De! verschillende! fasen! in! dit! onderzoek! helpen! TG! bij! zijn! behoefte! naar! inzicht! in!
sturingsmechanismen.! De! literatuurstudie! heeft! een! analysematrix! opgeleverd! met!
variabelen! die! van! invloed! zijn! op! opportunisme.! Hierdoor! zijn! ook! de! theoretische!
sturingsmechanismen! in! kaart! gebracht.! Dit! heeft! TG! niet! alleen! nieuwe! inzichten!
gegeven!maar!heeft!ook!geresulteerd!in!een!verklaring!voor!huidige!(praktijk)!inzichten.!
!
Door! de! casestudies! zijn! de! relaties! tussen! de! verschillende! variabelen! inzichtelijk!
geworden.!Met!deze!relaties!kan!de!TG!adviseur!zijn!opdrachtgever!nog!beter!adviseren!
met!betrekking!tot!verwacht!opportunistisch!gedrag!en!de!mogelijkheid!dit!te!beheersen!
of!erop!te!anticiperen.!
!
De! opgestelde! randvoorwaarden! voor! sturingsmechanismen! bevestigen! en! verklaren!
enerzijds! vermoedens! die! bij! TG! al! aanwezig! zijn.! Anderzijds! hebben! ze! tot! nieuwe!
inzichten! geleidt! voor! het! opstellen! van! het! contractdossier.! Een! voorbeeld! hiervan! is!
dat! bij! TG! bekend! was! dat! het! te! strikt! volgen! van! een! contractbeheersplan! (SCB)! de!
relatie!kan!schaden.!Uit!dit!onderzoek!is!gekomen!dat!voornamelijk!de!producttoets!een!
negatief! kan! werken.! Enerzijds! was! bij! TG! bekend! dat! SCB! een! negatieve! invloed! kan!
hebben! op! de! relatie,! anderzijds! is! een! nieuw! inzicht! dat! de! producttoets! hierin! de!
grootste!invloed!heeft.!!
!
Toegevoegde!waarde!wetenschap!
Naast! een! toegevoegde! waarde! voor! TG! heeft! dit! onderzoek! ook! bijgedragen! aan! de!
wetenschappelijke! kennis! over! opportunisme! in! de! GWWgsector.! In! paragraaf! 1.7.2!
(Wetenschappelijke! relevantie)! van! dit! onderzoek! is! beschreven! dat! meer! empirisch!
materiaal! noodzakelijk! is! om! de! discussie! tussen! complementaire! of! subsitutieve!
sturingsmechanismen! vooruit! te! helpen.! Hierin! voorziet! dit! onderzoek,! waarin! wordt!
gesuggereerd! dat! formele! en! informele! sturingsmechanismen! complementair! kunnen!
werken.! Dit! komt! overeen! met! de! observatie! van! Hoezen! (2009)! die! stelt! dat! de!
verschillende!soorten!handhaving!dynamisch!tot!elkaar!verhouden.!
!
Vervolg!onderzoek!
De!resultaten!die!binnen!dit!onderzoek!zijn!gevonden!geven!diverse!aanleidingen!voor!
eventueel! vervolgonderzoek.! Ten! eerste! beperkte! dit! onderzoek! zich! tot! twee! cases,!
herhaling!van!dit!onderzoek!bij!meerdere!cases!maakt!het!mogelijk!om!meer!inzicht!te!
krijgen!in!onderlinge!verschillen.!
!
Ten! tweede! zou! het! goed! zijn! een! onderzoek! te! doen! naar! de! relaties! tussen! de!
kernbegrippen! (opportunisme,! drijfveren,! oorzaken! en! sturingsmechanismen)! van! dit!
onderzoek.! Een! theoretisch! begrip! is! gegeven! door! Laan! (2000),! maar! uit! de!
expertinterviews!leek!deze!theorie!in!de!praktijk!niet!altijd!op!te!gaan.!Dit!vermoeden!
werd! bevestigd! door! de! casestudie.! Meer! empirische! data! naar! hoe! de! relaties! in! de!
praktijk!tussen!deze!begrippen!verloopt!zou!bijdragen!aan!betere!inzichten!hierin.!Dit!
geeft!aanleiding!om!in!verder!onderzoek!deze!relatie!te!onderzoeken.!
!
Ten!derde,!door!de!afbakening!van!het!onderzoek!gemaakt!in!het!onderzoeksopzet,!zijn!
bepaalde!interessante!zaken!niet!in!deze!studie!aan!het!licht!gekomen.!Een!interessante!
studie! zou! opportunistisch! gedrag! bij! complexe! opdrachtnemer! organisaties!
(bijvoorbeeld!consortia)!en!allianties!(of!publiek!private!samenwerking).!
7.3 Discussie&
Tijdens! het! onderzoek! hebben! meerdere! factoren! invloed! gehad! op! de! resultaten.! De!
gehanteerde!onderzoeksmethoden!en!bijbehorende!keuzes!en!gebeurtenissen!tijdens!de!
uitvoering!van!het!onderzoek!worden!hier!ter!discussie!gesteld.!
!
