• No results found

UI, Manoesia berboeaî kasplpfcan (1) lantür^a kos»

In document Rabesarannja Khong Hoe Tjoe. (pagina 48-60)

r a n g p e n g a t a o e a a d a n (2) k e n a p e n g a r o e h n j a tocladafl j a n g d j e l e k .

I V . B o e a t p e r b a e k i n i t o e k a ' a d a ' a n m a k a p e r l o e d e n g e n p e n d i d i k a n d a n t o e l a d a n j a r g b a e k . I t o e p e n d i d i k a n a d a s o e k e r d i d a p e t d a n ti oe ma h s e d i k i t j a n g b i s a p o e n j a k e n ( p e n d i d i k a n jang d i n n a k s o e d k e n o l e h K h o n g T j o e j a i t o e p e n d i d k a n m o r £ a l . K . T . H . ) t e ­ t a p i d j i k a l o e i t o e s e d i k i t o r a n g a d a d j a d i p c m b e s a r -p e m b e s a r n e g r i j a n g m e m e g a n g k a w a d j i b a n s a b s g i p e m i m p i n a t a w a t e t o e a d a r i r a i i a j a t , m a k a m a r i k a , s a l a e n n j a n a n t i œ e m e r e n t a h d e n g e n b e r e s , d j o e g a m e ­ n g a s i h t j o n t o d a n t o e l a d a n jang b a p k a k e n d i t i r o e o l e h o r a n g - o r a n g b i a s a .

V . P e n d i d i k a n jang p e c l o e b a g i o r a n g j a n g h e n d a k d j a d i p e m b e s a r n e g r i m o e s t i b e r s i f a t l a b i r d a n b a t i n : i t o e o r a n g - o r a n g j a n g h e n d a k d j a d i p e m i œ p i n r a h a j a t h a r o c s p e r b a e k i dirinja s e n d i r i l e b i h d o e l o e s a b e l o n -n j a bisa p e r b a e k i l a e -n l a e -n o r a -n g . I t o e k a m a d j o e a -n d i d i k a n lahisr j a n g m a r i k a h a r o e s p o e n j a k e n jaitoe (1) p e l a d j a r a n d a r i N a b i - n a b i d a n P o e d j o n g y o - p o e d j o n g g c d a r i d j e m a n d o e l o e jang o e d j a r - o e d j a r n j a h a r o e s d i ­ i n g a t d i l o e a r k a p a l a d a n d i f a h a m k e n s a m p e m e n g a r t i b e t o e ) , d a n ( 2 ) t a r o p e r h a t i a n s o e n g g o e- s o e n g g c e p a d a s e g a l a o e p a t j e r a s e m b a h j a n g a n , b e g i t o e p o e n a t o e r a n k a s o p a n a n d a n k a b e r e s a n b o e a t d i g o e n a k e n d a l e m p e r -g a o e l a n , jan-g h a r o e s d i l a k o e k e n d e n -g e n terliti s a r r p e p a d a b a g i a n - b a g i a n p a l i n g keÈjil, jang k o e d o e d i p e ­ g a n g t e r o e s m a s k i d j o e g a d i w a k t o e b e r ä d a s e n d i r i a n . I n i t j a r a p e n d i d i k a n l a h i r d a r i K h o n g T j o e b o l e h d i

-b a n d i n g k e n d e n g e n P a s c a l p o e n j a o e t j a p a n , -b a h o é a p e r h a t i a n jang k e r a s p a d a s e g a l a a t o e r a n o e p a t j a r a G r e d j a a c h i r n j a n a n t i m e n g a n d j o e r i n t i m b o e l n j a k a -s o e d j o e t a n d a n k a b a k t i a n -s a t j a r a K r i -s t e n .

V I . I t o e t j a r a p e n d i d i k a n b a t i n jalah s e l a l o e b a r o M m e n g h o r m a t k e n p a d a d i r i s e n d i r i s a b a g i m a c h l o e k jairg b e r b o e d i , d e n g e n t e r o e t a m a d i p e r i n g e t k e n a k a n m e n g a ­ w a s i a p a jang kita l a k o e k e n d i d a l e m k a s o e n j i a n s a -Iflgi beräda sendirian dan waktoe tida ada h8lôn|a'n

^ 4Ü —

ataWa l a r a n g a n jang m e n j e g a h a k e n o r a n g b e r l a k o ê s a k a h e n d a k h a t i n j a . I n i m a t j e m p e r b c e a l a n j a n g d i -l a k o e k e n d e n g e a d i a m d i a t n b o e a t p e g a n g î e g c e h p r i k a b e d j i k a n d i w a k t o e b e r ä d a s e n d i r i a n s e p e r t i d j o e g a s a l a g i b e r h a d e p a n d e n g e n o r a n g b a n j a k , j a i t c e l s h j a c g d i n a m j k e n „ k a d j o e d j o e r a n " s e p e r t i jang d i a d j a r d a l e m

kitab Tiong Vong.

