Hoofdstuk II: De bescherming van de ex-echtgenoot bij echtscheiding
C. De Verenigde Staten van Amerika
89. Wanneer twee personen huwen in de VSA, kan het verstandig zijn om vooraleer het huwelijk
wordt voltrokken een prenuptial agreement op te maken. Gezien de verschillende deelstaten in Amerika, bepaalt elke deelstaat zijn eigen recht omtrent de prenuptial agreements. 26 deelstaten hebben zich echter aangesloten bij de Uniform Premarital Agreement Act.199
90. De meeste staten vereisen een niveau van ‘fairness’ voordat de prenup kan worden
afgedwongen. Hoe dit niveau wordt gemeten, hangt af van rechtsgebied tot rechtsgebied. Sommige staten vergelijken de eerlijkheid volgens de datum dat de overeenkomst is opgesteld en de datum dat het moet worden uitgevoerd. Men houdt ook rekening met omstandigheden die bij het opstellen van de prenup onvoorzienbaar waren, bijv. de geboorte van een kind, een handicap…200
91. Tijdens het opstellen van de prenup, kunnen de toekomstige echtgenoten best latere
moeilijkheden voor ogen houden. Wanneer alle of bijna alle omstandigheden uitdrukkelijk omschreven worden, vermindert dit het risico op een latere betwisting. Het is bijv. aan te raden te omschrijven wat er zal gebeuren wanneer een echtgenoot zijn job verlaat om thuis voor de kinderen te zorgen. Bovendien is het aanbevolen om aan te duiden wat onder martial en non-marital property valt.201
198 W. GLOAG en R. CANDLISH HENDERSON, The law of Scotland, Edinburgh, Sweet & Maxwell, 2001, 838, nr.
48.30.
199 G. DEBELE en S. RHODE, Prenuptial Agreements in the United States,
https://www.iafl.com/media/1169/prenuptial_agreements_in_the_us.pdf, 7 (consultatie 8 augustus 2020).
200 G. DEBELE en S. RHODE, Prenuptial Agreements in the United States, https://www.iafl.com/media/1169/prenuptial_agreements_in_the_us.pdf, 11 (consultatie 8 augustus 2020).
201 G. DEBELE en S. RHODE, Prenuptial Agreements in the United States, https://www.iafl.com/media/1169/prenuptial_agreements_in_the_us.pdf, 14-15 (consultatie 8 augustus 2020).
91. Als toekomstige echtgenoot in de VSA lijkt het mij verstandig om te huwen met een prenuptial
agreement, waarin je je positie als (benadeelde) echtgenoot kunt versterken. Je kunt erin bepalen hoe het vermogen zal verdeeld worden ingevolge allerlei omstandigheden, wat in ons Belgisch recht niet mogelijk is. In België zal de rechterlijke billijkheidscorrectie pas spelen nadat de rechter werd verzocht hierover te beslissen en het verrekenbeding treedt pas in werking na een bepaalde periode (periodiek) of bij de ontbinding van het stelsel (finaal).
Men kan in België bijv. niet stellen dat de echtgenote een bedrag krijgt ingeval het huwelijk wordt ontbonden door echtscheiding. Dit kan men in de VSA wel door een exit bonus clausule op te nemen in de prenup. Dit betekent dat in het geval van een echtscheiding de begunstigde echtgenoot een som geld krijgt, enkele aandelen in het bedrijf, een percentage van iets …202 Zo worden de onbillijke gevolgen van de echtscheiding voor de benadeelde echtgenoot toch nog gemilderd.
202 C. HIDE en R. KLEIN, Unusual Clauses in a Prenup, https://www.cindyhide.com/free-video-library/unusual-
Besluit
92. De positie van de langstlevende echtgenote verschilt van land tot land, maar evenwel kan ik uit
deze analyse en vergelijking tot de constatatie komen dat in elk besproken land de langstlevende echtgenote wordt beschermd bij het overlijden van de eerststervende. Waar de echtgenote in België louter door haar hoedanigheid als echtgenote recht heeft op een voorbehouden erfdeel als reservatair erfgenaam, is dit niet het geval in de common law landen. In Engeland en Wales heeft de echtgenote maar een onzekere claim op de reasonable financial provision, en het al dan niet krijgen van een vergoeding zal afhangen van de discretionaire bevoegdheid van de rechter. Evenmin is de elective share uit het Amerikaans recht een voorbehouden erfdeel, daar de langstlevende de keuze heeft om haar deel al dan niet in te roepen. Zoals reeds aangehaald valt dit meer te vergelijken met de andere wilsrechten uit Nederland.
