Door een open zone langs een fietspad in het groen te maken ontstaat meer overzicht over de route. Er zijn bijvoorbeeld langere zichtlijnen langs het pad en in bochten. Daarbij is een dergelijke lage beplanting langs een pad ook gemakkelijker in het beheer van het groen. De hoger wordende heesters hoeven minder vaak gesnoeid te worden om te voorkomen dat takken over het fietspad hangen.
LITERATUUR EN ONDERZOEK
Functies langs routes laten sociale ogen aanwezig zijn. Hierbij kunnen verschillende soorten functies veel verschil maken. "Nachtcafés, gokhallen en pornoshops langs een route zullen zeker niet positief werken.
Winkels (met name avondwinkels), buurthuizen, buurtcafés en andere sociaal-culturele voorzieningen, afgewisseld met woningen, kunnen wel bijdragen tot een gunstige verlevendiging van een route." (Hajonides, Buiten gewoon veilig, blz. 76)
Het belang van de functies is, dat ze mensen aanwezig laten zijn. Om ook vanuit de gebouwen zicht naar buiten mogelijk te maken, mogen bijvoorbeeld rolluiken het zicht niet belemmeren.
Voorbeelden
Hoogervorst heeft in een scriptie (Duistere puntjes in de lichtstad) de sociale veiligheid op langzaamverkeersroutes in Eindhoven onderzocht. Geconcludeerd werd, dat
onveiligheidsgevoelens en zedendelicten vaak voorkomen op stille routes, waar bijvoorbeeld verkeerssoorten gescheiden zijn.
De Vrije Universiteit heeft in Enkhuizen de beleving van objectieve en subjectieve veiligheid onderzocht. Op dezelfde weg (dus dezelfde objectieve veiligheid) blijkt een aanzienlijk verschil in beleving als mensen naar het licht toe te fietsen of er juist vanaf te fietsen.
04 Tunnels en onderdoorgangen (bb)
ACHTERGROND
Tunnels en onderdoorgangen kunnen zeer onaangename plekken zijn in het gebruik. Zij hebben meerdere kenmerken van plaatsen die als onveilig worden ervaren, bijvoorbeeld het ontbreken van informeel toezicht vanuit de omgeving. Bij een bestaande tunnel of onderdoorgang (met bestaande veiligheidsproblemen) moet worden gekozen voor een zo sociaal veilig mogelijke aanpassing.
TOEPASSING EN INTERPRETATIE
Een goed overzicht door een rechte tunnel zonder aftakkingen, goede verlichting, een combinatie van gebruikers en veel zorg besteden aan de entrees zijn de inrichtingsvoorwaarden.
Om de overzichtelijkheid te vergroten dienen de aan- en afvoerwegen en de tunnel in één lijn te liggen. Als zowel fietsers, voetgangers als auto's van dezelfde tunnel gebruik maken en de paden op gelijke hoogte en in het zicht van elkaar liggen, wordt de sociale controle vergroot.
Flauwe hellingen geven fietsers en voetgangers betere vluchtmogelijkheden.
Onderhoud is belangrijk. Voor tunnels is dit vooral de vervanging van lampen bij vandalisme en het verwijderen van graffiti.
In een onderdoorgang, bijvoorbeeld bij poortwoningen, mag de toegang tot de woning of de berging niet in de onderdoorgang zijn opgenomen. Dit voorkomt nissen in de wanden en vermijdt het risico van een hangplek voor een entree van de woning. Juist in onderdoorgangen blijven snel groepjes staan. Het politiekeurmerk gaat uit van het te allen tijde veilig kunnen betreden van de woning, omdat de bewoner geen keuze heeft (gedwongen gebruik).
In poorten dient een duidelijke scheiding tussen rijbaan en trottoir te worden aangebracht, zeker wanneer er toch woningtoegangen in de poort liggen; anders zouden bewoners direct bij het verlaten van de woning door een rijdende auto geschept kunnen worden, of zou de voordeur geblokkeerd kunnen worden door een geparkeerde auto.
LITERA TUUR EN ONDERZOEK
Plaatsen die onveilig worden gevonden hebben vaak één of meer van de volgende kenmerken: onoverzichtelijk, gebrekkige zichtbaarheid, onduidelijkheid over de verantwoordelijkheden voor het beheer, onvoldoende sociale controle, concentraties van probleemgroepen, onvoldoende uitwijkmogelijkheden, onvoldoende
keuzemogelijkheden c.q. gedwongen gebruik. (Van der Voordt, van Wegen, Sociale veiligheid en gebouwde omgeving, blz. 1 77).
Het probleem van vandalisme (kapotte verlichting), graffiti en stankoverlast door urineren is bij observatie gemakkelijk vast te stellen. Bewijzen dat bepaalde delicten zoals beroving of verkrachting vaker inlbij tunnels gepleegd worden, zijn niet voorhanden.
Er is geen systematisch onderzoek gedaan naar het concrete veiligheidseffect van de bij 'toepassing en interpretatie' genoemde ontwerpverbeteringen.