V I I . A p a jang d i n a m a k e n sifat kabaekan a d a t e r ­ d i r i d a r i : (1) D j i n j a n g d j a d i p o k o d a r i k a b e d j i k a n , d a n i t o e p e r i j o b a ' a n a k e n a r t i k e n D j i n d a n g e n b e r h a t i b a e k , d e r m a w a n , p r i k a w e l a s a n , s i j m p a t h i e , p e r -s o e d a r a ' a n a t a w a p e r -s o b a t a n , m a -s i h b e l o n k e n a b e t o e l . A r t i a n jang p a l i n g d e k e t jaitoelah „ P r i k a t j i n t a ' a n jang b i k i a o r a n g t i d a m e m p o e n j a i i n g e t a n d j a h a t p a d a t e ­ t a n g g a a t a w a s e s a m a n j a . " I n i m a t j e m p e r k a t a ' a n a d a s o e s a h s e k a l i h d i t e l e p k e n d e n g e n p a s t i d a n a d a a m a t b a n j a k d j a l a n b o e a t d i p a k e , m a k a i t o e D j i n t e r k a d a n g kita d a p e t k e n a d a d i p a k e s a b a g i p o k o d a r i k a b e d j i k a n , d a n t e m p o - t e m p o b o e a t o e n d j o e k i a p o e n j a sifat d a l e m p r i l a k o e n j a m a n o e s i a . S a b a g i d i t e r a n g k e n o l e h B i n g T j o e , i t o e D j i n a d a b a g i a n j a n g d e r m a w a n d a r i w a -t e k n j a m a n o e s i a jang b e k e r d j a d e n g e n s e n d / r i n j a z o n d e r d i d j o e r o e n g i n a t a w a d i a n d j o e r i n l a g i . (2) K a b e d j i k a n b e s a r j a n g k a d o e a a d a l a h O i e . jaitoe k a ' a d i l a n a t a w a k a b e n e r a n , jang d j a d i t o e k a n g m e n i n d e s p a d a i t o c n a f s o e a k e n o e t a m a k e n k e p e n t i n g a n a t a w a k a b a e k a n b o e a t d i r i s e n d i r i s a d j a k a p a n d i m i n t a b o e a t l a k o e k e n a p a - a p a g o e n a l a e n o r a n g . (3) J a n g k a t i g a jaitoelah Lee, j a n g d e n g e n t i a d a t j o t j o k o r a n g b i a s a a r t i k e n

„ k a p a n t e s a n " ; d i d a l e m Lee a d a t e r d a p e t k a m o e s t i a n a k e n d j a l a n k e n o e p a t j a r a s e m b a h j a n g d a n p e r ä d a t a n d e n g e n b e r e s d a n b e t o e l , d a n b e g i t o e p o e n a t o e r a n p i e r ä d a b a n d i d a l e m p e r g a o e l a n a n t a r a o r a n g b a n j a k , j a n g s a m o e a a d a m e m p o e n j a i h a r g a d a n k a f a e d a h a n j a n g b i s a l a n t e s t e r n j a t a k a l i a t a n a t a w a m e m b e r i pe*

Ogaroeh p a d a b a t i n . ( 4 ) J a n g k a ' a m p a t a d a T i , jaitoe k a p i n t e r a n , k a t a d j e m a n o t a k , p e r t i m b a n g a n j a n g s e h a t 4aB bisa noieiabedaken antaia salah ddo benei, aotarf

*— 4 i -s»

jang berfaëdah dan tidà bergoeca, dan laea-laën lagu Ini ampat matjem poko peladjaran ada apa jang Beng Tjoe telah fahamken dari Khong Tjoe posnja Djin.

(5) Jang kalima ada Sin, jang djadi samatjem pev tambahan, dan berärti setia, tida perna moengkit djändji daa sabaginja lagi, dan ini lima ada apa jang dinamaken sabagi Lima Kabedjikan jang mengenakcn sa'antept) kawadjibaa dari manoesia, dan ada djadi rendengan moraal dari itoe Lima Sifat dari ini alam, jaitoe Logam, Kajoe, Aer, Api dan Tanah. Meaoe.

roet kaperfja^a'an dari kaoem Kbong Kauw, kapan sa-órang jang terdidik satjara di atas memangkoe dja-batan negri, ia nanti bisa „bangkitken kabedjikan antara rahajat", samentara djikaloe ketemoeken dje-man kaloet jang bikin ia tida bisa pangkoe djabatan negri, ia aken mendjadi satoe seember kakoeatan bagi dirinja sendiri dan bisa „ambil sendiri satoe djalanan."

