Verantwoord Beleggen Jaarverslag

Jaarlijks publiceert uitvoeringsorganisatie PGGM het “Verantwoord Beleggen Jaarverslag”. Bij het samenstellen van dit jaarverslag volgt PGGM de internationale rapportageprincipes van het Global Reporting Initiative (GRI) G4. Deze GRI-principes hebben betrekking op zowel inhoudelijke keuzes (materialiteit, betrokkenheid belanghebbenden, duurzaamheidscontext, volledigheid) als de kwaliteit van de rapportage (evenwichtigheid, vergelijkbaarheid, nauwkeurigheid, tijdigheid, duidelijkheid, betrouwbaarheid). Daarnaast heeft PGGM, waar mogelijk, gerapporteerd over de indicatoren van het GRI Financial Services Sector Supplement (FSSS Final Version, 2008). Verder zijn de zes Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties een leidraad voor het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen”. Als ondertekenaar van de PRI rapporteert PGGM elk jaar de activiteiten eveneens aan de PRI. Tot slot hanteert PGGM PGGM-specifieke indicatoren voor de verantwoord beleggen-activiteiten die PGGM met PFZW en haar andere klanten heeft afgesproken.

PGGM kiest ervoor om in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 concreet te zijn over de genomen acties en de uitkomsten ervan (behavioural management benadering volgens Kim et al. (2007)). Wanneer wordt gekeken naar de wijze waarop PGGM interactie met

haar belanghebbenden heeft om de legitimiteit aan te tonen, dan is deze gericht op wat PGGM concreet doet en bereikt (morele legitimiteit volgens het model van Suchman (1995)).

In het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 worden de volgende door PGGM gedefinieerde kwantitatieve kritische prestatie-indicatoren en behaalde resultaten verantwoord. Deze kwantitatieve kritische prestatie-indicatoren hebben betrekking op beleggingen in oplossingen, ESG-integratie, engagement, stemmen, juridische procedures en uitsluitingen.

Wat aan dit overzicht opvalt, is dat geen jaarlijkse doelstellingen zijn opgenomen. Hierdoor is niet altijd goed te beoordelen of over het jaar 2014 goede resultaten zijn behaald. In bepaalde gevallen zijn de resultaten over het jaar 2014 lager dan die over het jaar 2013. Voor het ontbreken van kwantitatieve doelstellingen in 2014 geeft PGGM als reden dat de min of meer kwalitatieve doelstellingen die zij in het jaar 2014 met haar klanten had afgesproken, meer op de

Kwantitatieve indicatoren verantwoord beleggen Uitkomst ultimo 2013 Uitkomst ultimo 2014 Beleggingen in oplossingen

- Omvang Beleggingen in oplossingen /commitments ( miljoen euro) EUR 4.121 miljoen EUR 4.658 miljoen - Nieuwe Beleggingen in oplossingen /commitments (miljoen euro) EUR 331 miljoen EUR 123 miljoen

ESG-integratie

- % van nieuwe beleggingen in externe beleggingsfondsen in 2014 zijn ESG-factoren geanalyseerd

N.v.t. 100%

Engagement

- Aantal ondernemingen waarmee dialoog is gevoerd 673 510

- Waarde van de ondernemingen waarmee dialoog is gevoerd als % van de

beheerde aandelenportefeuille per 31-12-2014 51% 37%

- Aantal veranderingen door dialoog (engagementresultaten) in 2014 bij

ondernemingen op gebied van milieu 37 21

- Aantal veranderingen door dialoog (engagementresultaten) in 2014 bij ondernemingen op gebied van maatschappij

54 32

- Aantal veranderingen door dialoog (engagementresultaten) in 2014 bij ondernemingen op gebied van ondernemingsbestuur

103 80

Stemmen

- Aantal aandeelhoudersvergaderingen (AVAs) waarop is gestemd 3.155 3.395 - Aantal uitgebrachte stemmen 33.121 37.281 - Aantal gestemde AVAs als % van het totale aantal AVAs 99,9% 99,6%

- Aantal gestemde AVAs als % van de Stemfocuslijst 100% 100%

Juridische procedures

- Actieve procedures 5 7

- Opbrengsten passieve juridische procedures EUR 1,5 miljoen EUR 2,7 miljoen

Uitsluitingen

- Aantal uitgesloten ondernemingen 124 124

- Aantal uitgesloten landen (staatsobligaties) 12 13

- Aantal nieuwe uitsluitingen in 2014 – Ondernemingen en Landen Ondernemingen: 2 Landen: 1 - % van totaal beheerd vermogen dat door het Uitsluitingenbeleid is gedekt 99% 99% - Omvang uitsluitingen t.o.v. FTSE All World benchmark 3,1% 3,1%

processen en instrumenten waren gebaseerd. Vanaf het jaar 2015 zullen de doelstellingen meer worden bepaald door de beoogde resultaten van verantwoord beleggen.

