Opening/sluiting Promotie Humor Intern Extern TOTO
het programma zelf gaan of over andere programma’s zoals bijvoorbeeld Studio Voetbal. Tot slot omvat de categorie TOTO de gesprekken die gevoerd worden rondom de TOTO-voorspelling die Johan Derksen wekelijks invult in het programma.
De subcategorie TOTO zou ook gevat kunnen worden onder de noemer promotie. Hier wordt het echter beschouwd als een duidelijk losstaand onderdeel binnen het programma wat wekelijks terugkeert op ongeveer hetzelfde moment tijdens de uitzending. Het is daarbij dus ook nog een toevoeging aan het rituele element van het format van Voetbal Inside. Een ander opvallend facet aan de verdeling van de tijd binnen het programma is dat er in de geanalyseerde afleveringen geen tijd besteed is aan de KNVB of oranje. Hiervoor gaat hetzelfde op als bij Studio Voetbal dat in het geval van een interlandperiode er een sterke verschuiving zal zijn van Eredivisie naar het Nederlands elftal en de KNVB.
Tekstuele element
Om het tekstuele element te kunnen ontrafelen is het van belang om nauwkeurig te kijken naar wat er besproken wordt in beide programma’s en vooral op welke wijze zaken besproken worden. Wat is de toon die aangeslagen wordt en hoe is de rolverdeling in het programma, bijvoorbeeld wat de taak van de presentator is binnen het format. Daarnaast moet gezocht worden naar fragmenten die exemplarisch zijn voor het programmaverloop en de structurering van de discussies. Dit start bij de presentator. Een bekende rol van de presentator is die van het ‘sturen’ van het gesprek, zoals Tom Egbers bijvoorbeeld doet in 1S6.1:
Co Adriaanse: “[…] In het begin PSV wel, er werd ook nog een goal van De Jong afgekeurd.” Tom Egbers: “Maar je zag het kwaliteitsverschil eigenlijk …?”
Co Adriaanse: “Maar je ziet het kwaliteitsverschil eigenlijk niet en dat zie je dan eigenlijk ook niet bij Cambuur – Ajax. […]”
Het is duidelijk dat Egbers het gesprek hier stuurt. Eigenlijk legt hij de woorden in de mond van Adriaanse die hier vervolgens gemakkelijk op inhaakt en het overneemt.
Een ander vorm van het sturen van het gesprek als rol van de presentator is het geven van een ‘voorzet’. Egbers doet dit bijvoorbeeld in fragment 1S8.2:
Tom Egbers: “Daar ben je heel erg over te spreken he? Over Marco van Ginkel.
Hiermee geeft Egbers de mogelijkheid aan de andere gasten aan tafel de discussie verder te voeren over Marco van Ginkel. Beide bovenstaande voorbeelden zijn mogelijkheden voor de presentator om de discussie te structureren en vooral te sturen. Deze technieken zien we ook terug in de uitzendingen van Voetbal Inside, hoewel het niet altijd werkt. Zo zegt de presentator in 1V7.1: Wilfred Genee: “Je hebt trouwens nu Luuk de Jong als speler van de week gekozen hè?” Hans Kraaij: “Luuk de Jong als speler van de week, ja.”
Wilfred Genee: “Waarom?”
Hans Kraaij: “Zit jij nog bij je eerste vrouw?”
Vervolgens verliest Genee even de controle over het gesprek. Het gesprek dwaalt af maar Genee herpakt zich niet veel later weer om het gesprek toch weer de goede kant op te sturen:
Wilfred Genee: “Maar Luuk de Jong, waarom?”
