Het onderhavige proefsleuvenonderzoek betreft een karterend alsmede waarderend onderzoek. Er is in de eerste plaats gekeken naar de aan- of afwezigheid van archeologische vindplaatsen (karteren). De aangetroffen vindplaats dient vervolgens ook gewaardeerd te worden op fysieke (en inhoudelijke) kwaliteiten, waaruit een waardestelling volgt. Aan de hand van deze waardestelling zal worden geadviseerd of de vindplaats al dan niet behoudenswaardig is.
Beleving
De criteria 'schoonheid' en 'herinneringswaarde' hebben betrekking op nog zichtbare relicten in het landschap en een associatie van de vindplaats met een historische gebeurtenis. Beleving is niet van toepassing omdat er geen bovengrondse resten aanwezig meer zijn.
Tabel 2. Scoretabel waardestelling vindplaats
Waarde Criteria Score
Beleving Schoonheid (wordt niet gescoord)
Herinnering (wordt niet gescoord)
Fysieke kwaliteit Gaafheid 2
Conservering 2
Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 2
Informatiewaarde 2
Ensemblewaarde 2
Representativiteit 2
Fysieke kwaliteit
Wanneer het belevingsaspect niet kan worden bepaald, dient de fysieke kwaliteit van de vindplaats meegenomen te worden. De fysieke kwaliteit wordt vastgesteld aan de hand van twee criteria:
'gaafheid' en 'conservering', waarbij het eerste betrekking heeft op de vindplaats als geheel en het tweede op de conserveringstoestand van het vondstmateriaal. Beide criteria worden gescoord tussen 1 (laag) en 3 (hoog). De fysieke kwaliteit wordt middelhoog gescoord. Het muurwerk en de begravingen waren op zich goed geconserveerd maar dat komt deels ook door de geringe ouderdom.
Inhoudelijke kwaliteit
De zeldzaamheid scoort middelhoog. Deze resten zijn niet zeldzaam, alleen worden ze niet vaak opgegraven omdat de locatie van deze resten nog bekend zijn. Informatiewaarde scoort middelhoog, omdat het wel bekend was dat er een kerk en kerkhof binnen het plangebied aanwezig waren maar de specifieke locatie ervan waren niet bekend. De ensemblewaarde en de representativiteit scoren ook middelhoog. Er zijn namelijk nog kerken van de type (en in de buurt van Hank) in gebruik met daarnaast een kerkhof. Bij het archeologisch onderzoek komen ze echter niet vaak voor omdat ze vaak nog in gebruik zijn.
Op deze verschillende waardes gebaseerd is er sprake van een behoudenswaardige vindplaats, die of in-situ behouden dient te worden dan wel door een archeologisch vervolgonderzoek voorafgaand aan geplande bodemingrepen verder onderzocht dient te worden. Deze behoudenswaardige vindplaats beperkt zich tot de huidige locatie van het Uivernest en de straatzijde. Aan de achterzijde ter hoogte van de proefsleuven (3 en 4) is geen sprake van een behoudenswaardige vindplaats.
Gezien het streven naar een behoud in situ en de complexe civieltechnische situatie adviseren we de gemeente Werkendam die vervolgonderzoek alleen uit te voeren als een archeologische begeleiding
van de sloop- en eventueel van de nieuwbouw. De archeologische begeleiding is alleen noodzakelijk gedurende de nieuwbouw zolang er grondverstorende werkzaamheden worden uitgevoerd.
5.3 (Selectie)advies
Oranjewoud geadviseerd de ondergrondse sloop van het Uivernest en het uitgraven van de nieuwe fundering (bouwput) archeologisch te laten begeleiden. Dit om het funderingen van de kerk (en de pastorie) in kaart te kunnen brengen. De begravingen die verstoord worden door de nieuwe
funderingen dienen tijdens deze begeleiding te worden opgegraven met een graafmachine, de resten dienen te worden gezeefd en door een begrafenisondernemer te worden herbegraven op de
begraafplaats. We volgen hierin de bepalingen uit het PvE waarin gesteld is dat de menselijke begravingen op basis van context en datering niet aangemerkt worden als archeologisch relevante vondsten. Tijdens de archeologische begeleiding wordt alleen gegraven en worden alleen resten verwijderd waar dit met het oog op het bouwplan noodzakelijk is. Dit maakt dat de bouwplannen gehandhaafd kunnen worden en niet hoeven te worden aangepast. Dit betekent dat kruipruimtes e.d.
kunnen worden uitgevoerd maar dat eventuele resten (muurwerk e.d.) voorafgaand aan de realisatie van de kruipruimte gedocumenteerd worden en bij voorkeur door de archeologisch uitvoerder worden weggenomen voor zover deze in de weg liggen voor de nieuwbouw. Een uniforme afdeklaag is helaas niet te geven omdat plaatselijk veel verschillen aanwezig zijn. De archeologische werkzaamheden dienen te worden uitgevoerd op basis van een nieuw of geactualiseerd Programma van Eisen.
Daarnaast wordt er geadviseerd om het achterterrein vrij te geven voor wat betreft archeologie.
Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten (bijv. botmateriaal) worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten buiten de gegraven proefsleuven. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHIS-meldpunt, telefoon 033-4227682). Een vondstmelding bij de gemeentelijk of provinciaal archeoloog kan ook.
Ingenieursbureau Oranjewoud B.V.
Oosterhout, september 2013
Literatuur en geraadpleegde bronnen
Koopmanschap, H.J.L.C. & Weterings-Korthorst, L. 2013. PvE 't Uivernest te Hank. Etten-Leur: Regio West-Brabant.
Verboom-Jansen, M. & Wullink, A.J. 2012. Een archeologisch bureauonderzoek en verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen aan de Kerkstraat 9-11 te Hank, gemeente Werkendam (NB). ARC-rapporten 2012-152, Geldermalsen.
Bijlage 1: Archeologische perioden
Bijlage 1: Archeologische perioden
Bijlage 2: Archeologische Monumentenzorg (AMZ)
• schematisch overzicht AMZ
• verklarende woordenlijst AMZ
Archeologische begeleiding (STAP 5c)
01 S9005 False GRAFINHU -0,62 -0,17 45 zone met begravingen
01 S9006 False RECENT -0,2
01 S9500 False NAT vlak
01 S9999 False RECENT met veel puin
02 S0001 False FUNDMUUR 1865 1918 -1 0 100 kerk
02 S9500 False NAT vlak
03 S9600 False NAT vlak
03 S9999 False RECENT
04 S9600 False NAT vlak
04 S9999 False RECENT
Kaartenbijlage
120860,000000 120920,000000 120980,000000
00 30-07-2013 definitief MY
(t:\00145000\00146199\146199-Hotel Tjaarda-S1.mxd)
S9006 ^
00 30-07-2013 definitief MY
(t:\00145000\00146199\146199-Hotel Tjaarda-S1.mxd)
120900,000000 120950,000000
00 19-09-2013 definitief MY
(t:\00145000\00146199\146199-Hotel Tjaarda-S1.mxd) Projectie allesporenkaart met contouren kerk, kerkhof en pastorie op nieuwbouwplan