekkelijk
migratieland wordt beschouwd. Mbugua beschreef deze angst haarfijn in de volgende quote:
“ The open invitation instantly raises the question of whether the children of East Africans will enjoy free primary and free day secondary education if their parents move to Kenya. It could also mean that they will be entitled to enjoy other benefits, such as being signed up with National Hospital Insurance Fund (NHIF), which means that they will enjoy all the benefits that the scheme offers its Kenyan members. These and other services have been made possible for the taxes that Kenyans pay” (Mbugua, 2017).
De artikelen die zorgden voor een negatieve beeldvorming van migranten afkomstig van de AFP hebben één ding gemeen, dat het allemaal artikelen over politici zijn die migranten afschilderen als ongewenst. De volgende twee quotes verwoorden dit op een treffende manier:
“He (Trump) said his moves to curb migration from certain Muslim countries would prevent a "beachhead of terrorism" from forming inside America, and touted a new merit-based system for approving new arrivals” (AFP, 2017).
“And he (Trump) fingered migrants as a source of violence, introducing the wives of two officers he said had been murdered by an illegal immigrant” (AFP, 2017).
Afkomst migranten en type migranten
Voor deze analyse is als laatste onderzoek gedaan naar de afkomst en typering van de migranten in de artikelen. Bij zowel de afkomst als bij de typering van de migranten kon het zijn dat er meerdere antwoorden van toepassing waren, bijvoorbeeld als er meerdere landen werden genoemd waar de migranten vandaan kwamen.
In het onderstaande figuur zijn de resultaten te zien van de analyses omtrent de afkomst van migranten. Hierbij is ‘hele wereld’ ingevuld als het niet duidelijk werd waar de migranten precies vandaan kwamen. Uit de resultaten blijkt dat de AFP en haar artikelen meer gericht is op migranten afkomstig uit landen in het Midden-Oosten en dat de auteurs
van Daily Nation zich meer richten op migranten afkomstig uit Afrika. Verdere verdelingen liggen ongeveer gelijk.
Figuur 4: Verdeling afkomst migranten voortkomend uit artikelen Daily Nation
Bij de typering van migranten valt op dat noch de journalisten van Daily Nation noch die van AFP een duidelijke typering hanteerden. Echter, in de overige statistieken zit verschil. Zo richtten de auteurs van Daily Nation zich vaker op economische migranten. Aan de andere kant hebben de artikelen van AFP het vaker over asielzoekers of vluchtelingen. Dit is terug te zien in het onderstaande figuur.
Figuur 5: Verdeling typering migranten voortkomend uit artikelen Daily Nation
Een verklaring voor beide resultaten zou kunnen zijn dat de AFP meer westers georiënteerd is en het dus sneller heeft over vluchtelingen of asielzoekers. Daarnaast is men in het westen
meer gericht op asielzoekers uit het Midden-Oosten omdat die sneller worden geassocieerd met geweld en terrorisme. De auteurs van Daily Nation zijn logischerwijs gericht op Afrika.
Analyse en theorie
Op basis van de analyses in dit hoofdstuk kunnen enkele conclusies worden getrokken. De eerste is dat Daily Nation in haar productie van nieuws in grote mate afhankelijk is van internationale persbureaus, specifiek AFP. Bijna tweederde van de artikelen uit de steekproef waren afkomstig van AFP. Deze conclusie komt overeen met de bevindingen uit het
theoretisch kader. Deze maakte duidelijk dat dagbladen steeds minder correspondenten, gestationeerd in het buitenland in dienst hebben, waardoor zij steeds afhankelijker zijn van internationale persbureaus. Omdat deze persbureaus westers zijn, is de dominantie van het westen in de mondiale mediawereld toegenomen.
Een ander belangrijk gevolg van de toenemende afhankelijkheid van de media aan persbureaus is het feit dat media content globaler wordt. De afnemende autonomie en
kritische houding van journalisten draagt hier ook aan bij. Ook dit is duidelijk terug te zien in de uitkomsten van de analyse. Zowel het geanalyseerde beeld van de EU als dat van de migranten is verreweg het vaakst beoordeeld als neutraal. Wat verder opviel was dat migranten in elk artikel werden neergezet als een groep, waarmee ze dus sociaal
gecategoriseerd werden. Dit is een trend die ook veel in de Europese media aanwezig is.
Uit de theorie kwam daarnaast naar voren dat het beeld van migranten in de westerse media vaak negatief is. Het beeld van migranten in Daily Nation had echter het vaakst een neutrale invalshoek. Hiermee verschilt het dus van de uitkomsten uit de westerse literatuur, dat de neiging heeft de migratiestromen naar Europa te betitelen als een migratiecrisis. Zeker de artikelen geproduceerd door de auteurs van Daily Nation hadden af en toe een positieve invalshoek ten aanzien van migranten. Het beeld dat de artikelen over de EU neerzette is opmerkelijk te noemen. Verwacht zou kunnen worden dat door de grote productie van artikelen van de AFP in de krant de berichtgeving rondom de EU positiever zou zijn, omdat westerse landen en persbureaus hun eigen waarden vaak uitdragen in de door hen
geproduceerde artikelen. Dit was echter niet het geval. De artikelen geproduceerd door de journalisten van Daily Nation waren positiever over de EU dan de artikelen van AFP.