loi matjem peladjaran moraal dari Khong Tjoe orang sering bandingken dengen Stoicism, jaitce wkcp tida perdoeliken kasenangan dan kascesahan, tinggal diam atas apa jang aken terdjadi kapan di dalem hati orang merasa soedah lakoeken kawadjiban sabagfmana moes-ti. Memang betoel itoe peladjaran tida tjoekoep loeas dan masih banjak kakoesrangan. Khong Tjoe tida menimbang atawa mëngoesoet dengen betoel itoe ka-ada'an moraal, itoe pengataoean atas bener danvsa«

Iah, jang ada tertampak pada manoesia. Soeal ka-djahatan Khong Tjoe tida perna hadepken atawa toendingken biar djeias sampe di poko dasarnja ; ini soeal ia djaoeken dan malah tida taro perhatian sama sekalih. Petladjaran Khong Tjoe djoega soedah tida memberi kapoeasan pada itoe andjorran jang ada tersemboe^ni paling dalem di hatioja manoesia, maka ini kakoerangan moesti didjangkepken oleh Buddhisms dan Taoisme. Tetapi sabaliknja, itoe peladjaran mo­

raal jang Khong Tjoe adjar ada agoeng dan möelja ; iapoenja peladjaran tentang kadjoedjoerannja watek laaBoesla ada ditoedjoek«n boeat d^ipecratie, jaltof

~ 42

p a o i e f e n t a h a t i n e ^ r i m e n o e r o e t k a i n g i n a a ó r a ü ^ b a * n j a k , l a s o e d a h bisa s i n g k i r k e n i t o e s a m a t j e m k a -b o c r o e k a n jang -b i a s a t i t n -b o e l d a r i l a n t a r a n a d a n j a p e n d i t a p e n d i t a agaK<a j a n g s e r i n g k a l i h s e s a l k e n r a h a -jat. d a n ia b i k i n s e k a i i a c p e m b e s a r n e g r i , d a r i K e i z e r s a m p e a m b t e n a a r f a n g p a l i n g r e n d a h , m e n g g a n t i k e n d i a d i p s n d . t a n j a r a h a j a t . D a l e m t e m p e l - t é m p e l n j a (bionja^ K h o n g T j o e t i d a p e r n a d i l a k o e k e n i t o e k a -b i a s a ' a n m e m è t a n j i n a t a w a m e t i o e d j o e m i n ; m e n j e m -b a h p a d a -b e r h a l a - -b e r h a l a p o e n t i d a d i - i d z i n k e n , d a n Hialah p e n j e m b a h a n p a d a K h o n g T j o e p o e n j a p a t o e a g s e n d i r i p o e n d i m a n a bisa t e l a h d i t j e g a h , s a -m e n t a r a k a -m o e s t i a n a k e n -m s n d j a l a n k e n H a u w a t a w a b e r b a k t i p a d a o r a n g t ö e a s e r d i r i a d a d j a d i s a t o e k a -o e n t -o e -o g a n b a g i b a n g s a T i -o n g h -o a p -o e r j a k ä b e d j i k a n m o r a a l . B e g i t o e l a h K h o n g T j o e p o e n j a p e l a d j a r a n s o e d a h bikin b a n g s a T i o n g h o a p o e n j a m a a f s c h a p p y t e l a h b e r d i r i d e n g e s t c g o e h d a n k ê k ê r d a l e m b e g i t o e b a n j a k a b a d l a t r a c j a , d a n b a k a l d j f d i s a t o e d a r i t e ­ n a g a - t e n a g a j a n g p a l i n g b e s a r d a n p e n t i n g b o e a t tjipta-k e n b a n g s a T i o n g h o a p o e a j a naslf d i h a r i tjipta-k o m o e d i a n ,

*

* *

D e m i k i a n l a h a d a b o e a h p i k i r a n d a r i N j o n j a G . E . C o u l i n g j a n g t é l a h b é b é r t o e d j o e a n n j a p e l a d j a r a n K h o n g T j o e , d a n m a s k i p o e n i n i p e n o e t o c r a n a d a r i n g k e s t a p i s a m p e t e r a n g b o e a t o r a n g b e l a d j a r k e n a l p a d a p o k o d a s a r n j a j a n g p a l i n g p e n t i n g .