Uit de bovenstaande voorbeelden vormt zich een eerste beeld op hoe de presentatoren de discussie proberen te structureren. Daarnaast valt direct ook op dat de toon behoorlijk verschilt tussen Voetbal Inside en Studio Voetbal. Respectievelijk het ‘hak-op-de-tak’ kroeggesprek tegenover de droge zakelijke analyse. Dat wil niet zeggen dat in Voetbal Inside de inhoud altijd op de tweede plaats komt of dat in Studio Voetbal altijd zinvolle discussies worden gevoerd. In de aflevering van Studio Voetbal is geen enkele persoonlijke opmerking richting één van de gasten te zien, terwijl dit bij Voetbal Inside wel regelmatig voorkomt. Bij Studio Voetbal houdt Egbers het gesprek puur zakelijk op voetbaltechnische zaken. Bij Voetbal Inside neemt Genee soms zelfs het voortouw om het persoonlijk over één van de mannen aan tafel te hebben. Een goed voorbeeld doet zich direct voor aan het begin van de uitzending in 1V4:
Wilfred Genee: “Om gelijk even in de stemming te komen, wie is de man met de snelste gele kaart uit de Nederlandse Eredivisie? Is dat Gregor van Dijk, Guy Ramos of Hans Kraaij jr.?”
Deze vraag is bijna retorisch te noemen, het antwoord is uiteraard Hans Kraaij. Uit het tekstuele element blijkt dat beide presentatoren zich van dezelfde technieken bedienen om het gesprek te sturen maar dat er qua toon wel een groot verschil is. Dit verschil in de toon van het programma beperkt zich niet alleen tot de mannen aan de tafel in de studio. Ook gasten uit Studio Voetbal worden persoonlijk aangesproken in Voetbal Inside, zoals in 1V9:
René van der Gijp: “Volgens Jan Mulder, die z’n hoofd stond denk ik niet aan, moest je het hoofd van een misdadiger hebben. Ik heb idee dat Jan eigenlijk gewoon ook ’s rijp is voor een inrichting. Dat het gewoon klaar is nu, die man daar komt alleen nog maar onzin uit. Ik zit naar iemand te luisteren waarvan ik denk, die is niet meer goed. Die is echt niet meer helemaal lekker joh.”
Dit is toch wel te typeren als stevige, op de persoon gerichte kritiek. Deze vorm van kritiek is niet terug te vinden in de uitzendingen van Studio Voetbal. Voor Voetbal Inside is het uiten van kritiek en het bespreken van zaken die buiten het programma liggen een kenmerk van het format, hoewel het niet het grootste deel van de uitzendtijd beslaat. Een goed voorbeeld hiervan is te zien in de uitzending van 25 april waar de mannen aan tafel, voornamelijk Van der Gijp, reageren op een sneer van Harry Mens in zijn programma Business Class.
In het onderdeel 2V9 wordt het fragment getoond waar het om gaat, Harry Mens in gesprek met Willem van Hanegem:
Fragment 2V9: HM = Harry Mens; WH = Willem van Hanegem; R = René van der Gijp; J = Johan Derksen
HM ik hoop dat die snor het nog kan volgen WH wie?
HM die snor WH welke snor?
HM nou je weet wel, die zo aardig tegen ons doet altijd, van dat andere programma WH ja eeh…daar ga je je toch niet druk om maken. Of wel?
HM nou soms wel, als ie te persoonlijk wordt. Die andere, die erbij zit, hoe heet ‘ie, met die bril op, die dikke? [R lacht heel hard]
WH tja, ik kijk bijna nooit
R ja, jahaa, dit is, dis smaad, dit is smaad [hahaha] , even serieus, jahaa!
J maar, kijk [R: hihihi] dat ‘ie ’t tegen mij doet, maar ik heb ook een gezin en kinderen he
In eerste instantie wordt er vooral met hilariteit gereageerd op de uitspraken in Business Class, maar er worden vervolgens tussen het lachen door toch een aantal redelijk stevige opmerkingen gemaakt:
J wie denkt die Mens dan wel dat ie is dan R ja, zeker… Hij kan niks
[…]
R i-i-ik ben z’n grootste fan, kijk maar naar de kijkcijfers. De herhaling van Mens staat altijd 1, dat ben ik. [hahaha] Kijk, dan kijkt er echt 1, dat ben ik!
