Wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen Oorzaken en risicofactoren

Bovenste ledematen

Het proefschrift van IJmker (2008) geeft op basis van een longitudinale stu-die van 2 jaar bij 1.951 kantoormedewerkers een overzicht van zelfgerappor-teerde en gemeten werkgerelazelfgerappor-teerde en persoonsgebonden risicofactoren. Uit dit proefschrift blijkt dat ‘zelfrapportage van minimaal 4 uur per dag met de computer werken’ en het hebben van ‘beperkingen door hand-pols-armklachten in het afgelopen jaar’ de belangrijkste twee risicofactoren zijn voor klachten aan hand, pols of arm. Het relatieve risico is 2,0 en 3,9. Voor nek-schouderklachten zijn dat ‘beperkingen door nek-schouderklachten in het afgelopen jaar’ en het ‘gedurende het grootste deel van de werkdag gebruiken van armondersteuning voor computeren’ met relatieve risico’s van 5,3 en 1,7.

Al een aantal jaren staat de tenniselleboog in de top 3 van meest gemelde aandoening van het houding- en bewegingsapparaat. De registratiericht-lijn voor deze aandoening dateert uit 2001. Daarom is besloten om in het komende jaar een nieuw achtergronddocument te maken en zo nodig de registratierichtlijn aan te passen. Op deze wijze hoopt het NCvB dat meer aandacht wordt besteed aan herkenning van specifieke risicofactoren als opmaat voor preventie van de tenniselleboog.

Rug

Werknemers in Nederland verzuimen het vaakst door griep of verkoud-heid (34%). Op nummer 2 staat het verzuim door rugklachten (10%) (TNO Kwaliteit van Leven, 2008). Zestien procent (16%) van het totale aantal verzuimdagen komt door rugklachten. Bijna een kwart (23,5%) van alle werknemers heeft de indruk dat de klachten bij hun laatste verzuimepisode het gevolg waren van het werk dat men deed. In totaal denkt 9% dat dit hoofdzakelijk het gevolg is van het werk dat men deed en 14% denkt dat dit voor een deel het geval is. Bij het langdurige verzuim van 13 weken en meer geeft 63% van de werknemers aan dat het verzuim door rugklachten werk-gerelateerd is.

Onderste ledematen

Het NCvB heeft gezamenlijk met het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid het bewijs op een rijtje gezet voor de werkgerelateerdheid van een zogenaamde Jumper’s Knee. Dit gebeurde in opdracht van de Danish National Board of Industrial Injuries en de Danish Occupational Diseases

39 Aandoe ningen aan het houding- en bewegingsapparaat

voert het Universitair Centrum voor Sport, Bewegen en Gezondheid van het Universitair Medisch Centrum Groningen een onderzoek uit naar etiologie, diagnostiek en behandeling van deze aandoening bij basketballers en volleyballers. Het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid heeft vragen aangeleverd over mogelijke risicofactoren in ‘gewone’ arbeid. Hopelijk levert dit onderzoek meer kennis op over deze aandoening en ‘gewoon’ werk.

Preventieve mogelijkheden

De Arbobalans (TNO Kwaliteit van Leven, 2008) geeft een helder overzicht van maatregelen die bedrijven nemen om RSI en rugklachten te voor-kómen. Bij RSI zijn de meeste maatregelen gericht op het werk. Bedrijven nemen veelal ergonomische maatregelen. Het geven van voorlichting of training is vergeleken met voorgaande jaren afgenomen. Een derde van de bedrijven zet deze maatregel in. Een bronaanpak door de duur van RSI-gevoelig werk te verminderen past 15% van de bedrijven toe. Om het risico door tillen en dragen te verminderen, schaffen de meeste bedrijven tilhulp-middelen en transporthulptilhulp-middelen aan. Ook instructie en voorlichting is een veel gebruikte maatregel. Bijna een kwart van de bedrijven zet maat-regelen in zoals het lichter maken van zware lasten.

Desondanks concludeert de European Agency for Safety and Health at Work (2008) dat het bewijs van effectiviteit van maatregelen om klachten te ver-minderen, beperkt is. Zo lijkt bijvoorbeeld voorlichting en training om rug-klachten te verminderen niet effectief (Martimo et al., 2008). Ook het alleen lichter maken van lasten, zonder rekening te houden met hoe vaak moet worden getild en hoe diep moet worden gebukt, lijkt niet effectief (Faber et al., geaccepteerd, Van der Molen et al., 2008). Het meest effectief is volgens de European Agency for Safety and Health at Work (2008) waarschijnlijk een combinatie van technische, organisatorische en persoonlijke maatregelen. De ideale combinatie is helaas nog onbekend. Om meer kennis te vergaren is onderzoek nodig dat het individuele bedrijfsniveau overstijgt. Dit komt overeen met het recente advies van de Sociaal Economische Raad (SER, 2009) om verdere kennisontwikkeling over effectiviteit van interventies en implementatie van bewezen effectieve preventiemaatregelen te stimuleren. De registratierichtlijnen en bijbehorende achtergronddocumenten van het NCvB worden niet alleen door bedrijfsartsen gebruikt als hulpmiddel voor werkgerelateerde diagnostiek. Dit jaar is de kennis uit de registratiericht-lijnen ook gebruikt voor de 5e druk van het Handboek Fysieke Belasting (Peereboom en de Langen, 2008). Voor de meeste onderwerpen van fysieke belasting is een relatieschema toegevoegd, waarin type belasting en type aandoening aan elkaar zijn gekoppeld. Op deze wijze is de kennis uit de registratierichtlijnen over risicovolle grenswaarden voor bijvoorbeeld tillen, buigen en draaien van de romp of knielen eenvoudig toepasbaar voor bij-voorbeeld Risico-inventarisaties & -evaluaties. Tevens kunnen de

registratie-richtlijnen worden gebruikt bij het opstellen van de Arbocatalogi. Zo dragen de registratierichtlijnen bij aan preventie op de werkvloer.

3.4 Conclusies

Meldingen beroepsziekten houding- en bewegingsapparaat

In 42% van het totale aantal meldingen gaat het om beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat. Dit aantal is sterk gestegen in de laatste twee jaren: 20% ten opzichte van 2007 (en 30% ten opzichte van 2006). De verdeling over de lichaamsregio’s is ook veranderd, namelijk meer beroeps-ziektemeldingen voor lage rugklachten en aandoeningen aan de onderste ledematen. Voor de onderste ledematen is vooral het aantal beroepsziekte-meldingen voor artrose van knie en heup de laatste twee jaar sterk gestegen. Dit komt waarschijnlijk door meer meldingen uit de bouw. Registratierichtlijnen en scholing De sterke stijging met meer dan 80% van het aantal beroepsziektemeldingen voor aandoeningen aan de rug en de onderste ledematen lijkt sterk samen te hangen met het verschijnen van nieuwe registratierichtlijnen en de aandacht daarvoor in vaktijdschriften en in scholing. Herkenning van beroepsziekten is de eerste stap op weg naar preventie.

41

4.