O e d j a r p a l i n g p e n g a b i ; a n d a r i toelisan d i a t a s , j a n g bi-lang p e l a d j a r a n K h o n g T j o e b a k a l a m b i l b a g i a n p e n t i r g h o e a t t j i p t a k e n b a n g s a T i o n g h o a p o e n j a nasif d i h a r i k o m o e d i a n , s e k a r a n g m o e l a i t e r b o e k t i k a b e n e r a n n f a . P a m e r e a t a h N i t i o n a a l t e l a h m e n d o e s i n jang T i o n g k o k t i d a b i s a madj^ie k a p a n p e l a d j a r a n K h o r g T j b e disia«

s i a , h i n g g a s e k a r a n g t e l a h t i m b o e l i ' o e g e r a k a n b e s a r b a e a t p e c m î e l j a k e n p a d a i t o e N a b i d a n s i a r k e n bia*^

lyças peladjaiflonja. * •

APA JANG ALMARHOËM LîE KIM HOK TOELIS DALEM IAPOENJÀ „HiKAJAT

KHONG HOE TJOE,"

D a l e m a l i a a r h o e m L i e K i m H o k p o e n j a fiikajat K h o n g H o e T j o e , d i b a g i a a « p e r m o c l a ' a n k a t a , " a d ^

ditostoerkea pikiran dari beberapa Sinoloog Barat

Jang memberi poedjian dan pengharga'an tinggi pada Khong Tjoc dan peladjarannja. Tjoemah aajang sc-kalib, salaeonja dari De Lanessan, tida ada diseboet, nama-nama dari itoe orang-orang Europa, siapa poeoia oetjapan o l e h T o e a n L i e Kira H a k t e l a h d i k a m o e k a k e a . Kita tida taoe apa sebabnja itoe nama-nama telahj dioempetken, dan inilah kita aoggep ada kaklirbean besar, k e r n a m e m b i k i n g a m p a n g s e k a l i h o r a n g m e -n o e d o e h j a -n g i t o e s a m o e a a d a d a r i b isa-n ja T o e a -n Lie Kim Hok sendiri aken tondjolken apa jang tida ada atawa sengadja lebihin dan tambah-tambahia boeat sedikit poedjian jang diberiken oleh beberapa S i n o l o o g s a m p e b e r o b a h d j a d i b e g i t o e m o e l ö e k .

M a s k i b e g i t o e , l a n t a r a n m e n i m b a n g a p a j a n g ditoe-t o e r k e n d i s i ditoe-t o e a d a s a m p e b e r h a r g a , m a k a m a s k i p o e n tida diseboet camanja itoe orang-orang Europa, kita merasa ada baek kapan dikoetip dalem ini halaman s o e p a j a tida m e n d j a d i l i n j a p d a o t e r l o e p a . L a n t a r a n e d j a ' a n j a n g d i p a k e o l e h T o e a n L i e K i m H o k d i t a o n 1 8 9 7 a d a b e r b e d a d a r i s e k a r a n g , m a k a kita t i d a k o e t j p sàbagimana adanja, hanja ambil over sadja sarinja dan kita a t o e r l a g i s a t j a r a m e r d i k a .

D i b a w a h i n i a d a r i n g k e s a n d a r i a p a j a n g T o e a n a i m a r h o e m L i e K i m H o k t e l a h t o e l i s :

M a s k i p o e n E u r o p a a d a b a g i a n b o e m i jang p a l i n g ketjil d a r i l i m a b a n o e a , b a n g s a k o e l i t p o e t i h a d a d i ­ p a n d a n g l e b i h m a d j o e d a r i s a m o e a b a n g s a d i ini d o e » n i a . S s g a l a a p a jang d i a m p o e n j a i o l e h b a n g s a l a e n d j i k a l o e t i d a t j o t j o k d e n g e n p e n d a p e t a n b a n g s a E u r o p a s e r i n g k a l i h d i t j e l a h . A k e n t e t o p i o r a n g n a n t i m e r a s a h e r a n k a p a n m ' j n d e n g e r p a n d a p e t a n j a n g d i o e t a r a k e n

43

44

eich aatoe

Siooloog, bahoea «adati orang dapetkèn ilmoe saeojltak soerat brangkalih tida ada satoe kitab faog bejitoe bagoäs isinja sabagi kitab-kitab peladjaraa

Kboag

Tjoe, j'ang mengasih liat dengen njata itoe nabi p33nja hiti moslja, adat aloes, pikiran dalem»

peogartian bâsar dan ingetan terang dan tadjem.