Behalve dat er redelijk stevige kritiek geleverd wordt, laat dit fragment ook goed zien hoe Van der Gijp in zijn rol als aanjager van het humoristische gedeelte van het format opereert. Door alles in het absurde te trekken en er vooral ook zelf hard om te lachen. Een ander voorbeeld waarin Van der Gijp deze rol aanneemt is in fragment 4V17 waarin het nieuwe contract van Wim Kieft bij Ziggo wordt besproken en bekritiseerd. Naast dat het verder een behoorlijk serieuze discussie is, brengt Van der Gijp humor in het gesprek door te stellen dat Jan Boskamp, één van de andere roulerende analytici, niet goed kan lezen.
In Studio Voetbal beperkt kritiek, als het al op de persoon gericht is, zich tot zakelijk commentaar zoals blijkt uit een passage uit 1S11.1:
Arno Vermeulen: “omdat die Munstermannen, Van der Laan en anderen als die de club failliet zouden laten gaan op dit moment dan schieten zij er uiteindelijk ook niet veel mee op he.” Tom Egbers: “dan verliezen ze geld?”
Arno Vermeulen: “imago, ook geld. Zijn ze er ook niet zeker van dat eh de fiscus of wie dan ook alsnog niet in het spoor gaat. Dus ik zou bijna zeggen, wat bereik je ermee? Je zit toch al in het schip, dat geld ben je eigenlijk kwijt. Ik denk dat echt een kwestie is van onderhandelen en dat heus wel uiteindelijk in zullen stemmen met het plan.”
De sterkste vorm van persoonlijke kritiek binnen Studio Voetbal komt van Jan Mulder die binnen hetzelfde onderwerp de interim-directeur van Twente aanspreekt op zijn Rotterdamse afkomst: Jan Mulder: “maar Arno, die die, deze meneer die ik net hoorde he. Jacobs”
[…]
Jan Mulder: “Waarom moeten deze mensen. Dat zijn Twentenaren, die super rijke mensen, die kunnen toch beter toch door iemand uit de kern van de club bewerkt worden? Wat moet een Rotterdammer daar nou doen?”
Er kan gesteld worden dat de toon van beide programma’s als het kritiek betreft uiteenloopt. Dit is exemplarisch voor de algemene toon binnen het format van zowel Voetbal Inside als Studio Voetbal. Een kritische toon ten opzicht van het voetbal is in beide programma’s aanwezig. Het is vooral de kritiek op en bespreking van zaken die buiten het voetbal liggen die het verschil tussen de twee formats definieert, het kroeggesprek tegenover de klassieke televisie-analyse. Toch is het niet zo dat de toon bij Voetbal Inside alleen bepaald wordt door scherpe, persoonlijke kritiek. Ook in dit programma worden er situaties op een meer zakelijke manier geanalyseerd.
Voetbal Inside kent naast de humoristische benadering van kritiek ook zo nu en dan zakelijke- en maatschappijkritiek zoals blijkt uit fragment 2V25. Derksen heeft kritiek op Bert van Marwijk omdat deze in Saudi-Arabië is gaan werken. Gert-Jan Verbeek verdedigt, tot op zekere hoogte, de keuze van Van Marwijk waardoor er een soort normatieve discussie ontstaat die, behalve dat het gaat om de keuze van een voetbaltrainer, verder weinig met voetbal van doen heeft. Er komen zelfs journalistieke waarden aan bod in de discussie.
Fragment 2V25: J = Johan Derksen; W = Wilfred Genee; G = Gert-Jan Verbeek
J maar, maar ik vind het zo gek he. Dat we deze, eeh, enige tijd geleden, werd het bekend gemaakt, er waren nog nooit zoveel mensen eeh, met de doodstraf eh, bestraft dan het afgelopen jaar, he. En dat bert geen moment er bij nadenkt, ook als er dit soort geluiden komen, van zal ik nog eens overwegen of ik alleen maar voor geld daar naar toe moet. Eeh. Ik vind het echt wel teleurstellend dat hij zich zo zo opstelt. Want het is zeg maar met Noord-Korea is het toch wel eeh. Het land waar de mensenrechten het meest geschonden worden.
