Vroeë Kinderontwikkelingsprogramme in Suid-Afrika

Die Departement van Onderwys in Suid-Afrika was aanvanklik nie verantwoordelik vir die stigting van kleuterskole en voorskoolse versorging- of opvoedingsentrums nie. Tot omstreeks 1969 was die oprigting en instandhouding van sulke fasiliteite beskou as die verantwoordelikheid van die privaatsektor indien daar ʼn behoefte daarvoor was. Tog was daar munisipaliteite wat voor 1969 inisiatief geneem het om voorsiening te maak vir die versorging en opvoeding van voorskoolse kleuters. Die eerste munisipale kleuterskool en versorgingsentrum is in 1930 in Johannesburg en in 1931 in Pretoria gestig (Janse van Rensburg, 2006:128).

Sedert die 1970’s het daar meer sulke inisiatiewe gekom, maar volgens Rule (2005:125) het daar eers vanaf die 1990’s beweging gekom om beleide en wetgewing aangaande VKO in Suid-Afrika daar te stel. Die apartheidsregering in Suid-Afrika het geen voorsiening gemaak vir die opvoeding van swart kleuters nie. Volgens Padayachee, Atmore, Biersteker en Evans (1994:31) is daar in 1992 ʼn Suid-Afrikaanse studie onderneem wat bevind het dat slegs 6% swart kleuters in Suid-Afrika toegang tot voorskoolse versorging en opvoeding gehad het.

In 1994 het die regerende party in Suid-Afrika die Reconstruction and Development

Program (RDP) (African National Congress, 1994) bekend gestel ten einde die

Hierdie program het verskeie doelwitte gestipuleer waarvan een doelwit was om meer befondsing vir VKOP te skep. Die RDP het verder beklemtoon dat die regering volle verantwoordelikheid neem om VKOP beleide op te stel en dit te implementeer in Suid-Afrika (African National Congress, 1994). Volgens Rule (2005:126) was hierdie doelwitte baie wyd en het dit min of geen impak op VKOP of VKO-sentrums gemaak nie.

Die Grondwet van Suid-Afrika (South Africa, 1996) verwys nie spesifiek daarna dat kinders die reg op VKO het nie, maar beklemtoon tog die belangrikheid van die kleuter se vroeë lewensfases en ontwikkelingsvlakke. Artikel 28(1) van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 108 van 1996 (South Africa, 1996) stel dat elke kind die reg het tot basiese voeding, skuiling, gesondheidsdienste, maatskaplike dienste en stel dit duidelik dat kinders die reg het om beskerm te word teen verwaarlosing en mishandeling. Volgens Van der Walt et al (2014:3) is VKOP wat by kleuterskole, crechés en opvoedkundige- of versorgingsentrums aangebied word, die ideale manier om hierdie aspekte van die grondwet te implementeer en te verseker dat kinders se regte beskerm word. Tydens 1996 het die regerende party wegbeweeg van die RDP en die Growth, Equality and Redistribution (GEAR) plan, daargestel. GEAR het produktiwiteit en deelname in die internasionale ekonomie beklemtoon, wat veroorsaak het dat vorige beleide verander het en die opvoedingsbeleide van Suid-Afrika se doelwitte hersien is ten einde die doelwitte in makro-ekonomiese doelwitte te omskep. Hierdie makro-ekonomiese doelwitte sou daarop fokus dat Suid-Afrika se opvoeding en onderwys ook aan internasionale standaarde moet voldoen (Rule, 2005:126).