^Djikaloe kita," kata itoe Sinoloog, „menginget pada perboeatannja beberapa radja radja Egarnja, jang boleh dikataken sedeng tangannja jang kiri ada memegang kitab agama, tangannja jang kanan ada memegang pedang, dan hatinja tida merasa kaberatan toempahk@n darah manoesia aken gemoekin itoe tanah dimana ia hendak siarken pengadjarannja, — haroe&lafa kita beï' kata bahoea Khong Tjoe ada laen sekalih. lâ tida

kaliat-• D mëngandoeng kainginan aken agoengken diri sendiri

antara sasama manoesia ; djoega ia tida pernah tam-bahia pengaroeh dari kitab-kitaboja dengen meimbilang itoe kitab ada berätsal dari Toehan (ang telah dida«

tengken ka doenia oleh tangan malaikat dan laen-laen omongan samatjem itoe. Khong Tjoe telah tjari dan dapetken pengaitieh aken iapoenja kitab-kitab dengen lantaran iapoenja hati jang moelja, pikiran dalem, me­

ngenal baek hati manoesia dan kapentingannja orang banjak jang ia dapetken dari pengalaman dalem tempo lama, salagi ia bekerdja aken siarken pengataoeannja oentoek sasama manoesia, sambil ia sendiri tida be-rentinja m^tjari pengartian aken tambahin apa jang ia

•oedah ada póenja.

„Sedeng ia memberi pengadjarannja dengen amat terang, manis dan sabar, ia tida pernah tjari kabesaran apa-apa katjoeali kabesarannja akal-boedi, jaitoe ma­

noesia pdenja satoe sifat berätsal dari Toehan jang, maskipoen bagimana ketjil adanja, soedah tjoekoep aken angkât manoesia mendjadi radjanja sekalian mach-loek jan^ laen.

nKhong Tjoe siarken peladjarannja dengen satjara merendah : ia boekan beriken itoe seperti sinarnja akal^

beedi sendjri, hanja seperti barang pendapatan ^'ang .

I

M ,

U dapet koempoel dengen djalan fahamken pengadjM' annja goeroe^gpetoe di djeoian koeno. Itoe peng0>

djaran boekan sadja moeija, tapi beiärti dalem das soetji, hingga beberapa pendita Kristen jang pada doea ratoes taon ka belakang telah dateng di Tiongkok»

merasa terpaksa aken beri poedjian.

„Djikaloe sampe di ini djeman, sasoedahnja melaloei lebih dari 2400 taon, kit^ab^kitab dan nemanja Khoog T|oe ada didjoengdjceng tinggi oleh bangsa Tionghoa, itoelah ada dari lantaran boenji dari iapoenja toelisan ada bener dan bahasanja terang dan aloes.

„Kapan kita memandang pada kalakoeannja satoe pengarang jang djadi termashoer oleh kerna bagoesnja iapDQnja karangan, dan kita lantes merasa kagoemi-langannja itoe karangan mendjadi goerfm lantaran kalakoean si pengarang tida satimpal sama apa jang ia telah toeiis, hanja ada sama sadja dengen kabanjakan orang jang maoe mengadjar tapi send.'rinja tida soeka toeroet adjarän itoe, — ini matjem perasa'an tida aken moentjoel terhadep pada Khong Tjoe. lapoenja sikep dan segala perboeatan seperti pendoedoek dan seperti ponggawa negri, kita selaloe dapetken samoeanja ada tjotjok dengen apa jang ia adjar. Sikepnja sabagi anak, soeami dan ajah, membikin ia ternama baek.

Sedeng ia soeka mentjari pengartian goena diri sendiri, ia sedia aken bagiken itoe pada laen-laen orang jang ingin bergoeroe padanja. Kagiatannja mengadjar ada äabanding dengen itoe kahormatan dan katjinta'an jang ia terbitken goena dirinja sendiri dan dalem hati mcerid-moeridnja jang berdjoemblah riboean dan terdiri dari roepa-roepa oemoer dan deradjat. Dengen hati jang rendah dan bernafsoe sadja aken sampoernsken kabe-djikan diri sendiri, boekan sekalih ia seedah maoe trima pangkat lantaran inginkan kahormatan dan kabesaran, hanja terdjoeroeng oleh perasa'an kewadjiban aken perbäeki adat-istiadat dari rahajat dengen djalan mere­

bah oendang-o&ndang negri dan atoeran adat-lembaga.

, Be|itpe Içkas meadapet kanjata'an baboea

pepgadjar-; . 4(5

i ^ n j a t i d a i ^ ç m b e r i h a t s i l , a t a w a m e r a s a ia t e l a h Içji&kea kawadjibatioja, ianliss sadja ia lepasken itoe 4i»iîâAao dan hidoep sabagi orang preman,aken la,R-d j o e t k e n p a k e r J j a ' a n n i a b o e a t m e n t j a r i p e n g a t a o ^ a o Mijibil asengadjar moerid-iaoerid. Saban kalih letakken d j a b a t a n i a t i d a m a m b ' a w a k a k a j a ' a n h a n j a d a p e t s a d j a aßfaa jaog bertambah besar dan haroem. Sedeng

be-^i;toe lebih dari satoe kalih ia telah tampik ko'ernia (lari r a d j a - r a d j a jang h e n d a k m î m b e r i t a n a h - t a n a h ataw^a I j o t a - k o t a p a d a n j a .