W Ik kijk naar jou, als jij een aanbieding uit die contreien zou krijgen, zou je het doen? G nou, daar moet ik wel, nou daar zou ik wel inderdaad heel goed over nadenken. W maar stel ze bieden je 5 miljoen ofzo
G maar ik vind die vergelijking die Johan trekt, die vind ik niet opgaan want, die mensen het moorddadig dat wij onze kinderen eeh, eeh softdrugs en alcohol schenken. Daar kun je ook op een bepaalde manier naar kijken.
[…]
J nou, en het meest ben ik teleurgesteld in mijn oude collega Taco v/d Velde want een journalist die zou wel zo moeten denken. En nogmaals, als Taco daarheen gaat om als dekmantel, ondercover te werken en met een geweldig boek te komen waar die in uitlegt wat er allemaal mis is in dat land, dan heb ik niks gezegd. Maar ik ben bang dat ie er alleen maar is om ook een paar dollartjes bij elkaar te schrapen.
[…]
G ja maar kijk nou eeh eeh als je als je dan continu de sport met de politiek betrekt, ja wat doen, wat doen we op een gegeven moment dan in Rusland?
J oh nee,
G nee dat is precies hetzelfde
J nee, niet precies hetzelfde, er zijn kijk. D’r zijn, Amnesty International heeft het precies in kaart gebracht. Saudi-Arabië en Noord-Korea dat zijn de ergste landen. En natuurlijk, zelfs in Turkije gebeuren de gekste dingen en dat is half Europa. Maar je moet op een gegeven moment, moet je wel voor jezelf en je geweten een grens trekken als ik twee keer zoveel zou kunnen verdienen in zo’n land, dan zou ik zeggen, ja laat lekker zitten want ik wil daar niet werken
W maar goed Bert denkt daar heel duidelijk anders over
Dit soort discussies kenmerken het format van Voetbal Inside. Daarnaast zijn de bovenstaande fragmenten een goede weergave van de manier van discussie die Derksen eigen is en die past bij zijn rol in het programma. Scherp verwoord en altijd met een onderbouwing waarvan hij in ieder geval zelf geheel overtuigd is en die overtuiging zal hij niet snel (publiekelijk) loslaten. Een ander voorbeeld waaruit dit blijkt is fragment 4V16 waarin Derksen de technisch directeur van Roda JC, Ton Caanen, neerzet als een incapabele bestuurder.
In hetzelfde fragment is het interessant te kijken naar de rol die Wilfred Genee hier speelt als presentator. Derksen levert kritiek op Caanen en om het gesprek gaande te houden werpt Genee telkens wat op tegen het verhaal van Derksen zodat deze weer hierop inhaakt. Wilfred Genee neemt hier duidelijk de taak als sturende presentator op zich, bijvoorbeeld:
Fragment 4V16: W = Wilfred Genee
W wel acht spelers gehaald he in de winterstop, gewoon hoppatee, gelijk binnen […]
Genee is niet heel veel aan het woord in de uitzendingen van Voetbal Inside. Hij opereert vrijwel alleen als de presentator en gespreksleider die ervoor zorgt dat het gesprek van de andere mannen aan tafel interessant blijft en de juiste of gekozen onderwerpen aansnijdt. Uiteraard zijn er uitzonderingen waarin Genee zich wel mengt in de discussie of zijn mening geeft maar dit zijn bij wijze van spreken de uitzonderingen die de regel bevestigen. Dit in tegenstelling tot de Egbers die zich als presentator van Studio Voetbal meer persoonlijk in het programma mengt.
De laatste vaste rol die binnen het format van Voetbal Inside besloten ligt is die van René van der Gijp als serieuze analist in plaats van humorist. Zo analyseert Van der Gijp in fragment 1V13.1 het spel van El-Ghazi en de reden waarom Frank de Boer hem op de bank houdt op een serieuze manier. Uiteraard lopen de twee rollen die Van der Gijp vervult binnen het format ook in elkaar over zoals in fragment 1V11 waarin het spel van Ricardo van Rhijn aan de hand van een instart op een humoristische manier wordt besproken maar ook serieus aan een analyse wordt onderworpen. Fragment 1V11: W = Wilfred Genee; R = René van der Gijp; J = Johan Derksen
W René, zijn er nog momentjes uit die wedstrijd bij Cambuur dat je echt denkt van dat vond ik een bepalend moment in die wedstrijd, dat wil ik terughalen?
