BEGRIPSOMSKRYWINGS

Die volgende definisies van sleutelbegrippe en kernkonsepte is belangrik ten einde hierdie hoofstuk en die konteks van die algehele studie beter te verstaan.

 Vroeë Kinderontwikkeling (hierna verwys as VKO)

Die Children’s Act (38 van 2005), Artikel 91, definieer VKO soos volg: “Early childhood development, for the purposes of this Act, means the process of emotional, cognitive, sensory, spiritual, moral, physical, social and communication development of children from birth to school-going age”.

In hierdie studie word VKO gebruik om te verwys na die ontwikkeling wat plaasvind by kinders tussen die ouderdom van 0 – 8 jaar.

 Vroeë Kinderontwikkelingsprogramme (hierna verwys as VKOP)

“Early Child Development Programs are currently defined as programs which focus on the provision of physical, emotional, social, spiritual and moral development for children between zero and eight years” (Williams, Samuels, Mouton, Ratele, Shabalala, Shefer & Strebel, 2001:13). Die Children’s Act (38 van 2005) beskryf in Artikel 91(b)(3) VKOP soos volg: “An early childhood development programme means a programme structured within an early childhood development service to provide learning and support appropriate to the child's developmental age and stage.”

Hierdie konsep vorm ʼn integrale deel van die studie weens die feit dat die omstandighede van die opvoeders wat betrokke by die opleiding van die VKOP is, ondersoek word.

 Vroeë Kinderontwikkelingsentrum (hierna verwys as VKO-sentrum)

“An Early Childhood Development Centre means any building or premises maintained or used for the care of children. It includes a playgroup, créche, aftercare centre, pre-school and nursery school or similar” (Lidz, 2003:2).

In hierdie studie word daar verwys na ʼn créche as ʼn VKO-sentrum aangesien al die sentrums nie as formele kleuterskole geregistreer is nie en die betrokke opvoeders nie almal ʼn formele graad of diploma in onderwys het nie.

 Crèche

“A place where babies and young children are looked after and educated while their parents are at work” (Oxford Mini School Dictionary, 2007:143).

In hierdie studie word ʼn crèche gesien as die plek waar voorskoolse kinders in die dag bly terwyl hul ouers werk. Opvoeders hou toesig oor hierdie kinders en probeer hul akademies opvoed en skoolgereed maak. Die crèche in die konteks van hierdie studie is die plek waar die implementering van programme soos die SJGD se VKOP, plaasvind. Die term “créche” word afwisselend in hierdie studie met die term “skool” en “VKO-sentrum” benut, weens die feit dat sommige literatuur na verskillende terme verwys en deelnemers na hulle créche as “skool” verwys.

 Studente Jool Gemeenskapsdiens (hierna verwys as SJGD)

Die SJGD is ʼn organisasie wat eie is aan die Potchefstroomkampus van die Noordwes-Universiteit in Suid-Afrika, waaraan studente vrywillig deelneem en kan soos volg omskryf word:

Die SJGD is ʼn geregistreerde, studente-gedrewe welsynsorganisasie van die Noordwes-Universiteit se Potchefstroomkampus wat betrokke is by sosio-en ekonomiese ontwikkelingsprojekte in die Tlokwe-distrik (Kondos, 2012:2; Simeon, Herbst & Nienaber,2014:5).

 Nie-regeringsorganisasie (hierna verwys as NRO)

“A non-government organisation is an organization that is neither a part of government, nor a conventional for-profit business” (Department of Social Development, 2011:1).

In hierdie studie verwys nie-regeringsorganisasies na nie-winsgewende organisasies soos die SJGD van die Noordwes-Universiteit, wat gemeenskapsdienste in die Tlokwe-distrik lewer.

 Opvoeder

Van Der Walt, Swart en De Beer (2014:7) definieer ʼn opvoeder soos volg:

“In general usage, this term refers to persons looking after children and educating children in their own houses for payment, or to persons caring for the children of other people in the latter’s homes or a crèche”.

In hierdie studie word die woord “opvoeder” gebruik as ʼn plaasvervanger vir die woord “onderwyser”. Deelnemers aan hierdie studie het nie noodwendig ʼn formele kwalifikasie in onderwys nie en kan gevolglik nie as onderwysers gedefinieer word nie. Hierdie deelnemers is wel betrokke by die opvoeding en leer van die kinders wat deur die dag in hul sorg is.

 Welstand

Huppert, Baylis en Keverwe (2007:3) definieer welstand soos volg: “Well-being is a positive and sustainable condition that allows individuals, groups or nations to thrive and flourish... there will always be setbacks inherent in the process of living, and the ability to develop and thrive in the face of such adversity is the key element of well- being.” Robertson en Cooper (2011:3) beklemtooon dat welstand uit drie aspekte, naamlik fisiese-, sosiale- en sielkundige welstand bestaan.

In hierdie studie word daar veral gekyk na opvoeders se psigososiale omstandighede wat hul welstand beϊnvloed. Welstand kan daarom in hierdie studie gedefinieer word as die aspekte wat daartoe lei dat opvoeders welstand in hul persoonlike-, sowel as werksomgewing en gesondheid ervaar, al dan nie.