„ D a l e m h a l p e r b a e k i i s t i a d a t r a h a j a t , Khong Tjce t(^lah madjae banjak sekalih hingga namanja tinggal terdjoengdjoeng sampe di ini masa. Inilsh sebabnja m a k a b p e k a n s a d j a r a d j a r a d j a d a n p o e d j o n g g c t p c e -d j o n g g o a -d a m e n g h o r m a t i K h o n g T j o e l e b i h -d a r i h o r m a t i nama mancesia, hanja sekalian rahajat jang moelja ata.w^ h i n a s o e k a t o e l i s i a p o e n j a c e d j a r - c e d j a r akeln ditaro dalem rojemah, dalem kapal dan sabagicja, malah dioekir djoega di ma'na perabot atawa pekakas soepaja bisa kaliatan sahari-hari : laen dari begitoe, segala goerde-goeroe dan orang-orang bangsawan besar di Tiongkok kapan liwat di depan klenfèngnja sda di-vs^adjibken a k e n t o e r o e n d a r i k r e t a n j a , b o n g k o k i n b a d a n sendiri dan berdjalan kaki berapa lèngkah aken tanda

menghormat pada Khong Tjoe. jang digelar Goeroe

Besar, Radja Poedjonggo.

K h o n g T j o e p o e n j a o e d j a r - o e d j a r j a n g s e n a n t i a s a ada amat beres dan terang, nanti bikin kita bisa dapet m s n d o e s i n d a r i k a i o e l o e s a n h a t i n j a m a s k i t j ó e m a h s a k e d a r m e n g i n g e t s a d j a p a d a i a p o e n j a a d j a r a n j a n g d e m i k i a n b o e n j i n j a : „ B e r l a k o e i a h s e n a n t i a s a a k e n m e a d j a g a t j e l a h a n o r a n g d a n d j a i a n k e n p r i j a n g s o p a n s e p e r t i d j o e g a d j i k a l o é k a o e s e d e n g b e r a d a d i h a d e p a n o c a n g b a n j a k j a n g m e a g ' n t j e r d e n g a n m a t a a t a w a i n e n o e a d j o e k d e n g e n t a a g a n p a d a d i r i m o e . D j a g a l a h , s o e p a j a k a o e t i d a b e r b o e a î p a d a o r a n g s a ' a f a s a n m o e a p a j a n g k a o e s e n d i r i t j e i a h d i a n t a r a o r a n g - o r a n g Sabavi'abgönrtoe- Hasart^kenlah saaala perboeatao jang

^ 47 —

k a o é r a s ä k o e r a n g p a a t e s a d a n j a d a n t e l a h d i p e r b o e a t o l e h o r a n g jang d i g a n î i - i n o l e h t n o e , jailoe s o e p a j a k a o e s e n d i r i t i d a l a k o e k e n i t o e p e r b o e a t a n akcîi d j a d i t o e l a d a n b a g i o r a c g jang n a n t i d j a d i p e n g g a h t i m o e . "

' , 4 ^ T o e a n d e L a n e s s a n , s a o r a n g F r a n s c h jang k e n a l i . b a e k a d a t I é m b a g a b a n g s a A n n a m d a n . T i o n g h o a , I a d a m e n g a r a n g " s a î o e l : ; t a b d i m a n a ia m e n j a t a k e n , b a h b e t i a t o e r a n a d a t d a r i i t o e d o e a b a n g s a a d a s a i m -b a n g d e a g e n a t o e r a n - a t o e r a n a d a t d a r i -b a n g s a Europia ' j a n g t e l a h t e r n a m a b a n g s a s o p a n ; m a k a b a r a n g s i a p a m e n o e r o e t b e t o e l p a d a p e n g a d j a r a n n j a K h b c g Tjofe' d a n B e n g T j o e , b o e k a n s a d j a i a n a n t i d i - e n d a h i d i S h a n g h a i a t a w a d i l a e n - l a e n t e m p a t d i T i o n g k o k , h a n j ä n a n t i d i - e n d a h i d a n d i h o r m a t i d j o e g a d i L o n d o n d a n d i P a r i j s .

I t o e p e r ä t o e r a n a d a t j a n g d i b e r i k e n o l e h d o e a g c c r o è j a n g t e r s e b o e t , d a r i d o e l o e s a m p e s e k a r a n g a d a d i -a d j -a r ' d i s e l o e r o e h T i o n g k o k p -a d -a s e k -a l i -a n m o e r i d d a r i s e k o l a d i k o t a - k o t a d a n m a l a h s a m p e p a d a se-k o l a d i d e s 3 - d e s 3 j i n g p a l i n g se-ketjil, I t o e d o e a g o e r o e ' b e s a r p o e n j a p o k o p e l a d j s r a n a d a b e g i n i :

S e g a l a p e r k a r a b a e k s e n a n t i a s a a d a g e n g g e m g a n -d j a r a n -d i l e m -d i r i s e n -d i r i , s e -d e n g s e g a l a k a -d j a h a t a n a d a g e n g g e m s i k s a ' a n . H a t i t o e l o e s a d a b i a n g n j a kä'-s e l a m e t a n d i d'oeaia i n i .

