Nieuwe vondsten op de Zandmotor: bosneushoorn en bosolifant

(1)

AFZETTINGEN WTKG 34(3),JUBILEUMJAAR2013 69

Nieuwe vondsten op de Zandmotor:

bosneushoorn

en

bosolifant

Henk Mulder¹

De Zandmotor. (Afb. Wikipedia).

Het

begon bijna

twee

_{jaar geleden. Mijn}

_vrouw_enik

wer-den

_uitgenodigd

_voor _eenbezoek _aan de Zandmotor op 20 _augustus

_2011,

samenmetBert vander ValkenDick Mol. Datwas

bijzonder

wantde Zandmotorwastoeneen

moderne

_vesting,

aanéén kant beschermd door de

Noord-zee,aande andere drie kanten beschermd door hekkenen

prikkeldraad.

En door bewakers die de hele

_dag

het strand

afspeurden

naaronverlaten die

_het,

ondanks alle hekken

en

verbodsborden,

toch

_waagden

het strandvande

Zand-motor tebetreden. Iedereen werd

_{onverbiddelijk}

wegge-jaagd.

En

_wij

hadden,op die

zaterdag bijna

twee

_jaar

ge-leden, toestemming

om de Zandmotor

_legaal

tebetreden. In

_{Afzettingen 32(3),}

oktober

_2011,

staateen

verslag

van

diteerstebezoek.

Eigenlijk

was ik

voornamelijk geïnteresseerd

in

schelpen.

Bij Arendsduin,

ietstenzuiden_vande

_Zandmotor,

had

_ik,

dankzij suppleties,

een

rijkdom

aanrecenteenfossiele schel-pen verzameld. Ook weleenpaar botten als

bijvangst.

Maar

toen

_ik,

dieeerste_{keer op de}

_Zandmotor,

eenfossiel kaak-deelmetkiezen van eenreuzenhert

_opraapte,

wasik

ver-knocht:

voortaan verzamelde ik niet alleen

_schelpen,

maar

ook botten,tandenenkiezen. En ook scherven enaparte stenen liet ik nietmeer

liggen.

Het ismaar

goed

dat

_ik,

om-dat ik ineenoude schoolwoon,niet altekleinbehuisdben. Met

_enige

moeite

_kreeg

ik eenpasse-partout enmocht

al-leen,

ofmeteen

groepje,

de Zandmotor

afspeuren

naar

bij-zondere vondsten. Heelwat mensenhebben daar

gebruik

van

gemaakt.

(2)

AFZETTINGEN WTKG34(3),JUBILEUMJAAR 2013 70

Een

_tijd

later werd

‘mijn’

Zandmotor_voorhet

_publiek

open-gesteld.

Vanaf datmoment washet nietmeer

‘mijn’

maar

DE Zandmotorenik ben daar

lange tijd

nietmeer naartoe

gegaan. Tot ik dooreenschool uit Leiden werd

gevraagd

om als

begeleider

meteenexcursie mee te_gaannaarde Zandmotor. Ondanks de vele zoekers vond ik tocheenpaar leuke

_dingen

_enik_{was weer}

_verk(n)ocht.

_{Sindsdien ga ik}

weer een aantal keren per weeknaarde Zandmotorwaar

ik nietmeerveel,maar somstoch

_{aardige dingen}

vind.

Bosneushoornenbosolifant

Op

13

_juli

had ikeendetermineersessiemetDick Mol. In

een

onnavolgbaar

tempoliet

_hij

honderden bottenen

bot-fragmenten

door

_{zijn vingers}

_{gaan. Een} _grootdeel beland-de in dozenmethet

_opschrift

“AFVAL”. De vondsten die wel

_{gedetermineerd werden,}

kwamen overeenmet

vond-stenvanHoekvanHollandenMaasvlakte 2. Veel was

na-tuurlijk

recent slachtafval, maarde

_ijstijdfauna

met mam-1 aenb. Staartwervelvaneenmammoet. Coll.HenkMulder.

(Foto’sWilMulder).

2aenb.Fragmentvande schaft(diaphyse)van eenopperarmbeen van eenbosolifant, vermoedelijkEemien.Coll. Henk Mulder.

(Foto’sWilMulder),

3aenb. Middenvoetsbeen van eenbosneushoorn. Coll. Henk Mul-der. (Foto’sWilMulder)

4aenb.Schouderblad,misschien van eenbeer. Coll.Henk Mulder. (Foto’sWilMulder).

Paginahiernaast:

5a,b_{en c.} Deel vanhetgeweivaneenedelhert. Coll. Henk Mulder.

(3)

moet,

steppewisent

of wild

_paard

wasook

rijkelijk

verte-genwoordigd.

Dick determineerdeeenkleine wervel als één van de laatste staartwervels van een mammoet: een

top-vondst

_(foto

1a en

b).

Omdat die wervelzoklein is valt die

bij

het vissen naarbotten meestal door demazenvanhet

net. Erzaten ook boeiende vondsten

bij,

zoals_een bever-kaaken eenbewerkte

geweistang

van eenedelhert uit het

Boreaal

_(zie

_{grijze kader).}

Kortomeen mixvan

pleisto-cene enholocene

zoogdieren.

Een deel daarvan

daadwer-kelijk uitgestorven.

