deze acties?
4.4.1 Herinnerings-sms
Woningcorporaties De Key en Rochdale werken samen met het forum Voorkomen
huurachterstand.nl. In dit forum bestaan drie pilots. Een van de pilots gaat over het verzenden van een herinnerings-sms aan huurders. Dit is een manier om huurders te herinneren aan de betaling, zodat zij op tijd betalen (Voorkomen huurachterstand, 2019).
4.4.2 Groot dataonderzoek
Binnen het sociaal domein is vraag naar data over de groep mensen die niet zichtbaar is, maar die risico op schulden loopt. Bij de gemeente Berkelland bestaat in het sociaal domein ook interesse in gegevens hierover. In de bijeenkomst Financieel Gezond Berkelland is de vraag gesteld naar informatie over personen die in armoede verkeren. Eerst is een extern bureau gevraagd hier onderzoek naar te doen.
20
4.4.3 Meer beslissingsruimte voor schuldenaren
In een onderzoek dat het Nibud heeft uitgevoerd met incassobureau Flanderijn is nagegaan of een flexibele betaaldatum voor de personen met schulden invloed heeft op het verminderen van schulden. Uit het onderzoek is gebleken dat een persoon met schulden het als prettig ervaart, maar niet meer betaalt dan voorheen. Het Nibud wil verder onderzoeken hoe de flexibele betaaldatum wel kan leiden tot het betalen van de openstaande bedragen. Een aanbeveling is de mogelijkheid om de betalingsregeling digitaal vorm te geven. Verder is het vermoeden dat het aanbieden van een flexibele betalingsdatum in het eerste stadium van de schuld effectiever is. De laatste aanbeveling is rekening houden met de inkomensstromen van de personen met schulden (Nibud, 2019).
4.4.4 Benadering door banken
Recentelijk is in de media benoemd dat banken aan de hand van betaalgedrag een vragenlijst zenden naar de rekeninghouder en deze op grond van diens antwoorden doorverwijzen naar een manier van schuldhulp. Dit doen banken in samenwerking met Geldfit, dat een initiatief is voor preventie en vroegsignalering, naar aanleiding van een enquête onder klanten in
samenwerking met de overheid.Banken hebben namelijk een zorgplicht (NOS, 2019).
4.4.5 Gedragsverandering
Een andere mogelijke actie is om in te zetten op gedragsverandering bij mensen met schulden. Het is niet realistisch om ernaar te streven alle mensen schuldenvrij te maken. De gemeente Berkelland en Schuldhulpmaatje streven naar gedragsverandering van personen met schulden, met daarbij het toepassen van dwang en drang. Dit is te zien in bijlage 15 tabel 17. Daarnaast is er altijd sprake van maatwerk. Binnen de gemeentelijke schuldhulpverlening houdt dat in dat wordt bepaald welk middel wordt ingezet, zoals hulp van een vrijwilliger van
Schuldhulpmaatje, budgetbeheer of bewindvoering. Een medewerker van de Stadsbank schat bijvoorbeeld in welk product voor de cliënt geschikt is. Dit kan het beste worden beoordeeld op basis van de leerbaarheid van de persoon met schulden en de theorie van klantprofielen met de verschillende dimensies en gedragingen.
Deze vraag laat zien dat er eerder onderzoek is gedaan naar manieren om huurders tijdig de huur te laten betalen. Daarnaast zijn andere organisaties zoals een incassobureau en banken ook aan het bedenken hoe mensen met schulden het best bereikt kunnen worden.
4.5 Kan vroegsignalering een rol spelen bij het voorkomen van schulden en wat is daarvoor nodig?
Vroegsignalering kan een rol spelen bij het voorkomen van schulden. Hieronder wordt verder toegelicht wat nodig is voor vroegsignalering zodat deze ook effectief kan worden ingezet bij woningcorporatie ProWonen.
4.5.1 Aanmelden aanpak vroegsignalering
In Nederland zijn enkele gemeenten begonnen met projecten van vroegsignalering. De gemeente Arnhem is hier een voorbeeld van met het project Vroegeropaf.
In de gemeente Bronckhorst is vroegsignalering ook al opgezet. De medewerker huurincasso van ProWonen heeft afspraken gemaakt met de gemeente over het doorgeven van signalen over huurachterstand. Bij dit project is ook het BKR betrokken.
21 In de gemeenten Berkelland en Oost-Gelre wordt vroegsignalering opgezet vanuit SDOA. Met ingang van januari 2020 is een projectleider aangesteld om de vroegsignalering per gemeente vorm te geven.
Wanneer ProWonen huurachterstanden doorgeeft aan de gemeente op grond van vroegsignalering, werkt de verhuurder outreachend. Dit betekent: niet aan de hand van
melding werken, maar preventief. De laatste jaren nemen de woningcorporaties naar het eigen werkproces kritisch onder de loep om meer tijd vrij te maken om huisbezoeken af te leggen en zo contact te leggen met de huurder.