D e n g a n i a p o ^ n j a p e n ^ a d f a r a r K h o n g T j o e a d a o e n -d a n g s e k a l i a n o r a n g s o e p a j a m e n j i n l a s a t c e s a m a l a e u ,

b e r h a t i s a b a r , s o e k a b e r b o e a t b a e k , b e r a d a t s o p a n d a n b t r k a l a k o e a n j a n g p a n t e s .

T o e a n d e L a n e s s a n a d a s e b o e t d j o e g a b e b e r a p a a d j a r a n n j a K h o n g T j o e s e p e r t i d i b a w a h i n i :

„ D j a g a b a e k s o e p a j a m a s k i p o e n d i t e m p a t jang t e t -s e m b o e n i k a o e t i d a n a n t i b e r b o e a t -s o e a t o e a p a j a n g

b o l e h m'enerbitken r a s a m a l o e d i d a l e m h a t m o e s é n d i r f .

„ H o r m a t i i b o e - b a p a d a n o e n d j o e k k a s a b a r a n p a d a s O e d a r a - s o e d a r a , a p a t a h i t o e b o e k a n p e r k a r a j a n g t c f "

o é t a m a d i d a l e m h a l h i d o e p t j a r a m a n o e s i a d a n d i ' b a l tjiota s s t o e s s p s l a s o ?

— 48 —

„ S i a p a a d a r h e n g e n a l s a t o e h a l b a c k t a p i tida b e r a f i l d j a l a n k e n , i a l a h a d a b e r l a k o e r e n d a h . "

KhoD| T j o e a d a w a d j i b k e n dirinja a k e n m e n g o e s o e t « o e s o e t s a t i a p h a r i p a d a r a s a h a t i s e n d i r i a t a s t i ^ a p e f -k a r a : o . A p a -k a h -k a o e t e l a h b e r l a -k o e p a d a l a e n oranig d e n g e n h a t i d j o e d j o e r s e p e r t i jang k a o e ingin l a e n

orang berlakoe padamoe satjara begitre djoega — b.

K a p a n k a o e berbotfet a p a - a p a a k e n g o e n a s o b a t m o c , a p a t a h k a o e l a k o e k e n i t o e l a n t a r a n i n g i n t e r n a m a s o ­ b a t a t a w a o l e h k e r n a a d a n j a s e b a b j a c g p a n t e s ? — c . A p a t a h k a o e t e l a h b e r p i k i r p i k i r a t a s h a l p e l a d j a r a n -m-oe d a n t e l a h i j o b a m e l a k o e k e n i t o e ?

S e p e r t i p o k o n j a s e g a l a k a s e n a r g e n d a n k a m o e l j a ' a n hati m a n o e s i a , d a n s e p e r t i p e r h o e b c e n g a n a n t a r a o r a n g -o r a n g m a n -o e s i a s a t -o e s a m a l a e n d i d a l e m k a h i d -o e p a n d i d o e n i a i n i , a d a l a h d i o e t a m a k e n o l e h K h o n g T j O e i n i a d j a r a n . „ B e r b o e a t l a h p a d a l a e n o r a n g a p a jang f c a o e i n g i n o r a n g b e r b o e a t p a d a m o e ; d a n d j a n g a n l a h b e r b o e a t p a d a l a e n o r a n g a p a j a n g k a o e t i d a m a o e o r a n g b e r b o e a t k a p a d a m o e . "

M a s k i p o e n K h o n g T j o e a d a h i d o e p d i d j e n f a n p o e r -b a k a l a j a n g s e k a r a n g tela-h -b e r l a l o e l e -b i h d a r i 2 4 0 0 t a o n l a m a n j a , d a n d j e m a n s e k a r a n g i n i a d a t e r n a m a

„ d j e m a n t e r a n g " , — o r a n g - o r a n g b o e d i m a n d i m a s a Ini a d a o e p a m a k e n b o e a h p i k i r a n n j a K h o n g T j o e d e n g c n s o e a t o e t a m a n i n d a h d i m a n a s e g a l a o r a n g b o l e h p e t i k k e m b a n g - k e m b a n g jang d i s o e k a i o l e h h a t i s e n d i r i .

o B o e k a n s a d j a d i a t a s h a l p r i s o p a n . " k a t a s a t o e t o e a n b o e d i m a n , , , k a r a n g a n r i j a K h o n g T j o e a d a b e r i s i b a n j a k b o ; a h p i k i r a n j a n g d i h a r g a i t i n g g i o l e h k a o e m

• a s t r a w a n d i s e j a l a d j e m a n d a n s e g a l a negr^, h a n j a i a p o e n j a p i k i r a n t e n t a n g p ö m e r e n t a h a n p o e n a d a b a ­ n j a k o e n d j o e k i a p o e n j a i l m o e p e n g a t a o e a n j s n g tinggi.