De mate waarin de doelstellingen op het gebied van processen en instrumenten in het jaar 2014 zijn behaald, komt in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 uitgebreid aan de orde tijdens de behandeling van zeven aandachtsgebieden. Genoemde aandachtsgebieden zijn dezelfde als die PFZW in haar “Beleid verantwoord beleggen 2014” heeft gedefinieerd. Dat PGGM over dezelfde aandachtsgebieden als PFZW rapporteert, is een logisch gevolg van het afstemmingsproces dat PGGM met haar klanten uitvoert om vanuit het beleid van haar klanten tot een gedeelde visie en het algemene “PGGM Uitvoeringskader beleggingen” te komen (zie § 4.3.1 Van beleid naar richtlijnen voor verantwoord beleggen). PGGM vermeldt per aandachtsgebied waarom zij voor dit aandachtsgebied heeft gekozen (maatschappelijke relevantie), wat zij eraan wil doen om bij te dragen aan een duurzame wereld, hoe zij hieraan in het jaar 2014 invulling heeft gegeven en wat de vooruitblik voor het jaar 2015 is. PGGM kijkt in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 vooral naar het maatschappelijke rendement van de beleggingen op de langere termijn. De impact van verantwoord beleggen op het financiële rendement komt vrijwel niet aan de orde.

Eén van de aandachtsgebieden die in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 wordt behandeld, is “Klimaatverandering en vermindering van vervuiling en uitstoot”. Het aangaan van beleggingen in oplossingen voor duurzame ontwikkeling speelt een belangrijke rol bij de uitwerking van dit aandachtsgebied. Beleggingen in oplossingen zijn erop gericht positief bij te dragen aan de oplossing van belangrijke ESG-vraagstukken. Beleggingen in oplossingen kunnen soms complex en moeilijk te realiseren zijn. Een voorbeeld is de investering in het Mexicaanse windmolenpark Mareña Renovables. Deze investering haalde zelfs het landelijke nieuws: “Windmolenpark Mexico groeit uit tot nachtmerrie voor PGGM” (De Volkskrant d.d. 26 juni 2013). In het jaar 2012 was PGGM met de financiering van dit infrastructuurproject begonnen. Als gevolg van sociale en politieke/lokale weerstand is de geplande bouw van het windmolenpark tot op heden niet gestart. In samenspraak met de federale en lokale overheden is vervolgens gezocht naar mogelijkheden om het park op een alternatieve locatie te ontwikkelen. In het jaar 2014 is een nieuwe locatie gevonden. Om sociale problemen in dit project te voorkomen en vanwege het recht op consultatie van de inheemse bevolking is de Mexicaanse overheid voor het eerst in een dergelijk project een consultatieproces gestart. Als dit proces succesvol wordt afgerond en aan een aantal voorwaarden is voldaan, zal PGGM naar alle waarschijnlijkheid in het windmolenpark op de nieuwe locatie beleggen.

In het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 meldt PGGM dat zij op basis van een materialiteitsanalyse de onderwerpen voor dit jaarverslag heeft geselecteerd. Voor de selectie van de relevante onderwerpen heeft PGGM diverse mediabronnen geraadpleegd. Ook is hierbij

de materialiteit van de onderwerpen voor PGGM als vermogensbeheerder en haar klanten meegewogen. In het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 maakt PGGM voor aanspraak- en pensioengerechtigden van PFZW niet inzichtelijk welke afwegingen zij heeft gemaakt bij de keuzes van de onderwerpen in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014. Aan de ene kant zijn de door PGGM gekozen structuur en de behandelde onderwerpen in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 consistent met de door PFZW gedefinieerde aandachtsgebieden en de door PGGM gehanteerde uitvoeringsrichtlijnen met bijbehorende kritische prestatie-indicatoren. Aan de andere kant zou PGGM aanvullend ervoor kunnen kiezen om, net als wat Stichting Pensioenfonds ABP (hierna: ABP) voor haar “Verslag Verantwoord Beleggen ABP 2014” heeft gedaan, een aantal belanghebbenden als Non Governmental Organisations en de toezichthouder te consulteren. ABP vermeldt in haar “Verslag Verantwoord Beleggen ABP 2014” welke onderwerpen tijdens deze materialiteitsanalyse aan de orde kwamen en hoe zij zijn gewogen. Hoge scores werden gehaald voor de onderwerpen “Verantwoord beleggen in relatie tot rendement” en “Communicatie met deelnemers”. Deze onderwerpen komen niet aan de orde in het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” van PGGM.

Het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen” over het jaar 2014 is beoordeeld en voorzien van een onafhankelijk assurance-rapport van de externe accountant. De door de accountant uitgevoerde controleopdracht is gericht op het verschaffen van een beperkte mate van zekerheid dat het “Jaarverslag Verantwoord Beleggen”, in alle van materieel belang zijnde aspecten, is weergegeven in overeenstemming met de verslaggevingscriteria van PGGM (negative assurance). De werkzaamheden die de accountant verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid, zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan de werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid.