Omgeving ondersteunende
verslavingszorg:
tijd voor een paradigma shift?
DSM 5 criteria
Veel trek of gebruik
• Vaker en in grotere hoeveelheden gebruiken dan de bedoeling was.
• Wens of mislukte pogingen om te minderen of te stoppen.
• Gebruik en herstel van gebruik kosten veel tijd.
• Hunkering: Sterk verlangen om te gebruiken
Negatieve consequenties, ook voor anderen
• Door gebruik tekortschieten op het werk, school of thuis.
• Blijven gebruiken ondanks hieruit resulterende problemen in het relationele vlak
• Door gebruik opgeven van hobby’s, sociale activiteiten of werk
• Voortdurend gebruik in situaties die fysiek gevaar opleveren
Tolerantie en afhankelijkheid
• Voortdurend gebruik ondanks weet hebben dat het gebruik lichamelijke of psychische problemen
met zich meebrengt of verergert.
• Tolerantie: Grotere hoeveelheden nodig voor hetzelfde effect.
• Het optreden van onthoudingsverschijnselen
Ziektelast
• Verslaving kan verergeren. Stoornissen in het gebruik van middelen
zijn na verloop van tijd bij 25-30% chronisch
• Kans op tal van ziekten en vroegtijdige sterfte
(Nutt, King & Philips, 2010; Rehm et al.,
2017)
• Bij stoornis in alcohol (40%) of drugs (60%) vaak comorbide stoornis
(Popma, Blaauw & Bijlsma, 2010)
• Comorbiditeit en chroniciteit moeilijk te behandelen
(Hunt et al., 2013)
» Meer opnames
» Meer vroegtijdige sterfte
» Meer suicides
» Meer zwerven
» Meer somatiek
» Meer geweld
Conclusie
Belangrijk dat zorg wordt geboden aan mensen met
een stoornis in het gebruik van middelen
De (verslavings)zorg heeft hiervoor veel
zorgprogramma’s
Onderzoek richt zich op kenmerken van verslaafden
en op de zorgprogramma’s
DSM 5 criteria
Veel trek of gebruik
• Vaker en in grotere hoeveelheden gebruiken dan de bedoeling was.
• Wens of mislukte pogingen om te minderen of te stoppen.
• Gebruik en herstel van gebruik kosten veel tijd.
• Hunkering: Sterk verlangen om te gebruiken
Negatieve consequenties, ook voor anderen
• Door gebruik tekortschieten op het werk, school of thuis.
• Blijven gebruiken ondanks hieruit resulterende problemen in het relationele vlak
• Door gebruik opgeven van hobby’s, sociale activiteiten of werk
• Voortdurend gebruik in situaties die fysiek gevaar opleveren
Tolerantie en afhankelijkheid
• Voortdurend gebruik ondanks weet hebben dat het gebruik lichamelijke of psychische problemen
met zich meebrengt of verergert.
• Tolerantie: Grotere hoeveelheden nodig voor hetzelfde effect.
• Het optreden van onthoudingsverschijnselen
Partners hebben last
• Druggebruik en druggerelateerde problemen
hangen samen met huiselijk geweld jegens
partners
(Moore et al., 2008; Cafferky et al., 2016)
en ook met seksueel
geweld
(Kraanen & Emmelkamp, 2011)
• Alle vormen van alcoholgebruik en –misbruik
hangen samen met huiselijk geweld jegens
partners
(Cafferky et al., 2016; Foran & O’Leary, 2007)
Partners hebben last
• Partners hebben tal van klachten
(Benishek, Kirby & Dugosh,
2011)
– Allen hebben relatieproblemen (100%) en emotionele problemen (100%)
– Bijna allen hebben financiële problemen (90%) en familieproblemen (87%)
– Meer dan helft heeft gezondheidsproblemen (68%) en last van geweld (70%)
– Ongeveer een op de zes heeft problemen met politie en justitie (17%)
• Partners hebben psychische en lichamelijke
problemen en minder kwaliteit van leven
(Hussaerts,
Kinderen hebben last
• Kinderen hebben tal van klachten
(Overview: Barber & Crisp, 1994)
– Kleine kinderen. Driejarigen zijn impulsiever en hebben meer gedragsproblemen
(alcohol). Daarbij geen consistente relatie met IQ of schoolprestaties
– Basisschoolkinderen. Depressiever, meer gezondheidsproblemen (alcohol), meer
problemen met ouders en meer parentificatie. Gelukkig betere relaties met
broertjes/zusjes en relaties met cognitieve functies inconsistent. Meerdere studies
rapporteren meer kindermishandeling
– Adolescenten. Meer emotionele problemen, minder sociale competentie en
slechtere gezondheid. Minder vervolgopleidingen
– Volwassen kinderen. Inconsistente bevindingen omtrent (psychische) gezondheid
en persoonlijkheidsproblemen
Verdere omgeving heeft last
• Vijf personen in de omgeving worden geraakt
(Daley
& Baskin, 1991)
• Er is een duidelijke maar complexe relatie met
criminaliteit
(Bennett, Holloway & Farrington, 2008)
• Alcoholgebruik belangrijkste factor bij
verkeersongevallen
(Houwing e.a., 2014)
• Jaarlijks miljarden aan kosten alcohol en drugs
Conclusie
Verslaving vormt niet alleen een probleem voor
de persoon zelf, maar ook voor diens omgeving
Hiervoor zijn weinig zorgprogramma’s en
Huidige visie op verslaving
• Leshner (1997): Verslaving is een chronische recidiverende
hersenziekte (hersenziektemodel)
• Maar chroniciteit vooral te vinden in klinische populatie, waar 25-30%
chronisch is. Dus 70-75% niet chronisch.
