Tussen ethos en Europa : naar een grensoverschrijdende toekomst

"In de neo-liberale, paarse receptuur van een mix van markt en

overheidsinterventie, ontbreekt de rol en plaats van de

gemeen-schap, gemeenschapszin en gemeenschapsbeleving", stelde politiek

Ieider drs. E. Heerma vast. Structurele veranderingen en een te

sterk accent op vrijzinnige trekken dwingen tot een kritisch

ant-woord, vonden ook de organisatoren van het symposium. Een

im-pressie.

D

rieho1.1dcrd declnemer'>

ke-kcn uit noar ccn grocn

pcr-'>jKCtlel Fen alternatid voor een paar'>geklcurd land'>chap waarin het chri'>relijk-'>ociale gedachrengoed al'> mi-,tige Hard van het vcrlcckn wordr he'>rempeld

Weed>ar-,rige grond voor de wcrkcr-, van her elide uur. zo lijkt het.

Toch hlccl cultuurpe'>'>illli'>me uit lllauwdrukken 01lthrakcn en hcimwce

naor vrocgcr krccg gccn kan~.

J\'1ccgc-neuried met de kakolonic van de mo-derne cultuur werd er echtcr cvcnmin. lluitenland-,e en hinnenland.,e top-'>prc-kcr-, zochten naar een contrapunt. om met prolmr l..~1H Hir-.ch l:lall1n te '>preken. in de partituur voor een chri'>-tcn-dem<HJati'>che toekom'>t. 1\lct zelt-vnzekerde he.,cheidenheid herijkten ZIJ

de politieke agenda voor morgen Een toekom'>t waarin hct lormulcrcn van ee11 verhindend etho., voor de

<,amcnlc-ving en ccn hcrn1cuwd vcrtrcnl\vcn in

l'uropa ck hovcntoon voeren. Fen toe-kom'>t ook die '\vij in eigcn handen

hebben', benadrukte Wiltried Martens, en gerichr moet zijn op ''het oprichtcn van tckem van hct komcndc konink-rijk" lprolmr I'.H. KooijmansJ.

01 cr Cibcrhaupt een toekom'>l voor de chri'>ten-dcmocratic i'>, vond de voor-zitter van het bcstuur van het Wctcn-'>chappelijk lmtituut voor hct CJ)A IWIJ, prolmr H. Franken, cigenlijk niet aan de orde. "C:hri'>len-democrarie i'> ecn rcaliteit in hct politieke '>pcc-trum", <,telde h-anken in zijn opening'>-woord optimi-.ti'>ch. "maar wij zijn

gcdwongcn om grondig na tc dcnkcn over nieu\vc '-.tratcgicCn orn nicuwe en

mecr '>lcun te krijgcn voor onzc idcccn." Toch wilde Franken nict vcrhc-lcn dat de tijden warcn verandcrd -;inds her ontstaan van de chri'>ten-dcmocra-tischc bcweging aan het hcgin van dcze ccuw. Sccularisatie en individuali-,ering baarden de calculcrcndc burger Deze herekcnendc -,olist maakt weliswaar cen

afgewogen kcuzc. rnaar n1ist

verant-woordelijkhcidsgevoel in zip1 tomeloze '>treven naar zcllvcrwcrkclijking. "De

Vl

c....

mondige mens heeft naast rechtcn ook plichtcn tegenover de ander", hicld de Wl-voorzitter zijn gehoor voor. Vera n twoorde I i jkhcid, gerechtigheid en solidaritcit bieden het noodzakclijke tegcngcwicht Dat de sterbte schou-ders de zwaarste lasten dragen, volstaat volgens hanken niet.

"Jc

moet er ook naar streven om tot de sterken tc heho-ren." De hoodschap en de strategic om dcze boodschap te verkopen vallen cchter niet altijd samen. Met name ou-dercn en jongeren licten de partij in de sleek, zodat christen-democratcn zich moeten afvragen ol ziJ nog wei aanslui-ting hcbben met de samenleving De overdracht van waardcn kan niet zon-der dialoog Luisteren dus, en het let hebben om je boodschap werkelijk in de praktijk te brengcn, raadde Franken a an.