 Tlokwe-distrik

Die Tlokwe-distrik vorm deel van vier verskillende distrikte in die Dr Kenneth Kaunda Distrik in die Noordwes Provinsie van Suid-Afrika. Die Tlokwe distrik bestaan uit 26 uitbreidings en word verdeel in areas soos Ikageng, Mohadin, Potchefstroom, Promosa, Matlwang, Leliespan/Baitshoke en die omliggende landelike gebiede. Die Tlokwe-distrik word as ‘n landelike gebied beskou weens die feit dat die areas waaruit die distrik bestaan oorwegend ontwikkelend en landelik is (Tlokwe City Council, 2012:5).

Die titel van hierdie studie verwys spesifiek na Potchefstroom om erkenning te gee aan SJGD se bestaan by die Potchefstroomkampus van die Noordwes-Universiteit, maar dienste word gelewer in die breër en, oorwegend landelike, Tlokwe distrik.  Psigososiale omstandighede

Die begrip psigososiale omstandighede kan verdeel word in psigologiese en sosiale omstandighede. Psigologiese omstandighede word beskryf as interne prosesse binne die individu wat ʼn spesifieke manier waarop die individu dink, voel en reageer op daaglikse uitdagings en stres, beϊnvloed (Weiten, 2007:2). Sosiale, oftewel die maatskaplike omstandighede word in Miley, O’Melia en DuBois (2009:10) beskryf as: “... the interplay of personal and collective issues in societies, communities, neighbourhoods, complex organisations, formal groups, families and individuals”. In die konteks van hierdie studie kan daar gevolglik gesê word dat psigososiale omstandighede beskryf kan word as interne en eksterne prosesse wat ʼn invloed op individue se algemene funksionering het. Interne prosesse in hierdie studie beskryf individue se denke, gevoelens, emosies en persepsies aangaande daaglikse gebeure en hul reaksies daarop, terwyl eksterne prosesse beskryf word as enige eksterne omstandighede, waaroor die individu nie beheer het nie, wat die individu se welstand kan beϊnvloed. Voorbeelde hiervan sluit aspekte soos gesondheid, behuising, inkomste, opvoeding, veiligheid en verhoudings in.

Sosiale, oftewel maatskaplike omstandighede, sluit alle eksterne omstandighede in wat in die individu se omgewing is en wat ʼn invloed op die individu se funksionering het. Maatskaplike omstandighede is aspekte waaroor die individu nie beheer het nie, soos die omgewing waarbinne die individu woon, die ekonomie of die politiek. Dit kan ook in verskillende sisteme verdeel word.

 Sisteme

Zastrow en Kirst-Ashman (2010: 21) beskryf sisteme soos volg:

“A set of elements that are orderly and interrelated to each other to form a functional whole”. Sisteme in die samelewing kan in drie kategorieë verdeel word, (1) mikro

Mikro sisteme bestaan uit individue en gesinne of klein groepe wat die individu se welstand beϊnvloed. Individuele faktore word beϊnvloed deur die individu se verhoudings met ander persone, die individu se gesondheid, lewensstyl, hantering van uitdagings, lewenservaring, kognitiewe vlak, persoonlikheid en selfbeeld (DuBois en Miley, 2008:70). Mikro sisteme waarbinne families en groepe funksioneer sluit die samestellings van die familie of groepe, die rolle van elke lid, die gemeenskaplikheid of gehegtheid van die familie en groep en die kommunikasie in hierdie familie of groep in (DuBois en Miley, 2008:70).

Meso sisteme bestaan uit interaksies met formele groepe of organisatoriese groepe wat die individu se welstand beϊnvloed. Aspekte wat interaksies met formele groepe beϊnvloed is die grootte van die groep, die geskiedenis van die groep, leierskapsrolle sowel as norme en waardes binne die groep. Interaksies met organisasies word weer beϊnvloed deur die bestuur van die organisasie, besluitnemingsprosesse, dissiplinêre maatreëls, doelwitte van die organisasie en sosialisering en ondersteuning binne die organisasie (DuBois en Miley, 2008:71).

Op sy beurt verteenwoordig makro sisteme interaksie wat die individu het met die gemeenskap en samelewing, wat ʼn positiewe of negatiewe uitwerking op die individu se welstand kan hê. Dit bestaan dus uit aspekte waaroor die individu dikwels nie beheer kan uitoefen nie, byvoorbeeld globalisering, modernisering, die land se ekonomie en politieke klimaat, die beskikbaarheid van behuising, water en elektrisiteit en die beskikbaarheid van hulpbronne in die individu se direkte omgewing (DuBois en Miley, 2008:73).

In hierdie studie verwys sisteme na interverwante psigososiale omgewings waarbinne individue funksioneer wat ʼn invloed op hul welstand kan hê.

Nadat die vernaamste sleutelbegrippe beskryf is, word die literatuur aangaande vroeë kinderontwikkeling, psigososiale omstandighede van opvoeders en die implementering van VKOP in verskillende afdelings beskryf.

AFDELING A