• In gewone bevolking voldoet 70% zonder hulp binnen drie jaar niet
meer aan diagnostische criteria
(Tuithof, 2015)
• Model heeft nog niet veel klinische toepassing gevonden
(Hall, Carter &
Forlini, 2015)
• Model sluit slecht aan bij holistische visie vanuit de herstelbenadering
met nadruk op vinden van nieuwe zin en betekenisgeving in het leven
(
Anthony, 1993)
Visie op verslaving
• Het is een samenspel van biologische, psychische en
sociale factoren (bio-psycho-sociale model). Dus niet
alleen de biologische component is van belang
• Maar let ook op zingeving
(o.a. Frankl, 1946, 2011)
• Dus een focus op het persoonlijke
bio-psycho-sociale-zingevingsmodel (BPSZ) is gewenst (vergelijk
herstelbenadering).
Is het begrip zingeving nieuw?
• Herstel is een zeer persoonlijk en uniek proces waarin
iemands opvattingen, waarden, gevoelens, doelen en/of
rollen veranderen. Het leidt tot een leven met meer
voldoening waarin hoop een plaats heeft en men kan
geven en nemen ondanks de beperkingen die
veroorzaakt worden door de aandoening. Herstel heeft
te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis
van en zin in het leven, terwijl men over de rampzalige
gevolgen van een psychiatrische aandoening heen groeit
Anthony (1993), grondlegger herstelbenadering.
Is het begrip zingeving nieuw?
• Wong (2010): verslaving is een zelfdestructief
coping-mechanisme om om te gaan met de pijn van sociale
malaise en een gebrek aan betekenis
• Singer (1997): Verslaving is een betekenisprobleem
• Peele (2015): één van de belangrijkste componenten
bij afkicken is het vinden van een betekenisvol hoger
doel
Uitwerking visie
• Let op de hele persoon in zijn omgeving
• Het gaat om het persoonlijk verhaal van iemand
Psychologisch
Biologisch
Bereik van verslavingszorg
• 25% van mannen en 10% van vrouwen krijgt ooit een
middelenstoornis (Trimbos)
• Één op de tien komt in zorg (Ladis)
• Behandelkloof bij verslaving het grootst
• Tuithof (2015): 70% van mensen met alcoholstoornis herstelt
binnen drie jaar en 12 procent valt daarna terug in het oude
patroon
• Veel mensen zelfredzaam met steun van hun omgeving
• Mensen komen in zorg door stimulatie van omgeving
Veranderingen in de zorg
• Vanuit zorgverzekeringen minder budget beschikbaar
• Afspraken 33% bedafbouw en 20% van cliënten in de basis-ggz
• Transities bij gemeenten
– Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
– Jeugdwet
– Participatiewet (Wet Werk en Bijstand, Wajong, WSW)
• Transities betekenen meer zelfverantwoordelijkheid, meedoen
in samenleving en gebruik maken van sociale netwerken
Referenties
• Alexander, B.K., Coambs, R.B. & Hadaway, P.F. (1978). "The effect of housing and gender on morphine self-administration in rats," Psychopharmacology, 58, 175–179. • American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Amsterdam: Boom.
• Barber, J. G. & Crisp, B. R. (1994). The effects of alcohol abuse on children and the prtner’s capacity to initiate change. Drug and Alcohol Review, 13, 409-416.
• Benishek, L. A., Kirby, K. C., & Dugosh, K. L. (2011). Prevalence and frequency of problems of concerned family members with a substance-using loved one. The American Journal Of
Drug And Alcohol Abuse, 37(2), 82-88.
• Anthonio, G.G., Willems, I., Jansen, D. & vander Meer-Jansma, M. (2016). Verslaafde ouder is risico voor kind. Medisch Contact, 27 september.
