Verklaringen voor ontbreken effectinformatie

Steeds vaker schrijven ministers in hun jaarverslagen dat de realisatie van algemene en/of operationele doelstellingen niet kan worden toegelicht.

Dit gebeurde in 2008 bij 34% van de doelstellingen en in 2010 bij 42% van de doelstellingen.

Omdat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van de uitlegmogelijkheid door ministers, hebben wij geïnventariseerd welke redenen ministers opgeven voor het niet opnemen van concrete beleidsinformatie.

We hebben dit gedaan bij de jaarverslagen van acht ministers.¹⁵ Wij constateren dat relatief vaak als reden wordt genoemd dat een indicator «niet zinvol» is of dat de uitvoering of het effect van het beleid

«afhankelijk van derden» is.

Deze acht ministers hebben in totaal 208 operationele doelstellingen in hun jaarverslagen staan. In 120 gevallen hebben zij een uitleg opgenomen voor het niet verstrekken van effectinformatie of voor prestatie-informatie over een operationele doelstelling of voor allebei tegelijk. We hebben een overzicht gemaakt van het gebruik van de «leg uit»-mogelijkheid in de acht jaarverslagen over 2010.

Tabel 3. Aantal operationele doelstellingen zonder beleidsinformatie

BZK Def EZ Fin Jus OCW SZW VenW Totaal

Totaal aantal operationele

doelstellingen 27 25 19 26 17 42 27 25 208

Operationele

doelstellin-gen met uitleg 10 25 3 9 9 11 13 12 92 ¹

Uitleg over niet opnemen

effectinformatie (H1) 9 25 1 9 7 10 12 12 85

Uitleg over niet opnemen

prestatie-informatie (H2) 9 0 3 5 3 4 9 2 35

1 Omdat er doelstellingen zijn met uitleg voor (1) effect óf (2) prestaties of (3) effecten én prestaties, telt dit niet op tot 120. De uitleg op effect + uitleg op prestaties telt wel op tot 120 (85+35).

Wij hebben ook een inventarisatie gemaakt van de redenen die de ministers geven om geen beleidsinformatie over effecten (H1) en/of prestaties (H2) te verstrekken. In totaal zijn er tien verschillende redenen genoemd (zie tabel 4).

15 Te weten de ministers van BZK, Defensie, EZ, Financiën, Justitie, OCW, SZW en VenW.

Tabel 4. Redenen die ministers geven om geen beleidsinformatie over effecten en/of prestaties te verstrekken

Korte reden explain BZK DEF EZ FIN JUS OCW SZW VenW Totaal

H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2

Indicator is niet

zinvol 4 2 5 1 6 8 8 1 1 24 12

Afhankelijkheid derden voor uitvoering of

effecten van beleid 3 3 1 2 2 2 1 1 1 1 1 7 15 10

Causale relatie tussen inzet en

effect ontbreekt 25 0 25 0

Verwijzing naar een ander rapport/

website 3 3 3 1 1 6 5

Informatie is nog

niet beschikbaar 1 1 2 1 4 1

Indicator is vervangen door een ander en wordt niet meer

bijgehou-den 3 2 1 4 2

Het betreft uitvoering van specifieke wet- en

regelgeving 3 3 3 3

Indicator(en) is (zijn) in

ontwikke-ling 1 1 1 1 2 2

Indicator is niet vermeld omdat het gevoelige

informatie betreft 1 1 2 0

TOTAAL 9 9 25 0 1 3 9 5 7 3 10 4 12 9 12 2 85 35

De twee meest genoemde redenen voor het niet-verstrekken van concrete informatie over effecten en prestaties zijn:

1. Het opnemen van een indicator is niet zinvol.

2. De uitvoering of de effecten van het beleid zijn afhankelijk van derden.

Ad 1. Dat er geen zinvolle indicator is voor de prestatie of het effect van het beleid, is de meest genoemde reden voor het ontbreken van effect- en prestatie-informatie. We geven enkele voorbeelden.

• In het jaarverslag van het Ministerie van Financiën worden geen prestaties of effecten vermeld bij doelstelling 3.1, «Marktconform beheer van staatsdeelnemingen met het oog op het verantwoord behartigen van publieke belangen». Publieke belangen zijn volgens de minister van Financiën lastig te vertalen in een kwantitatief meetbare indicator.

• De minister van Justitie geeft in zijn jaarverslag geen prestatie- en effectinformatie bij operationele doelstelling 11.2, «Het bevorderen van de kwaliteit van wetten en regels, van de onderlinge samenhang en consistentie van de wetgeving en het versterken van de juridische

functie binnen de Rijksoverheid». Als reden voert hij aan dat geen cijfermatig inzicht kan worden geboden voor de algehele wetgevings-kwaliteit.