In 2001 het die Suid-Afrikaanse regering die Education White Paper 5 on Early

Childhood Education bekend gestel. Volgens Letseka (2010:62) is hierdie Witskrif ʼn

verbintenis tot die reg van kleuters om opvoeding te ontvang, sowel as die feit dat die kleuters se moeders ekstra tyd het om ʼn beroep te volg en sodoende ook ʼn inkomste te genereer. Hierdie beleid het voorgestel dat ʼn nasionale skoolsisteem in Suid-Afrika geïmplementeer word waar voorskoolse kleuters opleiding ontvang by ʼn kleuterskool, créche of VKO-sentrum alvorens hul aanbeweeg na primêre opleiding by ʼn Laerskool (Department of Education, 2001). Hierdie beleid beklemtoon voorts

dat ‘n transisie jaar (Graad R) ʼn belangrike grondslag vorm en dat leerders Graad R moet slaag, alvorens hul primêre opleiding kan ontvang (Valley, 2005:31).

Volgens Rule (2005:134) het die Education White Paper 5 on Early Childhood

Education vroeë kinderontwikkeling as ʼn fase van 0 – 9 jaar beskryf, maar

aanvanklik nie aandag gegee aan kleuters jonger as 5 jaar wat ook voorskoolse opvoeding moet ontvang nie. Die verantwoordelikheid om toe te sien dat jonger kinders ook voorskoolse opleiding ontvang is verskuif na die Departemente van Maatskaplike Ontwikkeling en Gesondheid. Hierdie beleid is hersien en die

Education White Paper 6 on Early Childhood Education is vrygestel.

Volgens Berry en Guthri (2003:124) is daar egter baie kostes daaraan verbonde om die Education White Paper 6 on Early Childhood Education te implementeer. Hierdie beleid kan eers ten volle geïmplementeer word indien alle voorskoolse kleuters by ʼn kleuterskool, créche of VKO-sentrum inskakel; hierdie sentrums volhoubaar is en sodanige sentrums die nodige materiële hulpbronne en professionele personeel, versorgers of opvoeders het om die beleid te implementeer. Vanweë hierdie uitdagings het die Departement van Onderwys ʼn tydsraamwerk gestel om hierdie doelwitte teen 2021 te bereik (Vally, 2005:36).

Die Children’s Act (38 van 2005) definieer ʼn VKOP as “...a programme structured within an early childhood development service to provide learning and support appropriate to the child's developmental age and stage.” Artikel 93 van die genoemde wet stipuleer dat die Minister van Maatskaplike Ontwikkeling, in samewerking met die Ministers van Opvoeding, Finansies, Gesondheid en Provinsiale en Plaaslike Regeringsisteme die departementele strategieë moet implementeer ten einde ʼn vroeë kinderontwikkelingsisteem daar te stel wat genoegsaam befonds word, die nodige hulpbronne tot hul beskikking het en toepaslik bestuur word (South Africa, 2005).

Die Nasionale Ontwikkelingsplan 2030 (NDP) wat in 2011 deur die Nasionale Beplanningskommissie (South Africa, 2011) daargestel is, is die mees resente strategie waarin die noodsaaklikheid van VKOP uiteengesit word. Die NDP beklemtoon dat dit belangrik is vir kleuters om voorskoolse opvoeding te ontvang ten einde hul volle potensiaal later in hul lewens te bereik, maar dat alle kleuters slegs

daartoe toegang kan hê indien die kwaliteit van opvoeding in Suid-Afrika as prioriteit gesien word (South Africa, 2011:300).

Gedurende 2015 het die Departement van Basiese Onderwys ‘n kurrikulum vir kinders van 0 – 4 jaar, bekend gestel. In die lig hiervan is verskeie vakadviseurs deur die Departement opgelei om opleiding aangaande hierdie kuurikulum in verskillende provinsies en distrikte te doen. Hierdie kurrikulum staan bekend as die Early

Learning Development Assesement (ELDAS) kurrikulum.

Die voorafgaande inligting word in figuur 2.2 opgesom ten einde die geskiedenis en ontwikkeling van wetgewing, beleide en strategieë ten opsigte van VKO en VKOP in Suid-Afrika, saam te vat.

2.3.3 Die aard van Vroeë Kinderontwikkeling en Vroeë Kinderontwikkelings-