• Bennett, T.,Holloway, K., & Farrington, D. (2008). The statistical association between drug misuse and crime: A meta-analysis. Aggression and Violent Behavior, 13(2), 107–118. • Cafferky, B. M., Mendez, M., Anderson, J. R. & Stith, S. M. (2016). Substance use and intimate partner violence: A meta-analytic review. Psychology of Violence.
http://dx.doi.org/10.1037/vio0000074.
• Correia, C. J., Benson, T. A., & Carey, K. B. (2005). Decreased substance use following increases in alternative behaviors: A preliminary investigation. Addictive Behaviors, 30(1), 19-27.
• Daley, D. C., & Raskin, M. S. (1991). Treating the chemically dependent and their families. Thousand Oaks, CA, US: Sage Publications, Inc.
• Frankl, V.E. (2011). De Zin van het bestaan. Rotterdam: Ad Donker b.v.
• Foran, H. M., & O’Leary, K. D. (2008). Alcohol and intimate partner violence: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 28, 1222-1234.
• Hall, W., Carter, A. and Forlini, C. 2015. The brain disease model of addiction: is it supported by the evidence and has it delivered on its promises? The Lancet Psychiatry 2(1), pp. 105–110.
• Houwing, S., Bijleveld, F.D., Commandeur, J.J.F. & Vissers, L. (2014). Het werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol Aanpassing schattingsmethodiek. R-2014-32. Den Haag: SWOV.
• Hunt, G.M., & Azrin, N.H. (1973). A community-reinforcement approach to alcoholism. Behaviour Research And Therapy, 11(1), 91-104
• Hunt, G.E., Siegfried, N., Morley, K., Sitharthan, T. & Cleary, M. (2013). Psychosocial interventions for people with both severe mental illness and substance misuse. Cochrane Database
of Systematic Reviews, 10. DOI: 10.1002/14651858.CD001088.pub3.
• Hussaarts, P., Roozen, H. G., Meyers, R. J., van de Wetering, B. M., & McCrady, B. S. (2012). Problem areas reported by substance abusing individuals and their concerned significant others. The American Journal On Addictions, 21(1), 38-46.
• Kraanen, F. L., & Emmelkamp, P. M. G. (2011). Substance misuse and substance use disorders in sex offenders: A review. Clinical Psychology Review, 31(3), 478–489. • Leshner, A.I. (1997). Addiction is a brain disease, and it matters. Science, 278, 45-47.
• Meyers, R.J. & Smith, J.E. (2008). Handboek voor de behandeling van alcoholverslaving: de Community Reinforcement Approach. Nederlandse bewerking door P. Greeven, L. De Fuentes-Merillas, & H. Roozen. Utrecht: Bohn Stafleu & van Loghum
• Moore, T. D., Stuart, G. L., Meehan, J. C., Rhatigan, D. L., Hellmuth, J. C. & Keen, S. M. (2008). Drug abuse and aggression between intimate partners: A meta-analytic review. Clinical
Psychology Review, 28, 247-274.
• Nordén, T., Malm, U., & Norlander, T. (2012). Resource group Assertive Community Treatment (RACT) as a tool of empowerment for clients with severe mental illness: A meta-analysis.
Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health, 8, 144-151. Doi: 10.2174/1745017901208010144
• Nugter, M. A., Engelsbel, F., Bähler, M., Keet, R., & van Veldhuizen, R. (2016). Outcomes of FLEXIBLE Assertive Community Treatment (FACT) Implementation: A Prospective Real Life Study. Community
Mental Health Journal, 52(8), 898–907. http://doi.org/10.1007/s10597-015-9831-2
• Nutt, D.J., King, L.A. & Phillips, L.D. (2010). Drug harms in the UK: a multicriteria decision analysis. Lancet, 376, 1558–1565.
• Popma, A., Blaauw, E., & Bijlsma, E. (2012). Psychiatrische comorbiditeit van verslaving in relatie tot criminaliteit. In Blaauw, E., & Roozen, H. (Red.), Handboek Forensische
Verslavingszorg (pp. 21-40). Utrecht: Bohn, Stafleu en van Loghem.
• RIVM (2016). Maatschappelijke kosten baten analyse alcoholgebruik. RIVM Report 2016-0133.
• Robins, L. N., Davis, D. H., & Nurco, D. N. (1974). How permanent was Vietnam drug addiction? American Journal of Public Health, 64(12 Suppl), 38–43.
• Roozen, H. G., Wiersema, H., Strietman, M., Feij, J. A., Lewinsohn, P. M., Meyers, R. J., Koks, M. and Vingerhoets, A. J.J.M. (2008), Development and Psychometric Evaluation of the Pleasant Activities List. The American Journal on Addictions, 17, 422–435. doi:10.1080/10550490802268678