Enthousiast werd ikvanhet vaststellenvande herkomstvan

enkele botten:een

fragment

vande schaft

_(diaphyse)

van een

opperarmbeen

van eenbosolifant

_(foto

2aen

b)

en een

meta-carpale (middenvoetsbeen)

van eenbosneushoom

_(foto

3a

en

b)

waarover ik

_gelezen

had in Cranium

_29(2);

“fossielen

vanbosneushoom

_{(Stephanorhinus kirchbergensis)}

en bos-olifant

_{( Elephas antiquus)}

uit het

_{Eurogeulgebied”.}

Eneen

schouderblad,

misschien

_afkomstig

van eenbeer

(foto

4aen

b).

Deze dieren zaten,voor zover ik

wist,

nogniet in

mijn

collectie. Bovendien

_{zijn dit,}

_{voor zover}

_bekend,

deeerste

vondsten_vanbosneushoom_enbosolifant

opde Zandmotor. En dat mag

volgens

Dick Mol niet onvermeld

_blijven;

deze exotische dieren zoals de bosneushoomenbosolifant

zijn

ouder dan die bekende mammoetfauna.

_{Vermoedelijk zijn}

deze

_afkomstig

uit het laatste

_{interglaciaal,}

het Eemien.

Waar-schijnlijk

komenzeuit

diepere afzettingen

of

_zijn

ze omge-werkt uit die

_{diepere afzettingen.}

Een aantal zaken

_ging

in bakken die KlaasPost, eenkenner

vande mariene

zoogdieren,

eenkeer

moet/mag bekijken:

botten_van fossiele

_{zeezoogdieren}

zoals

_walrus,

zeehond_en

dolfijn.

Ik ben benieuwdwat daarvoor

bijzonders bij

zit.

‘Harpoentje’

Erzatook één bot

bij

dat_eenartefact bleekte

_zijn:

eenstuk

gewei

van eenedelhert dat optwee

_plaatsen

halfwas

door-gezaagd (foto

5a,ben

c).

Dick

_legde

_{uit dat men,}

_lang

gele-den,

precies

zover

zaagde

dat derest

_afgebroken

kon

(4)

afgebroken

stukken

_gewei

werden onder andere

_gebruikt

om

pijlpunten

van temaken.

Toen Dick hetover

pijlpunten had,

die in de volksmond

ove-rigens

ook weleens

“harpoentjes”

worden

_genoemd,

moest

ik

_terugdenken

_{aan een}

_gebeurtenis

_{van een}

_{tijd geleden.}

Ik verzamelderecente _enfossiele

_{schelpen bij}

Arendsduin,het strandtenzuidenvande Zandmotor. SamenmetBertvander

Valk determineerik

_regelmatig

de vondsten. Bertzou eenkeer

voordeWTKGeen

lezing

houdenover een

onderwerp

waar

hij

nauw

bij

betrokken is:

strand/zandsuppleties.

We reden sa-menvanDen

Haag

naarAmsterdam.

Bij

eenrood

verkeers-licht liet ik Berteen fraai

gevormd stukje

bot zien

(foto

6a

en

b). Hij hapte

naaradem: dit iseen

topvondst, mompelde

hij. Waarschijnlijk

deeerste

pijlpunt

vande Delflandse kust.

Bij

Arendsduin heb ik ruim 500uur

verzameld,

maardit is

en

blijft mijn enige pijlpunt

vandie

vindplaats. Bij

de

Zand-motorheb iknualmeerdan 1000uur

verzameld,

maarhet

is

_mij

nogniet

gelukt

om er een

pijlpunt

tevinden. Toch

zijn

zedaar ooktevinden. Een keervroegeen mevrouw

mij

of

ik wist wat ietswas:

inderdaad,

een

pijlpunt.

Ze heeft het mee naarhuis genomen en,

hoop ik, goed

bewaard. Ook

_bij

Hoek _van Holland_en

op deeerste entweede Maasvlakte

zijn

inmiddels meerdere

_{pijlpunten gevonden.}

Er

_zijn

zelfs

mensendie tientallen

_pijlpunten

hebben!

Op

het internet vond ik

_onlangs

nog

volgend

download-baar artikel waarin

_{degelijke pijlpunten, opgedregd}

uit de

Noordzee,

staan

_{afgebeeld: https://openaccess.leidenuniv.nl/}

bitstream/handle/1887/1086/17

l_002.pdf.

Literatuur

Mol._D.,K. Post & H. v.d. Plicht. Fossielenvanbosneushoom

(Stephanorhinus kirchbergensis)

enbosolifant

_(Elephas

antiquus)

uit het

_{Eurogeulgebied.}

- Cranium

29(2):

20-25.

Valk,

B. van der,D. Mol & H.

Mulder,

2011. Mammoet-botten_en

_schelpen

voor het oprapen:

verslag

van een

onderzoeksexcursienaarfossielen op ‘De Zandmotor’

voorde kusttussen Ter

Heijde

en

Kijkduin

(Zuid-Hol-land).-

Afzettingen

WTKG,

32(3):

51-53.

‘Henk

Mulder, Rijnweg

52 2681 SPMonster,

e-mail:

_{hjmulder@kabelfoon.nl}

6aenb. DepijlpuntvanArendsduin. Coll.HenkMulder.