verzorging, verpleging, ontspanning, hulp bij
dagbesteding en waar nodig medische begeleiding. Een veelvoorkomend probleem bij deze patiënten is vergeetachtigheid en onvermogen tot abstraheren. De locatie
Het verpleeghuis in Arnhem stamt al uit de jaren zeventig. Het is gebouwd rondom een binnentuin en ontworpen naar een duidelijk loopcircuit tussen de verschillende afdelingen. Zo hebben de bewoners totale vrijheid om overal te kunnen komen. Het huis is zo gebruiksvriendelijk mogelijk ontworpen om aan de behoeften van de bewoners te voldoen. Hierbij is zeker goed gedacht aan de indeling van de ruimte maar niet aan de bouwmaterialen. De locatie bestaat volledig uit laagbouw met gebruik van dezelfde bruine bouwstenen. Door deze eenzijdige vormgeving heeft het gebouw totaal geen herkenbare punten. Het gevolg hiervan is dat de bewoners regelmatig doelloos rond bleven lopen zonder richtingsgevoel. De mate van desoriëntatie belemmert het zelfstandig functioneren van de bewoners. Ook is de desoriëntatie een van de oorzaken dat bewoners zich minder thuis voelen, wat kan leiden tot eenzaamheid. belevingsruimtes
Toen dit probleem duidelijk werd wilde het verpleeghuis het meteen oplossen. Allereerst is er gezocht naar bestaande oriëntatiesystemen die gebruikt werden in vergelijkbare omgevingen. Deze systemen waren niet toereikend. Door de vergeetachtigheid en het onvermogen tot abstraheren lukt het de patiënten niet om de
bewegwijzering te snappen.
Bron: Schaffelaars 2001, p.32. Regen en frisheidisheid.
page
3435
Uiteindelijk is het idee ontstaan om de oriëntatie te richten op zintuigprikkeling. Toen dit idee tot stand was gekomen werkte Elderhoeve ook aan de invoering van belevingsgerichte zorg. Dat benadrukt eveneens de behoefte aan zintuigprikkeling bij de bewoners. Door zintuigprikkeling centraal te stellen kan de bewegwijzering een gevoelsherinnering of beleving oproepen. Op deze manier is het mogelijk om de problemen van een traditioneel systeem te omzeilen.
Om dit systeem te realiseren is de hulp van de Hogeschool voor Kunsten uit Arnhem ingeroepen. Dorine Epping en Chienet Bolt, beide van de afdeling 3D design, hebben tussen 1996 en 1998 verschillende belevingsruimtes gerealiseerd in samenwerking met Elderhoeve. Allereerst is het loopcircuit nader bestudeerd om de belangrijkste looproutes te bepalen. Met deze informatie zijn een aantal strategische punten uitgekozen waar de belevingsruimtes zouden komen. Uiteindelijk heeft dit geleid tot zes verschillende projecten. Vijf verschillende belevingsruimtes en één prikkelkast.
strand en plastic
In de ruimte van strand en plastic werd ingespeeld op de drang van mensen. De drang om iets aan te raken, iets te voelen en je omgeving te ontdekken. Het zijn allemaal abstracte objecten die onder andere staan voor speelsheid. De kleuren die we zien zijn rood, groen, geel en blauw als een heldere kleur. Als geur werd er gebruik gemaakt van een zilte zeelucht. Kunst en muziek
Zoals de naam zegt staat in deze ruimte de relatie tussen kunst en muziek centraal. De kleuren voor deze ruimte zijn paars met rood. De objecten, door de bewoners naar oren vernoemd, die in de ruimte staan zijn daarentegen zilverkleurig. Uit deze ‘oren’ komt klassieke muziek. De geur die verspreid wordt is een mengeling van vanille en kaneel.
Koningin en theater
De ruimte is gevormd om intuïtie op te wekken. De bewoners kunnen hier de behoefte aan extra aandacht uitten. Ze kunnen zichzelf op de ‘troon’ plaatsen als ze willen. Naast de troon bevinden zich in deze ruimte ook twee beelden. Dit is een mannelijke en een vrouwelijke torso. Het zachte oppervlak nodigt uit om aan te raken. De geuren die verspreid worden is een mengeling van vanille en parfum. We zien in deze ruimte de kleuren donkerblauw, rood, oranje en goud terug.
rust en religie
In de ruimte rust en religie draait alles om de innerlijke rust van de bewoner. In de ruimte staat
casus:
Belevingsruimtes
een borrelzuil die een soort altaar symboliseert. De borrelzuil is gevuld met water. De geur van wierook wordt verspreid om de mensen een rustig gevoel te geven. de kleuren transparant wit, blauw en bordeauxrood samen met de rustgevende muziek maken de ruimte af. De bewoners kunnen plaatsnemen in de verschillende stoelen in de ruimte mochten ze dat willen.