Zelfde medaille

Ook Europa kwam prominent naar vo-ren in de eerste woorden op het sym-posium. En dat zou zo blijven tot de laatste wegst1erven in de Haagse Nicuwc Kerk. De co-produktie van hct Wetenschappelijk lnstituut voor het CDA en de Europese C:DA-fractie maakte dat de duhhelc draden van het congres - de politieke agenda voor het CDA en de noodzaak van Europese

sa-De toekomst van

het CDA en de

toekomst van

mcnwerking voor de toe-hoorder soms wat verstrikt raakten. Toch hlcek dit niet gehcel toevallig Zoals EVP-voorman dr. W. Martens sig-naleerde, toont de burger

Europa lijken twee

zich tegenwoordig

"onver-zijden van dezelfde

medaille.

schillig, om niet te zeggen vijandig" ten aanzicn van de Europesc droom. Europa en 'Het grote tegenverhaal van verlossing' (WI-dirccteur mr

JJAI'v1

van Ccnnip) drcigcn heide aan

overtui-gingskracht in te boctcn. De tockomst van het CDA en de toekomst van Europa lijken derhalve twee zijden van dezcltde medaillc.

'Restauratieve utopie'

De toon we1·d dan ook gczet door vier buitenlandsc inlcidingen 'Europa, Europa' luidde het onvermijdclijkc ref-rein in aile betogen. De vermaardc theoloog prof dr. H. KLing, wiens toc-spraak een van de hoogtepunten op vrijdag vormde. plaat<;te desalniettcmin kritische kanttekeningen hi) het reilcn en zcilen van de Eurocratie. Het con-cept van een !outer lunctionalistische economic en politick, dat hij regelma-tig 'llrus-;else technocraten en hclangen-behartigcrs' hoort propageren, kan volgens K(ing nooit het prcdibat 'christelijk' dragcn Maar hct alternatief van een 'restauratieve utopie van een spintuele eenheid van Europa' trok de heroemde theoloog evenmin. 1\lct na-me de propagandist voor een dergeliJke 'hercvangelisatie van Europa', pau'> Johannes Paulus llmoe<,t het ontgclden in Klings sums bittere bewoordingen. Alhocwel Kling de Rooms-Poolse waar-schuwingen voor een dcsintcgratie door scculari-.atie, pluralisme en indivi-dualiscring op punten kon delcn, nocmde hij dezc proce<;<;en lievcr een ambivalentc ontwikkeling Zander twij-fel vol risico's en gevaren, maar ook met kanscn en voordelcn. Tu-.sen hct seculier-tcchnocratisch paradigma en het voormoderne-sacralc ideaal client een derde wcg gezocht tc wmden.

Ethos

"Wat houdt de modernc samenlcving bijcen", vroeg Kcmg zich at. Hct ant-woord ligt niet voor de hand. Ccmeenschappclijke waardcn, overtui-gingen en tradities zijn grotendeels

gecrodccrd Zelf<, als de staat dcze aan de burger zou willen orleggcn ot over-dragcn, dan hlijh het prohlcem dat uit nict<; nict iets kan voorkomen. Noch de ovcrheid, noch de lilmohc is in -.taat tot hckcring Religie wei. mit<; deze zich vcn-c houdt van lundamcntali'>me ot 'moreel rigorismc' I inderdaad, zoals de raus rredikt 1. In het i'.olement <,chuilt geen kracht Rcligie kan echter haar <,amenhindende lunctic hervinden door het ontwikkelen van cen

'pcrbindli-d,cs

und PfiiJindrn,Jcs Ethos' (verrlichtende en vcrhindcndc ethiekl. Fen dcrgcliJk cthm mag nooit beperkt hlijven tot de lllllrr crou>d van gelovigen. "De democra-tic kan nict overlcven zonder een coali-tic tu:-,-,cn gelovigcn en nict-gelovigen, in wederzijds tT'>J)ect", aldus de theo-loog uit Tlihingen "Aileen een ge-mccnscharrelijk ethos houdt uitein-deliJk de moderne samenlcving bij el-kaat-'', bcantwoordde Kling zo zijn hc-gtnvraag. Dat geldt cvcnzeer voor Eurora. De Furopese gemeen'>chap moet een 'waardengcmeenschap' zijn, een '[urora met een ziel' (oud-voorzit-ter Eurorese C:ommis-.ie, ]. Dclorsl.

