Video-opname

Om in beeld te krijgen hoe de consolideerfase wordt uitgevoerd en om hierop te kunnen reflecteren, deelvraag 3, is een afweging gemaakt tussen het laten observeren en het maken van opnames. Vanwege de hoge informatieve waarde is gekozen voor

video-opnames. Deze kunnen worden bewaard en meerdere keren worden bekeken en

geanalyseerd. Dit betekent dat niet alleen de critical friend, maar ook de onderzoeker zelf het in de praktijk aanwezige leerkrachtgedrag kan beoordelen. Een actieve houding van de onderzoeker is hierbij essentieel, omdat de opgedane kennis en vaardigheden anders binnen korte tijd weer verloren gaan (Kallenberg et al., 2007).

Eenmaal per week zal een video-opname worden gemaakt van de uitvoering van de consolideerfase in de praktijk. De critical friend zal de beelden gebruiken om de Kijkwijzer leerkrachtgedrag excellent consolideren in te vullen, zodat ook haar visie op de uitvoering duidelijk wordt. In de volgende paragraaf wordt toegelicht op welke manier de onderzoeker de beelden zal gebruiken.

3.4.3 Reflectiecyclus

Binnen het verbeterproces staat het reflecteren van de onderzoeker op het eigen handelen

leercyclus van Kolb, bestaat uit vijf fasen die bijdragen aan een gestructureerde reflectie. De volgende fasen worden onderscheiden:

• Fase 1: Handelen

• Fase 2: Terugblikken op het handelen

• Fase 3: Bewust worden van essentiële aspecten

• Fase 4: Formuleren van handelingsalternatieven

• Fase 5: Uitproberen (Korthagen & Vasalos, 2002)

Met behulp van de videobeelden doorloopt de onderzoeker de reflectiecyclus. Na het invullen van een format (bijlage 4), worden de bevindingen besproken met de critical friend (interactie). Op basis van de inzichten die worden opgedaan, wordt het handelen bijgestuurd.

Op deze manier wordt gewerkt aan deelvraag 3. Daarnaast worden de ingevulde

reflectiecycli na afloop van de onderzoeksperiode geanalyseerd om een beeld te krijgen van de opgedane leerervaringen, deelvraag 4.

3.4.4 Logboek

Het logboek wordt ingezet bij de beantwoording van twee deelvragen. Allereerst wordt het, samen met de reflectiecycli, gebruikt om vast te stellen in hoeverre de leerkracht de te vergroten competenties in de praktijk laat zien (deelvraag 3). Hiervoor wordt voor alle items (leerkrachtcompetenties) uit de kijkwijzer bijgehouden of en wanneer de leerkracht ze laat zien.

Daarnaast wordt het logboek ingezet om helder te krijgen welke leerervaringen de

onderzoeker heeft opgedaan (deelvraag 4). Wat werkt wel in deze praktijk, bij deze groep kinderen, en wat juist niet? Bij welke oefeningen zijn de kinderen betrokken en bij welke haken zij af? Wat neemt de onderzoeker mee voor een volgende keer? Hierin wordt inzicht verkregen door analyse van het logboek dat de onderzoeker dagelijks bijhoudt.

3.4.5 Beoordelingsformulier

Tijdens de onderzoeksperiode worden de doelwoorden uit Taal in Beeld gedurende zes weken dagelijks ongeveer tien minuten (één oefening) geconsolideerd. Hierbij wordt een selectie oefeningen uit ‘Het grote consolideerboek voor het basisonderwijs’ (Van den Nulft &

Verhallen, 2004) gebruikt.

Doel is een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de ´good practices´. Hieronder worden binnen dit onderzoek consolideeroefeningen verstaan waarvan is aangetoond dat zij in deze

van logboeken en reflectiecycli aangevuld met de mening van de kinderen uit de

onderzoeksgroep. Nadat elke nieuw aangeboden consolideeroefening is afgerond, wordt hen gevraagd een beoordeling te geven op een 5-punts Likert-schaal op een scoreformulier (bijlage 5). De onderzoeker heeft verschillende uitspraken bedacht en vraagt de respondent (in dit geval elk kind uit de onderzoeksgroep) aan te geven welke uitspraak het meest overeenkomt met zijn gevoel. Het kind kan antwoorden op een ordinale schaal. Dit houdt in dat er wel sprake is van een bepaalde volgorde in de antwoordmogelijkheden, maar dat de afstanden ertussen niet per definitie even groot zijn: ‘helemaal niet leuk’ en ‘niet leuk’ liggen niet automatisch even ver van elkaar af als ‘heel erg leuk’ en ‘leuk’ (Segers, 2002).

Visuele ondersteuning is voor de kinderen uit de onderzoeksgroep essentieel. Daarom worden vijf afbeeldingen ingezet om de mening van het kind helder te krijgen. De leerkracht legt vooraf uit hoe de afbeeldingen moeten worden geïnterpreteerd.

Aan het eind van de onderzoeksperiode wordt in kaart gebracht hoe de oefeningen zijn gewaardeerd. De leerkracht kan deze informatie, die wordt gezien als een belangrijke leerervaring, in de toekomst gebruiken bij het selecteren van geschikte oefeningen. Dit proces draagt daarom bij aan de beantwoording van deelvraag 4.

