regelgeving?
7.1 inleiding
De Wok is reeds enkele tientallen jaren oud en verving de Loterijwet. Ik wil daarom in dit
hoofdstuk de focus leggen op de doelstellingen van thans lopende wijzigingen van de Wok. Op deze manier kan ik het huidige beleid beschrijven en aan de hand daarvan bepalen welk niveau van consumentenbescherming wenselijk is bij de aanschaf van loot boxes door consumenten. Meer specifiek wil ik eerst ingaan op de memorie van toelichting van de wijziging van de Wet op de kansspelen in verband met de modernisering van het speelcasinoregime90 (hierna: wetsvoorstel modernisering van het speelcasinoregime) en vervolgens op de memorie van toelichting van de wijziging van de Wet op de kansspelen, de Wet op de kansspelbelasting en enkele andere wetten in verband met het organiseren van kansspelen op afstand91 (hierna: wetsvoorstel kansspelen op afstand).
Het wetsvoorstel modernisering van het speelcasinoregime betreft een herinrichting van de Nederlandse casinomarkt.92 Sinds 1976 is er in Nederland slechts een rechtspersoon met de
bevoegdheid om speelcasino’s in Nederland te organiseren.93 Deze rechtspersoon heet de Nationale
88 Nederland en het Verenigd Koninkrijk worden dan ook als voorbeelden van lidstaten waar reeds wetgeving bestaat op het gebied van digitale inhoud genoemd in het voorstel. In de meeste lidstaten bestaat dergelijke wetgeving echter niet. Richtlijnvoorstel (COM) 2015/634 p. 3.
89 Op Heij 2017 p. 157
90 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3. 91 Kamerstukken II 2013/14, 33 996 nr. 3. 92 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 1. 93 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 1.
Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland (hierna: Holland Casino). Middels het wetsvoorstel modernisering van het speelcasinoregime wordt beoogd het casinomonopolie te beëindigen en Holland Casino onder voorwaarden te privatiseren.94 Het doel van het wetsvoorstel modernisering van het speelcasinoregime is “om de vraag naar casinospelen die nu bestaat, of in de toekomst kan ontstaan, te kanaliseren naar legaal, verantwoord, betrouwbaar en controleerbaar aanbod.”95 Ik zal hierna niet verder ingaan op de de beëindiging van het casinomonopolie en de privatisering van het Holland Casino aangezien dit niet relevant is voor de beantwoording van mijn centrale vraag.
In de memorie van toelichting van het wetsvoorstel modernisering van het speelcasinoregime de volgende drie uitgangspunten van het huidige Nederlands kansspelbeleid beschreven. Ten eerste het voorkomen van kansspelverslaving. Ten tweede het beschermen van de consument. Ten derde het tegengaan van fraude en criminaliteit.96 Ik zal hierna de toelichting bij de eerste twee
uitgangspunten beschrijven. Het derde uitgangspunt zal ik buiten beschouwing laten aangezien deze meer strafrechtelijk van aard is en daarmee minder relevant voor consumentenbescherming.
7.2 Kansspelverslaving
Kansspelverslaving kan grote persoonlijke en sociaal-maatschappelijke problemen teweeg brengen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: ernstige psychische, sociale, lichamelijke en financiële
problemen, zoals agressie, relatieproblemen en schulden waar de betrokkene niet meer uit komt zonder hulp.97 Kansspelverslaafden plegen daarnaast relatief veel delicten, en doen dit veelal vanwege hun kansspelverslaving.98 Gezien het eerdere is een actief kansspelverslavingsbeleid wenselijk.99
Er zijn twee belangrijke factoren van invloed op de mate waarin kansspelverslaving optreed. Ik zal hierna ingaan op de twee belangrijkste factoren. Ten eerste zal ik ingaan op het soort spel. Ik zal daarbij een terugblik doen op de bekrachtiging van gedrag zoals eerder besproken. Ten tweede zal ik ingaan op het soort speler. Er bestaan namelijk groepen met een aanzienlijk hoger risico op kansspelverslaving. Hierbij zal ik beoordelen in hoeverre loot boxes in strijd zijn met de doelstelling om kansspelverslaving te voorkomen. 94 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 1. 95 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 1. 96 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 2. 97 WODC 2005 en WODC 2011 p. 61. 98 WODC 2005 p. 89. 99 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 2,3.
