Verantwoording: bovenstroom en onderstroom

In hoofdstuk 2, paragraaf 2.2.5, zijn de actuele ontwikkelingen op het terrein van publieke verantwoording besproken. Er worden twee wijzen van verantwoording onderscheiden: ‘de bovenstroom’ (ook wel ‘publieke verantwoording 1.0’ genoemd) en ‘de onderstroom’ (ook wel ‘publieke verantwoording 2.0’ genoemd). De verschillen tussen deze twee wijzen van verantwoording zijn in tabel 2.2 weergegeven.

Het object van onderzoek vormen in deze scriptie de integrale veiligheidsplannen van de gemeente Korendijk over de jaren 2007 tot en met 2010 en de wijze waarop hierover verantwoording is afgelegd. In dit hoofdstuk is duidelijk geworden dat in de loop van de jaren 2007 tot en met 2010 veranderingen zijn opgetreden in de wijze van verantwoording. Daarom is gekozen voor het onderzoeken van het meest actuele verantwoordingsjaar: het jaar 2010. Onderzocht is in hoeverre de verantwoording met betrekking tot het Actieplan Openbare Orde en Veiligheid Hoeksche Waard 2010-2011 elementen bevat van de bovenstroom dan wel van de onderstroom. Voor het onderzoek zijn de volgende data gebruikt: de ‘Tussenrapportage 1 van het Actieprogramma Openbare Orde en Veiligheid Hoeksche Waard 2010-2011’ en de verslagen van formele commissie- en raadsvergaderingen.

Achtereenvolgens worden de elementen van verschil tussen de twee wijzen van verantwoording gepresenteerd in relatie tot de werkwijze in de gemeente Korendijk. De grijs gearceerde vlakken geven de positie van Korendijk weer. De paragraaf wordt tenslotte afgesloten met enkele algemene opmerkingen.

Tabel 4.7 ‘Bovenstroom’ en ‘onderstroom’ verantwoording in Korendijk met betrekking tot het Actieplan Openbare Orde en Veiligheid 2010-2011 over het jaar 2010

‘De

bovenstroom’ ^‘De onderstroom’ ^{Verantwoording in Korendijk inzake het Actieplan} Openbare Orde en Veiligheid 2010-2011 over het jaar 2010

Breed Diep Het terrein van Openbare Orde en Veiligheid omvat heel veel zaken. Er wordt niet breed verantwoording afgelegd: slechts op de drie Hoeksche Waard-brede speerpunten als over de lokale speerpunten (voor Korendijk gaat het om twee speerpunten) wordt verantwoording afgelegd. De

verantwoording kan verder als ‘diep’ gekwalificeerd worden aangezien op de speerpunten veel informatie wordt

gegeven.

Generiek Specifiek Er wordt niet in algemene zin verantwoording afgelegd. Per speerpunt wordt op diverse specifieke zaken aangegeven wat er speelt en ook wordt per speerpunt in absolute cijfers en percentages aangegeven hoe de vijf gemeenten scoren en wat het verloop van de scores in de tijd is.

Fundamenteel Pragmatisch In het totstandkomingsproces van het veiligheidsplan is er bewust voor gekozen de speerpunten door de politiek te laten bepalen. Dit is gebeurd in een aparte vergadering. Op basis van deze politieke keuzes is het veiligheidsplan geschreven en op basis hiervan is een voortgangsrapportage geschreven.

Omvattend Selectief De politiek heeft gekozen voor een beperkt aantal speerpunten (op basis van prioriteitstelling en risicoanalyse).

Cyclisch Acyclisch De verantwoording geschiedt volgens een bepaalde cyclus: voorbereiding veiligheidsplan, vaststelling veiligheidsplan, rapporteren over veiligheidsplan, voorbereiding

veiligheidsplan (met inachtneming van de

‘evaluatieresultaten’ n.a.v. de voortgangsrapportages).

Financieel-economisch ^{Beleidsmatig In de verantwoording spelen financieel-economische zaken} nauwelijks een rol. De focus ligt op de inhoud van de verantwoording.

Retrospectief Prospectief De focus ligt op het terugblikken. Er wordt per speerpunt aangegeven hoe er is gepresteerd en wat er is gebeurd. Slechts in enkele zinnen wordt per speerpunt onder de kopjes ‘vooruitblik’ en ‘aandachtspunten’ aangegeven wat er

in de (nabije) toekomst zal gebeuren en wat men zal gaan doen om de resultaten te verbeteren.

Gericht op

informatiefase ^{Gericht op} debatfase ^{De verantwoording is gericht op het goed informeren van de} gemeenteraad over de behaalde resultaten. Afrekenen Leren Zowel het plan als de voortgangsrapportage is gericht op het

behalen van de doelstellingen. De

verantwoordingsinformatie is hierop gebaseerd. Uit de verslagen van raads- en commissievergaderingen blijkt dat de raadsleden controleren of men qua doelbereiking op koers ligt.

Verticaal Horizontaal De raad neemt de positie in van controlerend orgaan dat uiteindelijk af gaat rekenen op basis van de mate van doelbereiking met inachtneming van de verstrekte achtergrondinformatie.

Gestructureerd Maatwerk De verantwoording vindt plaats volgens een speciaal ontworpen format.

Vormvast Vormvrij De wijze van verantwoording ligt vast. Via een

verantwoordingsdocument wordt verantwoording afgelegd. Extern Intern De verantwoording geschiedt met behulp van een

verantwoordingsdocument in het openbaar. De vergaderingsetting is extern gericht. Niet alleen de

raadsleden maar ook het publiek en de pers kunnen getuige zijn van de verantwoording.

Schriftelijk Mondeling De verantwoording geschiedt voornamelijk schriftelijk. De intentie is de verantwoording dermate degelijk gestalte te geven dat vragen niet of nauwelijks nodig zijn.

Controle en

toezicht ^{Feiten, bewijzen} en overtuigingen

De verantwoording is gericht op het controleren of de doelstellingen bereikt worden.

Regels Praktijkervaring De toelichting op de resultaten is voor een groot deel praktijkgericht van aard.

Permanent Tijdelijk De verantwoording kent een permanent karakter. Er zijn binnen de Hoeksche Waard procedures vastgesteld op welke wijze wanneer een verantwoordingsdocument

geproduceerd dient te worden. Operationalisering begrippen:

Fundamenteel: grondig

Pragmatisch: politiek bepaalt relevantie

Algemeen

• Van de 17 verschillende elementen vallen er 10 onder de ‘bovenstroom’ en 7 onder de ‘onderstroom’.

• In de literatuur wordt de ‘bovenstroom verantwoording’ gezien als een wijze van verantwoording waarbij het proces en de vorm van verantwoording belangrijker worden geacht dan de inhoud van de verantwoording. De ‘onderstroom verantwoording’ richt zich juist wel op de inhoud, selecteert een beperkt aantal beleidsdoelen en gaat daar op een vormvrije en incidentele wijze mee om (Van Rijn & Van Twist, 2010).

• In Korendijk is de verantwoording gericht op de inhoud, waarbij een beperkt aantal speerpunten en beleidsdoelen zijn vastgesteld. Tegelijkertijd wordt de wijze van verantwoording op een ‘bovenstroom-achtige wijze’ opgepakt. Er is dus sprake van een mix van elementen uit ‘de bovenstroom’ (cyclisch, retrospectief, gericht op informatiefase, afrekenen, verticaal, vormvast, extern, schriftelijk, controle en toezicht, permanent) en ‘de onderstroom’ (diep, specifiek, pragmatisch, selectief, beleidsmatig, maatwerk, praktijkervaring).