Twee Iangen

"Ais Eurora nict bestond, znudcn chri'>-ten-democraten het moeten uitvindcn. Zonder kunnen ze niet nverlcven'', meende Saksens minister van Binnen-landse Zaken dr H. Eggert De samen-hang tussen Omt en West wordt volgens hem door l'vliddeneuroreancn nadrukkclijk gevoeld, maar door Westerlingen vaak ondcrgewaardeerd. De oostelijke dimensie van de Eurorese eenwording vormde dan ook het be-langrijkste clement in het betoog van de eveneem gndgelccrde Eggert Wie in Europa niet uit beide longen ademt, dreigt een stevige longontsteking op te \open, zo leek Eggert paus Johannes

Paulus II na te zeggen. Democratie, memelijk -.amenleven en vrede vormen de kern van het christen-democratische bijdragc aan het intcgratieproces. Echter, immatericlc waarden bieden Oost-Europa weinig als ziJ nict gepaard gaan met economische ontwikkeling. Essentieel is de strijd regen de ontwaar-ding van de mens, waarbij een zeker welzijnsniveau een voorwaarde is. Noch door de burger te ondervragen, noch door hem te overvragen, maar door een beroep op de waardigheid, vervullcn christen-democraten hun ro-litieke roeping

Technologisch reveil

Voor velen i'> het juist de memelijke waardigheid die door technologi-.che ontwikkelingcn onder druk komt tc staan. Dar de on'>tuitbare aanlcg van de elcktronische snelweg vnor problemen zorgt, beaamde Luxemburgs minister-rrcsident

JC

Juncker Toch waakte luncker voor een pessimistisch betoog. Europa kan haar cnorme technologi-sche achterstand niet negcren. Pro-Europese christen-democraten diencn zich dat aan te trekken en koudwater-vree'> te overwinnen. Een technologisch reveil is nnodzakclijk, maar hoeft niet met oogkleppen op te gebeuren. Technologic moet ten diemte staan van mcnscn, zei Juncker later. economic en ethos vragen om een verbinding. Zonder organi'>atie en socialc inkadc-ring kecrt de techniek zich tegen de mem. Mngelijkhcden voor nicuwe werkgelcgenheid, volgens juncker het centrale thcma. bieden wei kansen om het persrccticfloze pad van dercgulc-ring en arbeidstijdverkorting tc verla-ten. De premier vond echter dat de chri'>ten-democratie eer<,t aan zichzclf moest werken. lnternationalc samen-wcrking en Europa als rnlitiek

w

en eindpunt zijn d;JMhiJ cs-,cntieel, maar ook hct hewarcn van de ccnheid in de eigcn nation;Jic gcledcrcn vormt topprioritcit. Luistercnd naM de r;Jdio

op \Vcg naar f)cn Haag verhaa~:idc }uncker zich over de oncnighcid onder Ncderlandsc C:DAcrs. "Hoc kan ccn partij leidcrsamhities hcbben. zondcr d;Jartoc de kw;Jiiteitcn te toncn" hield Juncker zijn Ncdnlandsc collcga'-, voor. Ecn koor dat slccht<, uit solisten bestaat, zingt vals. Ecn contr;Jpunt in mincur7

'Saamhorigheidspartij'

Dat de chri<,tcn democratic ook voor de samcnleving een \aamhorighcid-,-partif behoort te zijn, bracht mtd-prc-mier van Hclg1c dr. W ,1\lartens naar vmen. "Het problccm van de christen-democratic liJkt mij ccrder tc liggcn in het kit dat wiJ - mccr dan andere pM-ti)cn- ook volksp;Jrtij zijn", analysccrde de Vlaamsc politicu-, "De christen-de-mocratic kan gcen voorhoedc of

splin-terparti_j Z!Jn, zc kan en mag gcen

polM!'>crcnde !actor zijn ten aanzicn van hrede grocpen in de samenlcving." In het zip1 van ccn brcde. maat,chappc-lijkc, ja zclls transnJtionale heweging, schuilt de hacht van de christcn-demo-cratcn. Dom aan tc sluitcn bij het hcr-nicuwd vcrlJngen naar gchorgcnhctd en engagement enerziJds, en ccn bctcr werving~vcnnogcn andcrzi_jJ~, kunnen

chri<,ten-dcmocratcn de winst incassc-ren die voor het gnjpen ligt. Structurelc obstakcls zag 1\ lartcm dcrhalve nict, a! valt cr conjuncturcel nog wei W;Jt putn te ruimcn. "We kcn11en de cigenhcid en de kracht van ons gcdachtcngocd", be-zwccrde de voorzittcr van de EVI', "de toekomst van de christen-democratic hchben we in ctgcn handen."