Het verslavingsrisico verschilt sterk per soort spel. Het verslavingsrisico wordt namelijk groter wanneer de tijd tussen het plaatsvinden van het spel en de mogelijkheid om nogmaals in te zetten korter wordt. Tevens wordt het verslavingsrisico hoger wanneer de tijd tussen de inzet en het zien van de uitkomst van het spel korter wordt.100 Enkele voorbeelden van kansspelen met korte tussenliggende tijden (short-odd) zijn bijvoorbeeld casinospelen, krasloten en bingo.101 Een
voorbeeld van een kansspel met lange tussenliggende tijden (long-odd) is een loterij. Uit onderzoek is gebleken dat short-odd kansspelen meer risico op kansspelverslaving teweegbrengen dan long-
odd kansspelen.102
Ik ben eerder, in hoofdstuk 3.5 ingegaan op de bekrachtiging van gedrag. Ik heb daarin besproken dat ‘variable ratio schedule’ de meest effectieve manier is om gedrag te bekrachtigen. Een kansspel is een uitstekend praktijkvoorbeeld waarin deze manier van bekrachtiging van gedrag wordt
gebruikt. Dit zorgt er voor dat mensen meer en langer deelnemen aan het spel. In essentie laat dit zin dat kansspelen intrinsiek verslavend zijn.
Bij loot boxes is zowel de tijd tussen de aanschaf en het zien van de uitkomst, en de tijd tussen het plaatsvinden van het spel en de mogelijkheid om nogmaals in te zetten erg kort. Doorgaans wordt de consument slechts enkele seconden beperkt door de animatie in het spel die weergeeft welke content de consument heeft verkregen. In haar onderzoek heeft de Kansspelautoriteit het gemiddeld verslavingsrisicopotentieel van loot boxes tussen gemiddeld en hoog beoordeeld.103 Tussen de games onderzochte games zaten grote verschillen voor wat betreft de aanwezigheid van extrinsieke waarde van de content, de mate waarin consumenten konden doorgaan met het aanschaffen van loot boxes, de visuele effecten en de aan- of afwezigheid van ‘near miss’ effecten.104 De loot boxes met de hogere scores zijn daarmee qua risicoprofiel vergelijkbaar met blackjack en roulette.105 De loot boxes met de laagste scores zijn vergelijkbaar met een kleinschalige bingo. Ook in de literatuur is betoogd dat loot boxes verslavend of in ieder geval problematisch kunnen zijn.106
Het verslavingsrisico verschilt tevens per soort speler. Het doel van verslavingspreventie is blijkens de memorie van toelichting: “te voorkomen dat deelnemers aan kansspelen, en daarbij in het
bijzonder kwetsbare groepen (zoals jongeren), in de problemen komen door deelname aan
casinospelen”.107 Deze doelstelling is mijns inziens analoog toe te passen op het algehele kansspel
100 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 2. 101 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 2. 102 WODC 2011 p.1. 103 Kansspelautoriteit 2018 p. 8,9. 104 Kansspelautoriteit 2018 p. 9. 105 Kansspelautoriteit 2018 p. 9. 106 Griffiths 2018 p.3. 107 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 3.
beleid. De kern van het beleid op het gebied van verslavingspreventie dat gericht is op de speler is dan ook het verbod op het toelaten van minderjarigen tot een speelcasino. Daarnaast ligt er op grond van art. 4a lid 1 Wok een zorgplicht op de vergunninghouder om maatregelen en voorzieningen te nemen die nodig zijn om verslaving aan de door hen georganiseerde kansspelen zoveel mogelijk te voorkomen.108
Zoals eerder is besproken is het waarschijnlijk dat juist jongere leeftijdsgroepen meer in aanraking komen met loot boxes dan oudere. Daarnaast worden deze jongeren niet beschermd door de PEGI ratings of PEGI waarschuwingssymbolen. Gezien het eerdere is het problematisch en in strijd met het Nederlandse kansspelbeleid dat jongeren in aanraking (kunnen) komen met loot boxes.