Tijdens! dit! onderzoek! is! gebruik! gemaakt! van! drie! verschillende! vormen! van!
dataverzameling.!De!eerste!stap!was!het!uitvoeren!van!een!literatuurstudie!om!inzicht!te!
krijgen! in! opportunisme! en! de! motieven! voor! opportunisme.! In! dit! deel! van! het!
onderzoek! is! gekeken! met! een! TCEgbril! naar! de! bouwsector.! Wellicht! door! met! een!
andere! bril! zoals! bijvoorbeeld! de! relational! exchange! theoriegbril! te! kijken,! zouden! de!
informelere! sturingsmechanismen! als! socialisatie! een! grotere! rol! krijgen! in! dit!
onderzoek.! Bovendien! is! de! theorie,! en! de! literatuurstudie,! per! definitie! incompleet.!
Hierdoor! is! het! mogelijk! dat! niet! alle! analysevariabelen! die! effect! hebben! op!
opportunistisch!gedrag!niet!in!dit!onderzoek!zijn!meegenomen.!
Doordat! de! analysematrix! 26! verschillende! analysevariabelen! bevatte! is! niet! elke!
variabele!even!diep!onderzocht.!Daardoor!is!dit!een!gedifferentieerd!onderzoek!geweest!
waarbij!geen!focus!is!geweest!op!één!aspect.!
Een!ander!punt!van!discussie!is!dat!verschillende!analysevariabelen!erg!dicht!bij!elkaar!
liggen.!Er!is!van!die!variabelen!geen!expliciete!definitie!opgesteld!waardoor!het!verschil!
tussen! de! twee! soms! lastig! te! bepalen! was.! Het! gaat! hier! om! de! variabele!
onjuistheden/wijzigingen!in!contract!en!perceptie!van!onrechtvaardigheid/onjuistheid.!
De!definities!van!de!analysevariabelen!hadden!expliciet!vastgesteld!moeten!worden!om!
onduidelijkheden! te! voorkomen.! Dit! komt! doordat! de! gebruikte! literatuur! niet! altijd!
even!duidelijk!of!expliciet!omging!met!definities!van!de!verschillende!analysevariabelen.!
!
De!tweede!stap!in!dit!onderzoek!is!het!houden!van!zeven!expertinterviews!met!als!doel!
het! praktischer! maken! van! de! verschillende! constructen! die! in! de! theorie! genoemd!
worden.! Idealerwijs! zouden! experts! van! zowel! opdrachtgever! als! opdrachtnemer!
geïnterviewd!worden.!Het!houden!van!een!expert!interview!met!iemand!van!een!grote!
opdrachtgever,! zoals! RWS! of! ProRail,! is! niet! gelukt.! Verder! zijn! vier! van! de! zeven!
geïnterviewde! werkzaam! voor! TG.! Meer! diversiteit! was! wenselijk! geweest! en! had!
wellicht! geresulteerd! in! andere! resultaten.! Desalniettemin! zijn! de! verschillende!
constructen!bruikbaar!gemaakt!voor!in!de!casestudies.!
!
De!laatste!stap!in!dit!onderzoek!was!het!houden!van!twee!casestudies.!Het!aantal!cases!
is!in!dit!onderzoek!dus!laag.!Met!meerdere!cases!zou!een!completer!een!beter!beeld!van!
de! praktijk! geven.! Verder! zou! met! meer! praktijkdata! stabielere! en! betrouwbaardere!
conclusies!getrokken!kunnen!worden!met!betrekking!tot!literatuurwijziging.!De!tijd!liet!
niet!toe!dat!meerdere!cases!onderzocht!zijn.!
De!randvoorwaarden!voor!sturingsmechanismen!zijn!in!de!praktijk!voor!TG!bruikbaar.!
Door! de! afkadering! van! het! onderzoek! zijn! echter! bepaalde! aspecten! niet! aan! bod!
gekomen! die! wel! voor! TG! interessant! zijn.! Onderwerpen! die! buiten! de! studie! vielen!
maar!achteraf!gezien!wel!interessant!voor!TG!zijn:!
• Opdrachtnemers! met! een! complexe! organisatie! (bijvoorbeeld! consortia! van!
aannemers)! met! betrekking! tot! drijfveren! en! oorzaken! voor! opportunistisch!
gedrag.!
• Allianties/PPSgconstructies! met! betrekking! tot! drijfveren! en! oorzaken! voor!
opportunistisch!gedrag.!
• DBFMgcontracten! met! betrekking! tot! drijfveren! en! oorzaken! voor!
opportunistisch!gedrag.!
• Effect!van!aanbestedingsregels!op!opportunisme!
In!paragraaf!aanbevelingen!worden!deze!onderwerpen!verder!behandeld.!!
!
Omdat!geen!controleproject!voorhanden!is,!is!de!interne!validiteit!van!dit!design!lastig!
te!bepalen.!Het!toepassen!van!de!randvoorwaarden!in!de!praktijk!zou!hierin!uitsluitsel!
kunnen!bieden.!
! !
In document
En drie dagen later ging het mis... : opportunistisch gedrag in de postcontractuele fase door opdrachtnemers
(pagina 95-98)