93. Naast de bescherming ingevolge de (concrete) reserve, heeft het echtpaar ook de mogelijkheid
om in het huwelijkscontract talloze bedingen op te nemen in het voordeel van de langstlevende echtgenote. Dit is ook mogelijk in een prenuptial agreement in de common law landen, echter is het niet verplicht te huwen met zo’n overeenkomst. Het is in België evenmin verplicht om te huwen met een huwelijkscontract, echter zal de notaris dit steeds aanraden zelf al kiezen ze voor het wettelijk stelsel. Mijns inziens bekleedt de langstlevende echtgenote in België de sterktse positie wat het erfrecht betreft.
94. Met betrekking tot de positie van de benadeelde partner bij echtscheiding is dit een ander
verhaal. De rechterlijke billijkheidscorrectie kan enkel worden gehanteerd wanneer de echtgenoten deze optie hebben opgenomen in hun huwelijkscontract en wanneer er sprake is van een manifeste onbillijkheid. Dit staat in groot contrast met de ancillary relief in Engeland, waar de rechter de discretionaire bevoegdheid krijgt om de echtscheiding eerlijk te laten verlopen, en dit ongeacht of deze ‘billijkheidscorrectie’ werd opgenomen in het huwelijkscontract.
Daar het niet verplicht is om een rechterlijke billijkheidscorrectie op te nemen in het huwelijkscontract, kan men op het eerste zicht stellen dat in bijv. Engeland de bescherming van de benadeelde partner groter is, nu deze gewoon naar de rechter kan stappen om ancillary relief te
verkrijgen. Ikzelf ben hier wat sceptisch over, nu de keuze om zo’n correctie op te nemen nog steeds bij de autonomie van de partijen ligt. Beslissen partijen om zo’n billijkheidscorrectie niet op te nemen in hun huwelijkscontract, dan moeten ze daar zelf de gevolgen van ondergaan bij de ontbinding van het stelsel. De keuze werd hen expliciet voorgesteld en het is bovendien verplicht om deze keuze te maken.
95. Tot slot is het in België niet mogelijk om in het huwelijkscontract te bepalen dat de benadeelde
echtgenoot bijv. een som geld krijgt wanneer het huwelijk wordt ontbonden door echtscheiding. In een prenuptial agreement volgens het angelsaksische recht is dit m.i. wel mogelijk, nu je verschillende clausules kunt invoegen die uitwerking zullen krijgen bij een bepaalde situatie, bijv. wanneer de vrouw haar job opgaf om voor de kinderen te zorgen. Dit maakt dat de positie van de benadeelde echtgenoot op dit vlak naar mijn mening in de Angelsaksische landen sterker staat t.o.v. de continentale rechtstelsels.
Bibliografie
§ 1. Wetgeving
WETTEN
Wet 28 maart 2007 tot wijziging, wat de regeling van het erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende partner betreft, van het Burgerlijk Wetboek en van de wet van 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit, BS 8 mei 2007, 24.928.
Wet 31 juli 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, BS 1 september 2017, 81.578.
Wet van 22 juli 2018 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en diverse andere bepalingen wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van de wet van 31 juli 2017 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse bepalingen ter zake, BS 27 juli 2018, 59.435.
PARLEMENTAIRE VOORBEREIDING
Wetsontwerp tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek houdende regeling van het erfrecht van de langstlevende wettelijk samenwonende, Parl.St. Kamer 2005-06, nr. 51-2514/2.
Wetsvoorstel tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat de erfenissen en de giften betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 54-2282/1.
MvT, Parl.St. Kamer 2017-18, nr. 54-2848/1.
§ 2. Rechtspraak BELGIË
GwH 7 november 2013, NJW 2014, noot VANDENBERGHE, K.
NEDERLAND
HR 25 november 1988, Nederlandse Jurisprudentie 1989, 529.
ENGELAND EN WALES
House of Lords, 26 oktober 2000, White/White,
House of Lords, 24 mei 2006, Miller/Miller, McFarelane/McFarelane, https://publications.parliament.uk/pa/ld200506/ldjudgmt/jd060524/mill-1.htm.