7.3 Consumentenbescherming
De tweede doelstelling van het kansspelbeleid is het waarborgen van een hoge mate van consumentenbescherming. Een hoge mate van informatieasymmetrie is kenmerkend voor kansspelen. Het is van belang dat de consument er op kan vertrouwen dat de aangeboden kansspelen op eerlijke en betrouwbare wijze verlopen.109 In dit kader wil ik terugwijzen op de mogelijkheid om bij loot boxes een subjectieve RNG toe te passen. Deze mogelijkheid staat m.i. haaks op deze doelstelling en aanvullende consumentenbescherming voor loot boxes die niet onder de Wok vallen is wenselijk. Een mogelijke oplossing is de verplichting op de aanbieder te leggen om vaste kansen op bepaalde uitkomsten te hanteren en deze kansen kenbaar te maken aan de consument.
7.4 Kansspelen op afstand
Zoals eerder besproken zijn loot boxes die onder de Wok vallen tevens kansspelen op afstand. Ik heb reeds aangegeven dat doordat het fysieke contact tussen de consument en de aanbieder
ontbreekt bestaan er grotere risico’s op kansspelverslaving en fraude bij kansspelen op afstand dan bij de traditionele fysieke kansspelen. Ik zal hierna kort ingaan op de redenen van dit risico.
In aanvulling op de eerder besproken belangrijke invloeden van het soort spel en het soort speler op het verslavingsrisico is de omgeving waarin het spel wordt aangeboden van grote invloed op het verslavingsrisico dat de consument loopt. De omgeving kan namelijk een drempel vormen voor de consument.110 Via de digitale weg kan men via enkele muisklikken deelnemen aan een kansspel.
108 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 4. 109 Kamerstukken II 2015/16, 34 471 nr. 3 p. 5. 110 Kamerstukken II 2013/14, 33 996 nr. 3 p. 7-8.
Ook het Hof van Justitie heeft in de zaak Bwin / Santa Casa erkend dat het aanbieden kansspelen op afstand door het ontbreken van direct contact ernstige risico’s voor de bescherming van de
consument meebrengt.111 In het arrest Carmen Media Group/Land Schleswig-Holstein herhaalt het Hof van Justitie het eerdere standpunt en gaat het nader in op de risico’s van kansspelen op
afstand.112 Hierbij benoemt het Hof van Justitie het volgende drietal risicoverhogende factoren. Ten eerste het ontbreken van direct contact tussen de consument en de aanbieder. Ten tweede de zeer gemakkelijke en permanente toegang tot kansspelen die via de digitale weg wordt aangeboden. Ten derde de omgeving die wordt gekenmerkt door “het isolement van de speler, een klimaat van anonimiteit en het ontbreken van sociale controle”.113
Zoals reeds eerder in hoofdstuk 4.3 is besproken zijn bepaalde loot boxes kansspelen op afstand. De eerder genoemde risico’s zijn echter bij alle loot boxes aanwezig. De drempel is bij loot boxes waarschijnlijk nog lager dan bij online gokken. Dit komt doordat de loot boxes in een game zijn verwerkt. Dit gegeven in combinatie met het gebruik van VR en de waarschijnlijkheid dat
minderjarigen met loot boxes in aanraking komen, maakt dat het gebruik van in games loot boxes m.i. in strijd is met de doelstellingen van het Nederlandse kansspelbeleid.
8. Conclusie
8.1 Inleiding
In dit hoofdstuk zal ik antwoord geven op de centrale vraag van mijn onderzoek. Mijn centrale vraag is: bieden het Nederlands en Europees recht voldoende bescherming voor de consument bij het gebruik van loot boxes in games gelet op de doelstellingen van de relevante wet- en regelgeving betreffende kansspelen? Om deze vraag te beantwoorden zal ik de antwoorden op mijn deelvragen samenvatten.
Feitelijk zijn loot boxes aankopen die men in een game kan doen met een gerandomiseerde inhoud. Kenmerkend voor loot boxes is dat deze in-game content bevatten en dat de consument niet weet wat hij heeft aangeschaft. Er kan een belangrijk onderscheid gemaakt worden tussen verschillende
loot boxes, namelijk op grond van de verhandelbaarheid of accountgebondenheid van de inhoud
daarvan. De juridische kwalificatie van de aankoop van een loot box is de overeenkomst tot levering van digitale inhoud.