regen en frisheid
De kleuren frisgroen, geel en oranje worden gebruikt in deze ruimte. De geur van citroen wordt verspreid en de materialen zijn van regenjas-plastic gemaakt. Het object in deze ruimte is een bol waar water overheen druppelt. De bedoeling van de ruimte is om de herinnering op te wekken van een heerlijke frisse regenbui of een wandeling in de regen.
prikkelkast
Naast de belevingsruimtes was er ook een prikkelkast ontworpen. De bedoeling van de kast was dat de bewoners het onbekende konden ontdekken. In de kast zaten verschillende gaten met in elk gat een andere voorwerp. De bewoners konden dan voelen wat er in het gat te vinden was, bijvoorbeeld een harde borstel. De prikkelkast is inmiddels verwijderd van de muur en vervangen door een schilderij. De bewoners vonden de kast zeer eng en durfden niet te voelen wat er in de verschillende gaten zat. De enkeling die het wel wilde proberen vond het uiteindelijk ook nog eng op het moment dat hij het object vastpakte. Het prikkelen van de zintuigen is een goede zaak, maar in deze omgeving werkt het niet voor de bewoners.
page
3637
Door de jaren heen zijn er ook een aantal aanpassingen gedaan aan de belevingsruimtes. Hierbij moeten we niet vergeten dat de belevingsruimtes ook ontworpen zijn op basis van intuïtie en associatie. Er zijn geen wetenschappelijke gegevens bekend over de reactie van patiënten op de zintuiglijke prikkeling. Bij de belevingsruimte strand en plastic is een extra muur geplaatst om de bewoners meer rust te kunnen geven. Op deze manier waren de personen die er
er zaten meer afgesloten van de gang. Zoals al is gezegd, is de prikkelkast ook verwijderd aangezien die juist averechts werkte. Niet alleen door de ontwerpsters zijn er aanpassingen gedaan aan de ruimtes. De bewoners zelf willen ook nog wel eens wat aanpassingen doen. Enkele van de belevingsruimtes zijn al een aantal keren gerepareerd.
Anna van Luik is een activiteitenbegeleidster in verpleeghuis Elderhoeve. In mijn gesprek met haar vroeg ik haar mening over de belevingsruimtes. Of
zij vond dat de ruimtes ook daadwerkelijk effect hebben op de bewoners van Elderhoeve. Ze was van mening dat de ruimtes zeer zeker een positief effect hebben op de bewoners. Niet iedereen vind de inhoud interessant maar onbewust is het toch een oriëntatiepunt. De bewoners die de inhoud wel ontspannend vinden maken er dankbaar gebruik van. De zintuiglijke prikkeling stimuleert de bewoners van Elderhoeve in een positieve manier en laten we hopen dat in de nieuwbouw van Elderhoeve deze ruimtes terug zullen komen. Elderhoeve gaat eind 2007 verhuizen naar het nieuwe gebouw.
casus:
Belevingsruimtes
Kunst en muziek. Bron: Schaffelaars 2001, p.32. Strand en plastic. Bron: Schaffelaars 2001, p.35. Prikkelkast. Bron: Schaffelaars 2001, p.31.
page
3839
De Nederlandse energie- bedrijven hebben eind 2006 besloten dat aardgas beter onder de aandacht gebracht moest worden. Gas moet beter herkend worden om ongelukken te voorkomen. Onder het motto voorkomen is beter dan genezen zijn de
energiebedrijven de Energieveilig campagne gestart. Iedereen met een gasaansluiting kreeg de folder thuisgestuurd. Deze folder is een informatieve
handleiding. Het vertelt ons welke stappen we moeten ondernemen als we aardgas ruiken in en rondom het huis. Allereerst wordt er vertelt dat aan aardgas een geur wordt toegevoegd, de geur kun je ruiken op het ‘wrijf en ruik’ kader op de folder. De volgende stap is op welke plaatsen we allemaal moeten snuiven. Het halletje, de portiek en meterkast zijn de locaties waar dit het meest voorkomt. De laatste stap die beschreven wordt gaat over het bellen naar 0800-9009 als je gas ruikt. Verder zijn er nog een aantal andere maatregelen zoals het sluiten van alle gaskranen, openen van de ramen, geen
elektrische apparaten uit of aan zetten en geen open vuur gebruiken.
Niet iedereen heeft ervaring met aardgas en weet wat de geur ervan is. Los daarvan is het een walgelijke geur wat een automatische waarschuwing zou kunnen zijn, toch kunnen we hier niet vanuit gaan. Het is daarom belangrijk om de geur van aardgas ook te communiceren naar de gebruiker. Wat de folder een krachtig communicatiemiddel maakt.