Ook vakoverstijgende vaardigheden behoren wat het Platform betreft tot de vaste basis voor alle leerlingen. De samenleving en de arbeidsmarkt doen een steeds groter beroep op beheersing van vaardigheden die niet zijn gebonden aan een specifiek vak. Leerlingen hebben ze nodig om in de maatschappij te kunnen functioneren, ter ondersteuning van een leven lang leren en de vorming van hun persoonlijkheid.32 Het Platform vindt de volgende vijf vaardigheden van belang:
1. Leervaardigheden: leerlingen ontwikkelen strategieën om zich een leven lang nieuwe kennis en vaardigheden eigen te kunnen maken. Ze krijgen inzicht in hun leerstijl, leren hoe ze doelgericht en zelfstandig kunnen werken aan een leervraag en kunnen reflecteren op het leerproces. Ze moeten kunnen oefenen met andere dan voor hen gebruikelijke strategieën om aan kennis te komen en problemen op te lossen. Daarvoor is het belangrijk dat ze nauwgezet te werk gaan, een vaardigheid die je kunt leren. Goede begeleiding en methoden om leerstrategieën in beeld te brengen zijn daarbij cruciaal.
2. Creëren: leerlingen kunnen innovatieve oplossingen voor bestaande problemen bedenken en maken. Ze kunnen met hun handen werken, maar ook met moderne technologieën, die in toenemende mate voorhanden zijn. Denk daarbij aan
3D-printers en allerhande elektronica, waarmee jongeren op een laagdrempelige manier kunnen ontwerpen én maken. Leerlingen leren buiten de gebaande paden denken en nieuwe verbanden zien, durven te experimenteren en te onderzoeken.
3. Kritisch denken: leerlingen leren hun eigen mening te vormen en te onderbouwen.
Ze leren kritische vragen te stellen, kunnen informatie analyseren en duiden, kunnen feiten en vooroordelen van elkaar onderscheiden en kunnen reflecteren op hun eigen mening.
4. Probleemoplossend vermogen: leerlingen leren problemen te herkennen en kunnen tot een plan komen om een probleem op te lossen. Ze leren met onbekende situaties en problemen om te gaan, kunnen verschillende oplossingen bedenken en de voor- en nadelen van elke oplossing tegen elkaar afwegen. Ze kunnen
beslissingen nemen en leren nadenken over de gevolgen van hun handelen op de korte en lange termijn.
5. Samenwerken: leerlingen leren samen met anderen te werken aan een gezamenlijk doel. Ze leren omgaan met verschillende invalshoeken en opvattingen, kunnen hun eigen opvatting naar voren brengen, hun rol bepalen en innemen, omgaan met kritiek, respect hebben voor andermans opvattingen, met anderen een taakverdeling maken en de voortgang bewaken. Ze leren verantwoordelijkheid te dragen voor het groepsresultaat.
9. Reflectie
9.1 Invloed van mijn eigen genoten onderwijs
Het onderwijs van nu is niet meer te vergelijken met het onderwijs dat ik genoten heb.
Leerlingen maken nu gebruik van computers, werken heel veel samen, maken afspraken samen met de leerkracht en gaan zelf op onderzoek uit. Kinderen vinden beelden belangrijk, maar ik kan niet herinneren dat er ooit beeldmateriaal werd toegepast. In mijn tijd werd er niet gekeken naar de interesse van het kind, kinderen moesten gewoon leren wat de school belangrijk vond. De juf/ meester weet het en de kinderen moeten opletten en leren. Nu hebben kinderen een mening over wat ze willen leren, een visie op hoe ze willen leren en willen datgene leren waarvoor ze gemotiveerd zijn.
In mijn kleuterjaren ging ik naar een kleuterschool. Vanaf groep 3 ging ik pas naar de ´grote´
school. Ik kan niet herinneren dat we werkten met een thema of dat er speciale speelhoeken waren. Maar ik heb wel fijne herinneringen aan die tijd. Wie was er niet gek op zijn
kleuterjuf?