111 HvJEU 8 september 2009, zaak C-42/07 (Bwin / Santa Casa) ro. 70. 112 HvJEU 8 september 2010, zaak C-46/08 (Carmen Media Group) ro. 102. 113HvJEU 8 september 2010, zaak C-46/08 (Carmen Media Group) ro. 102, 103.
Vervolgens is behaviorisme en de bezwaarlijkheid van gokken besproken. VR is de krachtigste manier om gedrag te bekrachtigen. Men wint hierbij gemiddeld, maar niet altijd, na een bepaald aantal deelnames. Gokken is een praktijkvoorbeeld van VR. Ook loot boxes die niet onder de definitie vallen van gokken maken gebruik van de kracht van VR om de consument er toe aan te sturen om meer aankopen te doen.
De Wet op de Kansspelen is het kernstuk van de Nederlandse wet- en regelgeving over kansspelen. Het is verboden om een kansspel in de zin van de Wok aan te bieden, tenzij daarvoor een
vergunning is verleend. Er bestaan loot boxes die verboden zijn op grond van de Wok en loot boxes die buiten het wettelijk kader vallen. Hierbij is bepalend of sprake is van extrinsieke waarde van de inhoud die wordt verkregen uit de loot boxes. De verboden loot boxes zijn tevens kansspelen op afstand.
De aankoop van speelkaarten – zoals bijvoorbeeld Pokémon kaarten – zou ik de analoge voorloper van loot boxes willen noemen. Bij speelkaartverpakkingen is tevens sprake van een willekeurige inhoud. Daarnaast komen minderjarigen in aanraking met speelkaarten, omdat zij bijvoorbeeld de tv-programma’s kijken waar de speelkaarten bij horen, en omdat de speelkaarten in
speelgoedwinkels worden verkocht. De Kansspelautoriteit heeft op haar website aangegeven dat ze geen signalen heeft ontvangen over problemen ontstaan door speelkaartverpakkingen.114 Aangezien deze ook al meer dan 20 jaren op de markt zijn ziet de Kansspelautoriteit geen aanleiding om speelkaartverpakkingen nader te onderzoeken.115 De legaliteit van speelkaarten is niet relevant voor mijn onderzoeksvraag. Wel wil ik de lezer uitnodigen om na het lezen van de vorige hoofdstukken te denken aan speelkaartverpakkingen. Loot boxes bestaan inmiddels zo’n 10 jaren en blijken – gedeeltelijk – in strijd met de Wok te zijn. Het argument dat het product reeds 20 jaren op de markt en derhalve niet hoeft te worden onderzocht gaat daarom mijns inziens niet op.
De Wok heb ik vervolgens vergeleken met de Engelse Gambling Act en de Belgische Kansspelwet. De criteria uit de Wok komen in hoge mate overeen met de voorwaarde uit de Act. Bepalend is voor beide de aanwezigheid van extrinsieke waarde. Onder de Kansspelwet is dat niet het geval. Hierbij geniet de consument niet alleen bescherming indien hij een kans op winst heeft, maar ook indien hij een kans op verlies heeft. Te concluderen valt dat de Belgische consument een hogere mate van bescherming geniet dan de Nederlandse of Engelse consument op de markt voor loot boxes. Vanuit het Europees recht zijn de richtlijn consumentenrechten en het richtlijnvoorstel digitale inhoud relevant voor dit onderzoek. Deze zijn beide niet van toepassing indien sprake is van een
114 Kansspelautoriteit 2018 (loot boxes) onder veelgestelde vragen laatste alinea. 115 Kansspelautoriteit 2018 (loot boxes) onder veelgestelde vragen laatste alinea.
kansspel. Dit is niet problematisch aangezien de bescherming uit de Wok veel verder strekt dan de bescherming die deze bieden. De belangrijkste wijziging die het richtlijnvoorstel digitale inhoud teweeg zal brengen in de positie van de consument die digitale inhoud aanschaft is de
toepasselijkheid van de bepalingen omtrent levering die thans niet gelden bij de aankoop van digitale inhoud op grond van art. 7:5 lid 5 BW.