Komende koninkrijk

lthos, mcnselijke wJarclighcid, nicuwe

kanscn door t<:chnologischc ontwlkkc-lingcn en hct transnationalc kMaktcr V;Jn de chnstcn-democratic vormdcn de ;Jangclcverdc bouwslt'ncn voor her avondge'>prck 1\ let het 'oprichtcn van tckens van hct komcndc koninkrijk"

naar cen \Voord van

de

lllJ',.:.;ioloog

Vcrkuyl vattc oud-mini-,tcr Kooipll;Jns van lluiteni;Jndse Zaken de christen-dc-mocrati-;chc inzet samcn. 1'\ict de vcr-koophaarhcld van de boodschap centraal stcllcn, maar Iaten mceklinkcn war ons ten dicpstc hcwecgt, vond ook oud-premicr en di-,cussicdeelncmer dr _I_ Zijl-,tra. Vanuit ecn

gemeen-,chappc-lijkc consensus over basiswaardcn ont-staat een vcrtrouwensbasis tusscn kiczcr en gckozenc, legdc ZIJJqra uit Fen politiekc bcweging als hct C:DA client hovendicn "mccr tc w1llen zijn dan lc-verancicr van ovcrhc1dsambtenaren" vond dr. P.A. van Cennip lsecrctans Katholieke Raad voor Kcrk cn Samenlcvingl. Dar bn onder mecr door het cxpl1citcren van lcvensbc-'chouwclijkc grondcn voor <.-en politiek program Oud-bisschop mgr Rl'h. Jljr wee<, crop dat een lcven-,hcschouwing altijd impliciet gegcvcn is. ook zonclcr cxplicicte vcrwoording. Kcrken gcven ccn gezindhcid door die al-, ccn dngc-iiJk funci;Jment kan clienc11 l'rol.dr

A.C Zijdervcld waarschuwde cr wei voo1· om de chr"tcn-democratic als ccn kcrkeliJkc bewcging tc bc,chouwcn Hct CDA client plaats tc bicdcn voor 'postkerkclijke christencn', zoals hijzcll Lnige arnhivalcnt1c i'> onvcrmijdell)k, ,,_

Ptl rclit}ion, a]<.., ecn vorn1 van ccn

nict-gcinstitutionalisccrd christendom, kan de kerk met rccht als ccn 'nicuw hci-dcndom hcschouwcn. Voor hct C:DA i-, ccn dcrgeli)kc 1-elig1ositcit cchtcr gccn problecrn, aldus Zijdcrvcld

Ook over de menseli)kc waardigheid wildc de Rotterdamse hooglcraar wei

wat kwijt Die waardigheid diencn mcnscn lc hehhcn en tc kunnen vcrwc-zcnliJkcn in concrete in-,tituties als hct gezin. ck -,chool en de vakhond. kdcrc

<..,(lJllC!llcving ondcrvroagt wannccr dczc

institut1cs cmtbrckcn. maar de ovcrhcid ovcrvraagt door zeit de rnl van dergeli)-kc '>ocialc vcrhanden tc gaan spclen. De mcmcliJke waardighcid <;taat onder druk a\<, de persoon wordt helcmmerd in zijn ontplooiing, vatte 111r H. van den Brock de di-,cu<;<;ic op dit punt <;a-men.

Seigneurs

Later krccg hct lid van de Furopesc C:oml11i<;<;ic vrq <;pel voor ccn

hcschou-wing over de nicuwc uitdag1ngcn van

l:uropa Het politieke belang van cen stahiel en vrcdig l'vlidden-[uropa vraagt 0111 vcrdcrc uithrciding van de Llnie, al-du-, Van den Brock. "Cecomplicccrd en onontkoomhaar", noe111de hij dit pro-u·-,_ Hct gaat 0111 111ecr dan economic Net a\-, in de hcginJaren vor111t

ccono-mischc integratic het 111idde\ om poli-tiekc doclcn te hcrciken. Hct C:DA dicnt in de voorhoede tc staan 0111 [uropa als cen waardengemcenschap onder de aandacht te hrcngen, "de toe-komst van Nederland ligt in Furopa" 'Wij hcbhen wedero111 cen unickc kans om ecn een<; door de gcschicdenis

op-gcdragen kun~tn1atigc dcling nu voor

altiJd ongedaan tc makcn", aldu-, ecn vi-<,ionaire Van den Brock.