§ 3. Rechtsleer BELGIË
BOEKEN
BARBAIX, R., Het nieuwe erfrecht 2017, Antwerpen, Intersentia, 2017, xiv + 373 p. BARBAIX, R., Familiaal vermogensrecht in essentie, Antwerpen, Intersentia, 2018, 422 p.
CASMAN, H., VERBEKE, A., NIJBOER, N., SLAETS S. en VERDICKT, B., Vermogensplanning tussen echtgenoten anno 2020, Antwerpen, Intersentia, 2020, 154 p.
BIJDRAGEN IN VERZAMELWERKEN
AUGHET, C., “Erfwet 31 juli 2017: eerste overzicht” in APPERMONT, N., DECLERCK C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2017, Brugge, die Keure, 2017, 113-210.
BARBAIX, R., “De inbreng en de inkorting in het nieuwe erfrecht” in BAEL, J., BARBAIX, R. en CASMAN, H., Rechtskronieken voor het notariaat. Deel 31, Brugge, die Keure, 2017, 37-117. BOELE-WOELKI, K.,“Redelijkheid en billijkheid in het vermogensrecht van echtgenoten en samenlevers: moeten maatregelen worden genomen bij koude uitsluiting?" in PINTENS, W. en DECLERCK, C. (eds.), Patrimonium 2011, Antwerpen, Intersentia, 2011, 357-360.
DECLERCK, C. en MAELFAIT, A., “Erfrecht” in DECLERCK, C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2019, Brugge, die Keure, 2019, 57-74.
DELAMEILLEURE, T., “Hoe worden huwelijksvoordelen fiscaal behandeld” in DECLERCK, C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2018, Brugge, die Keure, 2018, 337-351.
DELAMEILLEURE, T., “Hoever reikt het wettelijk opvolgend vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot?” in DECLERCK, C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2019, Brugge, die Keure, 2019, 223-233.
GEENS, K., “Wat ik van het huwelijksvermogensrecht begrijp”, in DECLERCK, C. en PINTENS, W. (eds.), Patrimonium 2019, Brugge, die Keure, 2019, 396-398.
HANOTIAU, B., “Rapport sur la reserve en droit anglais et en droit américain”, in K.F.B.N., De erfrechtelijke reserve in vraag gesteld, Deel I, Rechtsvergelijking, Brussel, Bruylant, 1997, 255- 267.
SLOAN, B., “Delay, changing fortunes and the financial consequences of divorce in England and Wales” in Pintens, W. en Declerck , C.(eds.), Patrimonium 2015, Brugge, die Keure, 2015, 333- 342.
BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN
AYDOGAN, A., “De hervorming van het huwelijksvermogensrecht”, T.Not. 2018, 668-688. CASMAN, H., “Nieuwe erfrecht. Een geactualiseerde kennismaking”, NJW 2018, 810-823. CASMAN, H., “Nieuw huwelijksvermogensrecht. Een bondige kennismaking”, NJW 2018, 762- 776.
CASMAN, H. en VERBEKE, A., “De vierde piste. De huwelijksvoordelen met betrekking tot onverdeelde goederen: een nuttig alternatief voor verblijvingsbeding in een gemeenschapsstelsel, voor een finaal verrekenbeding in een scheiding van goederen, en voor het beding van aanwas tussen echtgenoten”, Nieuwsbrief Notariaat 2020, afl. 1, 1-6.
DECLERCK, C., “De hervorming van het huwelijksvermogensrecht. Commentaar bij de wet van 22 juli 2018”, T.Fam. 2018, 228-253.
DUIVENDIJK-BRAND, J., “Zijn er knelpunten, knalpunten, of verbeterpunten in het Nederlands Huwelijksvermogensrecht?”, TPR 2005, 369-443.
PHILLIPART DE FOY, B., “Inbreng in trust: wel of niet ten kosteloze titel?”, Fiscoloog 2010, 1- 5.
VAN DEN BROECK, A. en DECOUTERE, H., “Het beding van aanwas: VLABEL schiet met scherp”, Successierechten 2018, afl. 4, 1-8.
VERDICKT, B. en ELSERMANS, R., “Vernieuwing in het internationaal erfrecht: de Europese Erfrechtverordening, Not.Fisc.M. 2016, 258- 276.