3.5 Proces

Na de onderzoeksperiode van zes weken worden de verzamelde gegevens verwerkt in een onderzoeksconclusie. De opgestelde hoofd- en deelvragen zullen worden beantwoord en er zullen aanbevelingen worden gedaan.

3.6 Ethiek

Eén van de onderzoeksinstrumenten is het maken van video-opnames. Tijdens het

intakegesprek dat plaatsvindt als een kind op school wordt ingeschreven, wordt gevraagd of er foto’s van het kind op de website van de school mogen worden geplaatst. Dit geeft aan dat de school zorgvuldig om wenst te gaan met de privacy van het kind en de ouders. Om bij dit beleid aan te sluiten, worden de ouders van de kinderen uit de onderzoeksgroep middels een brief (bijlage 6) over de video-opnames geïnformeerd. Hierin wordt uitgelegd met welk doel de opnames worden gemaakt en welke procedure zal worden gevolgd. De ouders wordt de mogelijkheid geboden aan te geven dat hun kind niet mag worden gefilmd.

De ingevulde beoordelingformulieren worden alleen door de onderzoeker ingezien, verwerkt en vervolgens vernietigd. Om de privacy te waarborgen worden de namen van de

deelnemende kinderen niet in het onderzoeksverslag genoemd.

De kijkwijzer, het logboek en het beoordelingsformulier zijn voor afname aan de critical

De onderzoeker rapporteert wekelijks aan de critical friend op de werkplek. Tijdens deze overlegmomenten zullen onder andere de voortgang van het onderzoek, knelpunten van de onderzoeker en ideeën van zowel de onderzoeker als de critical friend worden besproken.

De onderzoeker zal de opgedane leerervaringen tijdens een vergadering in juni aan het team presenteren.

3.7 Betrouwbaarheid

Bij een actieonderzoek staat voorop dat de stappen die worden gezet tot in detail door de onderzoeker moeten worden beschreven. Waarvoor is gekozen en waarom? Alleen op die manier wordt het onderzoek inzichtelijk (‘transparant’) voor buitenstaanders (Kallenberg, et al., 2007, p. 98). Zodoende kan de betrouwbaarheid van het onderzoek worden

bewerkstelligd.

Een punt waarop actieonderzoek zich onderscheidt van veel andere onderzoeksvormen, is de mate van herhaalbaarheid. Door de interventies die tijdens de onderzoeksperiode hebben plaatsgevonden, is de onderzoekssituatie namelijk veranderd. Hierdoor kan een willekeurige andere onderzoeker dezelfde gang van zaken niet herhalen. Door de hiervoor al genoemde transparantie en het bijhouden van een onderzoekslogboek wordt zo goed mogelijk

tegemoet gekomen aan de eis het onderzoek al terugblikkend te kunnen herhalen (Kallenberg et al., 2007).

De critical friend speelt een belangrijke rol bij het vergroten van de betrouwbaarheid van dit onderzoek. De video-opnames worden door twee personen aan de hand van dezelfde kijkwijzer beoordeeld. Er ontstaat zodoende een betrouwbaarder beeld dan in het geval van slechts één beoordelaar.

3.8 Validiteit

Wanneer een onderzoek valide is, wordt het beoogde ook daadwerkelijk gemeten. Van de gegevens die uit een valide onderzoek voortkomen, mag daarom worden aangenomen dat ze accuraat zijn (Kallenberg et al., 2007). Binnen dit actieonderzoek kan daarbij niet worden uitgegaan van vaste waarheden, maar spelen juist de meningen van verschillende

betrokkenen een rol (Harinck, 2006). Belangrijk hierbij is dat subjectiviteit zoveel mogelijk wordt voorkomen. Dit kan door het toepassen van het principe van triangulatie. In de volgende paragraaf wordt toegelicht hoe dat binnen dit onderzoek is gedaan.

3.9 Triangulatie

Triangulatie, dat letterlijk betekent dat er vanuit ‘drie hoeken’ informatie wordt verkregen, draagt bij aan het verhogen van de in de vorige paragraaf besproken validiteit van een

onderzoek. Om aan het principe van triangulatie te kunnen voldoen, moeten dus meerdere bronnen worden ingezet bij het verzamelen van gegevens. Voorwaarde is dat de

waarneming objectief oftewel onbevooroordeeld is, zodat het onderzoek zo min mogelijk wordt beïnvloed (Verhoeven, 2007). Binnen dit onderzoek wordt dit gerealiseerd door informatie te vragen aan (bronnen):

- de onderzoeker/leerkracht, - de critical friend en

- de kinderen uit de onderzoeksgroep.

Daarnaast worden verschillende onderzoeksmethodieken gebruikt, te weten:

- het bijhouden van een logboek door de onderzoeker/leerkracht,

- het doorlopen van de reflectiecyclus van Korthagen (naar aanleiding van de video-opnames) door de onderzoeker/leerkracht,

- het invullen van de kijkwijzer leerkrachtgedrag door de onderzoeker/leerkracht en de critical friend,

- het laten invullen van beoordelingsformulieren door de kinderen uit de onderzoeksgroep.