Dat ook de huid1gc [uropese Llnie nog nict al is, <;tcldcn de volgendc morgen Hir-,ch Ballin en mr. FH I I. Andrics-sen. De laatste wees op lacune<; rond monetairc, infrastructurclc en socialc integratie 'Ordening is nodig" hcr-haalde Andriessen de observatie van luncker. "lnternationaal is er ccrdcr te wcinig dan te vee\ ovcrheid." Hovcn-dicn mccnde de voorzittcr van het Stratcgi-,ch llcraad dat cr <;prakc i-, van tocnemcnde twcedelingcn: ccono-mi-,ch, raciaal en tu<;<;en jongcren en ou-dercn. "De senioren moetcn weer mccr

Ro11dc tlljeltjcsfnek ofl zatcrdm;middm;.

Vl.1u

Vtm de lleetm, \lerhurq, Sc/Ji11kclshoek,

llilll

Ce1111ifl, RobhertsCII, Va11 den A1uizC11hen;

e11

Schocfl

:..:..1

de seigneurs van onze samenlcving worden", vindt Andricsscn.

Zelfgenoegzaamheid

Volgem Hirsch Ballin stuit Europa met name op hct gebicd van de rccht<.hand-having op mocizaam tc slcchten gren-zcn. Ook 'grcnsovcr<,chrijdend burger-schap' blijft een illusie zolang "hct recht mcc te hcslisscn over de aangelegenhe-den van de staat" uithlijft Hct veelbe-sproken 'democratisch gat' ir1 Europa maakt dat dcmocratische controle op intergouvernementele besluitvorming heperkt blijft tot hct recht om 'nee' tc zeggen. "Europese actic is nict aileen icts dat atgcweerd moet worden, maar ook iets dat positid gcwild en uitge-wcrkt moet worden, op elk tcrrcin waar de nationalc <,taat tekortschiet, du-; ze-ker ook op die van immigratre en rechtshandhaving", aldus Hirsch Ballin. Een voorbarige tevredenheid over hct bereikte, typccrdc hij als politieke zelf-genoegzaamheid Hir-;ch Ballin conclu-deerdc "dat de politick nog lang niet klaar is, maar als gevolg van dezc zelf-gcnoegzaamhcid het idealisme mist om haar taak naar de eisen van de tijd ter hand te ncmcn. l'dijn bood-,chap is heel simpel", zei Hirsch Ballin, "Iaten we daar wat aan doen, de taken hepalen die voor ons liggen en klare wijn schen-ken over onze motieven." Voorstander<; van ccn meer seculiere, neutrale koers voor het CDA vinden Hirsch Ballin te-genover zich. "Wie zo weinig vertrou-wen hcdt in de toekomst van de chri.,telijke boodschap, bn zich ook maar beter niet onder de C van de naam van de Heer organi<;cren. Ook niet op zondagen van hun politieke b-lender."

Meningsverschil

Aan vertrouwcn ontbreekt het in elk

geval de voorzitter van de Weten-'>chappelijke Raad voor hct Rcgering'>-beleid, mr. )I' H. Donner gcenszins. De inzet van het CDA dient uit niet min-der te he<;taan dan de "zckerhcid dat we docltreffcndcr oplossingen hebben voor de prohlcmcn van <,amen Ieven" .11.1ct zijn cnthousiasmerende betoog nam Donner ogenschijnliJk atstand van de mccr hcschciden koer<, van Hirsch Ballin. Rondom de 'C van het CDA werd het omgekccrdc zichthaar, onder andere door Donners overtuiging dat in de tockom<,t "minder plaats is voor bc-vlogenheid, ethick en verontwaardiging over de slechthcid van de wcreld" Alhoewcl van een -,cherpe tegcnstclling tus-,en fundi's en realo's gccn sprake was, werd in de accenten ccn ondcrlig-gcnd mcningwcrschil zichtbaar. Hcbas bleef deze mildc tcgenstelling wat aan de oppervlakte en slaagdc men cr ook in de discussic nict rn om een duidelijke keuze hieromtrent hoven tafcl tc kriJ-gen.