Als de aanpak vroegsignalering wordt toegepast, kan deze het eigen werkproces van de woningcorporatie in de weg zitten. Dit geeft de teamleider van woningcorporatie de Woonplaats aan in het interview. Dit is verder te zien in bijlage 15 tabel 16. De
woningcorporaties zijn bezig om het eigen proces zo in te richten, dat er meer tijd is om de focus te leggen op de ernstige, lastige gevallen. Zo kan ook meer maatwerk geleverd worden.
4.5.2 Visie op vroegsignalering
Bij een groot deel van de interviews gaven de respondenten aan dat wanneer een huurder een huurachterstand heeft dikwijls problemen op andere levensgebieden die tevens een rol spelen. Bij de aanpak vroegsignalering moet ook het gedrag van een persoon met schulden worden meegenomen. Als er een huurachterstand is, spelen er dikwijls al langer betalingsproblemen. Eerst zijn het kleine bedragen die openstaan. Als een persoon meerdere schulden heeft, volgt dat die persoon vaak het ene gat met het ander gat vult. Iemand met schulden neemt financiële beslissingen op de korte termijn. In bijlage 15 tabel 15 is dit interviewantwoord te vinden. Daarnaast is de werkdruk van het Voormekaarteam een aandachtspunt voor de aanpak vroegsignalering. Er is nog geen werkinstructie om naar aanleiding van signalen van schuld bij inwoners langs te gaan. De focus is nog niet gericht op de meldingen. Hoewel het beeld bij de gemeente Berkelland is dat iedere inwoner met problemen bij het Voormekaarteam terecht kan, hebben de medewerkers van Voormekaar weinig expertise op het gebied van
schuldenproblematiek, aldus de coördinator van Schuldhulpmaatje. Ze verwijzen vooral door naar vrijwilligersorganisaties of voorzieningen zoals de Stadsbank, afhankelijk van de
schuldensituatie van de inwoner.
In de interviews met Voormekaar en Schuldhulpmaatje wordt de werkdruk aangekaart. Bij Schuldhulpmaatje wordt druk ervaren om goed te werken en iedere aanmelding serieus aan te pakken, terwijl de respondent van Schuldhulpmaatje ervaart dat het werk van professionals naar vrijwilligers wordt doorgeschoven.
4.5.3 Werken vanuit de bedoeling
Binnen het schuldhulpverleningstraject is een gat tussen de SDOA en andere organisaties opgemerkt. Bij het team Sociaal Domein, maar ook bij Schuldhulpmaatje wordt opgemerkt dat vrijwel geen communicatie over dezelfde cliënten voorkomt. Een voorbeeld hiervan is de vraag of een bijstandsuitkering is stopgezet. Op dit moment is de werkwijze van SDOA dat gegevens van de cliënt alleen worden doorgestuurd met toestemming van de cliënt. SDOA streeft in de toekomst echter naar werken vanuit de bedoeling. Hieronder wordt verstaan dat maatwerk wordt geleverd en niet strikt aan de hand van wetgeving wordt gewerkt. Daarnaast wordt gestreefd naar meer integrale samenwerking op het gebied van schuldhulpverlening,
22 onder andere in de gemeente Berkelland. Als SDOA informatie verschaft aan en terugkoppelt naar organisaties binnen de schuldhulpverleningsketen kunnen schulden voorkomen worden. Vroegsignalering kan worden toegepast om schulden te voorkomen. Hiervoor moeten nog twee stappen gezet worden. Ten eerste dat ProWonen het gesprek aangaat met de betrokken organisaties in de gemeente Berkelland. Ten tweede dat meerdere mogelijke schuldeisers meedoen bij de vroegsignalering om meer zicht te krijgen op de ontwikkeling van schulden in de gemeente Berkelland.
23 5 Conclusies
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de gevonden data en de antwoorden op de interviews.
5.1 Klantprofielen
Het onderzoek van Geuns en Jungmann & de Weerd (2011) over klantprofielen wijst uit dat mensen met schulden zijn te verdelen aan de hand van gedragingen die ze kunnen vertonen. Ook zijn huurders met schulden onder te verdelen in verschillende dimensies vanuit het onderzoek van Geuns en Jungmann & de Weerd (2011). De dimensies zijn in tabel 4
weergegeven. Daarbij kan het zijn dat verschillende gedragingen gekoppeld kunnen worden aan een dimensie. De verklaarde gedragingen en dimensies komen overeen met de theorie van soorten schulden waarmee Schuldhulpmaatje werkt. De theorie van Schuldhulpmaatje is weergegeven in tabel 14 in bijlage 15. De conclusie van het onderzoek van Geuns en Jungmann & de Weerd is dat motivatie geen persoonskenmerk is, maar de beïnvloedbare uitkomst van de interactie van de betrokkene met zijn omgeving. Aan de hand van klantprofielen kunnen valide screenings-en diagnose-instrumenten worden ingericht.