(Bron: Van der Voordt&Van Wegen, Sociaal veilig ontwerpen, blz. 86 tlm 94)
Voorbeelden
De Binckhorsttunnel in Den Haag is halverwege de jaren 80 aangepast, omdat de tunnel ernstige gevoelens van onveiligheid opriep. Kenmerkend waren de trappen en roltrappen bij de in- en uitgang, de lengte, de diepte, de bocht en de tekenen van vervuiling en vernielingen. Om de situatie te verbeteren zijn de overkappingen van de entree weggebroken en zijn de (rol-) trappen vervangen door luie trappen met een goot aan de zijkant voor fietsen .
Bron: Voordt, van der, van Wegen, Sociaal veiligheid ontwerpen, Delft/Den Haag, 1 990.
Voor de bouw van een langzaamverkeerstunnel bij de Heinenoordtunnel zijn verschillende varianten vergeleken op facetten van sociale veiligheid. Opvallend aan deze tunnel zijn de diepe ligging (het is een geboorde tunnel) en de grote afstand tot de bewoonde wereld. Roltrappen en liften zijn nodig om de tunnel in en uit te gaan. Aanbevolen is onder andere de entree ruim en overzichtelijk te maken en daglichttoetreding goed te benutten. Ook binnen de tunnel is voor zo groot mogelijke overzichtelijkheid gepleit. Verder is aanbevolen tunnelwachten en camera's te laten waken over de veiligheid. Door alarmknoppen in de tunnel kunnen gebruikers in geval van nood installaties uitschakelen of om hulp vragen.
Bron: West 8 landscape architects b.v., Fiets- en landbouwverkeerstunnel Heinenoord, aspecten van sociale veiligheid, in opdracht van Directoraat-Generaal RWS, Bouwdienst RWS, 1 994.
05 Muren/vlakken/wanden ; anti graffiti (bb)
ACHTERGROND
De eis gaat in eerste instantie uit van het proberen te vennijden van aantrekkelijke plekken voor graffiti. Dit zijn bijvoorbeeld gevels zonder ramenlgevelopeningen (zogenaamde 'blinde' gevels), plekken waar graffiti lange tijd blijft staan en door veel mensen gezien wordt (bijvoorbeeld geluidsschennen of kastjes voor nutsvoorzieningen) en plekken waarbij de omgeving zich weinig betrokken voelt. Door het ontbreken van dergelijke plekken zal minder graffiti voorkomen.
In tweede instantie gaat de eis dan over het onderhoud en verwijderen van graffiti. Het beleid voor het verwijderen van graffiti hangt dan sterk samen met de eis voor een beheerplan. Als eenmaal graffiti is geconstateerd is het van belang om dit snel te verwijderen om een neerwaartse spiraal te voorkomen. Graffiti geeft een gevoel van verloedering en beïnvloedt daannee het veiligheidsgevoel negatief (bij jongeren overigens veel minder dan bij ouderen !). Zeer snel verwijderen blijkt ook het beste ontmoedigingsbeleid voor de daders te zijn en werkt daannee preventief.
TOEPASSING EN INTERPRETATIE
Tips om graffiti te voorkomen
• Gevels zijn kwetsbaar als ze zich direct in de openbare ruimte bevinden. Door een strook (lage) beplanting, bij voorkeur slecht doordringbaar door stekels, kan deze gevel afgeschennd worden.
• Graffiti in een gebouw voorkomen door afsluiting van de entreehal, goede materiaalkeuze, regelmatige controles en direct aanpakken van geconstateerde graffiti.
• Diefstalbeperkende maatregelen voor spuitbussen werken aan de andere kant van het graffiti-probleem. Veel verf wordt gestolen en het in winkels achter slot houden van spuitbussen of het apart houden van de
spuitmondjes maakt diefstal moeilijker.
• Bij bouwterreinen worden regelmatig houten schuttingen geplaatst om de terrreinen af te schennen. Er zijn kunstenaars en bedrijven die deze wanden van schilderingen voorzien. Veel graffiti-spuiters respecteren dit waardoor ongewenste graffiti wordt voorkomen.
Tips voor het onderhoud
Voor welk onderhoud wordt gekozen is sterk afhankelijk van de frequentie van bekladding en eigen voorkeuren.
Mogelijkheden zijn schoonmaken, overschilderen of vervangen. Mogelijkheden zijn:
Kiezen voor materialen die gemakkelijk schoon te maken zijn. Deze moeten glad en niet-poreus zijn, bijvoorbeeld tegels of (gekleurde) panelen met een glaslaag. Bij gebruik van tegels kunnen deze beter zonder (kit)voegen worden geplaatst.
Anti-graffiti-coating aanbrengen om poreuze materialen zoals baksteen te beschennen. De coating maakt schoonmaken mogelijk. Er is daarna doorgaans wel verschil zichtbaar tussen het schoongemaakte gedeelte en de rest van de wand. Na het schoonmaken moet de (dure) coating weer opnieuw worden aangebracht.
Regelmatig overschilderen van de graffiti. Deze laatste variant kan goedkoper uitpakken en is vooral binnen in gebouwen aantrekkelijk. De gemeenschappelijke ruimten krijgen daardoor immers regelmatig een frisse, nieuwe verflaag.