Schapen

Tegenover de mccr principiele, ethi-schc liJn van de Aantjes en Hirsch llallins, hcnadruktcn mcnsen als Zijdcrveld en Donner het belang van ccn dogma-arm pragmatisme. In de dis-cu<;<;ie spitstc het verschil van inzicht zich toe op de 'morele' kwaliteit van de politick Hir-,ch Ballin meende dat deze kwaliteit een co11dilio si11c qui/ 11011 is, "an-dcrs deugt ze niet" Donner koos voor een mcer torrncle benadering, al richtte hij zich vooral op de ovcrhcid. Cchcel waarde-vrij is deze niet, maar een over-heid die mensen tot deugdzaamover-heid dwingt "vervalt in de ergste tirannie" Het gaat cr nict om de kuddc in de stcck tc Iaten voor het ene, verloren schaap "De ovcrhcid i<; cr in de ccrste plaats om die 99 andere schapcn uit de

wildcrni<. te halcn. Dat i<. het vcrschil tll',scn christclijke ethick en christen-dcmocratische politick". aldus Donner. Wcliswaar steundc hij later de christc-lijkc optic voor de armcn,

Het problccm is evenwel dat dczc bin-dingcn vloeiender worden en nauwe-lijks meer in <,laat zijn om onderlinge zorg en verantwoordelijkheid te

gene-reren. Ecn dcrde oorzaak maar met Zijdervcld

waar-schuwdc l)onnervoorccn

Alhoewel van een

vindt Donner in de wijzc waarop de samenleving is ingericht "Crocpen of waardcn (milieu) zijn als voorwerp van zorg en be-schcnning wettelijk afgc-schcrmd van de dynamiek van de samenleving" Dcze hokje<,gccst lcidt er-toc dat het streven naar te nadrukkclijk

ideolo-IT tcgcn'-;tclling Hirsch Ballin en Donner

scherpe

tegenstelling tussen

fundi's en realo's

ging cchttT on1 rnccr dan

ecn tnhoudeliJke kcuzc De vcr<,chillcndc

benade-geen sprake was,

werd in de accenten

ringcn hingen nauw '-;JillCn

met de zeltddin1tic van hct CDA. Uaarin ligt ook de hrug tussen hcide. Waar Hir'>ch Ballin met

een onderliggend

meningsverschil

zichtbaar.

tocncmende individuclc vrijheid en collccticvc ver-antwoordclijkhcid omslaat in het verlie'> van individu-nan1c pcr-,pcctlcvcn voor

her (oppmitionclc?i politicke functio-nc- re11 schetst, <,taat Donner in de tra-ditic van het CDA al<, he<,tuurder'>partij In ziJn hctoog ging hi) dan ook met na-me in op de taak van de overheid om de verhrokkcling van de <,amenlcving tcgcn tc gaan.

Hokjesgeest

"De <,amenlcving is niet maakbaar'. stel-dc Donner, "maar dat hetckent niet dar onze keuzen cr allemaal niets toe doen.' De hedendaag<;c samenleving typccrdc hij als 'centrifugaal". waar ten minste drie oorzaken aan ten grondslag liggen Als eerste nocmde Donner "hct cumulatieve effect van de technischc, economische en dcmografi.,che veran-deringcn die steeds mccr over elkaar hcenschuivcn" Belangcn liggen vcr uit clkaar. memen rakcn gc't'solcerd en voor velen staat de kwalitcit van hun hcstaan op de hclling. Fen tweedc proccs is de individuali'>ering, al vond hij dit nauwc-lijks cen goede omschrijving Sociaal geengagccrd zijn n1en':>en nog .;;;teed~.

elc vcrantwoordelijkhcid en de vrijhcid van het <..ollcctid. Een tcrugtredende ovcrhcid hiedt voor dezc prohlcmcn geen oploS'>ing. Waar het op aankomt is de "samcnleving zelf in staat te stellen de vcrschillende waar-den en bclangen op geintegrccrde wij-ze met elkaar in overeenstemming tc brengen" Ecn politieke parti) bn hicr een begin mcc maken door "ccn plat-form tc hicden voor her met clbar ver-cnigen van de hcterogcne belangen en groepcn". Ook Donner hcplcittc een hrede d1aloog en ccn luisterend nor Cclct op de instcmmencle reactie'> na Donners voordracht, geldt dcze hood-schap als de meest praktische opdracht die het symposium aan de parti) mee-gaf Het CDA als beweging hctckent vooral in heweging komcn. Fen acticvc opstelling dus.