Het komt ook voor dat een indicator niet zinvol wordt geacht omdat deze geen toegevoegde waarde zou hebben, of omdat het volgens de minister te duur is om te meten in hoeverre prestaties zijn geleverd of effecten zijn gerealiseerd.

• De minister van SZW vermeldt bij doelstelling 49.3, «Aanvulling tot inkomen op minimumniveau wordt verstrekt aan zieke, arbeidsonge-schikte en werkloze werknemers», dat er geen indicator is opgenomen omdat «het meten van output en outcome te kostbaar is».

Ad 2. Dat ministers voor de uitvoering of de effecten van beleid afhan-kelijk zijn van derden, is de op één na vaakst gegeven reden voor het niet verstrekken van concrete beleidsinformatie. We illustreren ook dit met enkele voorbeelden.

• De minister van BZK heeft in zijn jaarverslag een operationele doelstelling opgenomen voor de Onderzoeksraad voor veiligheid (OVV): «Wegnemen van structurele veiligheidstekorten binnen het Koninkrijk door de uitvoering van onafhankelijk onderzoek naar ernstige ongevallen, rampen of dreiging daartoe.» Informatie over de voor deze doelstelling geleverde prestaties ontbreekt. De minister geeft in dit verband aan dat de OVV een onafhankelijk onderzoeksor-gaan is dat op eigen gezag kan besluiten onderzoeken te doen, waardoor de invloed van de minister op de geleverde prestaties beperkt is.

• De minister van EZ vermeldt bij operationele doelstelling 1.1,

«Bevorderen van een stabiele macro-economische omgeving en versterken van de Interne Markt», het volgende: «Dit beleidsterrein wordt gekenmerkt door een breed speelveld met veel actoren en tal van (economische) onzekerheden. De voortgang en realisatie van prioriteiten en doelstellingen hangt daarbij in belangrijke mate af van externe factoren binnen Nederland en Europa en op mondiaal niveau.

(..) Dit brede speelveld is niet in cijfers te vervatten.»

• De minister van Veiligheid en Justitie verklaart het ontbreken van effectinformatie bij operationele doelstelling 15.3, «Een effectieve en zorgvuldige uitvoering van het vreemdelingentoezicht, grenstoezicht en terugkeerbeleid», dat de resultaten van beleid grotendeels buiten de beïnvloedingssfeer van Justitie tot stand komen.

Wij hebben er begrip voor dat ministers gebruikmaken van de

mogelijkheid om uit te leggen waarom er geen concrete beleidsinformatie kan worden verstrekt. Wel vragen wij ons af of doelstellingen niet anders geformuleerd zouden moeten worden. Hoe concreter een doelstelling wordt omschreven, hoe groter immers de kans dat men achteraf de realisatie ervan kan vaststellen. Wij erkennen dat niet alle doelen die het kabinet zichzelf stelt, concreet zijn te formuleren, maar we zien hier nog wel ruimte voor verbetering. Daarnaast wordt in sommige gevallen een gedeeltelijke afhankelijkheid van derden voor de realisatie van de doelen als argument gebruikt om helemaal geen verantwoordingsinformatie over de doelrealisatie meer op te nemen.

Goede voorbeelden van concrete doelen

Het Ministerie van BZK verschaft bij een aantal operationele doelstellingen goed inzicht in de nagestreefde beleidsprestaties en -effecten. Bij operationele doelstelling 25.2, «Veiligheid, informatie en technologie», is bijvoorbeeld specifiek aangegeven welke beleidsprestaties het ministerie in 2010 wil realiseren. Hierbij is vervolgens duidelijk gemaakt welke beleidseffecten worden nagestreefd met het gevoerde beleid, onder andere met het noodnummer 112.

De minister van Justitie geeft concrete informatie bij operationele doelstelling 13.1, «Voorkomen en verder terugdringen van crimina-liteit en huiselijk geweld door preventie», over welke effecten hij wil bereiken op het bestrijden van verschillende soorten criminaliteit.

In het jaarverslag van het Ministerie van OCW biedt de set van indicatoren bij de algemene doelstelling van beleidsartikel 4,

«Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie», een goed overzicht van de effectiviteit van het beleid. Waarden over zowel het aantal gediplomeerden, als het aantal voortijdig schoolverlaters, de vervolgsuccessen op het hbo en de werkloosheid onder gediplo-meerde mbo’ers geven een beeld van de successen en

«teleurstellingen».