Vanaf groep 3 tot groep 8 ging het allemaal om 1 ding: cognitie! En op dat gebied scoorde ik niet altijd heel goed. Ik kan me dat ook nog wel herinneren. We hebben nu kennis over de meerdere intelligenties. Ik was toen al behoorlijk muzikaal. Als daar meer aandacht aan was geschonken, dan had ik mezelf misschien niet zo middelmatig gevoeld. Nu ben ik van mening dat kinderen met meerdere talenten niet extra complimentjes moeten krijgen. Elke kind is bijzonder, toch?
In de bovenbouw had ik drie meesters, waarschijnlijk nog een product uit de oude tijd! Ik kan niet herinneren dat er een onderwijsassistent of een leraarondersteuner in de klas was. De lokalen waren grijs, wel netjes. Maar een zinvolle omgeving? Nee, niet echt! Het was niet een lokaal waar onderzocht en geëxperimenteerd kon worden. Er was geen sprake van
socio-constructivisme: kennis opgedaan wordt in sociale verbanden. Nu leren kinderen niet meer alleen. Wat ik wel een voordeel vind uit mijn tijd is dat de leerkrachten bijna voltijd voor de klas stonden! Het was niet een heisa van een vervangende docent vanwege
zwangerschapsverlof. Nu werken de meeste leerkrachten deeltijd, maar mijn oude
leerkrachten stonden bijna allemaal de hele week voor de klas! Dat geeft wel heel veel rust.
9.2 Reflectie op eigen gedrag als leerkracht
Ook al werken we aan het beste schoolsysteem, het beste curriculum, de beste
infrastructuur, de beste methoden, het lukt niet als we geen excellente leerkrachten hebben.
De leerkrachten maken het verschil. John Hattie 2007
Lesgeven vind ik niet makkelijk! Het is me nu al een paar keer overkomen dat ik tijdens de instructie de kinderen helemaal vergeet, omdat ik zo gefocust ben om mijn informatie goed over te brengen. Het is me ook zeker opgevallen dat als ik een les niet zo goed heb
voorbereid, het niet zo lekker gaat! Wat een goede leerschool!
TIjdens de studie kwam ik erachter dat het theoriegedeelte me best afgaat, maar dat ik het lesgeven toch wel een dingetje vind. Ik zat daar best mee, want ga ik het wel onder de knie krijgen? Ik ben een doorpakker en daarom ging ik op zoek naar een slachtoffer! Iemand die ik ken,vertrouw, al jarenlang een goede docent is en bereid is om mij te helpen om een luisterend oor te bieden!
Allereerst heb ik mijn onzekerheid over lesgeven voorgelegd bij mijn vriendin: ze is wiskundedocent, nuchter en heel eerlijk. Ik vertelde haar dat ik er mee zat dat ik niet
´steady´ ben! Ik ben niet gelijkmatig. Wel enthousiast, maar ook impulsief! En hebben die kinderen geen baat bij gelijkmatigheid en heel veel structuur? Ze moest om lachen! Ze gaf direct aan dat ik een hele belangrijke eigenschap vergat te benoemen: het bieden van veiligheid. En ze zei dat ik daar een ster in ben! En dat dat andere wel te leren is! Door dit gesprek was ik al behoorlijk bemoedigd.
Een paar weken later ben ik naar mijn ´coach´ gegaan! Ik legde direct mijn probleem voor en zij moest ook lachen. Ze gaf aan dat zij alles behalve ´steady´ is. En daarom zijn haar lessen nooit saai en vinden de kinderen het heel spannend. Natuurlijk vertelde ze me ook dat ze wel een les heeft moeten leren op het gebied van rust en structuur bieden. En dat ze dat geen makkelijke les vond! Toen ze dit zei was ik erg gerustgesteld. Natuurlijk heb ik nog wel een weg te gaan. Ik snap dat ik mezelf heel vaak ga tegenkomen, vooral op dit gebied!