De belangrijkste doelstellingen van het Nederlandse kansspelbeleid zijn het voorkomen van kansspelverslaving en consumentenbescherming. Bij het risico op kansspelverslaving zijn een drietal factoren van belang: het spel, de speler en de omgeving. M.i. gaat het aanbieden van loot
boxes in games op een drietal manieren in tegen deze doelstelling gezien deze factoren. Ten eerste
hebben de loot boxes een relatief hoog verslavingsrisico, omdat de consument snel achter elkaar
loot boxes kan kopen en openen en snel de uitkomst ziet na het openen van de loot box. Ten tweede
komen minderjarigen in aanraking met loot boxes. Het is zelfs waarschijnlijk dat juist jongere leeftijdscategorieën vaker in aanraking komen met loot boxes. Ten derde maakt de omgeving waarin
loot boxes worden gekocht de kans op verslaving groter. Dit is ten eerste het geval omdat de
aankoop van de loot box in de game geschiedt en ten tweede door de het gebrek aan fysiek contact tussen consument en aanbieder en de daaraan verbonden anonimiteit.
Literatuurlijst:
Literatuur:
Andries e.a. 2006
K. Andries, N. Carette en N. Hoekx, Kansspel de wettelijke definitie gewikt en gewogen, die Keure 2006.
Ferster en Skinner 2014
C.B. Ferster en B.F. Skinner, Schedules of Reinforcement, B. F. Skinner Foundation 2014.
Skinner 1983
C.B. Skinner, A matter of consequences, Knopf 1983.
Skinner 2005
C.B. Skinner, Science and Human Behavior, B. F. Skinner Foundation 2005.
Rapporten:
Van Dorsselear e.a. 2015
S. van Dorsselaer, M. Tuithof, J. Verdurmen, M. Spit, M. van Laar, K. Monshouwe, ‘Jeugd en riskant gedrag 2015 Kerngegevens uit het Peilstationsonderzoek Scholieren’, Trimbos Instituut 2015.
Gambling Commission 2016
Gambling Commission,’Virtual currencies, eSports and social gaming – discussion paper’,
http://www.gamblingcommission.gov.uk augustus 2016 (zoek op: virtual currencies).
Gambling Commission 2017
Gambling Commission,’Virtual currencies, eSports and social casino gaming – position paper’,
http://www.gamblingcommission.gov.uk maart 2017 (zoek op: virtual currencies).
Kansspelautoriteit (onderzoek) 2018
Kansspelautoriteit,’Onderzoek naar loot boxes Een buit of een last?’, kansspelautoriteit.nl 19 april 2018 (zoek op: loot box).
Kansspelcommissie 2018
Kansspelcommissie,’Onderzoeksrapport naar loot boxen’, gamingcommission.be april 2018 (zoek op: loot box).
WODC 2005
WODC, Verslingerd aan meer dan een spel. Een onderzoek naar de aard en omvang van kansspelproblematiek in Nederland, WODC 2005.
WODC 2011
Tijdschriftartikelen:
Abarbanel 2018
B. Abarbanel,’gambling vs. gaming: a commentary on the role of regulatory, industry, and community stakeholders in the loot box debate’ Gaming Law Review 2018/4 p. 231-234.
Van der Duin 2016
W. van der Duin,’De Wet kansspelen op afstand’,NJB 2016/2116.
Griffiths 2018
M. D. Griffiths,’Is the buying of loot boxes a form of gambling or gaming?’, Gaming Law Review 2018/1.
Op Heij 2017
D.J.B. op Heij,’De gebruiksfunctie voor de consument als uitgangspunt bij de definiëring van het begrip ‘digitale inhoud’’, Tijdschrift voor Consumentenrecht en Handelspraktijken 2017/4 p. 157- 165
Knapp 1997
T. J. Knapp,’Behaviorism and public policy: B. F. Skinner’s views on gambling’, Behavior and
Social issues, 1997/7 nr. 2. Loos 2011
M. B. M. Loos,’Overeenkomsten tot levering van digitale inhoud’, Nederlands Tijdschrift voor
Burgerlijk Recht 2011/81. Martinelli 2017
D. Martinelli,’Skin gambling: have we found the millennial goldmine or imminent trouble?’,
Gaming Law Review 2017/8 p. 557-565. Neppelenbroek 2006
E.D.C. Neppelenbroek,’Het drakenzwaard of: virtuele goederen als vorderingsrecht uit online- contracten’, Ars Aequi 2006 nr. 55.