R nou kijk, je weet als je, eh, eh, eh, het gaat erom dat je met de bal de juiste beslissing neemt, he. Dus dat je juist, maar het mooiste is als je daar tijd voor hebt. Maar ik heb wel eens het idee dat als je te veel tijd hebt dat er dan misschien te veel door je heen gaat. Ja ik heb dat nooit gehad, maar het kan zo zijn.
R Maar ik zag in ieder geval mijn vriend Van Rijn. Kijk hier staat ie. Dus hij kijkt nu rond, hij denkt, wat gaat ik er mee doen? Dan denkt ie nee, nee dat doe ik toch maar niet. Dan gaat er, kijkt ie nog even rond, denkt ie nou… en nú denk ik dat ie t aardige overzicht heeft
W ja nu weet ie t
R van, daar staat er 1, daar, daar, die staat vrij, die gedekt, die moet eigenlijk als ie zich terug laat vallen kan ik m geven, en dan denkt ie nog heel even na, dan denkt ie nog heel even na. En dan denkt ie, nou ja, ik ga het nu toch doen dalijk, en dan denkt ie, ja hoor, boem, kijk [gelach] R ja…
H ja, ja,
R das krijg je als je de tijd hebt
J dan zou je als trainer nu moeten zeggen, wisselen! R dit kan niet
J nee, op dit niveau niet R haha, dit kan echt niet J nee,
R nee als je naar de vierde klasse zit te kijken en dit gebeurt, dan schiet je in de lach J ja
R maar het is gewoon eredivisie J ja
W maar als jij Ajax dit weekend zo ziet spelen, dan gaan ze nog punten verspelen of zeg je, nou nee, die gaan het gewoon halen
R die speelden natuurlijk gewoon heel erg slecht. Ik bedoel eh, we kunnen wel zeggen, Frank de Boer zegt we speelden wel aardig maar ik bedoel mijn vriend Klaassen, wat ik een fantastische speler vind, heb ik niet gezien voor die kopbal.
W nee
R eeh, Schöne, eh, Milik, die kleine Younes, ja das gewoon een zaalvoetballertje, ik ja eh, ik ben er nog niet zo van overtuigd dat die dalijk bij Heerenveen zeg maar gewoon met 3 punten naar huis gaan
Het format van Studio Voetbal wordt in veel minder sterke mate bepaald en gestructureerd door de vaste rollen. Dit komt voornamelijk doordat er slechts twee vaste mensen binnen het programma zijn, te weten Tom Egbers en Jan Mulder. Jan Mulder zorgt voor de opzetjes en korte
meningen en Egbers heeft de rol van presentator. Egbers geeft hier, zoals hierboven al aangegeven, echter wel op andere wijze invulling aan dan Genee.
Fragment 2S5: J = Jan Mulder; W = Willem Vissers; T = Tom Egbers
J ligt dat dan aan de trainer of of of Gudde en Van Geel of misschien ook wel aan de spelers die even 6 weken door vertrouwen of weet ik veel wat allemaal
W dat ligt misschien ook wel J eventjes er eh eh er uit zijn
T Van Geel heeft heeft van Bronckhorst aangesteld bijvoorbeeld
W Van geel heeft van Bronckhorst aangesteld, die nog totaal onervaren was, die nog geen F-team getraind had. Er werd van te voren gezegd, is Van Bronckhorst een goede trainer, toen zei
bijvoorbeeld Bert van Marwijk die heb ik er toen nog eens naar gevraagd, die zei dat kan pas blijken als er een crisis komt.
T die kwam er
W dan kun je pas zien of iemand een goede trainer is T en toen kwam Dick Advocaat
W toen kwam de crisis, daar kwam Van Bronckhorst niet uit. Hij kwam daar niet uit, hij wist op een