NEDERLAND
BOEKEN
DE BRUIJN, A., Het Nederlandse Huwelijksvermogensrecht, Deventer, Wolters Kluwer, 2019, xxxvii + 484 p.
VAN DER ES, P., Erfrecht van de langstlevende echtgenoot in Monografieën BW, Deventer, Wolters Kluwer, 2019, xv + 110 p.
VAN MOURIK, M., SCHOLS, B., SCHOLS, F., VERSTAPPEN, L. en WAAIJER, B., Handboek Erfrecht, Deventer, Wolters Kluwer, 2020, xxxii + 775 p.
VAN MOURIK, M., Huwelijksvermogensrecht in Monografieën Privaatrecht, Deventer, Kluwer, 2009, xvii + 208 p.
BIJDRAGEN IN VERZAMELWERKEN
REINHARTZ, B., “Van de traditionele familie naar de informele familie naar patchwork familie” in DE RUYSSCHER, D. en ALOFS, E. (eds.), Het nieuw samengesteld gezin: recht en geschiedenis, Antwerpen, Maklu, 2014, 119-147.
BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN
BEUKER, M., “Een leven zonder legitieme? Erfrecht in Engeland en Wales”, Tijdschrift Erfrecht 2018, 90-95.
VARIA
X, Voor het leven geregeld: het erfrecht vanaf 1 januari 2003, https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2014/12/09/voor-het-leven-geregeld-het- erfrecht-vanaf-1-januari-2003.
ENGELAND EN WALES
BOEKEN
KERRIDGE, R., BRIERLEY, A. en SIR, P., Parry and Kerridge: the law of succession, Londen, Sweet & Maxwell, 2009, lxxxiii +668 p.
BIJDRAGEN IN VERZAMELWERKEN
MATTHEWS, P., “Comparative Law – United Kingdom”, in CASTELEIN, C., FOQUE, R. en VERBEKE, A., Imperative Inheritance Law in a Late-Modern Society, Antwerpen, Intersentia, 2009, 123-151.
MILES, J., “England and Wales” in SCHERPE, J. (ed.), Marital Agreements and Private Authority, Oregon, Hart Publishing, 2012, 90-121.
WOOD, J., “England and Wales” in WOOD, J. en GARB, L. (eds.), International succession, New York, Oxford University Press, 2010, 229-245.
BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN
MEE, J., “Proprietary estoppel and inheritance: Enough is enough?”, Conveyancer and Property Lawyer 2013, 280-297.
WELSTEAD, M., “Case commentary: Miller vs. Miller; McFarelane vs. McFarelane (2004) UKHL 24, The Denning Law Journal, 209-220.
SCHOTLAND
BOEKEN
GLOAG, W. en CANDLISH HENDERSON, R., The law of Scotland, Edinburgh, Sweet & Maxwell, 2001, ccxxxii + 1077 p.
VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA
BOEKEN
LYNN, R. en MCCOUCH, G., Introduction to estate planning in a nutshell, St. Paul, Thomson West, 2004, xv + 396 p.
MCGOVERN, W., KURTZ, S. en ENGLISH, D., Principles of Wills, Trusts and Estates, St. Paul, Thomas Reuters, 2012, vii + 885 p.
BIJDRAGEN IN TIJDSCHRIFTEN
LITMAN, D., “The interrelationship between the elective share and the marital deduction”, Real Property, Probate and Trust Journal 2005, 539-565.
NEWMAN, A., “Incorporating the Partnership Theory of Marriage into Elective-Share Law: The Approximation System of the Uniform Probate Code and the Deferred-Community-Property Alternative”, Emory Law Journal 2000, 487-591.
ROGERS, M., “Marital Trusts provide extra planning advantages”, Journal of Financial Service Professionals 2004, 28-29.
VARIA
DEBELE, G. en RHODE, S., Prenuptial Agreements in the United States, https://www.iafl.com/media/1169/prenuptial_agreements_in_the_us.pdf.
FISHER, S., All about Uniform Probate Code, https://smartasset.com/financial-advisor/uniform- probate-code.
HIDE, C. en KLEIN, R., Unusual Clauses in a Prenup, https://www.cindyhide.com/free-video- library/unusual-clauses-in-a-prenup.