De analyse van mogelijk alternatieve frames leverde enkele overeenkomsten op tussen de verschillende artikelen die niet aan één van de Europese frames gekoppeld konden worden. Echter, dit waren er te weinig om te spreken van een echt nieuw frame. Er kan geconcludeerd worden dat de artikelen van AFP vaker op een westerse manier geframed zijn. Ook is het duidelijk dat deze artikelen met een cynische houding keken naar het door Europa gevoerde beleid en met cijfers onderbouwde, dat de vaak beschreven ‘migratie vloedgolven’ die richting het westen razen niet op waarheid zijn gebaseerd. Hiermee verschilt dit frame van de twee genoemde frames in het theoretisch kader.
Hoofdstuk 6: Productie berichten migratie
Dit hoofdstuk zal ingaan op de samenstelling en productie van het nieuws, gepubliceerd in de Daily Nation tussen 2015 en 2018. Onderzocht gaat worden wie de aandacht krijgt in de artikelen en welke frames er zichtbaar zijn. Het hoofdstuk start met een tijdlijn waarin zichtbaar wordt hoeveel artikelen zijn geproduceerd per kwartaal tussen 2015 en 2018. De wisselende statistieken per kwartaal zullen worden verklaard aan de hand van gebeurtenissen die zich op dat moment afgespeelden. Aan de hand hiervan zullen de in de artikelen
behandelde landen, politici en organisaties worden besproken. Tot slot zal aandacht worden besteed aan de frames die zijn vastgesteld in de artikelen. Deze zullen eerst globaal worden besproken, waarna ontwikkelingen in de tijd onderzocht zullen worden. Het hoofdstuk sluit af met een analyse van de artikelen die niet aan een frame gekoppeld konden worden.
Onderzocht zal worden of deze artikelen overeenkomende kenmerken hebben waardoor een nieuw frame kan worden gedefinieerd. Er wordt daarmee geanalyseerd of er alternatieve perspectieven zijn op het huidige debat omtrent de migratiestromen richting het westen.
Tijdlijn aantal gepubliceerde artikelen 2015-2018
Onderstaande grafiek laat de verdeling van de publicatie van artikelen over migratie per kwartaal zien die Daily Nation uitbracht tussen 2015 en 2018. In totaal zijn in deze periode 128 artikelen geanalyseerd.
In 2015 was het begin erg rustig. In de eerste drie kwartalen zijn slechts tien artikelen gepubliceerd over migratie die binnen de steekproef vallen. In het vierde kwartaal werden dertien artikelen geproduceerd, meer dan een verdubbeling. Deze sterke toename van
artikelen is het gevolg van het feit dat er in deze periode steeds meer aandacht kwam voor de enorme toename van migranten die naar Europa trokken. Het was een stroom met een
omvang die nog niet eerder gezien was. In Europa zorgde dit voor veel onrust.
Het jaar 2016 was een jaar waarbij er vooral in de eerste twee kwartalen veel gepubliceerd is over de migratiestromen van niet-westerse naar Europese landen. Hiervoor waren twee ontwikkelingen verantwoordelijk, namelijk de Turkijedeal in het eerste kwartaal van dat jaar en de Brexit in het tweede. De Turkijedeal kwam tot stand door afspraken tussen Turkije en de EU over de opvang van vluchtelingen. Met deze overeenkomst werd getracht de grote stromen van vluchtelingen richting Europa te beteugelen. Een onderwerp dat nog wel meer aandacht kreeg was de Brexit die op 23 juni 2016 tot stand kwam. Zoals eerder is verteld is Kenia een voormalig kolonie van Groot-Brittannië. De aandacht die dit onderwerp kreeg is een teken dat de banden tussen de twee landen nog altijd goed zijn. Een onderwerp dat in het laatste kwartaal van 2016 aandacht heeft gekregen is het migratiebeleid van bondskanselier Merkel. In 2015 heeft Duitsland onder haar bewind 1,1 miljoen migranten toegelaten. Dit genereerde positieve en negatieve reacties in zowel binnen als buitenland.