D a l e m K h o n g T j o e p o e n j a r e n t j a n a a t a s h a l i n i p o e n a d a t e r d a p e t d j o e g a b e b e r a p a a t o e r a n s a b a g i m a n a j a n g d o s l o e h a r i a d a t e r p a i d a n g o l e h b a n g s a - b a n g s a E u r o p a

• e p e f t i p e r k a r a d j e l e k d a n b e r d o s a , t a p i s e k a r a n g d i

jni

d j e t n a i j terang d i a n g g e p p a t o e t d a n w a d j i b d i g o c « ,

â a k e n . * '

S e p e r t i d i a t a s t e l a h t e r s e b o e t d j o e g a , K i i o n g T j o c t i i a s e k a l i h p a n d a n g p e i a d j a r a n n j a s e p e r t i b o e a h d a r i a k a l b o e d i s e n d i r i , h a n j a i a t e r a n g k a n jang i t o e t j o e -m a h s 3 t o e p j r o l e h a n jang ia d a p e t d e n g e n f a h a m k e n p e n g a d j a r a n n j a k e i z e r k e i z e r G i a u w d a n S e e n jang b e r t a c h t a b e b e r a p a b e l a s a b a d d i m o e k a K k o n g T j o e ter-lahir. I n i l a h m € n o e n d j o e k k e n s e d e n g K h o n g T j o e a d a b e r b o e d i b e s a r , hatinja a d a t o e l o e s d a n r e n d a h .

*

* *

D e m i k i a n l a h a d a a p a jang d i t o e l i s o l e h A l m a r h o e m

Toean Lie Kim Hok daleai iapoenja boekoe Hikajat

Kfiong H o e T j o e j a n g d i t e r b i t k e n d a l e m t a o n 1 8 9 7 , jaitoe b o e k o e p a l i n g p e r t a m a t e n t a n g riwajat i t o e N a b i jang p e r n a d i t e r b i t k e n d a l e m b a h a s a M e l a j o e .

M a s k i d j o e g a A l m a r h o e m L i e K i m H o k p o é n j a b o e k o e i t o e a i a b e r â t î a l d a r i b o e k o e b a h a s a Bla'nda jang p e n o e l i s n j a b o l e h d j a d i t i d a m e n j a l i n d e n g e n tjotjok b e t o e l b e b e r a p a b a g i a n d a r i i t o e N a b i p o e n j a p e l a -d j a r a n , h i n g g a w a k t o e -d i s a l i n p o e l a h k a -d a l e m b a h a s a M e l a j o e a r d a n o j a d j a d i s e m i n g k i n b e r b e d a djacte, t e t a p i t i d a b i s a d i s a a g s i k e n b a h o e a d i d a l e m i t o e b o e k o e T o e a n L i e Kim H o k t e l a h t j o b a a k e n o e n d j o e k s e g a l a k a b a g o e s a n d a n k e b a e k a n n j a a p a j a n g K h o n g T j o e a d j a r , h i n g g a m e m b i k i n s a s o e a t o e o r a n g jang batja d j a d i ketacik d a n t e r p a k s a m e n a r o h o r m a t p a d a i t o e S e n g - d j l n

» e p s r t i s a t o e G o e r o e j a n g t e r b e s a r d a r i b a n g s a T i o n g ­ h o a . M i k a h a r o e s l a h d i b i l a n g T o e a n L i e Kim H o k a d a p e n o e l i s M e l a j o e jang p a l i n g d o e l o e m e m b o e k a d j a l a n a k e a t o e n t o e n H o a k i a u w p r a n a k a n b o e a t m a s o e k d a l e m p i n t o e n j a K h o n g T j o e , g o e n a m a k s o e d m a n a i a p o e n j a k o s t i p a n a t a s b o e a h p i k i r a n n j a a c h l i - a c h l i E u r o p a t e n t a n g k a b e s a r a a n j a K h o n g T j o e a d a m e m b e r i p e n g a r o e h b e s a r p a d a p e m b a t j a n j a b o e a t m e n g h o r m a t d a n h a c g a k e n tinggi p a d a i t ö e N a b i d a n p e i a d j a r a n n j a »

T a m a t .

DÂFTAR BOËKÖE-BÖEKOË

In document Rabesarannja Khong Hoe Tjoe. (pagina 48-60)