Maar zolang ik tijdens mijn stages hier veel over praat en advies vraag en het als leerdoel gebruik, dan is er een weg! Dat bracht me op het volgende idee: ik heb behoefte aan meer praktijkervaring! Nu gaan wij over een paar dagen verhuizen en ik heb de stoute schoenen aangetrokken en gebeld met een basisschool. Ik heb ze gevraagd of ze op zoek zijn naar onderwijsassistent. Nu bleek dat laatste zo te zijn en heb ik 10 december een sollicitatie! Dit zou natuurlijk een geweldige kans zijn! Ik heb toevallig met een medestudent gesproken die ook onderwijsassistent is. Hij gaf aan dat hij in het begin heel onrustig voor de klas stond.
Maar nu niet meer! Dat je echt zekerder wordt in het lesgeven en dat je het echt kan leren.
10. Literatuurlijst
● Bosch, W., & Jansen, M. (2005). Leren op de werkplek. HBuitgevers, Baarn.
● Brouwer, H. (2019). Kiezen voor het jonge kind (2de editie). Coutinho.
● Cöp, J. (2014, 1 juni). De leerhouding als basis voor succes op school. De leerhouding als basis voor succes op school.
https://wij-leren.nl/leerhouding-succes.php
● Dalton. (z.d.). Zelfsturend leren wordt je aangeleerd. Zelfsturend leren wordt je aangeleerd. Geraadpleegd op 30 november 2020, van
https://www.dalton.nl/literatuur/item/245-zelfsturend-leren-wordt-je-aangeleerd
● Ebbens, S. (1996). Effectief leren in de les. Wolters-Noordhoff.
● Hooijmaaijers, T. (2015). Ontwikkelingspsychologie (Vol. 3). Gorcum B.V., Koninklijke van.
● Karels, M. (2015, 1 juni). Expliciete Directe Instructie. Expliciete Directe Instructie.
https://wij-leren.nl/expliciete-directe-instructie-edi.php
● Kerpel, A. (2014a, juni 1). Differentiatie. Differentiatie.
https://wij-leren.nl/differentiatie-uitleg.php
● Kerpel, A. (2014b, juni 1). Differentiatie. Differentiatie.
https://wij-leren.nl/differentiatie-uitleg.php
● Leenders, Y. (2002). Effectieve instructie. CPS Onderwijsontwikkeling en advies.
● Onderwijswereld-PO.nl. (2020, 17 april). Edi 2.0. Edi 2.0.
https://www.onderwijswereld-po.nl/edi/edi-2-0-expliciete-directe-instructie/
● Open Universiteit. (z.d.). 21e-eeuwse vaardigheden: achtergronden en onderwijsimplicaties. 21e-eeuwse vaardigheden: achtergronden en onderwijsimplicaties. Geraadpleegd op 30 november 2020, van https://www.ou.nl/-/zeventien-vragen-over-21e-eeuwse-vaardigheden
● SLO. (z.d.). 21e eeuwse vaardigheden in het curriculum van het funderend
onderwijs: een conceptueel kader. 21e eeuwse vaardigheden in het curriculum van het funderend onderwijs: een conceptueel kader. Geraadpleegd op 30 november 2020, van
https://onderwijsdatabank.nl/88444/21e-eeuwse-vaardigheiden-in-het-curriculum-van -het-funderend-onderwijs-conceptueel-kader/
● Slo. (z.d.). Vaardigheden. Vaardigheden. Geraadpleegd op 30 november 2020, van https://www.slo.nl/thema/meer/leerlijnen/schakelpunt-havo-hbo/vaardigheden/
● SLO. (2019, 12 december). Concept-leerlijnen voor 21e eeuwse vaardigheden.
Concept-leerlijnen voor 21e eeuwse vaardigheden.
https://www.slo.nl/thema/meer/21e-eeuwsevaardigheden/
● SLO. (2020, 27 februari). Inspirators voor de toekomst. Inspirators voor de toekomst.
https://www.slo.nl/publicaties/?ActLbl=inspirators-toekomst&ActItmIdt=4554