6 Conclusie en implicaties
6.4 De voorspellende waarde van de studieadviezen We gaan hier in op de derde onderzoeksvraag: In welke mate
hebben de gehanteerde criteria en instrumenten een
voorspellende waarde voor studiesucces en handelen in de beroepspraktijk? (zie hoofdstuk 4).
Beperkt aantal instrumenten benut
Hoewel de meeste intakeprocedures uit verschillende activiteiten en instrumenten bestaan, gebruiken de meeste opleidingen bij het formuleren van een studieadvies slechts een beperkt aantal
elementen. Dit heeft ook te maken met de aard van de
verschillende instrumenten. Die instrumenten die een duidelijke score opleveren laten zich makkelijker vertalen naar een objectief en onderbouwd studieadvies. Bij de hbo-lerarenopleidingen spelen academische vaardigheden daarmee een beslissende rol in de studieadviezen die de studenten krijgen. Het advies dat
studenten krijgen, is binnen de hbo-opleidingen zelden gebaseerd op professionele vaardigheden of op de motivatie om leraar te worden. Bij de ulo’s daarentegen zijn de adviezen wel gebaseerd op
143 professionele vaardigheden en motivatie, omdat die opleidingen ervan uitgaan dat hun kandidaten reeds over de benodigde academische vaardigheden beschikken. De focus op academische vaardigheden suggereert dat toelatingsprocedures meer gericht zijn op studiesucces op korte termijn dan op succes in het beroep.
Voorspellende waarde van studieadvies
Bij het bestuderen van de voorspellende waarde van het studieadvies valt allereerst op dat het advies nauwelijks
voorspellend is voor de beslissing om wel of niet met de opleiding te starten. Dat betekent dat het advies slechts een beperkte waarde heeft in het kader van zelfselectie. Dat is misschien ook niet zo verwonderlijk, omdat het studieadvies valt in een periode waarin aankomende studenten veel andere zaken aan hun hoofd hebben. Ze zijn volop bezig met hun eindexamen en de mentale ruimte om rustig na te denken over een opleidingskeuze is er in veel gevallen niet, laat staat de ruimte om na te denken over een alternatieve studiekeuze als ze een negatief studieadvies krijgen.
Intakes enigszins voorspellend voor succes als student
Intakeprocedures blijken meer voorspellend te zijn voor ‘succes als student’ (studieuitval en behaalde studiepunten) dan voor ‘succes als docent’ (stagebeoordelingen en verwante vakken).
De factoren die het meest voorspellend zijn voor het studiesucces tijdens de opleiding verschillen per opleiding.
Bij de pabo’s wordt gebruikt gemaakt van verschillende
instrumenten die middels zelfrapportagevragenlijsten in gaan op eigenschappen van studenten ten aanzien van studiehouding en persoonlijkheid. Verschillende van die elementen blijken een voorspellende waarde te hebben ten aanzien van studiesucces,
144
zowel ten aanzien van algemene academische vakken als ten aanzien van beroepsgerichte vakken (zie tabel 4.10 en 4.11).
Bij de pabo’s zijn de examencijfers voor Nederlands en wiskunde het meest voorspellend voor studiesucces. Dit is niet verwonderlijk gezien de nadruk op de reken- en taaltoets in de propedeuse en het belang van de kennisbasis en landelijke kennistoetsen voor
Nederlands en rekenen.
Bij de tweedegraads lerarenopleiding Engels blijkt het eindexamencijfer voor Engels nauwelijks voorspellend voor studiesucces, terwijl de vakelementen van de intakeprocedure wel enigszins voorspellend zijn voor ‘succes als student’. Dat betekent dat de opleiding een beroep doet op andere taalvaardigheden dan in de examenklassen van mbo, havo of vwo. De intake heeft
daarmee een toegevoegde waarde, zowel voor de opleiding om een onderbouwd studieadvies te geven als voor de aankomende
student om een indruk te krijgen van het niveau en de soort van Engelse taalvaardigheid die in de opleiding centraal staan.
Bij de tweedegraads lerarenopleiding geschiedenis blijkt het eindexamencijfer Nederlands een enigszins voorspellende factor te zijn voor studiesucces.
De voorspellende waarde van de genoemde factoren beperkt zich tot het ‘met succes kunnen studeren’. Het blijkt nauwelijks voorspellend ten aanzien van het ‘kunnen worden van een goede leraar’. De intakes lijken zich dus eerder te richten op het
selecteren van de geschikte studenten en in mindere mate op het selecteren van geschikte leraren.
145
6.5 Ervaringen studenten met intakeprocedures
We beantwoorden hier onderzoeksvraag 4: Hoe ervaren studenten de intakeprocedures? (zie hoofdstuk 5).Studenten zelf onderscheiden verschillende aspecten in de intake- en selectieprocedures:
De bijdrage die de procedure levert aan het zichtbaar maken van de kwaliteiten die ze in huis hebben (Waarde van de intakeprocedure).
De bijdrage die de procedure levert aan het oriënteren op de toekomstige opleiding en het beroep (Zelfselectie).
De bijdrage die de procedure levert om hun motivatie voor de opleiding te toetsen (Motivatie voor opleiding en beroep).
Met name de eerste twee aspecten laten zien dat studenten zelf een dubbel perspectief hanteren: een perspectief gericht op een selectieframe, waarin studenten naar de opleiding zichtbaar maken wat ze in huis hebben om op basis daarvan een positief advies te krijgen en een perspectief gericht op zelfselectie waarbij studenten de intakeprocedure vooral voor zichzelf gebruiken om zicht te krijgen op de vraag of de opleiding bij hen past.
Het eerste perspectief leeft sterker bij pabostudenten en het tweede perspectief met name bij de studenten voor de
tweedegraadsopleidingen. Dat kan te maken hebben met het feit dat er bij de pabo sterker een sfeer gecreëerd is rond selectie met toelatingstoetsen en taal- en rekentoetsen die voorwaardelijk zijn voor toelating tot het tweede studiejaar.
De ervaringen van kandidaatstudenten met de intakeprocedures kunnen van belang zijn voor de opleidingen en de studenten. Door
146
na te gaan wat de kandidaten vinden van deze procedures kan worden vastgesteld in hoeverre deze ervaringen overeenkomen met de intenties waarmee de opleidingen hun intakeprocedures hebben vormgegeven. Dit is zowel van belang voor de studenten als de opleidingen.