Een nieuw CDA

Door de deelnemers aan het rondetafcl-gesprek onder Ieiding van drs.

J

Schinkelshoek (hoofdredacteur Haag-sche Courant en oud-voorlichter

CDA-v: v:

Tweede Kamcrtractic I werd de oprocp van Hir·-,ch Hallin om de politieke zclt-gcnoegzaamhcid te donrhreken van harte onderschreven. Her zou een vcr-gi-;.,ing zijn die genocgzaamhcid aileen

hij anderen te zoeken. Het C:DA moct jui<;t de striJd durven aan te binden met de eigen zelfgenoegzaamheid. die ge-groeid is doordat hct jaren aan de macht gcwee-,r i'>. Om daarmcc te bre-ken is het ten eer<;te noodzakelijk dar her CDA zich mecr richt op dienen, dan op heersen IC. Verburg. be-,tuur<,-lid CNV) Dat betekent dar CDA-be-'>tuurder<, vecl men dan

beleid gelcid heel t 'rot een ovcnnaat aan verzakelijking en ecn urt het oog verliezen van lundamentelc waarden'

Veldslag

Daarmee was cen encrverende twee-daagse marathon volhracht die trekken vertooncle van een vroegcre veldslag Temidden van hct vcrbalc wapcngc-klctter was menigccr1 het spoor som'> hijster. Een onvcrwachte mcdia-aanval op de tlankcn vertroehelde het ovcr-zicht nog mecr l'a-, nadat de stohvol-ken optrokkcn, krecg hct re<>Lrltaat

contouren. Strategi-;che vroeger tot zich moeten

Iaten donrdringen wat bc-paalde maatregclcn hetc-kencrl voor burgers.

Het CDA als

hoold- en bijzakcn schcicl-den zich en los-;c eindJCS vondcn .:;amenhang in ccn per<,pectid voor de chri'>-ten-dcmocratic a]-; hcwe-ging voor de toekom'>t. Hct hreken met de eigen en de elders hecr<,ende

beweging betekent

Ten twecde is her van he-lang dat het CDA zich ideologi-,ch prolilecrt op nieuwc thema's. Onder an-dere de volgende thcma's werden gcnoemd: de

hou-vooral in beweging

komen.

Een actieve

opstelling dus.

zcllgcnoegzaan1hcid en hct aanvaarden van ecn 'exodus' om de gren-; naar de andcr over te stekcn !Hirsch llallin!. gelden ding van jongcrcn ten aanzien van de

pen<,ioen- voorziening lmr. R.H. van de lleeten, advocaat en oud vice voorzitter CDA), de problcmen die oudcr<, heb-hcn bij het opvocdcn van hun kinderen in onzc plur·ilorme samenlcving (-;ecre-taris Unic KilO en voorzittcr· Wl-com-missic Ouderenbclcid. .~1. van den t\1uizcn-hcrgl: het vorn1gcvcn van cen <,amcnlcving waann hctaalde arbeid '>leeds mindcr bepalcnd is !Verburg! De uitgangspuntcn moetcn hij het aan-pilkkcn van dit <,oort themil's vee! dui-deliiker dan in lwt verlcden doorklinken.

De oprocp om te breken met de oude zeltgenoegzilillllheid were! meteen na hct ronde tatclgesprck in prakti)k ge-bracht door oud-premicr drs. R.F.~1.

l.ubbers die voorging in zeltkritick door vast te <,tcllcn d<1t zijn

llO-IIOII5CII5f-al-, voorwaardcn voor ccn ,laagd gc-<,prek met de samenlcving. Cccn va]<,c trots. maar ever1min zelfbeklag ot gc-veimdc hc-,cheidcnheid passen daarbiJ. Het gren<,over-,chriJclendc plcidooi voor ecn verhlfldend <,ociaal ctho-, en een krachtig Furopa vormt een indrin-gcnd contrapunt voor de neo-liherale wanen van de dag .. ~let dcze inbreng '>taat ol valt niet aileen de tockom<,t van de christen-democratic Zonder deze inbreng staat de tnckomst van de sa-menleving op het <,pel.

1<711-WiiiCIII Wl/5