In 2017 is het hoogste aantal artikelen geschreven die voorkomen in de steekproef. De artikelen zijn redelijk gelijk verdeeld over het jaar. Alleen in het derde kwartaal zijn iets minder artikelen geschreven, in het vierde daarentegen juist iets meer. 2017 was het jaar van de verkiezingen. Migratie speelde hierbij in veel landen een belangrijke rol. Door Daily Nation werden met name de verkiezingen gevolgd in Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en uiteraard Kenia zelf. De verkiezingen in Frankrijk en Groot-Brittannië vonden plaats in het tweede kwartaal van het jaar, in Duitsland in het derde kwartaal en in Kenia in het vierde kwartaal. Vooral de verkiezingen in de Groot-Brittannië en Kenia kregen veel aandacht in Daily Nation. Daarnaast zijn, verspreid over het jaar, veel artikelen geproduceerd over het in goede banen leiden van de migratiestromen van niet-westerse naar westerse landen. Een laatste onderwerp waar veel over is gepubliceerd in het laatste kwartaal van 2017 is de schrijnende situatie die zich voordeed in Libië, nadat bekend werd gemaakt dat migranten onder valse voorwendselen werden gelokt om ze vervolgens vast te houden en te verkopen als slaven.
Het jaar 2018 begon rustig met een beperkt aantal artikelen in het eerste kwartaal. Ook in het tweede kwartaal was het aantal artikelen laag. De artikelen gingen veelal over de risico’s die de bootvluchtelingen op hun tocht naar Europa liepen, en het gegeven dat lang niet iedereen de reis overleefde. In het derde kwartaal steeg het aantal artikelen, nadat het aantal
slachtoffers verder toenam. In dit kwartaal werd ook veel geschreven over de toenemende politieke controverses in Europa over het toelaten en verdelen van vluchtelingen. In het vierde kwartaal nam de berichtgeving weer af. De artikelen die in deze maanden werden
gepubliceerd gingen met name over de Brexit en de toenemende druk die ontstond op premier May als gevolg van het niet bereiken van een Brexit akkoord.
Genoemde landen in de artikelen
Er zal nu verder in worden gegaan op de landen, politici en organisaties die in de artikelen van Daily Nation tussen 2015 en 2018 zijn vermeld, en in welke mate. Te beginnen bij de landen, waarbij de resultaten zijn weergegeven in het onderstaande figuur.
Figuur 7: Genoemde landen in artikelen Daily Nation tussen 2015 en 2018
De resultaten wijzen uit dat de nadruk ligt op de Europese landen. Landen die het vaakst zijn vermeld zijn de Oost-Europese landen, Groot-Brittannië, Duitsland, Italië, Griekenland en Frankrijk. De Oost-Europese landen zijn vooral in 2015 en 2016 veel vermeld door hun doorgaans negatieve houding ten aanzien van de opname van migranten, terwijl Italië en Griekenland landen zijn waar veel migranten arriveerden die de gevaarlijke oversteek richting Europa maakten per boot. Daarnaast is in Italië vanaf 2018, onder aanvoering van
vicepresident Salvini, steeds meer verzet ontstaan tegen de opname van vluchtelingen. Frankrijk is daarentegen in 2017 en 2018 in het nieuws geweest door de open houding tegenover de komst van migranten. Duitsland wordt door veel migranten gezien als ideale bestemming. Daarnaast nam het land al veel migranten op, en speelt zij in het migratiedebat een belangrijke rol. Tot slot is Groot-Brittannië veel in het nieuws geweest met betrekking tot de Brexit.
Wat daarmee opvalt, is dat het vooral Europese landen zijn die terugkomen in de artikelen met betrekking tot migratie in Daily Nation. Libië en de West-Afrikaanse landen zijn de enige niet-westerse landen die qua statistieken hierbij enigszins in de buurt komen. Voor zowel Libië als de West-Afrikaanse landen geldt, dat zij vooral in 2017 veel in het nieuws
zijn geweest. Artikelen omtrent de West-Afrikaanse landen gingen met name over het gegeven dat deze landen de basis vormen van de migratiestromen naar Europa. In
verschillende artikelen werd dit erkend. Libië kwam daarnaast veel in het nieuws omdat zij wordt gezien als land waarvandaan de meeste vluchtelingen trachten de oversteek te maken op weg naar Europa. Ook werd de wereld in 2017 opgeschrikt door het eerder genoemde schandaal waarbij vluchtelingen in Libië werden misleid door mensenhandelaren, die vluchtelingen als slaven verkochten.
Waar de Europese landen wel veelvuldig genoemd worden wordt de VS veel minder vaak genoemd. Dit geldt overigens ook voor Australië, Canada en Japan. Kenia heeft ook een beperkte rol in de resultaten. Het land is voornamelijk in het nieuws gekomen in 2017. In dat jaar werden verkiezingen gehouden en een belangrijk thema daarbij was migratie. Dit komt met name omdat Kenia veel migranten opvangt uit naburige landen. Dit leidt tot veel discussie.
Uit de bovenstaande statistieken kan worden geconcludeerd dat de Europese landen dominant zijn als het gaat om aantal vermeldingen in de artikelen over migratie.
Vermelde politici in de artikelen
In het onderstaande figuur is weergegeven hoe vaak politici terugkomen in artikelen uit de steekproef. Ook deze cijfers laten duidelijk zien dat de nadruk in de artikelen wordt gelegd op politici van Europese komaf.