Online artikelen:
Akkerman 2018
W. Akkerman,’Microtransacties, loot boxes en games als een service: de toekomst van gaming?’,
homecinemamagazine.nl 3 januari 2018 (zoek op: loot box). Van den Berg 2016
I. van den Berg, ‘Jackpot! Waar heb je de grootste winkans?’, ad.nl 5 maart 2016 (zoek op: Jackpot winkans).
Van den Broek 2009
M. van den Broek,’TNS en Newzoo: Nederland telt 9,3 miljoen gamers’, www.marketingfacts.nl 17 september 2009 (zoek op: TNS en Newzoo).
Engelfriet 2017
A. Engelfriet,’Is een loot box een verboden kansspel?’ , blog.iusmentis.com 20 oktober 2017 (zoek op: loot box).
Fritz en Needleman 2017
B. Fritz en S. E. Needleman,’Electronic Arts Pulls Microtransactions From ‘Star Wars Battlefront II’ After Fan Backlash’, wsj.com 17 november 2017 (zoek op: Star Wars Battlefront).
Gambling Commission 2017
Gambling Commission,’Loot boxes within video games’, http://www.gamblingcommission.gov.uk
24 november 2017 (zoek op: loot boxes).
Van Herck 2017
R. van Herck,’ Geens wil gokken in games verbieden’, vtmnieuws.be 21 november 2017
(https://nieuws.vtm.be/vtm-nieuws/binnenland/geens-wil-gokken-games-verbieden)
Hern, The Guardian 2017
A. Hern,’Video games are unlocking child gambling. This has to be reined in’ theguardian.com 28
december 2017 (zoek op: video games child gambling). Hood 2017
V. Hood,’Are loot boxes gambling?’, Eurogamer.net 10 december 2017 (zoek op: lot box).
Kansspelautoriteit 2017
Kansspelautoriteit,’Wees alert op online spellen met loot boxes’, kansspelautoriteit.nl 9 november 2017 (zoek op: loot box).
Kansspelautoriteit (online kansspelen) 2018
Kansspelautoriteit,’Aanpak online kansspelen’ kansspelautoriteit.nl 23 april 2014, geraadpleegd op 10 juli 2018 (zoek op: aanpak online kansspelen).
Kansspelautoriteit (loot boxes) 2018
Kansspelautoriteit,’loot boxes’, kansspelautoriteit.nl 19 april 2018 (zoek op: loot box).
Kansspelautoriteit (leidraad) 2018
Kansspelautoriteit,’Leidraad beoordeling kansspelen’, kansspelautoriteit.nl 27 maart 2018 (zoek op: leidraad kansspelen).
Lawrence 2017
N. Lawrence,’The troubling psychology of pay-to-loot systems’, IGN.com 23 april 2017 (zoek op: pay to loot).
Mellema-Kranenburg 2018
T.J. Mellema-Kranenburg, ‘art. 3:32 BW’, aant. 3.9, 3.10 in J. Hijma (red.), Groene Serie
Vermogensrecht, Deventer: Kluwer (online, laatst bijgewerkt op 25 juli 2018). Palumbo 2017
A. Palumbo,‘PEGI on Loot Boxes: We Can’t Define What’s Gambling, Only A Gambling Commission Can’, wccftech.com (zoek op: PEGI loot box).
Westerhout 2017
S. Westerhout, ‘Esports in Nederland, de hype voorbij’, Nielsen.com 18 mei 2017.
Ying-Poole 2018
W. Ying-Poole, ’Dutch loot box threat forces Valve to pull CS:GO and Dota 2 item trading in the Netherlands’, Eurogamer.net 20 juni 2018 (zoek op: loot box).